Με αφορμή τη συζήτηση για την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων (Μεταμοντέρνο και Αριστερά)

Η απάντηση στις σύγχρονες προκλήσεις δεν βρίσκεται στο παρελθόν όσο κι αν αντλεί από αυτό εμπειρίες, κατακτήσεις και συμπεράσματα.

Τις τε­λευ­ταί­ες μέρες έχει ξε­κι­νή­σει μια έντο­νη συ­ζή­τη­ση/ αντι­πα­ρά­θε­ση που εκτεί­νε­ται από τις πα­ρέ­ες και τα ΜΚΔ έως τις κυ­βερ­νή­σεις και την Εκ­κλη­σία γύρω από το καλ­λι­τε­χνι­κό θέαμα της έναρ­ξης των Ολυ­μπια­κών Αγώ­νων στο Πα­ρί­σι. Μά­λι­στα η συ­ζή­τη­ση αυτή επι­κε­ντρώ­θη­κε στο σκετς που «κα­τη­γο­ρή­θη­κε» ότι πρό­σβα­λε την χρι­στια­νι­κή θρη­σκευ­τι­κή δο­ξα­σία επει­δή είχε στη­θεί ως dragshow με αρ­χαιελ­λη­νι­κές ανα­φο­ρές, στο πρό­τυ­πο (υπο­τί­θε­ται) του πί­να­κα του Λε­ο­νάρ­ντο ντα Βίν­τσι, ο Μυ­στι­κός Δεί­πνος. Η τε­λε­τή γε­νι­κά και το συ­γκε­κρι­μέ­νο σκετς ιδιαί­τε­ρα προ­κά­λε­σαν τον δι­χα­σμό στις κρι­τι­κές τόσο εξ αρι­στε­ρών όσο και εκ δε­ξιών. Οι ακρο­δε­ξιοί, η Εκ­κλη­σία, αμε­ρι­κά­νι­κα και διε­θνή ΜΜΕ «διέρ­ρη­ξαν τα ιμά­τιά τους» για τις προ­σβο­λές στην πίστη και τη σε­μνο­τυ­φία τους. Εντού­τοις βλέ­που­με και κρι­τι­κές «απ΄τ’ αρι­στε­ρά» τόσο επι­κρι­τι­κές για τη συ­νο­λι­κή αι­σθη­τι­κή και εν­νιο­λο­γι­κή πρό­τα­ση όσο και δι­θυ­ραμ­βι­κές για την προ­βο­λή των δι­καιω­μά­των των ΛΟ­ΑΤ­ΚΙ, για το κομ­μέ­νο κε­φά­λι της Αντουα­νέτ­τας, για την απο­γο­ή­τευ­ση των ακρο­δε­ξιών…

Γιώργος Σαπουνάς

 

Σε αυτή την συ­ζή­τη­ση με­τέ­χουν πολλά και δια­φο­ρε­τι­κά επί­πε­δα. Από το επί­πε­δο της Τέ­χνης και της καλ­λι­τε­χνι­κής δη­μιουρ­γί­ας έως τα πο­λι­τι­κά και ιδε­ο­λο­γι­κά μη­νύ­μα­τα.

 

