Εμείς οι οπαδοί της Στόουκ Σίτι βγήκαμε από το γήπεδό μας χαρούμενοι. Η ομάδα μας είχε μόλις νικήσει τη Λιντς Γιουνάιτεντ με 3-2. Ξαφνικά μας χτύπησε μια καταιγίδα από τούβλα και μπουκάλια. Τα πέταξαν οι οπαδοί της Λιντς, οι οποίοι ήταν γνωστοί ως «σκληροί» και πάντα έτοιμοι για φασαρίες, αλλά και εμείς, οι οπαδοί της Στόουκ, είχαμε μια φήμη να υπερασπιστούμε.
Υπήρξε μια βροντή και εκατοντάδες οπαδοί της Στόουκ και της Λιντς χτύπησαν ο ένας πάνω στον άλλον με γροθιές και κλωτσιές. Ένας οπαδός της Στόουκ έπεσε. Οι οπαδοί της Λιντς τον περικύκλωσαν κλωτσώντας και πατώντας το κεφάλι του. Οι οπαδοί της Στόουκ όρμησαν για να σώσουν τον σύντροφό τους. Μια μικρή ομάδα οπαδών της Λιντς χλεύασε τους οπαδούς της Στόουκ και έφυγαν τρέχοντας προς ένα δρομάκι. Οι οπαδοί της Στόουκ τους κυνήγησαν και έπεσαν κατευθείαν σε ενέδρα. Δεκάδες οπαδοί της Λιντς περίμεναν. Χτύπησαν τους οπαδούς της Στόουκ από παντού. Οι ενισχύσεις της Στόουκ έφτασαν, με τα κόκκινα και λευκά κασκόλ τους να πετάνε στον αέρα. Άρπαξαν, τράβηξαν, πήδηξαν, κλώτσησαν και γρονθοκόπησαν στο έδαφος τον εχθρό από το Λιντς, που φορούσε λευκό, μπλε και χρυσό. Φωνές, κραυγές και γρυλίσματα από τους οπαδούς και των δύο ομάδων αναμείχθηκαν με τον θόρυβο των σειρήνων της αστυνομίας και τα γαβγίσματα των σκύλων. Ήταν ένα απόγευμα Σαββάτου. Ήταν το αγγλικό ποδόσφαιρο του 1974. Ήταν αυτό που συνηθίζαμε να κάνουμε.
Αυτές οι μνήμες επανήλθαν στο μυαλό μου τον περασμένο Φεβρουάριο μετά τον παράλογο θάνατο του Άλκη Καμπανού, ενός οπαδού του Άρη που δολοφονήθηκε από οπαδούς του ΠΑΟΚ, στη Θεσσαλονίκη. Η επέτειος του θανάτου του Άλκη επανέφερε και πάλι αυτές τις αναμνήσεις και με ώθησε να σκεφτώ γιατί η στάση των Άγγλων ποδοσφαιρόφιλων απέναντι στη βία έχει αλλάξει τόσο βαθιά τις τελευταίες δεκαετίες. Τα αγγλικά γήπεδα ποδοσφαίρου είναι πολύ πιο ασφαλή τώρα. Άνθρωποι όλων των ηλικιών πηγαίνουν χωρίς να φοβούνται τη βία.
Επικίνδυνοι καιροί
Τη δεκαετία του 1970 και του 1980 η βία είχε εδραιωθεί στην αγγλική ποδοσφαιρική κουλτούρα. Ο επικίνδυνος καβγάς με τη Λιντς δεν ήταν σπάνιος. Υπήρξαν πολλά παρόμοια περιστατικά μεταξύ οπαδών της Στόουκ και οπαδών της Άρσεναλ, της Μπέρμιγχαμ, της Τσέλσι, της Λίβερπουλ, της Μάντσεστερ Σίτι, της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, της Τότεναμ και της Γουέστ Χαμ, για να αναφέρουμε μόνο μερικά. Ο ενδυματολογικός κώδικας των Άγγλων χούλιγκανς περιελάμβανε μπότες DrMartens. Ήταν τόσο συνυφασμένες με τη γηπεδική βία που η αγγλική φράση ‘putthebootin’ (βάλε τη μπότα μέσα) έγινε κυριολεκτική και μεταφορική έκφραση για τον ξυλοδαρμό των αντίπαλων οπαδών.
