Στο φύλλο της «Εφ.Συν.» στις 30/12/23 δημοσιεύτηκε σε ένα άρθρο με τίτλο «Διασπάσεις στην Αριστερά» μια αναφορά για την κίνηση των 400 η οποία εμφανίστηκε τέλος 1979-αρχές 1980 με ένα κείμενο υπογραφών «Η πολιτική διαφωνία μας με το ΚΚΕ», το οποίο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Αντί». Για την πληρέστερη ανασκόπηση της Ιστορίας είναι απαραίτητο να διευκρινιστούν τα εξής:
1) Δεν υπήρχαν επικεφαλής στους 400, αλλά επρόκειτο περί μιας συλλογικής προσπάθειας αφοσιωμένων στο κόμμα μελών και στελεχών, χωρίς αρχηγούς. Αντιθέτως, η προσπάθεια ήθελε να αντιπαρατεθεί με τον τρόπο της στην παλαιοκομματική αντίληψη περί «καθοδηγητών και ακολουθούντων».
Νίκος Ρήγας*
Γι’ αυτό και δεν έχει αναφερθεί ποτέ τότε και μέχρι τώρα ότι υπήρχαν επικεφαλής. Τα στελέχη που αναφέρονται στο προαναφερθέν άρθρο ήταν ισότιμα με τους υπόλοιπους υπογράφοντες και πολλοί από τους υπογράφοντες δεν τους γνώριζαν πριν δουν ότι συμμετείχαν στην κοινή προσπάθεια με την υπογραφή τους.
2) Δεν επιχειρήθηκε μια διάσπαση των κομματικών δυνάμεων του ΚΚΕ. Ο στόχος ήταν η έκφραση της πρώτης οργανωμένης πολιτικής διαφωνίας στο ήδη πριν από μερικά χρόνια νόμιμο ΚΚΕ, έτσι ώστε να σπάσει η σκληρή «μονολιθικότητα» με την οποία λειτουργούσε το κόμμα και να γίνει γνωστό ότι παρά τους οργανωτικούς αποκλεισμούς υπήρχε μια ζωντανή διαφωνία η οποία στόχευε στον εκσυγχρονισμό στις διαδικασίες και πολιτικές στο κόμμα αλλά και γενικότερα στο αριστερό κίνημα ως προϋπόθεση για την ανατροπή των δεξιών πολιτικών.
Η διαφωνία εκδηλώθηκε από τα κάτω κυρίως στον χώρο της ΚΟΒ ΚΚΕ και της Οργάνωσης ΚΝΕ Ιατρικής Αθηνών. Σχεδόν οι μισοί υπογράφοντες ήταν από εκεί και δεν γνώριζαν τα 2 από τα 3 αναφερόμενα ως επικεφαλής πρόσωπα εφόσον δεν βρέθηκαν ποτέ σε κοινούς χώρους. Ενα επόμενο άρθρο των δύο από τους τρεις αναφερόμενους ήταν ανεξάρτητο από την κοινή προσπάθεια αυτών των στελεχών και αφορούσε τις ακόλουθες εξελίξεις με στόχο τη συμμετοχή όλων των κατά καιρούς ανάλογου προβληματικής κινήσεων από το ΚΚΕ, το ΚΚΕ εσ. και το ΠΑΣΟΚ σε ενιαίες παρεμβάσεις.
Στο θέμα αυτό δεν επήλθε συμφωνία και το αποτέλεσμα ήταν ότι οι ομάδες ή τα άτομα ακολούθησαν ανεξάρτητες διαδικασίες, π.χ. άλλοι με τον Ελεφάντη και το περιοδικό «Πολίτης», άλλοι συνεργάστηκαν με το ΚΚΕ εσ. ως ανεξάρτητοι και άλλοι ενσωματώθηκαν στο κυβερνητικό ρεύμα του ΠΑΣΟΚ. Τα σίγουρα αξιόλογα αυτά στελέχη δεν ήταν οι επικεφαλής από τους συνυπογράφοντες το κείμενο αλλά ισότιμα μέλη της καταγραφής αυτής, όπως συμβαίνει σε πολλές ανάλογες παρεμβολές με κείμενα υπογραφών όπου βρίσκονται ποικίλα άτομα με διαφορετικές προελεύσεις. Η σύνταξη του κειμένου αποτέλεσε συρραφή κειμένων που τα κομματικά μέλη και στελέχη κυρίως της Ιατρικής είχαν κατά καιρούς καταθέσει στις εσωτερικές κομματικές διαδικασίες, δηλαδή ήταν μία κατά το δυνατόν συλλογική και δημοκρατική καταγραφή των απόψεων.
