Οι Βρυξέλλες, η de facto έδρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχουν την τύχη να φιλοξενούν τη δραστηριότητα χιλιάδων ομάδων και εταιριών «προώθησης συμφερόντων» (sic), που έχουν ως στόχο τους την άντληση οικονομικών πόρων από την Ευρωπαϊκή Ένωση, και την άσκηση επιρροής στα όργανα της Ε.Ε όταν αυτή προετοιμάζει νόμους και ψηφίσματα τα οποία θα ενσωματωθούν μετέπειτα στις εθνικές νομοθεσίες των κρατών-μελών της. Οι εταιρίες αυτές αντιπροσωπεύουν επιχειρήσεις, μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ) και πολλά περισσότερα, ακόμα και μη ευρωπαϊκά, συμφέροντα (βλέπε υπόθεση Καϊλή).
Η δράση των λόμπι στην ΕΕ, όπως αυτό έχει μελετηθεί πραγματοποιείται σε τρία βασικά επίπεδα. Αρχικά στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Δευτερευόντως στο Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο. Τελευταία στο Συμβούλιο των Υπουργών.
Το κοινό αυτών των τριών οργάνων είναι πως αποτελούν θεσμικά κέντρα λήψης πολιτικών και νομικών αποφάσεων. Η διαδικασία του παροχής δώρων, χρημάτων και γενικότερων διευκολύνσεων από τις εταιρίες προς τα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωση έχει ως αφετηρία της, την Επιτροπή και συνεχίζεται στο κοινοβούλιο. Η διαδικασία ξεκινά με αυτόν τον τρόπο καθώς η ίδια η λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει ως βάση της το Ευρωκοινοβούλιο, εκεί ξεκινούν οι συζητήσεις και εκεί τελικά καταλήγουν τα νομοθετήματα που τίθενται προς υπερψήφιση ή καταψήφιση. Βασικό να σημειωθεί πως η τελική απόφαση βασίζεται και είναι αντίστοιχη των προτάσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Σύμφωνα με τον καθηγητή του πανεπιστημίου των Βρυξελών, Γ. Βασσάλο, το λόμπινγκ, που αφορά τα μέλη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου είναι το περισσότερο δαπανηρό άλλωστε από τα άλλα 2 όργανα, «καθώς οι επιστημονικοί σύμβουλοι των κρατών, βρίσκονται στα κράτη – μέλη του Συμβουλίου και όχι στις Βρυξέλες». Άλλωστε «οι αποφάσεις της ΕΕ, σε εθνική νομοθεσία μεταφέρονται με εφαρμοστικούς νόμους, στους οποίους κυρίως στοχεύουν οι τοπικά δραστηριοποιούμενες εταιρίες. Για τους λόγους αυτούς το λόμπινγκ σε επίπεδο ΕΕ δεν μπορεί να έχει τα ίδια αποτελέσματα με το αντίστοιχο εθνικού επιπέδου λόμπινγκ· πλην όμως είναι τεράστιας σημασίας η πρακτική του στα πλαίσια αυτής για αυτό το λόγο διαχειρίζεται τεράστια χρηματικά ποσά».
Τι είναι όμως αυτές οι εταιρίες προώθησης συμφερόντων;
Η βασική αρμοδιότητα των εταιρειών λόμπινγκ, για παράδειγμα στις φαρμακευτικές εταιρείες, είναι πολύ σημαντικός. Υπάρχουν 30.000 σύμβουλοι λόμπι στις Βρυξέλλες και πάνω από 150 εταιρείες διαθέτουν λομπίστες με μόνιμες άδειες πρόσβασης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Βρήκαμε 34 εταιρείες συμβούλων λόμπι στο Μητρώο Διαφάνειας που ανέφεραν ότι εργάζονται για τις μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες.
(Τα στοιχεία που παρατίθενται προέρχονται από τα διεθνή πολιτικά περιοδικά politico.com και jacobine.com)
Η εταιρεία παραγωγής εμβολίων Moderna είναι η μόνη που δεν διαθέτει (ακόμη ή επίσημα τουλάχιστον) το δικό της γραφείο στις Βρυξέλλες και φαίνεται να βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην FTI Consulting για το λόμπινγκ της στην ΕΕ. Αντίθετα η Johnson & Johnson προσέλαβε 7 εταιρείες συμβούλων λόμπινκγ για ποσό έως 650.000 ευρώ.
