Μιανμάρ: «Θα είμαστε θυμωμένοι μέχρι το τέλος του κόσμου…»*

Συγκλονιστική αντίσταση στο πραξικόπημα

Την πρώτη ημέρα του Φλε­βά­ρη, οι ένο­πλες δυ­νά­μεις της Μιαν­μάρ (ή Μπούρ­μα/Βιρ­μα­νία), προ­χώ­ρη­σαν σε πρα­ξι­κό­πη­μα. Επι­κα­λού­με­νες «πα­ρα­τυ­πί­ες» στις εκλο­γές που είχαν γίνει προ λίγων μηνών, διέ­λυ­σαν  την νε­ο­ε­κλεγ­μέ­νη κυ­βέρ­νη­ση και το κοι­νο­βού­λιο, προ­χώ­ρη­σαν σε ένα μπα­ράζ συλ­λή­ψε­ων και πήραν την άμεση δια­κυ­βέρ­νη­ση της χώρας στα χεριά τους.

Πάνος Πέτρου

Μια με­γά­λη με­ρί­δα του διε­θνούς κοι­νού, ενη­με­ρώ­θη­κε κυ­ρί­ως μέσα από την απί­θα­νη ιστο­ρία της νε­α­ρής που ανα­με­τέ­δι­δε ζω­ντα­νά βί­ντεο όπου έκανε ασκή­σεις αε­ρο­βι­κής για ένα δια­γω­νι­σμό, ενώ πίσω της ένα κομ­βόι από στρα­τιω­τι­κά SUV κα­τευ­θυ­νό­ταν προς το κοι­νο­βού­λιο… Το ίδιο το πρα­ξι­κό­πη­μα δεν προ­κά­λε­σε ιδιαί­τε­ρο εν­δια­φέ­ρον. Ο κυ­νι­σμός που λέει ότι τέ­τοια πράγ­μα­τα συμ­βαί­νουν «εκεί πέρα» (στην Νο­τιο­α­να­το­λι­κή Ασία), συν­δυά­στη­κε με τον κυ­νι­σμό που προ­κύ­πτει από το γε­γο­νός ότι ει­δι­κά στη Βιρ­μα­νία, ο άμε­σος ή έμ­με­σος έλεγ­χος του στρα­τού στην πο­λι­τι­κή ζωή της χώρας είναι ο κα­νό­νας. Είναι πολύ πι­θα­νό αυτά να εκτι­μού­σαν και οι ίδιοι οι στρα­τη­γοί, όταν απο­φά­σι­ζαν να προ­χω­ρή­σουν στην πρα­ξι­κο­πη­μα­τι­κή ανα­τρο­πή μιας κυ­βέρ­νη­σης που είχε θριαμ­βεύ­σει με άνεση στις εκλο­γές.

Αυτός ο κυ­νι­σμός υπο­τι­μού­σε τε­λι­κά δύο πα­ρά­γο­ντες. Αφε­νός, ότι μέσα στα τε­λευ­ταία 2 χρό­νια «εκεί πέρα» (στη ΝΑ Ασία) ξέ­σπα­σε η πο­λύ­μη­νη δη­μο­κρα­τι­κή εξέ­γερ­ση στο Χονγκ-Κονγκ και ο θη­ριώ­δης πα­ρα­τε­τα­μέ­νος αντι­δι­κτα­το­ρι­κός ξε­ση­κω­μός στην Ταϊ­λάν­δη, ενώ είναι σε εξέ­λι­ξη ο συ­γκλο­νι­στι­κός αγώ­νας διαρ­κεί­ας των αγρο­τών στην Ινδία.

Αφε­τέ­ρου, ότι στην ίδια τη Μιαν­μάρ υπάρ­χει μια πα­ρά­δο­ση αγώ­νων για δη­μο­κρα­τία της οποί­ας η μνήμη απο­δεί­χτη­κε ζω­ντα­νή. Στο πα­ρελ­θόν χύ­θη­κε πολύ αίμα για να κα­τα­κτη­θεί το δι­καί­ω­μα του «εκλέ­γειν». Ο εύ­θρα­στος και κου­τσου­ρε­μέ­νος εκ­δη­μο­κρα­τι­σμός είναι πολύ πρό­σφα­τος και οι Βιρ­μα­νέ­ζοι δεν δεί­χνουν καμιά διά­θε­ση να επι­στρέ­ψουν στο σκο­τει­νό πρό­σφα­το πα­ρελ­θόν.

Από τη δεύ­τε­ρη μέρα του πρα­ξι­κο­πή­μα­τος και επί βδο­μά­δες μέχρι τη στιγ­μή που γρά­φο­νταν αυτές οι γραμ­μές στο τέλος του Φλε­βά­ρη, ξε­δι­πλώ­θη­κε μια εντυ­πω­σια­κή αντί­στα­ση στο πρα­ξι­κό­πη­μα. To «σι­νιά­λο» έδω­σαν οι ερ­γα­ζό­με­νοι-ες στα δη­μό­σια νο­σο­κο­μεία, ξε­κι­νώ­ντας απερ­γί­ες και κα­λώ­ντας όλο τον δη­μό­σιο τομέα να κάνει το ίδιο, «να μην ερ­γα­στεί υπό τις εντο­λές των στρα­τη­γών». Από τις πρώ­τες μέρες κι­νη­το­ποι­ή­θη­κε επί­σης η νε­ο­λαία, η λε­γό­με­νη «Generation Z», με την γε­νι­κευ­μέ­νη πρό­σβα­ση στο ίντερ­νετ (και άρα την πλη­ρο­φό­ρη­ση από διε­θνείς αγώ­νες κλπ) αλλά και την εξοι­κεί­ω­ση στην αξιο­ποί­η­σή του για ορ­γά­νω­ση δια­δη­λώ­σε­ων, προ­πα­γάν­δας κ.ο.κ. Αυτές οι δύο κοι­νω­νι­κές ομά­δες θε­ω­ρή­θη­καν η «εμπρο­σθο­φυ­λα­κή» της αντί­στα­σης, η οποία όμως αρ­κε­τά γρή­γο­ρα αγκά­λια­σε πλα­τύ­τα­τα τμή­μα­τα του πλη­θυ­σμού, σε κάθε πόλη και σε μικρά χωριά.

