Ένα από τα σημαντικότερα και πιο επιδραστικά επεισόδια στην ιστορία της Σοβιετικής Ένωσης και του ΚΚΣΕ υπήρξε η ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΣΕ τον Ιούνη του 1957 από την οποία μας χωρίζουν 65 χρόνια. Οι επίγονοι του Στάλιν στο Πρεζίντιουμ (όπως ονομάζονταν τότε το πολιτικό γραφείο του κομμουνιστικού κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης) είχαν αρχίσει σταδιακά μετά τον θάνατο του τον Μάρτη του 1953, να αποστασιοποιούνται στον ένα η τον άλλο βαθμό, με βασικό πρόσχημα το φαινόμενο της προσωπολατρίας και της έλλειψης συλλογικότητας στην καθοδήγηση του κόμματος, από βασικές θέσεις της στρατηγικής του ΚΚΣΕ (όπως μετονομάστηκε το πανενωσιακό κομμουνιστικό κόμμα των μπολσεβίκων στο 19ο συνέδριο το 1952).
Στάθης Λειβαδάς
Για παράδειγμα στην εσωτερική πολιτική εγκαταλείφθηκε η σχεδιαζόμενη σταδιακή ενσωμάτωση των κολχόζ στα σοβχόζ δηλ. στην ενιαία κοινωνική παραγωγή στα πλαίσια του κεντρικού σχεδιασμού, ενώ στην εξωτερική πολιτική προχώρησαν μέσω του 20ου συνέδριου το 1956 στην υιοθέτηση της θέσης της ειρηνικής συνύπαρξης συστημάτων με διαφορετική κοινωνική βάση η την υιοθέτηση δυνατότητας ειρηνικών (δηλαδή αστικο-κοινοβουλευτικών) δρόμων για τον σοσιαλισμό. Η αλήθεια είναι ότι οι τελευταίες αυτές θέσεις είχαν μπει από τα πράγματα στη λογική της στρατηγικής του κομμουνιστικού κινήματος όπως εκφραζόταν βασικά μέσω της πολιτικής του ΚΚΣΕ κατά τη διάρκεια του Β΄ παγκόσμιου πόλεμου και μεταπολεμικά, αρκεί να ανατρέξουμε στα ιστορικά αρχεία πού δείχνουν ότι η Σοβιετική Ένωση δηλ. ο Στάλιν χρησιμοποίησε το κύρος του για να αποτρέψει επαναστατική κατάληψη της εξουσίας αμέσως μετά τον πόλεμο από τα κομμουνιστικά κόμματα τόσο στην Ιταλία όσο και στη Γαλλία.(1) Φυσικά όντας ατσαλωμένος επαναστάτης στα νιάτα του, αρχηγός του σοβιετικού κράτους τα προπολεμικά χρόνια της «καπιταλιστικής περικύκλωσης» και θεωρητικός του μαρξισμού-λενινισμού ο Στάλιν είχε πάντα πρώτη προτεραιότητα την ασφάλεια της Σοβιετικής Ένωσης με δεδομένη την επέκταση του σοσιαλιστικού στρατοπέδου στα σύνορα πού εξασφάλισαν τα σοβιετικά όπλα στα πεδία του Β΄ παγκόσμιου πόλεμου, αφήνοντας ταυτόχρονα ανοιχτό το ενδεχόμενο για τα Κ.Κ. της Δυτικής Ευρώπης να βρουν ευνοϊκότερες συνθήκες στο μέλλον. Ως γνωστόν η προσέγγιση αυτή δεν δικαιώθηκε ιστορικά, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.