Τα επί­πε­δα δια­πλέ­κο­νται και συ­νυ­πάρ­χουν. Υπάρ­χει Τέχνη που απο­κα­λύ­πτει και Τέχνη που κα­λύ­πτει. Ανα­πό­φευ­κτα προ­κύ­πτει και η αντί­στοι­χη αι­σθη­τι­κή. Τα προ­σχή­μα­τα όπως και η υπο­κρι­σία είναι κι αυτά «πλα­στι­κά μέσα». Το imagine, το κομ­μέ­νο κε­φά­λι της βα­σί­λισ­σας, η προ­βο­λή των έμ­φυ­λων δι­καιω­μά­των ακόμη και η πα­ρου­σία της πα­λαι­στι­νια­κής ομά­δας και ση­μαί­ας εμ­φα­νί­ζο­νται ως θε­ά­μα­τα και ως πα­ρα­πε­τά­σμα­τα που κρύ­βουν τα «σκατά» (τη μα­ζι­κή τα­ξι­κή βία της εξου­σί­ας, τους δε­κά­δες χι­λιά­δες κρα­τι­κούς έν­στο­λους – ένο­πλους, την εξα­φά­νι­ση των φτω­χών και άστε­γων στο ίδιο το Πα­ρί­σι των αγώ­νων έως την γε­νι­κευ­μέ­νη κα­πι­τα­λι­στι­κή βαρ­βα­ρό­τη­τα των οξυ­μέ­νων τα­ξι­κών αντι­θέ­σε­ων, του ρα­τσι­σμού και του πο­λέ­μου με έμ­φα­ση στη σύγ­χρο­νη γε­νο­κτο­νία που δια­πράτ­τει το Ισ­ρα­ήλ ενα­ντί­ον των πα­λαι­στι­νί­ων με την πλάτη της Δύσης, του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, των οποί­ων η Γαλ­λία του Μα­κρόν απο­τε­λεί πρω­τα­γω­νι­στι­κό πα­ρά­γο­ντα και διεκ­δι­κεί τον πρω­το­πό­ρο ρόλο προ­τεί­νο­ντας πρό­σφα­τα την κλι­μά­κω­ση του πο­λέ­μου στην Ου­κρα­νία με την απο­στο­λή να­τοϊ­κών στρα­τευ­μά­των). Δεν κρύ­βουν βέ­βαια τους πο­λι­τι­κούς εγκλη­μα­τί­ες που πε­ρή­φα­να επι­δει­κνύ­ο­νται μέσα στα δια­φα­νή αδιά­βρο­χα- πε­ρι­τυ­λίγ­μα­τα, στις θέ­σεις των επι­σή­μων.

 

Η ση­με­ρι­νή εξου­σία, το σύγ­χρο­νο κρά­τος δεν έχει ανά­γκη πλέον από (μο­ντέρ­να) επι­χει­ρή­μα­τα για να πεί­σει τους υπη­κό­ους. Η με­τα­μο­ντέρ­να εμ­φα­νι­ζό­με­νη αντίρ­ρη­ση στην απο­τυ­χία των «μο­ντέρ­νων και­ρών» να λύ­σουν τα αδιέ­ξο­δα του αν­θρώ­πι­νου πο­λι­τι­σμού και στην κα­τα­στρο­φι­κή πα­ρακ­μή τους γί­νε­ται βο­λι­κό «ερ­γα­λείο» του σύχ­γρο­νου κα­πι­τα­λι­στι­κού κρά­τους καθώς η αγορά διεισ­δύ­ει πα­ντού, ακόμη και στην ίδια την δη­μιουρ­γι­κή δια­δι­κα­σία και επι­χει­ρεί να εξα­σφα­λί­σει την υπο­τα­γή των υπη­κό­ων (και των ίδιων των καλ­λι­τε­χνών) με τον εκ­μαυ­λι­σμό (δίπλα στην πα­ρα­δο­σια­κή κα­τα­στο­λή). Η Τέχνη γί­νε­ται«μη­χα­νή του κιμά» που τα αλέ­θει όλα στο όνομα της αυ­το­κα­τάρ­γη­σής της ως μέσο έκ­φρα­σης και κα­τα­νό­η­σης του κό­σμου, ρι­ζι­κά δια­φο­ρε­τι­κό από τον Λόγο και την Επι­στή­μη. Κα­θί­στα­ται έτσι, από από­πει­ρα γε­νί­κευ­σης και ανα­ζή­τη­ση έκ­φρα­σης της κοι­νής εμπει­ρί­ας, δια­θέ­σι­μη δυ­να­τό­τη­τα με­ταμ­φί­ε­σης και από­κρυ­ψης σε κοινή θέα της πραγ­μα­τι­κή κρε­α­το­μη­χα­νής του κα­πι­τα­λι­στι­κού τρό­που πα­ρα­γω­γής και κοι­νω­νι­κής ορ­γά­νω­σης που κυ­ριο­λε­κτι­κά σα­πί­ζει και επι­σπεύ­δει προς την γε­νι­κή κα­τα­στρο­φή.