Ένα με­γά­λο τμήμα των δη­μο­σί­ων υπαλ­λή­λων ακο­λού­θη­σε το πα­ρά­δειγ­μα των υγειο­νο­μι­κών. Ένα συν­δι­κά­το που ορ­γα­νώ­νει κυ­ρί­ως γυ­ναί­κες ερ­γα­ζό­με­νες στη βιο­μη­χα­νία ρού­χων έπαι­ξε κομ­βι­κό ρόλο στην εξά­πλω­ση των κι­νη­το­ποι­ή­σε­ων στη βιο­μη­χα­νι­κή πε­ριο­χή της Ραν­γκούν (ή Γιαν­γκόν), της με­γα­λύ­τε­ρης πόλης της χώρας. Οι ορ­γα­νώ­σεις των ΛΟ­ΑΤ­ΚΙ παί­ζουν πολύ ενερ­γό ρόλο στις δια­δη­λώ­σεις. Γί­νο­νται ανα­φο­ρές στη δια­μόρ­φω­ση μιας αγρο­τι­κής κι­νη­το­ποί­η­σης στην ύπαιρ­θο. Πολ­λοί βου­δι­στές μο­να­χοί (με μια ιδιαί­τε­ρη πα­ρά­δο­ση πο­λι­τι­κής δρά­σης για ιστο­ρι­κούς λό­γους) στη­ρί­ζουν το κί­νη­μα, παρά την -ως τώρα- δια­φω­νία του επί­ση­μου θρη­σκευ­τι­κού κα­τε­στη­μέ­νου.

Όπως το συ­νό­ψι­σε ένας αρι­στε­ρός ακα­δη­μαϊ­κός που με­λε­τά τη Μιαν­μάρ κι έχει στε­νές επα­φές και φί­λους στη χώρα: «Άν­θρω­ποι που δεν έχουν υπο­χρε­ω­τι­κά πολλά κοινά -drag gueens και ερ­γα­ζό­με­νες στις βιο­μη­χα­νί­ες ρού­χων, παι­διά που επι­κοι­νω­νούν μέσω Zoom ή φτιά­χνουν meme και αγρό­τες από τα υψί­πε­δα- βρέ­θη­καν ξαφ­νι­κά όλοι μαζί, επι­χει­ρώ­ντας να συ­ντο­νι­στούν στην πράξη για να ανα­τρέ­ψουν το κα­θε­στώς».

Οι μα­ζι­κές δια­δη­λώ­σεις κα­τά­φε­ραν τις πρώ­τες εβδο­μά­δες να απο­φύ­γουν την άγρια κι εκτε­τα­μέ­νη κα­τα­στο­λή. Εν μέρει λόγω των τα­κτι­κών σκό­πι­μης απο­φυ­γής της σύ­γκρου­σης, με διαρ­κείς αλ­λα­γές δρο­μο­λο­γί­ων, «σπά­σι­μο» του σώ­μα­τος της πο­ρεί­ας σε «ρυά­κια» που ξα­να­συ­να­ντιό­νται σε άλλα ση­μεία, συ­ντε­ταγ­μέ­νες υπο­χω­ρή­σεις, σύ­ντο­μες-αιφ­νι­δια­στι­κές μα­ζι­κές δρά­σεις (flash mobs): Αυτό που έχει κω­δι­κο­ποι­η­θεί από τη δράση και άλλων κι­νη­μά­των στη ΝΑ Ασία πρό­σφα­τα ως «να κι­νεί­σαι σαν το νερό». Πέρα από τις τα­κτι­κές, στην απο­φυ­γή μιας αι­μα­το­χυ­σί­ας αυτές τις πρώ­τες βδο­μά­δες πρέ­πει να συ­νυ­πο­λο­γί­σου­με και τη σχε­τι­κή αυ­το­συ­γκρά­τη­ση του κα­θε­στώ­τος, που έδει­ξε αιφ­νι­δια­σμέ­νο.

