ΤΟ ΒΑΣΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΕΙΝΑΙ Η ΑΚΡΙΒΕΙΑ ΣΤΟ «ΚΑΛΑΘΙ ΤΟΥ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΟΥ», Η ΟΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΥ ΥΨΗΛΟΤΕΡΗ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΔΕΙΚΤΗ ΤΙΜΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ
Πάνος Κοσμάς
Αρνητικές εξελίξεις για πληθωρισμό, εισαγωγές – εξαγωγές και ισοζύγιο, βιομηχανική παραγωγή και λιανικό εμπόριο ● Τουρισμός, ακίνητα και χρηματοοικονομικές υπηρεσίες δημιουργούν «μαγική εικόνα» για την ελληνική οικονομία.
Βρίσκεται η ελληνική οικονομία στα πρόθυρα αρνητικού «γυρίσματος» ή αποτελεί το ευρωπαϊκό success story; Στο ερώτημα αυτό καλούνται να απαντήσουν σήμερα οι πολιτικοί αρχηγοί στην προ ημερησίας διατάξεως παρουσία του πρωθυπουργού· συζήτηση για την ακρίβεια. Το ερώτημα όμως τίθεται εξ αντικειμένου, καθώς στο πρώτο τετράμηνο του 2024 συσσωρεύονται πολλές αρνητικές εξελίξεις σε κρίσιμους τομείς: στις εισαγωγές-εξαγωγές και στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, στον πληθωρισμό, στη βιομηχανική παραγωγή, στο λιανεμπόριο. Αν αυτά τα αρνητικά δεδομένα έχουν συστημικό ή παροδικό χαρακτήρα, θα φανεί στους επόμενους μήνες.
Αυτό όμως που είναι φανερό διά γυμνού οφθαλμού είναι η θηριώδης αντίφαση του μοντέλου ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας: ο καθαυτό παραγωγικός της τομέας (πρωτογενής παραγωγή και μεταποίηση) είναι σε πτώση, ενώ ακμάζουν ο τουρισμός, ο τομέας των ακινήτων και οι χρηματοοικονομικές υπηρεσίες.
Ιδιαίτερα τους πρώτους μήνες του 2024, σειρά βασικών οικονομικών μεγεθών έχουν «γυρίσει κάτω», προοιωνίζοντας την εξάντληση της δυναμικής αυτού του μοντέλου ανάπτυξης.
Τα αποτελέσματα αυτής της αντιφατικής εικόνας είναι δύο και εξόχως σημαντικά:
● Οτι οι βάσεις του ελληνικού μοντέλου ανάπτυξης δεν είναι στερεές και δεν ανταποκρίνονται στη λέξη που έχει τεθεί και στον τίτλο του σχετικού ευρωπαϊκού ταμείου: Ανθεκτικότητα. Αυτό σημαίνει ότι έχουμε ανάπτυξη ασταθή, μη ανθεκτική σε εξωγενείς πιέσεις και με έντονα στοιχεία «φούσκας».
● Οτι αυτός ο τύπος ανάπτυξης οξύνει την κοινωνική αντίφαση: από τη μια υψηλά κέρδη και από την άλλη εκτεταμένη εισοδηματική καχεξία και εκτεταμένη φτώχεια και υλική στέρηση.
Η καθημερινότητα εκατομμυρίων Ελλήνων και Ελληνίδων ουδεμία σχέση έχει με τις θριαμβολογίες των στελεχών του οικονομικού επιτελείου και του πρωθυπουργού. Η παλιά ρήση «οι αριθμοί ευημερούν, οι πολίτες πένονται» είναι επίκαιρη.
Πληθωρισμός
Στα ζητήματα που θα είναι σήμερα το «κυρίως πιάτο» στην προ ημερησίας διάταξης συζήτηση στη Βουλή (ακρίβεια και πληθωρισμός), η Ελλάδα έχει μεγάλη απόκλιση από την Ε.Ε. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι στην Ελλάδα ο πληθωρισμός έχει κολλήσει σε επίπεδα πάνω από το 3%, ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος όρος μειώθηκε στο 2,4% τον Απρίλιο.
Στην Ελλάδα, ύστερα από μια πτώση τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο σε σχέση με τον Δεκέμβριο (Δεκέμβριος 3,5%, Ιανουάριος 3,1%, Φεβρουάριος 2,9%), ο Γενικός Δείκτης ανέβηκε ξανά πάνω από 3%: 3,2% τον Μάρτιο και 3,1% τον Απρίλιο. Η Κομισιόν απηύθυνε ήδη στην ελληνική κυβέρνηση ερώτημα σχετικά με τον πληθωρισμό, ενώ το γεγονός δεν ξέφυγε και από τα ραντάρ των οίκων αξιολόγησης.
