O πόλεμος στην Ουκρανία, οι ελλείψεις τροφίμων, η ακρίβεια που επιμένει, το διαφαινόμενο ξέσπασμα μιας νέας κρίσης ιδιωτικού και δημόσιου χρέους, ο αριθμός-ρεκόρ των προσφύγων και αιτούντων άσυλο και η πανταχού παρούσα απειλή της κλιματικής αλλαγής συνθέτουν ένα σκηνικό πολλαπλών κρίσεων που μπορεί η κάθε μία από μόνη της να είναι αντιμετωπίσιμη, αλλά όλες μαζί μπορούν να προκαλέσουν την τέλεια καταιγίδα.
Γιάννης Σιώτος*
Στην πραγματικότητα, ο πλανήτης βρίσκεται αντιμέτωπος με φαινομενικά διαφορετικές αυτόνομες κρίσεις, οι οποίες όμως όταν συγκλίνουν θα οδηγήσουν σε έναν φαύλο κύκλο της καταστροφής. Συμβαίνει δηλαδή αυτό που περιέγραφε με λυρικό τρόπο ο ιστορικός Adam Tooze γράφοντας ότι οι ταυτόχρονες μείζονος έντασης κρίσεις προκαλούν «σοκ [τα οποία] είναι διαφορετικά αλλά αλληλεπιδρούν έτσι, ώστε το σύνολο να είναι ακόμη πιο συντριπτικό από το άθροισμα των μερών».
Αν μελετήσει κανείς τις κρίσεις που έχουν ξεσπάσει ταυτόχρονα από την Ουκρανία μέχρι τα βουλεβάρτα του Παρισιού και από την πολύπαθη Αφρική μέχρι την κραταιά Wall Street, θα διαπιστώσει ότι όλες έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: την αντίληψη που διακατέχει όλες τις πολιτικές εξουσίες και η οποία συγκλίνει στη διαπίστωση ότι «οι κανόνες είναι για τα κορόιδα». Και ποια είναι τα «κορόιδα»; Μα φυσικά όλοι οι άνθρωποι εκτός από τις αφεντιές τους και τους οικονομικούς κολοσσούς που στηρίζουν, υποστηρίζουν και ενισχύουν.
Υπό το πρίσμα αυτό, τον τελευταίο χρόνο παρακολουθούμε την απροκάλυπτη προσπάθεια των πολιτικών ελίτ να επιβάλουν αυτό που για εκείνες είναι «συμφέρον» με την αλαζονεία και την επιμονή που προσφέρει η αίσθηση του «απρόσβλητου». Ολες οι κρίσεις που αντιμετωπίζει σήμερα ο πλανήτης έχουν έναν κοινό παρονομαστή: την ανισορροπία ισχύος που οδηγεί στην κατάχρηση εξουσίας. Σε όλες τις κρίσεις, οι αποφάσεις των πολιτικών εξουσιών δείχνουν ξεκάθαρα ότι νιώθουν τόσο ισχυρές ώστε να μη χρειάζεται να ακολουθούν τους κανόνες της ευνομίας και της ισονομίας.
Στα επινοημένα επιχειρήματα που κατασκευάζουν παραλείποντας, αλλοιώνοντας και παραχαράζοντας την πραγματικότητα, στη συστηματική απαξίωση των κανόνων της Δημοκρατίας και στην ευκολία με την οποία κατασκευάζουν νέους κανόνες που εξυπηρετούν καλύτερα και αποτελεσματικότερα τα συμφέροντά τους, διαπιστώνει κανείς ότι στη σκέψη τους η υποχρέωση της λογοδοσίας είναι άμεσα εξαρτώμενη με την ισχύ. Με απλά λόγια, όσοι βρίσκονται στις υψηλές κλίμακες της πολιτικής και οικονομικής πυραμίδας, λογοδοτούν μόνο στους εαυτούς τους και στους ισάξιούς τους και όχι στην κοινωνία.
Αυτή η αίσθηση της παντοδυναμίας που εκπορεύεται από μια δύσκολα να κρυφτεί πεποίθηση ατιμωρησίας είναι ο συνεκτικός ιστός που καθιστά όλες τις κρίσεις κρίκους της ίδιας αλυσίδας.
Θα τολμούσε ο Μακρόν να αλλάζει τις ζωές των ανθρώπων με προεδρικά διατάγματα (σ.σ. με προεδρικά διατάγματα νομοθετούσαν οι μνημονιακοί πρωθυπουργοί της χώρας) αν δεν αισθανόταν απρόσβλητος; Θα τολμούσαν οι πρόεδροι και οι πρωθυπουργοί να φορτώνουν στον πόλεμο της Ουκρανίας την καταιγίδα του πληθωρισμού αφήνοντας τους κερδοσκόπους στο απυρόβλητο, αν δεν ένιωθαν ότι κάποια στιγμή θα κληθούν να λογοδοτήσουν για τη δυστυχία που μοιράζουν;
Θα τολμούσαν οι κεντρικοί τραπεζίτες να συνδέουν την ισορροπία του παγκόσμιου τραπεζικού συστήματος με την αφροσύνη (;) κάποιων (!) «λευκών κολάρων» ώστε να κρύβουν τις ευθύνες των πολιτικών που επέτρεψαν στις τράπεζες και στα άλλα χρηματοοικονομικά σχήματα να αισχροκερδούν, αν δεν είχαν την αίσθηση ότι κανείς δεν θα τους ενοχλήσει όταν βγουν στη… σύνταξη;
Θα τολμούσαν οι επικεφαλής των διεθνών οργανισμών να αποδίδουν στην πανδημία την ευθύνη για την έκρηξη του δημόσιου και ιδιωτικού χρέους, για να συγκαλύψουν την απροθυμία του πολιτικού συστήματος να παρέμβει πριν το χρέος πάρει τις σημερινές ανεξέλεγκτες διαστάσεις, αν δεν πίστευαν ότι εξαιρούνται της ευθύνης; Θα τολμούσαν πολιτικοί να δαιμονοποιούν τους πρόσφυγες και τους μετανάστες που προκάλεσαν οι ίδιοι με τις νεο-αποικιοκρατικές πολιτικές τους, αν δεν είχαν την πεποίθηση ότι στην υπόλοιπη ζωή τους κανείς δεν θα τους ζητήσει ευθύνες; Θα τολμούσαν οι πολιτικές ελίτ να παριστάνουν τις οικολογικά «υπεύθυνες» και να αρνούνται οποιαδήποτε συμφωνία που θα εξασφαλίζει τη δίκαιη κατανομή του κόστους της κλιματικής αλλαγής, αν δεν αισθάνονταν ότι απολαμβάνουν μια άγραφη μεν αλλά ιδιαίτερα σταθερή ασυλία;
Αυτή η διάχυτη αίσθηση απαλλαγής από τη λογοδοσία των πολιτικών ελίτ φέρνει στον νου το παλιό γνωμικό σύμφωνα με το οποίο «η εξουσία διαφθείρει και η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα». Μήπως είναι ώρα να αξιοποιήσουμε αυτό το γνωμικό για να ερμηνεύσουμε τη δική μας «πολυκρίση», που οι δικές μας ελίτ προσπαθούν να φορτώσουν σε άλλες πλάτες;
*Δημοσιογράφος, συγγραφέας
efsyn.gr/