Ασφα­λώς κα­τα­στο­λή υπήρ­χε. Και αύρες νερού και πλα­στι­κές σφαί­ρες έχουν χρη­σι­μο­ποι­η­θεί σε κά­ποιες δια­δη­λώ­σεις. Η κύρια κα­τα­σταλ­τι­κή επί­θε­ση γί­νε­ται «στα σκο­τά­δια», μα­κριά από την προ­στα­σία που προ­σφέ­ρουν οι μα­ζι­κές δια­δη­λώ­σεις, με συλ­λή­ψεις πο­λι­τι­κών στε­λε­χών, επι­φα­νών ακτι­βι­στών ή διά­ση­μων προ­σω­πι­κο­τή­των (κυ­ρί­ως καλ­λι­τέ­χνες) που έχουν στη­ρί­ξει δη­μό­σια τις κι­νη­το­ποι­ή­σεις. Αντί­στοι­χα «εξα­το­μι­κευ­μέ­νη» είναι η στο­χο­ποί­η­ση των απερ­γών, με αρ­κε­τά πε­ρι­στα­τι­κά να ανα­φέ­ρουν συλ­λή­ψεις τα βρά­δια στα σπί­τια τους. Απέ­να­ντι σε αυτή την απει­λή, αλλά και τη δράση εγκλη­μα­τι­κών στοι­χεί­ων (που οι πρα­ξι­κο­πη­μα­τί­ες απο­φυ­λά­κι­σαν με σα­φείς εντο­λές) ορ­γα­νώ­νε­ται η αυ­το­ά­μυ­να σε επί­πε­δο γει­το­νιάς. Αυ­το­σχέ­δια οδο­φράγ­μα­τα «οχυ­ρώ­νουν» τις γει­το­νιές, ενώ σε κά­ποιες πε­ρι­πτώ­σεις κορ­μοί δέ­ντρων «ασφα­λί­ζουν» ει­δι­κά τα σπί­τια απερ­γών δη­μο­σί­ων υπαλ­λή­λων. Κατά τη διάρ­κεια της νύ­χτας, κάθε σπίτι της γει­το­νιάς στέλ­νει ένα μέλος στην ομάδα πε­ρι­φρού­ρη­σης, ώστε να λει­τουρ­γούν δια­φο­ρε­τι­κές βάρ­διες όλη τη νύχτα. Σε πε­ρί­πτω­ση εμ­φά­νι­σης της αστυ­νο­μί­ας, οι κά­τοι­κοι χτυ­πά­νε τα τη­γά­νια τους ως  «συ­να­γερ­μό» για βγει η γει­το­νιά στο δρόμο. Στα ερ­γα­τι­κά προ­ά­στια της Ραν­γκούν, ένας «συ­να­σπι­σμός» οδη­γών τρέ­νων, νε­α­ρών ερ­γα­ζο­μέ­νων και φοι­τη­τών πέ­τα­ξε έξω την αστυ­νο­μία.

Μια 19χρο­νη πα­ντο­πώ­λης δο­λο­φο­νή­θη­κε στην πρω­τεύ­ου­σα Ναϊ­πι­ντά­ου, της οποί­ας η κη­δεία έγινε με­γά­λη μο­το-πο­ρεία ενώ δια­δή­λω­ση στη μνήμη της έγινε και στην Ραν­γκούν, τη με­γα­λύ­τε­ρη πόλη της χώρας. Άλλοι δύο δια­δη­λω­τές έπε­σαν νε­κροί στο λι­μά­νι του Μα­ντα­λάι. Οι λι­με­νερ­γά­τες είχαν κα­τέ­βει σε απερ­γία και αρ­νού­νταν να φορ­τώ­σουν ένα πλοίο. Ο στρα­τός κι­νη­το­ποι­ή­θη­κε για να τους υπο­χρε­ώ­σει να επι­στρέ­ψουν στη δου­λειά και τότε ο «συ­να­γερ­μός» κα­τέ­βα­σε κόσμο της γύρω πε­ριο­χής στο λι­μά­νι για να υπε­ρα­σπι­στεί τους λι­με­νερ­γά­τες. Στις συ­γκρού­σεις, οι στρα­τιώ­τες έρι­ξαν πραγ­μα­τι­κά πυρά από τα οποία έπε­σαν νε­κροί οι δύο αλ­λη­λέγ­γυοι. Αυτοί ήταν οι πρώ­τοι νε­κροί της εξέ­γερ­σης.

Η πρώτη σο­βα­ρή κλι­μά­κω­ση της κα­τα­στο­λής υπήρ­ξε το Σάβ­βα­το 27 Φλε­βά­ρη, όταν για πρώτη φορά έγινε τόσο εκτε­τα­μέ­νη χρήση πυρών στη διάρ­κεια δια­δη­λώ­σε­ων, με απο­τέ­λε­σμα του­λά­χι­στον 18 νε­κρούς, ενώ για πρώτη φορά υπήρ­ξαν και μα­ζι­κές συλ­λή­ψεις «στο φως της μέρας», στη διάρ­κεια δια­δη­λώ­σε­ων. Μένει να φανεί αν οι στρα­τη­γοί ετοι­μά­ζουν την αι­μα­τη­ρή αντε­πί­θε­σή τους.

Εν τω με­τα­ξύ εντυ­πω­σιά­ζει η απερ­για­κή δράση. Είναι ένα στοι­χείο που συ­νο­δεύ­ει πάντα τη συ­ζή­τη­ση για τις σύγ­χρο­νες εξε­γέρ­σεις, συ­νή­θως δια της απου­σί­ας του, ως «ζη­τού­με­νο». Στην πε­ρί­πτω­ση της Μιαν­μάρ, δια της πα­ρου­σί­ας της, η ορ­γα­νω­μέ­νη ανυ­πα­κοή στο χώρο της πα­ρα­γω­γής, υπεν­θυ­μί­ζει τη ση­μα­σία της. Μαζί με τη δυ­να­τό­τη­τα των δια­δη­λω­τών να πα­ρα­μέ­νουν στους δρό­μους, είναι ο με­γά­λος πο­νο­κέ­φα­λος των στρα­τη­γών, που κιν­δυ­νεύ­ουν να βρε­θούν στο τι­μό­νι ενός «πα­ρά­λυ­του» κρά­τους και μιας «πα­γω­μέ­νης» οι­κο­νο­μί­ας.

Ιδιαί­τε­ρα από τις 8 Φλε­βά­ρη και μετά, μια βδο­μά­δα μετά το πρα­ξι­κό­πη­μα και την έναρ­ξη της αντί­στα­σης, ο απερ­για­κός πυ­ρε­τός είναι συ­γκλο­νι­στι­κός.

