«Poor Things»: Ένα Μανιφέστο γυναικείας χειραφέτησης και καταγγελίας της Πατριαρχίας(*)

Στο Λον­δί­νο της βι­κτο­ρια­νής επο­χής (19ος αιώ­νας), μια έγκυος γυ­ναί­κα αγνώ­στων στοι­χεί­ων αυ­το­κτο­νεί, πέ­φτο­ντας από τη γέ­φυ­ρα του πο­τα­μού Τά­με­ση. Την βρί­σκει ένας εκ­κε­ντρι­κός για­τρός χει­ρούρ­γος, ο Γκό­ντ­γουιν Μπάξ­τερ (τον υπο­δύ­ε­ται ο Γουί­λεμ Ντα­φόε), και καθώς είναι κλι­νι­κά νεκρή, την επα­να­φέ­ρει στη ζωή, αντι­κα­θι­στώ­ντας τον νεκρό εγκέ­φα­λό της με εκεί­νον του μωρού που κυο­φο­ρού­σε. Μέσα δε στην αυλή του εκ­κε­ντρι­κού επι­στή­μο­να κυ­κλο­φο­ρούν και πα­ρά­ξε­να ζώα, κάπως τε­ρα­τό­μορ­φα, ως απο­τέ­λε­σμα χει­ρουρ­γι­κών επεμ­βά­σε­ων (π.χ. ένας σκύ­λος με κε­φά­λι χήνας).

Ακού­γο­ντας, πλέον, η νέα γυ­ναί­κα στο όνομα Μπέλα Μπάξ­τερ (την υπο­δύ­ε­ται η Έμα Στό­ουν), περ­νά­ει με εκ­πλη­κτι­κά γρή­γο­ρο ρυθμό όλες τις ηλι­κια­κές φά­σεις (από την παι­δι­κή ηλι­κία μέχρι την ενη­λι­κί­ω­ση), διεκ­δι­κώ­ντας την ανε­ξαρ­τη­σία της. Θα φύγει με έναν αμ­φι­βό­λου ηθι­κής δι­κη­γό­ρο, τον Ντάν­καν Γουι­ντε­μπέρν (τον υπο­δύ­ε­ται ο Μαρκ Ρά­φα­λο), προ­κει­μέ­νου να γνω­ρί­σει τον έξω κόσμο που της υπό­σχε­ται. Έρ­χε­ται έτσι σε επαφή με και­νούρ­γιες εμπει­ρί­ες εκεί που τα­ξι­δεύ­ει, κα­τα­κτώ­ντας ταυ­τό­χρο­να την ελευ­θε­ρία της, έστω κι αν αυτό την οδη­γή­σει, από δική της προ­σω­πι­κή επι­λο­γή, να πιά­σει δου­λειά σε ένα οίκο ανο­χής στο Πα­ρί­σι.

Λι­σα­βό­να, Αλε­ξάν­δρεια, Πα­ρί­σι και πάλι Λον­δί­νο είναι τα κε­φά­λαια-σταθ­μοί της δια­δρο­μής της Μπέ­λας και της ται­νί­ας. Κάθε τόπος απο­τε­λεί και ένα ση­μείο κα­μπής στη ζωή της, που τη δια­μορ­φώ­νει, την ευαι­σθη­το­ποιεί και την εξε­λίσ­σει, διότι γνω­ρί­ζει αν­θρώ­πους και δια­φο­ρε­τι­κές εμπει­ρί­ες. Η Μπέλα αμ­φι­σβη­τεί τα πάντα: την υπο­κρι­τι­κή ευ­πρέ­πεια, τα κοι­νω­νι­κά στε­ρε­ό­τυ­πα, το κυ­ρί­αρ­χο αρ­σε­νι­κό. Συ­γκλο­νι­στι­κή είναι η στάση στην Αλε­ξάν­δρεια. Την ωρι­μά­ζει κοι­νω­νι­κο­πο­λι­τι­κά, καθώς πα­θαί­νει σοκ και δεν μπο­ρεί να συ­νέλ­θει από το κλάμα, όταν βλέ­πει τη φτώ­χεια, την εξα­θλί­ω­ση και τον θά­να­το, ιδιαί­τε­ρα πολ­λών βρε­φών, σε μια χώρα, την Αί­γυ­πτο, που επί της ου­σί­ας είναι αποι­κία της Αγ­γλί­ας.