Από την άποψη αυτή αν θεωρήσουμε ότι εγκαινιάστηκε επίσημα η «δεξιά» στροφή του κόμματος των μπολσεβίκων στο 20ο συνέδριο του ΚΚΣΕ, η ολομέλεια του Ιούνη του 1957 μπορεί κάλλιστα να χαρακτηριστεί η επισφράγιση της με την κραυγαλέα αντικαταστατική ακύρωση του τότε Πρεζίντιουμ σε σχέση με την αποπομπή του Χρουτσιόφ, στη συνέχεια με την αποπομπή και καταγγελία σαν αντικομματικής γκρούπας των «σταλινικών» Μαλένκοφ, Μόλοτοφ, Καγκάνοβιτς και την τελική επικράτηση μέσα στο κόμμα των αντιμαρξιστικών αντιλήψεων ενός σοσιαλισμού της «αγοραίας λογικής» συνδυασμένου με αθεμελίωτες στοχεύσεις βασισμένες στο πρακτικίστικο πνεύμα τού χρουτσιοφικού βολονταρισμού. Παράλληλα επικράτησε μια αταξικού περιεχομένου αντίληψη για την εξωτερική πολιτική της Σοβιετικής Ένωσης όπου η ύφεση και η προσέγγιση με τις ΗΠΑ έγιναν το κύριο ζητούμενο σαν διακύβευμα του ανταγωνισμού δύο αντιτιθέμενων σε κοινωνικό και πολιτικο-στρατιωτικό επίπεδο υπερδυνάμεων, ενώ χαρακτηριστικό δείγμα αυτής της αντίληψης είναι η χωρίς αρχές, ευκαιριακή προσέγγιση με την Τιτοϊκή Γιουγκοσλαβία υιοθετημένη ήδη από το 1955 με την επίσκεψη του Νικήτα Χρουτσιόφ και άλλων μελών του πολιτικού γραφείου στο Βελιγράδι. Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι ότι το περιεχόμενο της θέσης για την ειρηνική συνύπαρξη είχε ως ένα βαθμό γίνει αποδεκτό και από το 19ο συνέδριο του ΚΚΣΕ με την «απολυτοποίηση» του ρόλου του αμερικανικού ιμπεριαλισμού στην μαρσαλοκρατούμενη Ευρώπη υποβιβάζοντας την οργανική του σχέση μέσα αλληλεξάρτηση των κορυφών της ιμπεριαλιστικής πυραμίδας.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Ι. Στάλιν στην τελευταία δημόσια ομιλία του στα πλαίσια τού 19ου συνέδριου τον Οκτώβρη του 1952 είχε καθορίσει σαν κύριο καθήκον των κομμουνιστικών κομμάτων στις χώρες της κυριαρχίας του κεφαλαίου την πάλη για την εθνική ανεξαρτησία απέναντι στην υποδούλωση του αμερικανικού κεφαλαίου, επισημαίνοντας μάλιστα ότι την σημαία της ανεξαρτησίας των χωρών τους μόνο οι κομμουνιστές μπορεί να την σηκώσουν πλέον. (2) Αυτή η θέση ωστόσο στο βαθμό πού έθετε σαν πρωταρχικό στοιχείο της πάλης των ευρωπαίων κομμουνιστών, στην συγκεκριμένη καμπή, την ανάδειξη τους σε εθνική δύναμη αντίστασης κατά της εισβολής του αμερικανικού κεφαλαίου υποβάθμιζε υπό μια έννοια την ταξική ουσία της πάλης για την εργατική εξουσία. Ταυτόχρονα αναδείκνυε τις εσωτερικές αντιφάσεις πού προϋπήρχαν στον ένα ή τον άλλο βαθμό ανάμεσα στην πολιτική του ΚΚΣΕ σαν κόμματος εξουσίας της πρώτης χώρας του σοσιαλισμού πού είχε αναβαθμιστεί σε κράτος-υπερδύναμη με τη συνακόλουθη λογική της διεθνούς θέσης της ως τέτοιας και την λογική της ανάπτυξης του παγκόσμιου επαναστατικού κινήματος.
Για να επανέλθουμε, η επικράτηση της Χρουτσιοφικής φράξιας στην ολομέλεια της ΚΕ τον Ιούνη του 1957 και μάλιστα με ουσιαστικά πραξικοπηματικό τρόπο, όπως θα δούμε παρακάτω, είχε σαν συνέπεια την επιτάχυνση και παγίωση διαδικασιών πού είχαν ξεκινήσει στο 20ο συνέδριο και οι οποίες συνιστούσαν, από μαρξιστικο-λενινιστική άποψη, στροφή του ΚΚΣΕ στον δεξιό οπορτουνισμό και ταυτόχρονα περαιτέρω υπονόμευση των θεμελίων του σοσιαλιστικού κράτους ως πολιτικής έκφρασης της δικτατορίας του προλεταριάτου.