Πε­ρί­που το 75% των δη­μο­σί­ων υπαλ­λή­λων υπο­λο­γί­ζε­ται ότι συμ­με­τέ­χει στις απερ­γί­ες. Ανά­με­σά τους, το 60% των ερ­γα­ζο­μέ­νων στη δη­μό­σια ενέρ­γεια, με υπάλ­λη­λους του υπουρ­γεί­ου Ηλε­κτρι­σμού να δια­νυ­κτε­ρεύ­ουν στις εγκα­τα­στά­σεις για να εμπο­δί­ζουν τις Αρχές να κά­νουν μπλα­κά­ουτ την ώρα των νυ­χτε­ρι­νών εφό­δων και συλ­λή­ψε­ων. Το ιδιω­τι­κό τρα­πε­ζι­κό σύ­στη­μα γρά­φε­ται ότι είναι σε διά­λυ­ση λόγω της μα­ζι­κής συμ­με­το­χής των υπαλ­λή­λων στην απερ­γία, η οποία αρ­χί­ζει να αγ­γί­ζει και τον δη­μό­σιο τρα­πε­ζι­κό τομέα. Η Κε­ντρι­κή Τρά­πε­ζα (αλλά και κά­ποιες άλλες) λει­τουρ­γεί «υπό την πε­ρι­φρού­ρη­ση» στρα­τιω­τών, ενώ ένα 10% λέ­γε­ται ότι πα­ρό­λα αυτά απερ­γεί. Οδη­γοί τρέ­νων απερ­γούν ενά­ντια στη με­τα­κί­νη­ση στρα­τευ­μά­των. Το 60% των ερ­γα­ζο­μέ­νων στο δη­μό­σιο αε­ρο­με­τα­φο­ρέα (προ­σω­πι­κό εδά­φους, αε­ρο­συ­νο­δοί, μη­χα­νι­κοί, ελεγ­κτές κ.ο.κ.) έχει βγει σε απερ­γία και απευ­θύ­νε­ται στο προ­σω­πι­κό των άλλων αε­ρο­γραμ­μών -αν και χωρίς αντα­πό­κρι­ση ως τώρα. Στο­χευ­μέ­νοι απο­κλει­σμοί δρό­μων από δια­δη­λω­τές επι­χει­ρούν να δυ­σκο­λέ­ψουν την πρό­σβα­ση σε  επι­χει­ρη­μα­τι­κά συμ­φέ­ρο­ντα του στρα­τού (που είναι θη­ριώ­δη σε αυτή τη χώρα) και σε κρί­σι­μα κυ­βερ­νη­τι­κά κτί­ρια, για να διευ­κο­λύ­νουν τους δι­στα­κτι­κούς να επι­κα­λε­στούν αδυ­να­μία να πάνε για δου­λειά. Ένα ερώ­τη­μα είναι τι θα απο­φα­σί­σουν οι ερ­γα­ζό­με­νοι στους αγω­γούς πε­τρε­λαί­ου και φυ­σι­κού αε­ρί­ου, με δε­δο­μέ­νο τον κομ­βι­κό ρόλο αυτών των βιο­μη­χα­νιών στην οι­κο­νο­μία της χώρας και στα συμ­φέ­ρο­ντα με­γά­λων εται­ριών όπως η γαλ­λι­κή Total.

Ένα άλλο στοι­χείο που ξε­χω­ρί­ζει είναι η προ­σπά­θεια κε­ντρι­κού συ­ντο­νι­σμού. Η αντί­στα­ση ορ­γα­νώ­νε­ται μέσα από το Κί­νη­μα Πο­λι­τι­κής Ανυ­πα­κο­ής, που επι­χει­ρεί να εξα­σφα­λί­σει τη συ­νέ­χεια του πα­ρα­τε­τα­μέ­νου αγώνα και την αλ­λη­λεγ­γύη -κυ­ρί­ως προς τους απερ­γούς, που χά­νουν με­ρο­κά­μα­τα ή απει­λεί­ται η δου­λειά τους και δεν έχουν ούτε σω­μα­τεία και απερ­για­κά τα­μεία.