Η έλξη της βίας, εκτός από την καθαρή αδρεναλίνη, έφερνε κύρος, ακόμη και θαυμασμό. Εκείνη την εποχή, ζούσαν κοντά μου δύο αδέρφια που ήταν διάσημα για την εμπλοκή τους σε βίαια επεισόδια που σχετιζόταν με το ποδόσφαιρο. Είχαν εκτίσει ποινές στη φυλακή γι’ αυτό. Ο ένας είχε μια μόνιμη στρογγυλή μπλε ουλή κάτω από το ένα του μάτι – αποτέλεσμα τραυματισμού από μαχαίρι. Τον αποκαλούσαμε «Σπυριάρη», αλλά ποτέ μπροστά του. Παρά τον κίνδυνο σωματικής βλάβης, η συμμετοχή στην ποδοσφαιρική βία έφερνε ενθουσιασμό, τόλμη και μια αίσθηση του ‘ανήκειν’.
Τι άλλαξε; Τρία τρομερά γεγονότα έκαναν τους Άγγλους οπαδούς του ποδοσφαίρου να συνειδητοποιήσουν πόσο ευάλωτοι ήταν και πώς η απόλυτη τυχαιότητα του να βρεθεί κάποιος, όπως ο Άλκης, στο λάθος μέρος, τη λάθος στιγμή, μπορεί όχι μόνο να αλλάξει ζωές για πάντα, αλλά και να τις τερματίσει. Τρία γεγονότα στα οποία οι οπαδοί του ποδοσφαίρου βίωσαν το άθλιο κενό της απώλειας – το Μπράντφορντ, το Χέιζελ και το Χίλσμπορο.
Φωτιά, οργή και αποτυχία
Η πυρκαγιά στο Μπράντφορντ Σίτι, το 1985, σκότωσε 56 ανθρώπους. Η μεγάλη ξύλινη κερκίδα του γηπέδου κάηκε μέσα σε δέκα λεπτά. Τα σκουπίδια κάτω από την εξέδρα πήραν φωτιά όταν κάποιος έριξε ένα αναμμένο τσιγάρο. Οι νεκροί ήταν κυρίως παιδιά και ηλικιωμένοι που καταπλακώθηκαν προσπαθώντας να ξεφύγουν από τη φωτιά. Δύο εβδομάδες αργότερα, τον Μάιο του 1985, στον τελικό του Ευρωπαϊκού Κυπέλλου μεταξύ της Λίβερπουλ και της Γιουβέντους, 39 οπαδοί έχασαν τη ζωή τους όταν κατέρρευσε ένας τοίχος μετά από επεισόδια μεταξύ των οπαδών, στο στάδιο Χέιζελ στις Βρυξέλλες. Οι οπαδοί της Λίβερπουλ κατηγορήθηκαν γι’αυτό και οι αγγλικοί ποδοσφαιρικοί σύλλογοι αποκλείστηκαν από τις ευρωπαϊκές διοργανώσεις για πέντε χρόνια. Στη συνέχεια, στις 15 Απριλίου 1989, 96 οπαδοί της Λίβερπουλ καταπλακώθηκαν μέχρι θανάτου στο στάδιο Χίλσμπορο, όπου η Λίβερπουλ έπαιζε με τη Νότιγχαμ Φόρεστ στον ημιτελικό του Κυπέλλου FA.
Η αντίδραση, σχεδόν όλων, για το θανατηφόρο συμβάν στο Χίλσμπορο, συμπεριλαμβανομένης της συντηρητικής κυβέρνησης της πρωθυπουργού Μάργκαρετ Θάτσερ, ήταν να κατηγορήσουν τους «μεθυσμένους» οπαδούς της Λίβερπουλ. Η τότε κυβέρνησή εισήγαγε υποχρεωτικές ταυτότητες για τους οπαδούς ποδοσφαίρου που παρακολουθούσαν τους αγώνες, αλλά οι οπαδοί αντιστάθηκαν. Το σύστημα δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Οι οπαδοί όμως σοκαρίστηκαν και συγκινήθηκαν. Το ποδόσφαιρο δεν ήταν πόλεμος. Γιατί πέθαναν τόσοι πολλοί άνθρωποι που πήγαιναν απλά να το παρακολουθήσουν;
Οι έρευνες για το Μπράντφορντ, το Χέιζελ και το Χίλσμπορο έδειξαν ότι οι επικίνδυνες συνθήκες στα γήπεδα, η κακή οργάνωση και η κακή αστυνόμευση συνέβαλαν στις καταστροφές. Ακολουθώντας αυτά τα ευρήματα, το στάδιο Χέιζελ κατεδαφίστηκε το 1994 και αντικαταστάθηκε από το στάδιο Βασιλιάς Μποντουέν. Μετά το Χίλσμπορο, τα πρότυπα ασφαλείας στα γήπεδα ποδοσφαίρου στο Ηνωμένο Βασίλειο βελτιώθηκαν δραματικά. Η περίφραξη, που είχε εγκλωβίσει τους φιλάθλους και είχε προκαλέσει πολλούς θανάτους, απομακρύνθηκε. Οι σύλλογοι, συμπεριλαμβανομένης της Μπράντφορντ Σίτι, ανακατασκεύασαν τα γήπεδά τους και πολλά έγιναν μόνο για καθήμενους.