Πιο συγκεκριμένα: ένα μήνα πριν την αποπομπή των Μόλοτωφ και Καγκάνοβιτς και Μαλένκοφ σαν αντικομματικής ομάδας, με ανακοίνωση στην Πράβντα στις 4 Ιούλη του 1957, το σύστημα της σχεδιασμένης κατανομής και απόδοσης των προϊόντων της σοσιαλιστικής βιομηχανίας καταργήθηκε και το Γκοσπλάν (κρατικό σχέδιο) καθιέρωσε μια σειρά κεντρικών οργανισμών μεταπώλησης των προϊόντων της. Επίσης τρείς μήνες μετά την αποπομπή της «αντικομματικής ομάδας» πάρθηκαν μέτρα ώστε οι σοβιετικές επιχειρήσεις να λειτουργούν στην λογική του κέρδους, δηλ. τα προϊόντα της παραγωγής θα έπρεπε να κυκλοφορούν μέσα στον κρατικό τομέα σαν εμπορεύματα. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 1958 ο εξοπλισμός των μηχανοτρακτερικών σταθμών (MTC) πουλήθηκε στα κολχόζ με αποτέλεσμα ο όγκος της εμπορευματικής κυκλοφορίας στην ΕΣΣΔ να επεκταθεί μαζικά.
Στην απόφαση της ΚΕ της 29ης Ιουνίου 1957 η «αντικομματική ομάδα» Μαλένκοφ-Μόλοτοφ-Καγκάνοβιτς καταγγέλθηκε μεταξύ άλλων ότι υπονόμευε τις αποφάσεις του 20ου συνέδριου, ότι στον οικονομικό τομέα ήταν αντίθετη με την αποκέντρωση των μηχανισμών του πανενωσιακού οικονομικού μηχανισμού, δηλ. με άλλα λόγια ήταν αντίθετη στην αποδυνάμωση του κεντρικού σοσιαλιστικού σχεδιασμού, αντίθετη στην αύξηση των υλικών κινήτρων στους αγρότες, στην επέκταση των εμπορευματοχρηματικών σχέσεων στην λαϊκή οικονομία, στην χαλάρωση του κρατικού ελέγχου της συνεταιριστικής ιδιοκτησίας των κολχόζ. Επίσης καταγγέλθηκαν για την μη αποδοχή των υπερφίαλων βολονταριστικών σχεδιασμών ξεπεράσματος των ΗΠΑ στην παραγωγή και κατανάλωση κτηνοτροφικών προϊόντων, για συντηρητική στάση στο θέμα της αξιοποίησης των «παρθένων γαιών», και ειδικά ο Μόλοτοφ για την υποτιθέμενη αντίθεση του στην χαλάρωση της διεθνούς έντασης, στην επαναπροσέγγιση με την Γιουγκοσλαβία και στην υιοθέτηση προσωπικής διπλωματίας με τους ηγέτες καπιταλιστικών χωρών, τέλος στην δυνατότητα πολλών δρόμων για τον σοσιαλισμό σε διαφορετικές χώρες. (3) Η τελευταία θέση είναι γνωστό ότι στη πράξη σημαίνει την δυνατότητα κοινοβουλευτικού περάσματος στον σοσιαλισμό μέσα από αστικές-κοινοβουλευτικές διαδικασίες η οποία στην ουσία της είναι θέση σοσιαλδημοκρατική και είναι διαπιστωμένο ιστορικά ότι οδηγεί στην αναίρεση της όποιας επαναστατικής προοπτικής των κομμουνιστικών κομμάτων και την σταδιακή ενσωμάτωση τους στο αστικό καπιταλιστικό σύστημα.