Εν­δια­φέ­ρον έχει και η στάση που θα κρα­τή­σουν τα εθνι­κά κι­νή­μα­τα στο εσω­τε­ρι­κό της χώρας. Πολ­λές δια­φο­ρε­τι­κές ορ­γα­νώ­σεις, πο­λι­τι­κές και ένο­πλες, εκ­προ­σω­πούν μια σειρά από μειο­νό­τη­τες που αθροι­στι­κά φτά­νουν ίσως και το 50% του πλη­θυ­σμού. Εγκα­τε­στη­μέ­νες κυ­ρί­ως στις λε­γό­με­νες «συ­νο­ρια­κές πε­ριο­χές», αυτές οι κοι­νό­τη­τες υπήρ­ξαν ιστο­ρι­κά πα­ρα­με­λη­μέ­νες. Η χού­ντα επι­διώ­κει την ευ­με­νή ου­δε­τε­ρό­τη­τά τους, καθώς θα μπο­ρού­σαν να πα­ρα­κο­λου­θή­σουν με μνη­σί­κα­κη/κυ­νι­κή αδια­φο­ρία την ανα­τρο­πή μιας κυ­βέρ­νη­σης που συ­νερ­γά­στη­κε με το στρα­τό στη διαιώ­νι­ση του στά­τους κβο εις βάρος τους. Ως τώρα, είναι σιω­πη­λές οι εθνο­τι­κές ένο­πλες ορ­γα­νώ­σεις στα βό­ρεια και τα δυ­τι­κά, που στη­ρί­ζο­νται πα­ρα­δο­σια­κά από την Κίνα και σή­με­ρα πιέ­ζο­νται να μην πα­ρέμ­βουν. Στα νο­τιο­α­να­το­λι­κά υπήρ­ξε κι­νη­τι­κό­τη­τα. Το κοινό όρ­γα­νο που συ­ντο­νί­ζει 10 ένο­πλες ορ­γα­νώ­σεις στα πλαί­σια της Πα­νε­θνι­κής Συμ­φω­νί­ας Εκε­χει­ρί­ας, στις 2 Φλε­βά­ρη εξέ­φρα­σε τις ανη­συ­χί­ες του και στις 20 Φλε­βά­ρη ανα­κοί­νω­σε ότι δεν ανα­γνω­ρί­ζει το Συμ­βού­λιο που έστη­σε η χού­ντα. Αν και δεν ήταν ρητός τερ­μα­τι­σμός της εκε­χει­ρί­ας, απο­τε­λεί μια άρ­ρη­τη «ανα­στο­λή» της όσο κυ­βερ­νά η χού­ντα. Κά­ποιες ένο­πλες ορ­γα­νώ­σεις με­μο­νω­μέ­να έχουν βγά­λει ανα­κοι­νώ­σεις κα­τα­δί­κης του πρα­ξι­κο­πή­μα­τος και στή­ρι­ξης του λαϊ­κού κι­νή­μα­τος. Ήδη έχουν κα­τα­γρα­φεί πε­ρι­πτώ­σεις όπου μέλη αυτών των ορ­γα­νώ­σε­ων εμ­φα­νί­ζο­νται δια­κρι­τι­κά «στις πα­ρυ­φές» των δια­δη­λώ­σε­ων και σε κά­ποιες πε­ρι­πτώ­σεις κα­τα­στο­λής έχουν πα­ρέμ­βει για την προ­στα­σία των ει­ρη­νι­κών δια­δη­λω­τών. Άλλη μια φορά έχουν πέσει τα τείχη της ιστο­ρι­κής κα­χυ­πο­ψί­ας ή/και εχθρό­τη­τας και ήταν και πάλι εξέ­γερ­ση. Το 1988, όταν η στρα­τιω­τι­κή κα­τα­στο­λή οδή­γη­σε μια ολό­κλη­ρη γενιά Βιρ­μα­νέ­ζων νε­ο­λαί­ων να ζη­τή­σει και να βρει κα­τα­φύ­γιο στις συ­νο­ρια­κές πε­ριο­χές, ερ­χό­με­νη σε άμεση επαφή με τις από­ψεις και τις δυ­σφο­ρί­ες των ενό­πλων ορ­γα­νώ­σε­ων που κα­τα­πιέ­ζο­νταν και αντι­στέ­κο­νταν για δε­κα­ε­τί­ες ενά­ντια σε αυτό το κα­θε­στώς.

Στο φόντο της αι­μα­το­χυ­σί­ας στις 27 Φλε­βά­ρη, αξί­ζει να ση­μειώ­σου­με ότι η οργή για τις πρώ­τες 3 δο­λο­φο­νί­ες, πριν από αυτό το μα­κε­λειό, είχε εκ­φρα­στεί ενι­σχύ­ο­ντας ακόμα πε­ρισ­σό­τε­ρο τη συ­γκλο­νι­στι­κή κι­νη­το­ποί­η­ση στις 22 Φλε­βά­ρη, μέρα Γε­νι­κής Απερ­γί­ας. Πάνω από ένα εκα­τομ­μύ­ριο άν­θρω­ποι κα­τέ­βη­καν στους δρό­μους της Μιαν­μάρ, ενώ η απερ­γία πα­ρέ­λυ­σε τα πάντα. Λίγες μέρες πριν, είχε συ­γκρο­τη­θεί μια Γε­νι­κή Απερ­για­κή Επι­τρο­πή, όπου εμπλέ­κο­νται 25 ορ­γα­νώ­σεις (πο­λι­τι­κά κόμ­μα­τα, ερ­γα­τι­κά συν­δι­κά­τα, φοι­τη­τι­κές ενώ­σεις, αγρο­τι­κά σω­μα­τεία, θρη­σκευ­τι­κές ομά­δες, γυ­ναι­κεί­ες συλ­λο­γι­κό­τη­τες, μο­να­χοί, για­τροί, συγ­γρα­φείς), με πρό­γραμ­μα το τέλος της δι­κτα­το­ρί­ας, την κα­τάρ­γη­ση του συ­ντάγ­μα­τος του 2008 και τη δη­μιουρ­γία μιας ομό­σπον­δης δη­μο­κρα­τι­κής ένω­σης και στόχο τη προ­ώ­θη­ση της δη­μιουρ­γί­ας το­πι­κών απερ­για­κών επι­τρο­πών.