Πρωταθλήτρια φαντάζει, η γνωστή σε μας, Pfizer, η οποία σύμφωνα τον διεθνή τύπο, φέρεται να ότι δαπανά κοντά στο 1.000.000 ευρώ ετησίως σε εταιρίες για λόμπινγκ στην ΕΕ. Η εταιρεία διαθέτει γραφείο άσκησης πίεσης στις Βρυξέλλες και τέσσερις λομπίστες με μόνιμες άδειες πρόσβασης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Αλλά σύμφωνα με το Μητρώο Διαφάνειας φέρεται να έχει προσλάβει τρεις εταιρείες συμβούλων λόμπι για να ενισχύσει την επιρροή της, για τις οποίες η Pfizer δαπάνησε μεταξύ 950.000 και 1,2 εκατ. ευρώ ετησίως.
Σύμφωνα με το politico.com, η Pfizer, φαίνεται ότι δεν έχει δηλώσει επαρκώς τον πραγματικό προϋπολογισμό της για άσκηση πίεσης, λαμβάνοντας υπόψη ότι οι αμοιβές των συμβούλων πίεσης θα έπρεπε να περιλαμβάνονται στις δηλωθείσες, στον ισολογισμό της, δαπάνες στο πεδίο αναφορικά με την άσκηση πίεσης. Η εταιρεία, εξάλλου, εξακολουθεί να δηλώνει τα στοιχεία για τις δαπάνες λόμπι του 2019, αντί για το τελευταίο ημερολογιακό έτος. Ως εκ τούτου, το Παρατηρητήριο για την Εταιρική Ευρώπη (CEO) έχει ειδοποιήσει τη γραμματεία του Μητρώου Διαφάνειας, προτείνοντάς της να επικοινωνήσει με την Pfizer για να επικαιροποιήσει και να διορθώσει το ποσό των δαπανών λόμπι της.
Λόγω της συχνής παράληψης των απαιτήσεων του μητρώου διαφάνειας λόμπι της ΕΕ από τις ίδιες τις εταιρίες, είναι αδύνατο να γνωστοποιηθεί για ποιους συγκεκριμένους νόμους και θέματα πολιτικής οι εν λόγω εταιρείες συμβούλων άσκησαν λόμπι για λογαριασμό των Big Pharma (των 4-10 μεγαλύτερων φαρμακευτικών εταιριών).
Οι δαπάνες των μεγάλων φαρμακευτικών εταιρειών στις Βρυξέλλες
Όπως τονίζεται σε πρόσφατη έκθεση του CEO, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δώσει συντριπτικά προτεραιότητα στις συνομιλίες με τις επαφές της βιομηχανίας έναντι των ομάδων της κοινωνίας των πολιτών όταν πρόκειται για τα φαρμακευτικά και παρα-φαρμακευτικά σκευάσματα. Από την έναρξη της πανδημίας τον Μάρτιο του 2020 έως τις αρχές Μαΐου του 2022, οι επίτροποι της ΕΕ (για κάποιο λόγο) έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα φάρμακα και τα εμβόλια συναντήθηκαν 140 φορές με φαρμακευτικές εταιρείες. Και μόλις μία πολιτική ομάδα, αυτή της ευρω-αριστεράς, είναι αυτή που υποστηρίζει την παραίτηση από τις πατέντες, σύμφωνα με το CEO.
Οι Βρυξέλλες φιλοξενούν ένα αυξανόμενο σύμπλεγμα εμπορικών ομάδων, δικηγορικών γραφείων και εταιρικών μεσιτών χρημάτων και παροχών που επιδιώκουν τη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής πολιτικής ειδικότερα στις ευρω-ομάδες της Δεξιάς και της Κεντρο-αριστεράς (τη σύζευξη της οποίας με αυτή της ευρω-αριστεράς επιδιώκει για κάποιο λόγο, ο ΣΥΡΙΖΑ) και οι αριθμοί δεν λένε ψέματα.
Στα χρόνια της πανδημίας, η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Φαρμακευτικών Βιομηχανιών και Συνδέσμων (EFPIA), η κορυφαία εμπορική ομάδα του κλάδου στην Ευρώπη, στα μέλη της οποίας περιλαμβάνονται οι κατασκευαστές εμβολίων Pfizer, AstraZeneca και Johnson & Johnson, δαπάνησε μεταξύ 5,25 και 6,00 εκατ. ευρώ για την άσκηση πίεσης σε αξιωματούχους της ΕΕ, σύμφωνα με τις ανακοινώσεις της ΕΕ που συνέταξε το LobbyFacts.eu. Το ποσό ήταν το όγδοο υψηλότερο ποσό που αναφέρθηκε από οποιονδήποτε οργανισμό άσκησης πίεσης το 2020 με παρουσία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και γραφείο στις Βρυξέλλες.