Η επικράτηση ωστόσο του Χρουτσιόφ στην ολομέλεια συντελέσθηκε υπό τέτοιες συνθήκες πού θα μπορούσαν κάλλιστα να χαρακτηριστούν σαν κομματικό πραξικόπημα με τις πλάτες των μηχανισμών του σοβιετικού στρατού σε ανώτατο επίπεδο (Ζούκωφ, Κόνιεφ) και της κρατικής ασφάλειας (Σέρωφ). Πιο συγκεκριμένα, και ενώ το Πρεζίντιουμ της ΚΕ απέπεμψε τον Χρουτσιόφ από πρώτο γραμματέα της ΚΕ για συγκεκριμένους κομματικούς λόγους και με σαφή πλειοψηφία των μελών του (7 υπέρ της αποπομπής 4 κατά οι: Σουσλόφ, Μικογιάν, Κιριτσένκο και ο ίδιος ο Χρουτσιόφ) μετά από διεξοδική συζήτηση τεσσάρων ημερών, ο Χρουτσιόφ εν αγνοία του ανώτατου πολιτικού οργάνου του ΚΚΣΕ προκάλεσε αντικαταστατικά έκτακτη σύγκλιση της ολομέλειας της Κεντρικής Επιτροπής, με υποτιθέμενο αντικείμενο την ενημέρωση της για την διαβούλευση και την απόφαση του Πρεζίντιουμ. Στην πραγματικότητα για να καταγγείλει την απόφαση της πλειοψηφίας του Πρεζίντιουμ ως υπονομευτικής ενέργειας εναντίον του ίδιου και της κεντρικής επιτροπής εκ μέρους της «αντικομματικής ομάδας» την στιγμή πού συνέβαινε ακριβώς το αντίθετο. Πρέπει να σημειωθεί η αποφασιστική στήριξη πού πρόσφερε στην φάση αυτή στον Χρουτσιόφ, στα πλαίσια της γραμματείας της ΚΕ, ο ιδιαίτερου κύρους λόγω της θεωρητικής του κατάρτισης Μιχαήλ Σουσλόφ κάτι για το οποίο μετάνοιωσε αργότερα αφού, η ειρωνεία της ιστορίας, ήταν από τους πρωταγωνιστές της απομάκρυνσης τού Χρουτσιόφ από το ανώτατο κομματικό αξίωμα επτά χρόνια αργότερα και αυτός πού απήγγειλε το βαρύ κατηγορητήριο εναντίον του στην κομματική ολομέλεια της 14ης του Οκτώβρη 1964.
Συνιστά αξιοσημείωτη συγκυριακή ειρωνεία, όχι ίσως χωρίς κάποια αιτιώδη σχέση, ότι μερικούς μήνες πριν (Φεβρουάριος του 1957) μια άλλη ολομέλεια, η 7η ολομέλεια του ΚΚΕ, ολοκλήρωσε την, για την σημερινή εκτίμηση του ΚΚΕ, οπορτουνιστική στροφή της 6ης ολομέλειας του 1956 με την ταυτόχρονη διαγραφή του γεν. γραμματέα του ΚΚΕ Ν. Ζαχαριάδη μέσω αστήρικτων και συκοφαντικών κατηγοριών εναντίον του, και την καθαίρεση από την ΚΕ του ΚΚΕ των Μπαρτζιώτα, Βλαντά, Γούσια. (4) Είναι αντικείμενο προς περαιτέρω ιστορική έρευνα πως, με ποια ακριβώς σύνθεση και με πιο τρόπο δρούσε, ζώντος του Στάλιν, η αντισταλινική φράξια μέσα στο ΚΚΣΕ, όπως αναδείχτηκε με κύριο μοχλό τον Χρουτσιόφ την μετα-σταλινική εποχή, σε σχέση με τα ξένα κομμουνιστικά κόμματα και ιδιαίτερα το ΚΚΕ. Η περίπτωση Βαφειάδη μετά το 1948 και Παρτσαλίδη λίγο αργότερα είναι χαρακτηριστική…
Για το πώς οργανώθηκε από τον Χρουτσιόφ το κομματικό πραξικόπημα και πως τελικά από «κατηγορούμενος» στο Πρεζίντιουμ βρέθηκε νικητής στην ολομέλεια της ΚΕ πού κινητοποίησε κρυφά ο ίδιος και οι μηχανισμοί του, ας αφήσουμε να μιλήσει ένας από τους πρωταγωνιστές της «αντικομματικής ομάδας», ο Λάζαρ Καγκάνοβιτς, από τους πιο πιστούς μαθητές του Στάλιν, ο επονομαζόμενος και σιδερένιος επίτροπος. Ο ίδιος εξιστορεί ότι όταν σε κάποια παλιότερη συνεδρίαση του Πρεζίντιουμ ο Χρουτσιόφ έθεσε θέμα αποκατάστασης των Ζηνόβιεφ, Κάμενεφ και άλλων τροτσκιστών, αναγκάστηκε να του πετάξει κατάμουτρα: «Όλων των άλλων η αγελάδα μπορεί να μουγκανίζει, η δική σου πρέπει να είναι σιωπηλή!», εννοώντας όπως λέει ο ίδιος ο Καγκάνοβιτς ότι ο Χρουτσιόφ ήταν τροτσκιστής το 1923-1924 αλλά μεταστράφηκε σε λενινιστή το 1925 όταν τον γνώρισε στο Ντονμπάς. Θα παραθέσουμε σχετικά συνοπτικά αποσπάσματα από τα απομνημονεύματα του με τον τίτλο Γραπτά Ενθυμήματα (Pamyatnye Zapiski) πού εκδόθηκαν στην Μόσχα (Εκδ. Vagrius, 1996).