Την 22η Φλε­βά­ρη, το κλίμα ήταν με­τα­ξύ αι­σιό­δο­ξης απο­φα­σι­στι­κό­τη­τας («φτά­σα­με ένα βήμα πιο κοντά!», «αν συ­νε­χί­σου­με θα πέ­σουν!» και  επί­γνω­σης ότι εν­δε­χό­με­νη ήττα θα είναι κα­τα­στρο­φι­κή («δε φο­βά­μαι να πε­θά­νω, φο­βά­μαι να ζήσω σε δι­κτα­το­ρι­κό κα­θε­στώς», «αν δεν νι­κή­σου­με έχασα τη δου­λειά μου, έχασα τα πάντα»). Η σκιά της σφα­γής της εξέ­γερ­σης του 1988, με πάνω από 3.000 νε­κρούς, είναι βαριά. Η Μιαν­μάρ έχει μια στρα­τιω­τι­κή κάστα που δια­μορ­φώ­θη­κε πο­λε­μώ­ντας επί δε­κα­ε­τί­ες κομ­μου­νι­στι­κά και μειο­νο­τι­κά αντάρ­τι­κα. Με τα λόγια του πρώην δι­κτά­το­ρα της χώρας επί δε­κα­ε­τί­ες, Νε Γουΐν, οι ένο­πλες δυ­νά­μεις «δεν εκ­παι­δεύ­ο­νται να πυ­ρο­βο­λούν προει­δο­ποι­η­τι­κά στον αέρα…».

Εν τω με­τα­ξύ, ένας νε­ο­διο­ρι­σμέ­νος διοι­κη­τής στην Κε­ντρι­κή Τρά­πε­ζα, με «δη­μο­κρα­τι­κό» προ­φίλ, επι­χεί­ρη­σε να εκτο­νώ­σει την κα­τά­στα­ση: «Αν δεν κρα­τή­σουν την υπό­σχε­σή τους σε ένα χρόνο [για νέες εκλο­γές], τότε θα είναι η ώρα να δια­δη­λώ­σου­με. Οι άν­θρω­ποι πρέ­πει να βρουν μορ­φές δια­μαρ­τυ­ρί­ας που δεν θα βλά­πτουν την οι­κο­νο­μία και θα επι­τρέ­πουν την οι­κο­νο­μι­κή ανά­πτυ­ξη». Είναι το πιο αυ­θε­ντι­κό κή­ρυγ­μα της αστι­κής τάξης (υπο­μο­νή, εμπι­στο­σύ­νη στις «από τα πάνω» διερ­γα­σί­ες και πάνω απ’ όλα αποχή από απερ­γί­ες), που ως τέ­τοιο δεί­χνει ακρι­βώς τι ΔΕΝ πρέ­πει να κά­νουν οι δια­δη­λω­τές. Ένα στέ­λε­χος της Γε­νι­κής Απερ­για­κής Επι­τρο­πής έχει δια­φο­ρε­τι­κή άποψη: «Δεν μπο­ρού­με να κα­ταρ­ρεύ­σου­με. Αν υπο­χω­ρή­σου­με σε αυτό το ση­μείο, το στρα­τιω­τι­κό κα­θε­στώς θα εντεί­νει την κα­τα­στο­λή. Πρέ­πει να ενώ­σου­με τις ορ­γα­νώ­σεις και να εντεί­νου­με την απερ­γία».

Οι δυ­σκο­λί­ες και οι απει­λές είναι με­γά­λες -όπως θυ­μί­ζει η ήττα του συ­γκλο­νι­στι­κού κι­νή­μα­τος του 1988. Αν και οι δια­δη­λω­τές, πολ­λοί εκ των οποί­ων συμ­με­τεί­χαν και στις δύο εξε­γέρ­σεις, επι­μέ­νουν ότι τα «Τέσ­σε­ρα Δυά­ρια» (22/2/21, η μέρα της φε­τι­νής γε­νι­κής απερ­γί­ας ως αφε­τη­ρία κλι­μά­κω­σης) είναι πολύ ισχυ­ρό­τε­ρα από τα «Τέσ­σε­ρα Οκτά­ρια» (8/8/1988, η γε­νι­κή απερ­γία κλι­μά­κω­σης του τότε κι­νή­μα­τος). Αυτό που πα­ρα­μέ­νει σί­γου­ρα κοινό, είναι το τρα­γού­δι. Ο ύμνος του 1988 ακού­γε­ται και σή­με­ρα στους δρό­μους της Μιαν­μάρ: «Θα εί­μα­στε θυ­μω­μέ­νοι μέχρι το τέλος του κό­σμου…».

 

*Ο βιρ­μα­νέ­ζι­κος στί­χος έχει απο­δο­θεί στα αγ­γλι­κά με πολ­λούς τρό­πους, «δεν θα εί­μα­στε ικα­νο­ποι­η­μέ­νοι/δεν θα συγ­χω­ρή­σου­με/θα κρα­τά­με κακία/δεν θα πα­ρα­δο­θού­με… ως το τέλος του κό­σμου». Μάλ­λον πρό­κει­ται για κά­ποιον πολύ ισχυ­ρό όρο που κα­λύ­πτει όλα τα πα­ρα­πά­νω. Το «θα εί­μα­στε θυ­μω­μέ­νοι» προ­σπα­θεί να απο­δώ­σει αυτό το πνεύ­μα.