3) Η επακόλουθη κομματική αντίδραση αποκάλυψε τότε ακόμη περισσότερο τον αναχρονισμό στις διαδικασίες του ΚΚΕ με ανακοινώσεις που χαρακτήριζαν τους 400 ως «τα σκουπίδια που καθαρίζει κάθε σωστός Οργανισμός», για να περιορίσει τυχόν ευρύτερες διεργασίες στην κομματική βάση. Βέβαια οι πολιτικές εξελίξεις επιβεβαίωσαν την πολιτική ορθότητα της παρέμβασης του κειμένου και όχι την ηγεσία του ΚΚΕ, εφόσον μόλις λίγα χρόνια μετά εμφανίστηκε αναπάντεχα για τους δογματικούς, όχι όμως για τους υπογράφοντες, το κείμενο του Γκορμπατσόφ στην ηγεσία του ΚΚΣΕ, που έφερε έναν άνεμο αλλαγών και αισιοδοξίας στη Σοβιετική Ενωση και στο παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα (ανακόπηκε ως γνωστόν με τη συνήθη μέθοδο της βίαιης ανατροπής του από τους μετέπειτα ολιγάρχες, οι οποίοι προτίμησαν ως φαίνεται να επιφέρουν τη διάλυση του υπαρκτού σοσιαλισμού παρά τον εκσυγχρονισμό και την ανανέωση του ΚΚΣΕ και γενικότερα του κομμουνιστικού και σοσιαλιστικού τοπίου).
4) Αλλά και στην Ελλάδα αναγκάστηκε λίγο μετά, αφού είχε προηγουμένως εξοστρακίσει τους 400, η ηγεσία του ΚΚΕ και της ΚΝΕ να προσαρμοστεί στις επιταγές του κινήματος έτσι όπως «τα σκουπίδια» προείπαν, με τον σχηματισμό καταρχάς του Συνασπισμού και αργότερα με την εμφάνιση του ΣΥΡΙΖΑ, που ανέτρεψε τους συσχετισμούς στην Αριστερά οριστικά υπέρ της ανανέωσης.
5) Συμπερασματικά η κίνηση των 400 δεν ήταν έργο ορισμένων επικεφαλής αλλά μια σχετικά αυθόρμητη και συλλογική συνάμα πολιτική παρέμβαση της ασφυκτιούσας βάσης του κόμματος, με σκοπό να ανοίξει τον εσωκομματικό διάλογο σε απαγορευμένα από την καθοδήγηση μονοπάτια. Εκδηλώθηκε κυρίως στις κομματικές δυνάμεις της Ιατρικής Αθήνας, οι οποίες ενστερνίστηκαν στη μεγάλη πλειοψηφία τους αυτές τις απόψεις με δημοκρατικές εσωκομματικές διαδικασίες.
Η καθοδήγηση όμως δεν επέτρεψε στη συνέχεια την παραπέρα ανάπτυξη αυτών των προβληματισμών και με «κοπτάτσια» επέβαλε την κομματική γραμμή εξαναγκάζοντας τη βάση στη συλλογή υπογραφών, η οποία διευρύνθηκε και με μερικές άλλες κομματικές δυνάμεις, κυρίως μέσω της συνδιάσκεψης της σπουδάζουσας εκείνης της εποχής (σε συνεδριακές διαδικασίες λίγο μετά το 10ο Συνέδριο του κόμματος), και εμφανίστηκε ακολούθως με το γνωστό κείμενο. Ηταν επομένως μια στιγμιαία παρέμβαση που δεν είχε στόχο καμιά διάσπαση ούτε και σχημάτισε οργανωτική φράξια πριν ή μετά τη δημοσίευση του κειμένου, αλλά φανέρωσε πρόωρα ως φαίνεται αυτό που εκυοφορείτο από καιρό υπογείως στο αριστερό κίνημα και πιο συγκεκριμένα την ανάγκη για δημοκρατία της βάσης.
*Δρ Νευρολόγος-ψυχίατρος-παιδοψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής, διευθ. Ιατρικού Κέντρου Adenauer Platz, Βερολίνο
https://www.efsyn.gr/stiles/apopseis/418206_dieykriniseis-shetika-me-tin-kinisi-ton-400