Αφού κάνει λόγο για τον αυξανόμενο ατομισμό και την συστηματική παράκαμψη των υπόλοιπων μελών του πολιτικού γραφείου από τον Χρουτσιόφ (ο Χρουτσιόφ απέδιδε αυτό το στυλ καθοδήγησης στον Στάλιν, ο οποίος ωστόσο όλα τα σημαντικά θέματα εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής τα έφερνε στο πολιτικό γραφείο για συζήτηση), ο Καγκάνοβιτς αναφέρεται εκτενώς στις τοποθετήσεις των μελών του Πρεζίντιουμ στην κρίσιμη συνεδρίαση πού άρχισε στις 18 Ιούνη του 1957 όταν η κατάσταση έφτασε στο απροχώρητο μετά την διαφωνία για την εκπροσώπηση των μελών του στον γιορτασμό των 250 χρόνων από την ίδρυση τού Λένινγκραντ. Κατά σειρά, οι Μαλένκοφ, Βοροσίλοφ, Καγκάνοβιτς, Μόλοτοφ, Μπουλγκάνιν, Περβούχιν και Σαμπούροφ πήραν τον λόγο και όλοι πρότειναν για πολύ συγκεκριμένους πολιτικούς λόγους αλλά και λόγω κομματικής και προσωπικής συμπεριφοράς την απομάκρυνση του Χρουτσιόφ από το αξίωμα του πρώτου γραμματέα της ΚΕ. Ο μόνος ο οποίος παρότι παραδέχτηκε λάθη στην χρουτσιοφική καθοδήγηση, δεν έκρινε σκόπιμο να απομακρυνθεί ήταν ο Α. Μικογιάν πού υποστήριξε ότι θα μπορούσαν να διορθωθούν, και βέβαια ο ίδιος ο Χρουτσιόφ ο οποίος με απολογητικό ύφος αφού αναγνώρισε τα λάθη πού του επισημάνθηκαν διαβεβαίωσε ότι θα τα διορθώσει. Στην συνέχεια στα πλαίσια της τετραήμερης συνεδρίασης του Πρεζίντιουμ κλήθηκαν και τα μέλη της Γραμματείας της ΚΕ να τοποθετηθούν με απόλυτα δημοκρατικές διαδικασίες και χωρίς κανένα περιορισμό στον χορηγούμενο χρόνο στους ομιλητές. Από τα μέλη της Γραμματείας στήριξαν τον Χρουτσιόφ οι Σουσλόφ, Μπρέζνιεφ, Ποσπέλοφ και Φούρτσεβα. Ο μόνος πού τοποθετήθηκε διαφορετικά ήταν ο Σεπίλοφ (5) ο οποίος μίλησε ανοιχτά για την υπονομευτική τακτική του Χρουτσιόφ στην Γραμματεία, για αποφάσεις πού παίρνονταν εν αγνοία του Πρεζίντιουμ, για την ντε φάκτο μετατροπή της Γραμματείας σε όργανο ανεξάρτητο του Πρεζίντιουμ. Και ο Καγκάνοβιτς συνεχίζει: «Ταυτόχρονα η χρουτσιοφική Γραμματεία, εν αγνοία των μελών του Πρεζίντιουμ, κάλεσε τα μέλη της ΚΕ του ΚΚΣΕ στην Μόσχα εκτελώντας δεκάδες ειδικές αεροπορικές πτήσεις προς την Μόσχα από όλα τα σημεία της ΕΣΣΔ μέσω των υπουργείων Άμυνας και Ασφάλειας. Αυτό έγινε χωρίς καμιά απόφαση του Πρεζίντιουμ, χωρίς καν να περιμένουν να ληφθεί τελική απόφαση