 

Ένα σύ­ντο­μο ιστο­ρι­κό, από την ανε­ξαρ­τη­σία στο νέο πρα­ξι­κό­πη­μα
Η Βιρ­μα­νία υπήρ­ξε βρε­τα­νι­κή αποι­κία. Κα­τέ­κτη­σε την ανε­ξαρ­τη­σία της το 1948, λίγο αφό­του δο­λο­φο­νή­θη­κε ο Στρα­τη­γός Αούνγκ Σαν, επι­κε­φα­λής του εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κού αγώνα. Μετά από μια πε­ρί­ο­δο κοι­νο­βου­λευ­τι­κής δη­μο­κρα­τί­ας στη δε­κα­ε­τία του ’50, ο στρα­τη­γός Νε Γουΐν κα­τέ­λα­βε με πρα­ξι­κό­πη­μα την εξου­σία το 1962, επι­κα­λού­με­νος τις απει­λές του κομ­μου­νι­στι­κού αντάρ­τι­κου και των ένο­πλων ορ­γα­νώ­σε­ων των εθνι­κών μειο­νο­τή­των στις λε­γό­με­νες «συ­νο­ρια­κές πε­ριο­χές». Οι­κο­δο­μή­θη­κε ένα αυ­ταρ­χι­κό κα­θε­στώς που -αν και ρητά αντι­κομ­μου­νι­στι­κό- δή­λω­νε ότι ακο­λου­θεί ένα κά­ποιο «βιρ­μα­νέ­ζι­κο δρόμο προς το σο­σια­λι­σμό» (ένα μίγμα κρα­τι­κής οι­κο­νο­μί­ας, απο­μο­νω­τι­σμού και βου­δι­σμού).

Το 1987 ξέ­σπα­σε μια οι­κο­νο­μι­κή κρίση που εκτό­ξευ­σε από­το­μα και δρα­μα­τι­κά το κό­στος ζωής για τους ερ­γά­τες. Ένα χρόνο μετά, το 1988 ξέ­σπα­σε η με­γά­λη αντι­κα­θε­στω­τι­κή εξέ­γερ­ση. Ξε­κί­νη­σε ως δη­μο­κρα­τι­κό-φοι­τη­τι­κό κί­νη­μα, αλλά κλι­μα­κώ­θη­κε σε μια συ­γκλο­νι­στι­κή γε­νι­κή απερ­γία που ξε­κί­νη­σε στις 8 Αυ­γού­στου, πα­ρέ­λυ­σε τη χώρα και δη­μιούρ­γη­σε με­ρι­κές εβδο­μά­δες «απε­λευ­θέ­ρω­σης» στους δρό­μους, ενώ εκ­κι­νού­σαν και κά­ποιες διερ­γα­σί­ες «με­τά­βα­σης» από τα πάνω. Η εξέ­γερ­ση πα­ρέ­μει­νε με­τέ­ω­ρη, πε­ρι­μέ­νο­ντας τις πο­λι­τι­κές εξε­λί­ξεις σε επί­πε­δο κο­ρυ­φών και το πλή­ρω­σε. Το Σε­πτέμ­βρη, με νέο «πρα­ξι­κό­πη­μα»  ο στρα­τός τερ­μά­τι­σε τις με­τα­βα­τι­κές δια­δι­κα­σί­ες, συ­γκρό­τη­σε ένα Συμ­βού­λιο Απο­κα­τά­στα­σης Νόμου και Τάξης που ανέ­κτη­σε την άμεση εξου­σία, κα­τήρ­γη­σε το σύ­νταγ­μα του 1978 και τους όποιους «πο­λι­τι­κούς» θε­σμούς του κα­θε­στώ­τος. Ακο­λού­θη­σε μια αι­μα­τη­ρή κα­τα­στο­λή με του­λά­χι­στον 3.000 νε­κρούς και πολ­λα­πλά­σιους φυ­γά­δες.

Η χού­ντα ορ­γά­νω­σε εκλο­γές το 1990, στις οποί­ες θριάμ­βευ­σε το νε­οϊ­δρυ­θέν NLD (National League for Democracy, Εθνι­κή Λίγκα για τη Δη­μο­κρα­τία), ένα αστι­κό φι­λε­λεύ­θε­ρο κόμμα, με ηγε­τι­κή μορφή την Αούνγκ Σαν Σου Κι, πλα­τιά ανα­γνω­ρί­σι­μη ως κόρη του ηγέτη του εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κού αγώνα. Το απο­τέ­λε­σμα δεν ανα­γνω­ρί­στη­κε, χι­λιά­δες μέλη του NLD κυ­νη­γή­θη­καν ή φυ­λα­κί­στη­καν, ενώ η ίδια η Αούνγκ Σαν Σου Κι τέ­θη­κε σε κατ’ οίκον κρά­τη­ση μέχρι το 2010 (και δύο μικρά «διαλ­λεί­μα­τα» το 1995 και το 2002 όταν αφέ­θη­κε αλλά σύ­ντο­μα ξα­να­φυ­λα­κί­στη­κε).

Το 2007, στο φόντο μιας νέας οι­κο­νο­μι­κής κρί­σης που εκτό­ξευ­σε τις τιμές βα­σι­κών αγα­θών, ξέ­σπα­σαν δια­δη­λώ­σεις βου­δι­στών μο­να­χών. Οι δια­δη­λώ­σεις των μο­να­χών πλαι­σιώ­θη­καν από χι­λιά­δες αν­θρώ­πους, στην λε­γό­με­νη «βα­θυ­κί­τρι­νη επα­νά­στα­ση» (saffron, ο κρό­κος αυγού και το χρώμα του εν­δύ­μα­τος των μο­να­χών). Το κί­νη­μα αυτό υπέ­στη σκλη­ρή κα­τα­στο­λή και πολ­λοί μο­να­χοί εξου­δε­τε­ρώ­θη­καν (είτε βιο­λο­γι­κά, είτε πο­λι­τι­κά, είτε ψυ­χο­λο­γι­κά). Στα ερεί­πια του 2007 άλ­λω­στε άν­θι­σε η πιο σκο­τει­νή όψη του βου­δι­σμού στη Μιαν­μάρ, ένας έξαλ­λος αντι­μου­σουλ­μα­νι­κός εθνι­κι­σμός που είναι δυ­στυ­χώς ιστο­ρι­κά διά­χυ­τος στη βιρ­μα­νέ­ζι­κη κοι­νω­νία.