Η Μπέλα ωρι­μά­ζει σε όλα τα επί­πε­δα, σε­ξουα­λι­κά και πνευ­μα­τι­κά, οδη­γού­με­νη στην απε­λευ­θέ­ρω­ση από τη σκιά της πα­τριαρ­χί­ας. Επί της ου­σί­ας θέλει να δεί­ξει τον δια­χρο­νι­κό αγώνα του γυ­ναι­κεί­ου φύλου για χει­ρα­φέ­τη­ση. Αυτό φαί­νε­ται έντο­να τόσο με τον δι­κη­γό­ρο Γουι­ντε­μπέρν όσο και με τον αρι­στο­κρά­τη σύ­ζυ­γό της, ο οποί­ος εμ­φα­νί­ζε­ται προς το τέλος, αλλά η ίδια πλέον δεν τον ανα­γνω­ρί­ζει. Και οι δύο αντι­προ­σω­πεύ­ουν την το­ξι­κή αρ­ρε­νω­πό­τη­τα, όπως εύ­στο­χα διά­βα­σα κάπου. Είναι και οι δύο κτη­τι­κοί, ενώ απο­δο­μού­νται όταν η Μπέλα τους αμ­φι­σβη­τεί, επει­δή αρ­νού­νται να απο­δε­χτούν την πνευ­μα­τι­κή της ωρί­μαν­ση, τη σε­ξουα­λι­κή της απε­λευ­θέ­ρω­ση και την αυ­το­διά­θε­ση του σώ­μα­τός της. Προ­σπα­θούν να την κρα­τή­σουν στά­σι­μη και να την ελέγ­ξουν πα­ντοιο­τρό­πως. Η κα­τα­σκευα­σμέ­νη ση­μα­ντι­κό­τη­τά τους κα­ταρ­ρέ­ει και ανα­δει­κνύ­ε­ται η αση­μα­ντό­τη­τά τους, με συ­νέ­πεια να οδη­γη­θούν και οι δύο σε κα­τα­στρο­φι­κές επι­λο­γές. Ιδιαί­τε­ρα, ο πρώην άντρας της, ένας ανώ­τε­ρος αξιω­μα­τι­κός του στρα­τού, αρι­στο­κρά­της, κα­κο­ποι­η­τι­κός και βί­αιος, που απει­λεί το προ­σω­πι­κό του συ­νε­χώς με ένα πι­στό­λι, η Μπέλα τον με­τα­μορ­φώ­νει σε… τράγο. «Κα­λη­μέ­ρα στρα­τη­γέ μου», του λέει, και εκεί­νος βε­λά­ζο­ντας, μα­σου­λά­ει χόρτο. Αντι­θέ­τως, ο νε­α­ρός για­τρός που την βοη­θά­ει από τα πρώτα της βή­μα­τα, την σέ­βε­ται, την απο­δέ­χε­ται, την εν­θαρ­ρύ­νει στην εξέ­λι­ξη της,όπως και στην επι­λο­γή της να γίνει και η ίδια για­τρός, και δεν την αντι­με­τω­πί­ζει ως «Poor Thing», δη­λα­δή σαν ένα άβου­λο φτωχό πράγ­μα και άρα κτήμα του, είναι αυτός με τον οποίο τε­λι­κά συν­δέ­ε­ται η Μπέλα, διότι βρί­σκει εν­δια­φέ­ρο­ντα χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά στοι­χεία στο πρό­σω­πό του.

Εν κα­τα­κλεί­δι, πρό­κει­ται για μια ται­νία που καυ­τη­ριά­ζει όχι μόνο την πα­τριαρ­χία, αλλά και την εκ­με­τάλ­λευ­ση των πιο φτω­χών χωρών από την αποι­κιο­κρα­τία, καθώς και ένα ολό­κλη­ρο σύ­στη­μα που χα­ρα­κτη­ρί­ζε­ται από μια συ­νε­χή πα­ρακ­μή. Τα σκη­νι­κά είναι έτσι φτιαγ­μέ­να, ώστε να πα­ρα­πέ­μπουν και στο σή­με­ρα, ενώ οι απο­χρώ­σεις και οι εναλ­λα­γές των χρω­μά­των φαί­νε­ται να συμ­βάλ­λουν και αυτά με τη σειρά τους στην εξέ­λι­ξη της Μπέ­λας, η οποία από παιδί γί­νε­ται κο­ρί­τσι και τε­λι­κά μια ώριμη γυ­ναί­κα που σκέ­φτε­ται και διεκ­δι­κεί. Κάτι ανά­λο­γο συ­νέ­βαι­νε με μαλ­λιά της, τα οποία μά­κραι­ναν συ­νε­χώς, σε κάθε κε­φά­λαιο-σταθ­μό, σε κάθε εξέ­λι­ξή της. Πι­θα­νόν, το σκη­νι­κό, να θέλει να πα­ρα­πέμ­ψει στον μύθο του Σαμ­ψών, της Πα­λαιάς Δια­θή­κης, του οποί­ου η δύ­να­μη οφεί­λο­νταν στα μα­κριά μαλ­λιά. Ίσως, το με­γά­λω­μα το μαλ­λιών της Μπέ­λας, να συμ­βο­λί­ζει την δύ­να­μη που απο­κτού­σε μέσα από τις εμπει­ρί­ες, την ανά­πτυ­ξη του πνευ­μα­τι­κού της επι­πέ­δου και γε­νι­κά από την χει­ρα­φέ­τη­σή της.

Εξαι­ρε­τι­κά παι­ξί­μα­τα από όλους τους ηθο­ποιούς σε μια προ­βο­λή που σου κρατά αμεί­ω­το το εν­δια­φέ­ρον!

(*)Μια προ­γε­νέ­στε­ρη μορφή, του εν λόγω άρ­θρου, δη­μο­σιεύ­τη­κε στο https://​radikal.​gr, 5-1-2024.

https://rproject.gr/article/poor-things-ena-manifesto-gynaikeias-heirafetisis-kai-kataggelias-tis-patriarhias