για το θέμα συζήτησης μέσα στο Πρεζίντιουμ. Αυτό ήταν ξεκάθαρα μια φραξιονιστική ενέργεια στις καλύτερες τροτσκιστικές παραδόσεις.» Αφού τονίζει ότι σαν πεπειραμένοι μπολσεβίκοι αν ήθελαν να ακολουθήσουν φραξιονιστικές μεθόδους θα μπορούσαν οι ίδιοι να είχαν οργανώσει και πετύχει ήδη την απομάκρυνση του Χρουτσιόφ, συνεχίζει: «Προς το τέλος της συνεδρίασης του Πρεζίντιουμ ήρθε μια αντιπροσωπεία της ΚΕ με επικεφαλής τον (στρατάρχη) Κόνιεφ εκ μέρους των υπόλοιπων συγκεντρωμένων στην αίθουσα Σβερντλόφ του Κρεμλίνου και μας ανακοίνωσε ότι η Ολομέλεια της ΚΕ ζητούσε από τα μέλη του Πρεζίντιουμ ενημέρωση για το θέμα συζήτησης στους κόλπους του. Κάποιοι από τους παριστάμενους αντέδρασαν έντονα και με θυμό για την καταχρηστική σύγκληση της ΚΕ εκ μέρους της Γραμματείας χωρίς την άδεια τού Πρεζίντιουμ. [..] Μετά από ένα σύντομο διάλειμμα το Πρεζίντιουμ αποφάσισε τελικά να πάει να συναντήσει την Ολομέλεια στην αίθουσα Σβερντλόφ για λόγους σεβασμού στην ΚΕ, παρά το γεγονός ότι είχε συγκληθεί με κατάφωρη παραβίαση του κομματικού καταστατικού. Πετώντας την απολογητική μάσκα πού φορούσε τις προηγούμενες μέρες, ένας γεμάτος αυτοπεποίθηση Χρουτσιόφ μπήκε στην αίθουσα συνοδευόμενος από τους Ζούκοφ και Κόνιεφ. Με την έναρξη της ολομέλειας, αντί της έκθεσης για την συζήτηση στο Πρεζίντιουμ (σσ. όπως είχε συμφωνηθεί), προσφέρθηκε στα μέλη της ΚΕ το ‘μενού’: ‘Για την αντικομματική ομάδα Μαλένκοφ-Μόλοτοφ-Καγκάνοβιτς’. Δηλαδή, αντί για το θέμα ‘Η ανεπαρκής ηγεσία του πρώτου γραμματέα της ΚΕ Ν.Χρουτσιόφ’ μπήκε στην ημερήσια διάταξη ένα θέμα εντελώς αντίθετο με αυτό και πλήρως κατασκευασμένο.[..]. Αντιλαμβανόμενη η χρουτσιοφική ομάδα το παράλογο της υπόθεσης να κατηγορείται το Πρεζίντιουμ στο σύνολο του για φραξιονισμό κατέφυγαν στην δόλια τακτική να στοχοποιήσουν μόνο τους τρείς (Μαλένκοφ-Μόλοτοφ-Καγκάνοβιτς) από τα επτά συνολικά μέλη του Πρεζίντιουμ πού ζήτησαν την απομάκρυνση του Χρουτσιόφ (από τους υπόλοιπους τέσσερις Βοροσίλοφ-Μπουλγκάνιν, Περβούχιν και Σαμπούροφ, οι τρείς πρώτοι επανεκλέχτηκαν στο νέο Πρεζίντιουμ).[..] Το αποτέλεσμα είναι γνωστό: Η απόφαση της ΚΕ δημοσιεύτηκε στην Πράβντα (σσ. στις 4 Ιούλη 1957) με τον τίτλο: Για την αντικομματική ομάδα Μαλένκοφ Γκ.- Καγκάνοβιτς Λ. – Μόλοτοφ Β».