Το 2008 οι στρα­τη­γοί πα­ρα­χώ­ρη­σαν ένα νέο σύ­νταγ­μα. Ήταν ένας ελιγ­μός, καθώς ο στό­χος πε­ρι­γρα­φό­ταν ρητά: «Πει­θαρ­χη­μέ­νη δη­μο­κρα­τία». Οι στρα­τη­γοί διο­ρί­ζουν έναν αριθ­μό βου­λευ­τών, δια­τη­ρούν τον έλεγ­χο κρί­σι­μων υπουρ­γεί­ων και πα­ρα­μέ­νουν πα­νί­σχυ­ροι πο­λι­τι­κά και οι­κο­νο­μι­κά, στο «πα­ρα­σκή­νιο». Επι­τρά­πη­καν τυ­πι­κά τα συν­δι­κά­τα, αλλά στην πράξη τα πε­ρισ­σό­τε­ρο πα­ρα­μέ­νουν εκτός νόμου. Στις εκλο­γές-φάρ­σα του 2010, κέρ­δι­σε το 80% η «Ένωση για την Αλ­λη­λεγ­γύη και την Ανά­πτυ­ξη» το κόμμα του στρα­τού. Ένα χρόνο μετά, η χού­ντα ανα­κοί­νω­σε την αυ­το­διά­λυ­σή της.

Το 2015 έγι­ναν πραγ­μα­τι­κά ελεύ­θε­ρες εκλο­γές και το NLD βρήκε ξανά πα­νη­γυ­ρι­κά πρώτο (60%). Η Αούνγκ Σαν Σου Κι απα­γο­ρεύ­ε­ται συ­νταγ­μα­τι­κά (!) να γίνει πρό­ε­δρος, αλλά έγινε ντε­φά­κτο ηγέ­τι­δα της κυ­βέρ­νη­σης.

Ου­σια­στι­κά, καθ’ όλη τη διάρ­κεια της δε­κα­ε­τί­ας του ’90 και με επι­τά­χυν­ση στον 21ο αιώνα, ο στρα­τός είχε αρ­χί­σει να ορ­γα­νώ­νει την οι­κο­νο­μι­κή φι­λε­λευ­θε­ρο­ποί­η­ση που συν­δε­ό­ταν με το σπά­σι­μο της διε­θνούς απο­μό­νω­σης της χώρας για προ­σέλ­κυ­ση επεν­δύ­σε­ων (κυ­ρί­ως ασια­τι­κά κε­φά­λαια, αλλά και κά­ποια δυ­τι­κά). Υλο­ποιώ­ντας αυτόν το σχε­δια­σμό, έκανε «ένα βήμα πίσω» από την άμεση άσκη­ση της πο­λι­τι­κής εξου­σί­ας. Η «συ­γκα­τοί­κη­ση» με το NLD λει­τουρ­γού­σε σε αυτό το φόντο. Η Αούνγκ Σαν Σου Κι ποτέ στην δια­δρο­μή της δεν αμ­φι­σβή­τη­σε το στρα­τό, ενώ σε καυτά ζη­τή­μα­τα όπως οι βά­ναυ­σες πρα­κτι­κές στις «συ­νο­ρια­κές πε­ριο­χές» των μειο­νο­τή­των και πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρο τα μα­ζι­κά εγκλή­μα­τα εις βάρος των μου­σουλ­μά­νων Ρο­χίν­γκια που πήραν απάν­θρω­πη μορφή το 2017, στή­ρι­ξε ενερ­γά τη δράση του.

Στις εκλο­γές στα τέλη του 2020, το NLD επα­νε­ξε­λέ­γη θριαμ­βευ­τι­κά (61,5%). Όμως το οι­κο­νο­μι­κό τοπίο δεν ήταν πλέον ρό­δι­νο, ενώ οι ισορ­ρο­πί­ες δια­τα­ράσ­σο­νταν (πχ η Αούνγκ Σαν Σου Κι, ήδη «αγα­πη­μέ­νη» της Δύσης, είχε κερ­δί­σει και την εύ­νοια του Πε­κί­νου, που παί­ζει βα­ρύ­νο­ντα ρόλο στη Μιαν­μάρ, πότε στη­ρί­ζο­ντας και πότε «εκ­βιά­ζο­ντας» τους στρα­τη­γούς, μέσα από τη στή­ρι­ξη κά­ποιων ένο­πλων αντι­κα­θε­στω­τι­κών). Όπως φαί­νε­ται, οι στρα­τη­γοί ανη­σύ­χη­σαν για τη «λει­τουρ­γι­κό­τη­τα» της πα­λιάς διευ­θέ­τη­σης σε ένα πε­ρι­βάλ­λον κρί­σης και την διαρ­κή εν­δυ­νά­μω­ση του NLD που θα μπο­ρού­σε από θέση ισχύ­ος να επι­χει­ρή­σει στο μέλ­λον να πε­ριο­ρί­σει πε­ρισ­σό­τε­ρο την εξου­σία του στρα­τού. Την 1η Φλε­βά­ρη του 2021, το πεί­ρα­μα «κου­τσου­ρε­μέ­νης δη­μο­κρα­τί­ας» έλαβε τέλος. Αλλά η αντί­στα­ση στους δρό­μους μπο­ρεί να γυ­ρί­σει μπού­με­ρανγκ στο κα­θε­στώς, προ­χω­ρώ­ντας πέρα από τα στενά όρια του NLD και αμ­φι­σβη­τώ­ντας το σύ­νταγ­μα του 2008…

/rproject.gr