 

Εντού­τοις ο με­τα­μο­ντερ­νι­σμός δεν εμ­φα­νί­ζε­ται ως θέση, ή στυλ, δεν εμ­φα­νί­ζε­ται ως άποψη. Εμ­φα­νί­ζε­ται μόνο ως αντίρ­ρη­ση. Και από αυτή την άποψη δεν «έχει» γε­νι­κά και επί της αρχής ούτε τα­ξι­κό ούτε πο­λι­τι­κό ούτε ιδε­ο­λο­γι­κό πρό­ση­μο. Ούτε καν «καλ­λι­τε­χνι­κή ταυ­τό­τη­τα». Αντίρ­ρη­ση η οποία από ορι­σμέ­νη σκο­πιά είναι δι­καιο­λο­γη­μέ­νη. Ο μο­ντερ­νι­σμός γεν­νή­θη­κε ως καλ­λι­τε­χνι­κή έκ­φρα­ση της ανα­τρο­πής του πρώ­ι­μου, κα­πι­τα­λι­στι­κού, απο­λυ­ταρ­χι­κού κρά­τους και των αξιών του η οποία ωστό­σο δεν ολο­κλη­ρώ­θη­κε ποτέ πο­λι­τι­κά. Η ρώσ­σι­κη πρω­το­πο­ρεία υπήρ­ξε κο­ρύ­φω­ση και η αρχή του τέ­λους. Αντί­θε­τα εξε­λί­χτη­κε ως πλαί­σιο για το σύχ­γρο­νο κα­πι­τα­λι­στι­κό κρά­τος. Μο­ντέρ­να η επα­νά­στα­ση, μο­ντέρ­νο και το κρά­τος! Τότε η «αέναη πρό­ο­δος» φαι­νό­ταν ως η λυ­τρω­τι­κή διέ­ξο­δος όμως σή­με­ρα μοιά­ζει χωρίς αμ­φι­βο­λία επι­τα­χυ­νό­με­νη πο­ρεία προς την κα­τα­στρο­φή.

 

Το θέαμα της τε­λε­τής έναρ­ξης των ΟΑ υπήρ­ξε ένα με­τα­μο­ντέρ­νο «αρι­στούρ­γη­μα»! Ήταν μία «κου­ρε­λού» (άσχε­τα και τυ­χαία κομ­μά­τια υφά­σμα­τος ραμ­μέ­να με­τα­ξύ τους) από σκετς δια­φο­ρε­τι­κών, αι­σθη­τι­κά, στυλ. Απ’ αυτή την σκο­πιά σε κά­ποιον/α θα μπο­ρού­σε να αρέ­σει το ένα αλλά όχι το άλλο. Παρά ταύτα η «άποψη» θα πρέ­πει να υπο­στεί συ­νο­λι­κή κρι­τι­κή ει­δάλ­λως δεν υφί­στα­ται ως κρι­τι­κή του έργου. Στο επί­κε­ντρο εμ­φα­νί­ζε­ται το «πε­ριε­χό­με­νο» καθώς η «μορφή» (ταυ­τό­τη­τα της καλ­λι­τε­χνι­κής «γλώσ­σας») πα­ρα­με­ρί­ζε­ται ως δευ­τε­ρεύ­ου­σας ση­μα­σί­ας.

 

Ωστό­σο το πε­ριε­χό­με­νο δεν είναι η «πρό­τα­ση» του υπο­γρά­φο­ντος το έργο. Το έργο το υπο­γρά­φει κυ­ριο­λε­κτι­κά ο curator. Ο Μα­κρόν και το γαλ­λι­κό κρά­τος. Η πο­λι­τι­κή σκο­πι­μό­τη­τα είναι εξό­φθαλ­μη. Η δήθεν διεκ­δί­κη­ση της κλη­ρο­νο­μιάς της γαλ­λι­κής επα­νά­στα­σης και των αξιών της. Διεκ­δί­κη­ση επι­λε­κτι­κή και όχι ασφα­λώς επι­λο­γές από την γαλ­λι­κή ιστο­ρία γε­νι­κά. Για πα­ρά­δειγ­μα η κομ­μού­να του Πα­ρι­σιού απλώς ήταν απού­σα! Επει­δή ωστό­σο κάτι τέ­τοιο, δυό­μι­ση αιώ­νες μετά είναι κάπως γε­λοίο, στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα ο στό­χος είναι η διεκ­δί­κη­ση του «αντί­πα­λου δέους» απέ­να­ντι στην ακρο­δε­ξιά και μά­λι­στα με όρους (γαλ­λι­κής) συ­γκυ­ρί­ας. Το «ακραίο κέ­ντρο», η συγ­χώ­νευ­ση κε­ντρο­δε­ξιάς και κε­ντρο­α­ρι­στε­ράς εμ­φα­νί­ζε­ται απέ­να­ντι στην (στρα­τη­γι­κά ταυ­τό­ση­μη σή­με­ρα) ακρο­δε­ξιά και όχι ασφα­λώς η οποια­δή­πο­τε αρι­στε­ρά και πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρο ρι­ζο­σπα­στι­κή. Γι αυτό το κομ­μέ­νο κε­φά­λι της Αντουα­νέτ­τας, γι αυτό η ανα­φο­ρά στον Μυ­στι­κό Δεί­πνο, γι αυτό ακόμη και η βέ­βη­λη εκτέ­λε­ση του Imagine.