Ωστόσο, το βασικό πρόβλημα είναι η ακρίβεια στο «καλάθι του νοικοκυριού», η οποία είναι πολύ υψηλότερη του Γενικού Δείκτη Τιμών Καταναλωτή. Για να αξιολογηθεί καλύτερα η πίεση στο «καλάθι του νοικοκυριού», είναι εύγλωττη η πορεία των τιμών στους υποδείκτες τρόφιμα, υγεία, ένδυση-υπόδηση (βλέπε σχετικό πίνακα). Ωστόσο, τίποτε από αυτά δεν δείχνει την έκταση του προβλήματος, τουλάχιστον για όσους δεν είναι εξοικειωμένοι με την αξιολόγηση των μεγεθών. Το μεγάλο πρόβλημα είναι πως όταν μειώνεται ο ΓΔΤΚ, δεν μειώνονται οι τιμές, αλλά ο ρυθμός περαιτέρω αύξησής τους. Τα τετελεσμένα της αύξησης των τιμών από το φθινόπωρο του 2021 μέχρι σήμερα (σχεδόν δυόμισι χρόνια) παραμένουν και η κατάσταση συνεχίζει να επιδεινώνεται, έστω και με επιβραδυμένους ρυθμούς!
Ισοζύγιο
Τα στελέχη του οικονομικού επιτελείου διαφημίζουν τη μεγάλη αύξηση των εξαγωγών, που κατ’ αυτούς αποδίδει την πορεία μετάβασης της ελληνικής οικονομίας από ένα «εσωστρεφές» σε ένα «εξωστρεφές» μοντέλο ανάπτυξης. Τα επίσημα στατιστικά στοιχεία διαψεύδουν αυτόν τον ισχυρισμό με τριπλό τρόπο: Πρώτο, η ισχυρότερη συνιστώσα του ΑΕΠ παραμένει η κατανάλωση και δη η ιδιωτική. Δεύτερο, ο ρυθμός αύξησης των εξαγωγών γνωρίζει σοβαρή και επίμονη κάμψη τους πρώτους μήνες του 2024, ύστερα από μακρά περίοδο δυναμικής ανόδου. Τρίτο, στο ίδιο διάστημα η σχέση εισαγωγών – εξαγωγών διορθώνεται σε αρνητική κατεύθυνση.
Ο ρυθμός αύξησης των εξαγωγών μειώνεται και η διαφορά του με τον ρυθμό αύξησης των εισαγωγών μειώνεται εξαιρετικά. Επειδή όμως οι εξαγωγές εξακολουθούν να είναι σε όγκο υψηλότερες από τις εξαγωγές, το αποτέλεσμα είναι ότι το έλλειμμα του ισοζυγίου αγαθών παραμένει υψηλό, με συνέπεια να παραμένει υψηλό –και μάλιστα με σαφείς τάσεις να κινηθεί πάνω από τα περσινά επίπεδα– και το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Με βάση τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ) για το πρώτο τρίμηνο του 2024, το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών ανήλθε σε 2.693,5 εκατ. ευρώ, έναντι 2.396,7 το 2023 και 2.609,2 εκατ. ευρώ το 2022. Το πρώτο τρίμηνο του 2024 το έλλειμμα είναι πάνω από το αντίστοιχο του 2022, όταν στο σύνολο της χρονιάς ανήλθε σε 9,7% του ΑΕΠ!
Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών είναι ο κατεξοχήν δείκτης ανταγωνιστικότητας μιας οικονομίας, οπότε το υψηλό του έλλειμμα, που αντί να αποκλιμακώνεται τραβά ξανά την ανηφόρα, είναι σαφής ένδειξη αρνητικού «γυρίσματος» της οικονομίας…
Βιομηχανία – Λιανεμπόριο
Οσον αφορά τη βιομηχανική παραγωγή, ο σχετικός πίνακας δείχνει με εύγλωττο τρόπο το αρνητικό «γύρισμα» στο πρώτο τρίμηνο του 2023, το οποίο μάλιστα επιδεινώνεται.
Τέλος, το λιανεμπόριο δείχνει την πορεία και τις αντοχές της λαϊκής κατανάλωσης. Ο Δεκέμβριος είναι ο κατεξοχήν μήνας όπου τα λαϊκά νοικοκυριά εξαντλούν τις δυνατότητές τους στην κατανάλωση, λόγω εορτών. Στη συνέχεια, ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος δείχνουν το αρνητικό «γύρισμα». Το θετικό πρόσημο για το πρώτο τρίμηνο δεν έχει δυστυχώς καλή εξήγηση για την κατανάλωση των λαϊκών νοικοκυριών: Οφείλεται στην έναρξη της τουριστικής περιόδου από τον Μάρτιο, με τα τουριστικά έσοδα να καταγράφουν αύξηση πάνω από 24% σε σχέση με το πρώτο τρίμηνο του 2023.