Χρειάστηκαν 27 χρόνια για να αποδειχθεί ότι οι οπαδοί της Λίβερπουλ δεν ήταν υπεύθυνοι για το Χίλσμπορο. Το 2016, τα δικαστήρια αποφάνθηκαν πως όσοι πέθαναν, σκοτώθηκαν παράνομα, ενώ οι αστοχίες της αστυνομίας συνέβαλαν στο θάνατό τους. Αλλά σύντομα μετά το Χίλσμπορο, η αστυνόμευση βελτιώθηκε. Αντί να αντιδρά στα προβλήματα με συλλήψεις και ξυλοδαρμούς, η αστυνομία εργάστηκε για την προστασία των οπαδών του ποδοσφαίρου. Η αστυνομία, οι τοπικές αρχές και οι ποδοσφαιρικοί σύλλογοι συνεργάστηκαν για να αποτρέψουν τη βία, βρίσκοντας τρόπους για να κρατήσουν τους αντίπαλους οπαδούς χωριστά.
Οι οπαδοί του ποδοσφαίρου θα μπορούσαν να υποδείξουν περιστάσεις πέρα από τον έλεγχό τους που οδήγησαν στο θάνατο άλλων οπαδών, αλλά το να επιρρίψουν την ευθύνη αλλού δεν θα ωφελούσε. Είχε έρθει η ώρα να αλλάξουμε. Οι οπαδοί συνεργάστηκαν με κάθε λογική πρόταση για να γίνει ασφαλέστερη η παρακολούθηση του ποδοσφαίρου. Και προχώρησαν ακόμη παραπέρα. Η «μπότα», που κάποτε αποτελούσε σήμα τιμής, έγινε σημάδι ντροπής. Αυτοί που πήγαιναν στα γήπεδα ποδοσφαίρου αναζητώντας προβλήματα δεν ήταν πλέον ευπρόσδεκτοι. Οι οπαδοί άρχισαν να ρυθμίζουν τη συμπεριφορά τους. Το κάνουν ακόμα. Οι Άγγλοι οπαδοί του ποδοσφαίρου δεν είναι άγγελοι. Περιστασιακά ξεσπούν προβλήματα, αλλά αυτό είναι η εξαίρεση και όχι ο κανόνας. Κανείς δεν θέλει να επιστρέψει στις μέρες που η παρακολούθηση ποδοσφαίρου ήταν επικίνδυνη. Η σχετική ειρήνη στα αγγλικά γήπεδα επήλθε με πολύ υψηλό τίμημα.
Υπάρχουν πολλά πράγματα που οι φίλαθλοι δεν μπορούν να ελέγξουν, όπως το ποιος είναι ο ιδιοκτήτης του συλλόγου τους, οι τόποι διεξαγωγής του Παγκοσμίου Κυπέλλου, τα σούπερ λιγκ και το κόστος των εισιτηρίων και των τηλεοπτικών συνδρομών. Αλλά οι οπαδοί του ποδοσφαίρου ελέγχουμε και είμαστε υπεύθυνοι για το πώς συμπεριφερόμαστε ο ένας στον άλλον. Έχω περάσει, πολλές φορές, από το μικρό μνημείο του Άλκη Καμπανού στη Χαριλάου, όπου γράφει ‘Ποτέ ξανά’. Αν κάτι καλό μπορεί να προκύψει από την ανατριχιαστική απώλεια του Άλκη, αυτό πρέπει να είναι το «Ποτέ ξανά». Το ειρωνικό χαμόγελο στο πρόσωπο του Άλκη, στις φωτογραφίες και τις τοιχογραφίες του, είναι μια υπενθύμιση ότι οι ποδοσφαιρόφιλοι πρέπει να βλέπουν ο ένας τον άλλον ως αντίπαλο και όχι ως εχθρό.
kosmodromio.gr