 

Φυ­σι­κά δεν τί­θε­ται ζή­τη­μα κλη­ρο­νο­μιάς καθώς η ου­σια­στι­κή κλη­ρο­νο­μιά μιας επα­νά­στα­σης δεν είναι η κοι­νω­νία που εγκα­θι­δρύ­ε­ται αλλά το επα­να­στα­τι­κό πνεύ­μα της ανα­τρο­πής και της υπέρ­βα­σης του σά­πιου πα­ρό­ντος.

 

Η σύγ­χυ­ση της κρι­τι­κής απ’ τ’ αρι­στε­ρά είναι αναμ­φι­σβή­τη­τη καθώς σχε­δόν κάθε εκ­δο­χή της δεν κα­τα­φέρ­νει να απο­φύ­γει την πρόσ­δε­ση στην ουρά των πα­ραλ­λα­γών της κυ­ρί­αρ­χης αντί­λη­ψης.  Στο επί­κε­ντρο εμ­φα­νί­ζε­ται η αντι­πα­ρά­θε­ση για την αντι­με­τώ­πι­ση της «από τα πάνω» προ­ω­θού­με­νης κα­μπά­νιας για τα έμ­φυ­λα δι­καιώ­μα­τα. Υπέρ ή ενα­ντί­ον?

 