Η EFPIA έχει συναντηθεί με υψηλόβαθμους αξιωματούχους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής περισσότερες από τρεις δωδεκάδες φορές από την έναρξη της πανδημίας, σύμφωνα με το LobbyFacts.eu, ένα έργο που εποπτεύεται από το Παρατηρητήριο Εταιρικής Ευρώπης και τη γερμανική ΜΚΟ LobbyControl. Οι ομάδες αυτές ανέφεραν ότι η EFPIA πραγματοποίησε βιντεοκλήση με Έλληνες και Κύπριους αξιωματούχους, η οποία περιγράφεται ως «συζήτηση σχετικά με το σύστημα αδειοδότησης εξαγωγής εμβολίων COVID-19». Στις αρχές της πανδημίας, η EFPIA έγραψε στην ιστοσελίδα της ότι πραγματοποιούσε «εβδομαδιαίες κλήσεις» με κορυφαίους αξιωματούχους της ΕΕ.
Συν τοις άλλοις, οι μεμονωμένες φαρμακευτικές εταιρείες διαθέτουν συχνά τις δικές τους στρατιές από λομπίστες στην Ευρώπη. Τα τελευταία χρόνια ο γερμανικός γίγαντας Bayer δαπάνησε περισσότερα από 4,25 εκατομμύρια ευρώ για λόμπι, περισσότερα από οποιαδήποτε άλλη εταιρεία στην ΕΕ μετά την Google, το Facebook και τη Microsoft. Εν τω μεταξύ, η Novartis, με έδρα την Ελβετία, διέθεσε περισσότερα από 2,25 εκατ. ευρώ και η GlaxoSmithKline, με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο, πλήρωσε περισσότερα από 1 εκατ. ευρώ. Αυτά τουλάχιστον ήταν τα επίσημα στοιχεία που δηλώθηκαν.
Η FTI Consulting Belgium, ο ευρωπαϊκός βραχίονας της εταιρείας δημοσίων σχέσεων με έδρα στις ΗΠΑ, είναι άλλος ένας από τους κορυφαίους «ειδικούς» για την άσκηση πίεσης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Στους πελάτες της εταιρείας περιλαμβάνονται οι κατασκευαστές εμβολίων COVID-19, AstraZeneca, Moderna και Johnson & Johnson, καθώς και αρκετές άλλες φαρμακευτικές εταιρείες, σύμφωνα με τα αρχεία δημοσιοποίησης της ΕΕ.
Γιατί τόσος πανικός για την υγεία;
Το θέμα της υγείας, που κάποτε ήταν δευτερεύον, είναι καυτό στις Βρυξέλλες τα τελευταία χρόνια. Μια ματιά μόνο στην απότομη αύξηση των κονδυλίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης που διατίθενται για δαπάνες υγείας είναι αρκετή. Αποδεικνύει πως υπάρχει μια νέα έξαρση του λόμπι για την υγεία. Οφείλεται και στην πανδημία αλλά και σε ασθένειες που παραμελήθηκαν τόσο κλινικά όσο και πολιτικά κατά τη διάρκεια της πανδημίας του COVID-19.
Όλα αυτά προκάλεσαν μια τέλεια καταιγίδα. Η πανδημία τόνωσε την ευαισθητοποίηση για την υγεία σε όλες τις κοινωνίες της ΕΕ. Ο τελευταίος προϋπολογισμός της ΕΕ περιλαμβάνει τόνους χρηματοδότησης – ρεκόρ 5,1 δισεκατομμυρίων ευρώ για επτά χρόνια – για να δαπανήσουν οι Βρυξέλλες για την υγεία. Και η Ευρώπη έχει δημιουργήσει ένα ελκυστικό σχέδιο υψηλού κόστους για την καταπολέμηση του καρκίνου. Αυτά τα γεγονότα έχουν τραβήξει την προσοχή των ομάδων συμφερόντων που επιθυμούν να κερδίσουν τις καρδιές και τα μυαλά του πολιτικού προσωπικού των Βρυξελών, που είναι αρμόδια για θέματα υγείας και να αποσπάσουν ένα μέρος αυτών των χρημάτων για τους σκοπούς τους.
Πολλοί αναλυτές θεωρούν πως το πρόβλημα είναι ότι η πολιτική της ΕΕ για την υγεία αποτελούσε παραδοσιακά αρμοδιότητα των εθνικών κυβερνήσεων, οπότε δεν υπάρχει δοκιμασμένη οδός σε αυτόν τον νέο κόσμο του λόμπι των Βρυξελλών. Και ενώ η ατζέντα της ΕΕ για την υγεία ενισχύεται, μεγάλο μέρος της εστίασης αφορά τη ρύθμιση των φαρμάκων και την ετοιμότητα για πανδημίες – και όχι τόσο την αντιμετώπιση των πιεστικών προβλημάτων υγείας που αφορούν τις μη μεταδοτικές ασθένειες.
Σύμφωνα με το https://www.opensecrets.org/, το συνολικό ποσό που δαπανήθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση για το lobbying των φαρμακευτικών εταιριών (μόνο) κινήθηκε στα 127 εκατομμύρια δολάρια. Και οι πρωταθλητές είναι:
.kommon.gr