Όπως ήδη αναφέρθηκε επτά χρόνια αργότερα με τις ίδιες ακριβώς διαδικασίες και για τους ίδιους βασικά λόγους αλλά αυτή τη φορά με τον Σουσλόφ και τους μηχανισμούς της ΚΕ απέναντι του, ο Χρουτσιόφ, για πολλούς ο πρώϊμος Γκορμπατσιόφ, δεν είχε άλλη επιλογή από την …αναγκαστικά «εθελούσια» συνταξιοδότηση.
Φυσικά, θα ήταν λάθος να ερμηνευθεί ο σταδιακός «δεξιός» προσανατολισμός του ΚΚΣΕ, πού παγιώθηκε στην Ολομέλεια του 1957 με την πλήρη επικράτηση του χρουτσιοφικού αντισταλινισμού, αποκλειστικά σαν σύγκρουση σε επίπεδο ηγεσίας. Η εξελικτική πορεία του σοβιετικού κράτους περιείχε όλα τα στοιχεία πού διακρίνουν το στάδιο της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, πρωτόγνωρο στην ιστορία της ανθρωπότητας, δηλ. αντιφάσεις και ανεπάρκειες πού προέκυπταν μέσα από την συνεχιζόμενη ταξική-πολιτική πάλη δίπλα στις τεράστιες επιτυχίες πού είχε να επιδείξει η νέα κοινωνία.
Η υποτίμηση εξ άλλου του χαρακτήρα της ταξικής πάλης μέσα στον σοσιαλισμό, η χαλαρότητα απέναντι στην τακτική των αντισοσιαλιστικών στοιχείων η υπολειμμάτων της τάξης πού έχασε την εξουσία, οι παραχωρήσεις η ο συμβιβασμός με πρακτικές του καπιταλιστικού συστήματος, ή έλλειψη επαγρύπνησης ο καριερισμός και η διπροσωπία μέσα στο κόμμα, η διατήρηση και επέκταση εμπορευματικών σχέσεων μέσα στο νέο σύστημα πού λειτουργούν σαν θερμοκήπιο για την είσοδο του καπιταλισμού από το παράθυρο είναι μερικά από τα προβλήματα πού αναδείχτηκαν κατά την ιστορική εξέλιξη της Σοβιετικής Ένωσης.
Παράλληλα η ίδια εξέλιξη έχει αναδείξει βαθύτερα και γενικότερα ανοικτά προβλήματα όπως η ελευθερία της προσωπικότητας και η έννοια της καλλιτεχνικής ελευθερίας σε συνθήκες σοσιαλιστικού-εργατικού κράτους, η έννοια των συνδικαλιστικών διεκδικήσεων, η ιστορικά-εξελικτικά ριζωμένη ροπή ορισμένων μελών της κοινωνίας προς το χρηματικό κέρδος και την συσσώρευση με ό,τι αυτό συνεπάγεται, η διαλεκτική των σχέσεων ενός σοσιαλιστικού-εργατικού κράτους με τα μεγάλα καπιταλιστικά κράτη, κλπ.
Σημειώσεις
1. Βλ., π.χ., Silvio Pons: Stalin,Togliatti, and the Origins of the Cold War in Europe, Journal of Cold War Studies, Vol. 3, 2, 2001,σελ. 3–27.
2. Βλ. Ι. Στάλιν, Άπαντα, τ. 16, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2010, σελ. 410.
3. Βλ. Resolution of the Plenum of the Central Committee of the CPSU, 29th June, 1957 in Roger Pethybridge, A Key to Soviet Politics, The Crisis of the Anti-Party Group, New York, 1962, pp. 196-202.
4. Βλ. Η 7η Πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2010, σελ. 29-37.
5. Την θέση του στην νέα Γραμματεία του ΚΚΣΕ πού προέκυψε μετά την ολομέλεια κατέλαβε ο γνωστός στο ΚΚΕ και τον Ζαχαριάδη και μη εξαιρετέος Ότο Κουούσινεν.
efsyn.gr