Το ση­μείο κλει­δί είναι η ση­μα­σία και η λει­τουρ­γία του «ρε­φορ­μι­σμού» και πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρο, στις μέρες μας, του «κρα­τι­κού ρε­φορ­μι­σμού» με κύριο πο­λι­τι­κό εκ­φρα­στή τον ανα­δυό­με­νο χώρο της «ακρο­κε­ντρώ­ας» ταυ­τό­τη­τας. Η εξα­σφά­λι­ση της κοι­νω­νι­κής συ­ναί­νε­σης είναι ζω­τι­κής ση­μα­σί­ας για την εύ­ρυθ­μη λει­τουρ­γία του κα­πι­τα­λι­σμού σε κάθε χώρα χω­ρι­στά και την πο­λι­τι­κή δια­χεί­ρι­ση των αντι­θέ­σε­ών του. Ο «ακρο­κε­ντρώ­ος» ρε­φορ­μι­σμός και ακόμη πε­ρισ­σό­τε­ρο ο κρα­τι­κός ρε­φορ­μι­σμός κάνει επι­λο­γές σαφώς πιο ανώ­δυ­νες για το σύ­στη­μα σε σχέση με τις επι­λο­γές μιας ρε­φορ­μι­στι­κής αρι­στε­ράς εκτε­θι­μέ­νης στις τα­ξι­κές και κι­νη­μα­τι­κές πιέ­σεις, η οποία σή­με­ρα απέρ­χε­ται από το ιστο­ρι­κό προ­σκή­νιο αν δεν έχει ήδη εξα­φα­νι­στεί. Απ’ αυτή την άποψη η δια­φο­ρά με­τα­ξύ ακραί­ου κέ­ντρου και ακρο­δε­ξιάς υπερ­το­νί­ζε­ται με σκο­πι­μό­τη­τα και από τις δύο πλευ­ρές καθώς αμ­φό­τε­ρες απο­τε­λούν συ­στη­μι­κές δια­χει­ρι­στι­κές εκ­δο­χές και κα­θό­λου «λαϊκά κι­νή­μα­τα». Ταυ­τό­χρο­να ωστό­σο, ακόμη κι αν αυτό προ­κύ­πτει ως «τε­λι­κή ανά­λυ­ση», εκ­φρά­ζουν σε έναν ορι­σμέ­νο βαθμό πραγ­μα­τι­κές κοι­νω­νι­κές αντι­θέ­σεις. Ο πα­ρά­γο­ντας που απου­σιά­ζει ώστε να ξε­κα­θα­ρί­σει το ομι­χλώ­δες, αντι­φα­τι­κό ανα­δυό­με­νο σύγ­χρο­νο πο­λι­τι­κό σκη­νι­κό και να απο­κα­λύ­ψει το νέο, τα­ξι­κά προ­σχη­μα­τι­κό, πο­λι­τι­κό δι­πο­λι­σμό είναι η ίδια η αρι­στε­ρά. Στον πυ­ρή­να του προ­βλή­μα­τος βρί­σκε­ται η υπο­χώ­ρη­ση/ απο­χώ­ρη­ση του αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κού ορά­μα­τος. Η αρι­στε­ρά που δεν ευαγ­γε­λί­ζε­ται την κα­τάρ­γη­ση της ιδιο­κτη­σί­ας και του κρά­τους και τον σκοπό της ελευ­θε­ρί­ας για όλους/ες/α με επί­κε­ντρο την απε­λευ­θέ­ρω­ση της ερ­γα­σί­ας από το πλαί­σιο της αγο­ράς, της έμ­φυ­λης κα­τα­πί­ε­σης από την πα­τριαρ­χία και της βιω­σι­μό­τη­τας της Φύσης και του πλα­νή­τη από την αδιά­κο­πη ανά­πτυ­ξη, απο­τε­λεί γνή­σιο συ­στα­τι­κό της με­τα­μο­ντέρ­νας αντί­λη­ψης, όπου όλα μπο­ρούν να συ­νυ­πάρ­χουν σε μια κα­τα­κερ­μα­τι­σμέ­νη πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, απο­λύ­τως υπο­κει­με­νι­κή και σί­γου­ρα χωρίς κοινή προ­ο­πτι­κή και προ­φα­νώς απε­λευ­θέ­ρω­ση.

 

Η απά­ντη­ση στις σύγ­χρο­νες προ­κλή­σεις δεν βρί­σκε­ται στο πα­ρελ­θόν όσο κι αν αντλεί από αυτό εμπει­ρί­ες, κα­τα­κτή­σεις και συ­μπε­ρά­σμα­τα. Η απά­ντη­ση στον «με­τα­μο­ντέρ­νο κόσμο» δεν είναι η επι­στρο­φή στον μο­ντέρ­νο. Κάτι τέ­τοιο είναι αδύ­να­το και άσκο­πο. Η απά­ντη­ση δεν μπο­ρεί παρά να ανα­ζη­τη­θεί στην ανα­τρο­πή του κα­πι­τα­λι­στι­κού τρό­που πα­ρα­γω­γής κρα­τώ­ντας από τις επα­να­στά­σεις του πα­ρελ­θό­ντος αφε­νός τη δυ­να­τό­τη­τα και αφε­τέ­ρου το επα­να­στα­τι­κό πνεύ­μα της ανα­τρο­πής του πα­ρό­ντος ως δια­δι­κα­σία που ταυ­τό­χρο­να οι­κο­δο­μεί το (κα­λύ­τε­ρο και δια­φο­ρε­τι­κό) μέλ­λον. Ξα­να­βρί­σκο­ντας το νήμα και το νόημα μιας Τέ­χνης – γνω­σιο­λο­γι­κό ερ­γα­λείο και από­λαυ­σης δίπλα και ανε­ξάρ­τη­τα από την Επι­στή­μη και τον Λόγο, δια­δι­κα­σία έκ­φρα­σης των παθών των αν­θρώ­πων, της κοι­νω­νι­κής τους ζωής και του κοι­νού τους μέλ­λο­ντος.

https://rproject.gr/article/me-aformi-ti-syzitisi-gia-tin-teleti-enarxis-ton-olympiakon-agonon-metamonterno-kai-aristera