Ο ελληνοτουρκικός γεωπολιτικός ανταγωνισμός σε κρισιμότατη φάση

Πολ­λοί έβγα­λαν το συ­μπέ­ρα­σμα ότι αυτό ση­μαί­νει ότι οι Αμε­ρι­κα­νοί απο­χω­ρούν από άλλες «καυ­τές» πε­ριο­χής του πλα­νή­τη. Δεν είναι έτσι, για μια πα­γκό­σμια υπερ­δύ­να­μη ποτέ δεν ισχύ­ει το «όλα ή τί­πο­τα». 

Αντώνης Νταβανέλος

Το κα­λύ­τε­ρο πα­ρά­δειγ­μα για τις πραγ­μα­τι­κό­τη­τες της αμε­ρι­κα­νι­κής ανα­δί­πλω­σης (που κα­λύ­τε­ρα μπο­ρεί να πε­ρι­γρα­φεί ως ανα­διάρ­θρω­ση) είναι οι χει­ρι­σμοί στην Ανα­το­λι­κή Με­σό­γειο.

ΗΠΑ-ΕΕ

Από την εποχή της κυ­βέρ­νη­σης Τσί­πρα, οι Αμε­ρι­κα­νοί στρά­φη­καν προς το «δόγμα» που έβλε­πε την Ελ­λά­δα ως «στρα­τη­γι­κής ση­μα­σί­ας σύμ­μα­χο, απο­φα­σι­στι­κό στή­ριγ­μα των ΗΠΑ στο τόξο ανά­σχε­σης της Ρω­σί­ας, από την Πο­λω­νία ως το Ισ­ρα­ήλ». Οι ευ­θύ­νες του Ν. Κο­τζιά και του Αλ. Τσί­πρα για την απο­δο­χή αυτής της πο­λι­τι­κής (που ο Ν. Φίλης ονό­μα­σε κο­ροϊ­δευ­τι­κά ως «εποχή Τζέ­φρι Πα­γιάτ»…) ήταν βα­ρύ­τα­τες.

Η κυ­βέρ­νη­ση Μπάι­ντεν επι­τα­χύ­νει ολο­φά­νε­ρα αυτή την πο­λι­τι­κή. Στις ΗΠΑ είναι πολ­λές και ισχυ­ρές οι φωνές που δη­μό­σια προ­τεί­νουν την ολο­κλη­ρω­τι­κή από­συρ­ση των Αμε­ρι­κα­νών από την Τουρ­κία (βλ. πχ. Ευθ. Τσι­λιό­που­λος, στο SLPRESS: «Αμε­ρι­κα­νι­κό προ­πύρ­γιο στην πε­ριο­χή η Ελ­λά­δα – Έξο­δος των ΗΠΑ από την Τουρ­κία»). Πα­ρό­λο που η υπερ­δύ­να­μη δεν έχει λόγο να κάνει σπα­σμω­δι­κές και βια­στι­κές κι­νή­σεις, είναι πλέον ορατά τα με­γά­λα πα­ρα­δείγ­μα­τα που δεί­χνουν ότι αυτή η κα­τεύ­θυν­ση είναι «υπό κα­τα­σκευή».

Η γι­γά­ντια βάση στο Ιν­τσιρ­λίκ υπήρ­ξε για πολ­λές δε­κα­ε­τί­ες το πρω­ταρ­χι­κό στή­ριγ­μα των ΗΠΑ στη «φρού­ρη­ση» της Εγγύς και Μέσης Ανα­το­λής. Είναι κοινό μυ­στι­κό ότι ο ρόλος του Ιν­τσιρ­λίκ έχει πλέον με­τα­φερ­θεί στη Σούδα, στη με­γα­λύ­τε­ρη πλέον βάση των Αμε­ρι­κα­νών στη Με­σό­γειο. Η στρα­τη­γι­κή ανα­βάθ­μι­ση της Σού­δας, που πε­ρι­γρά­φε­ται με σα­φή­νεια στο πρό­σφα­το ελ­λη­νο­α­με­ρι­κα­νι­κό «αμυ­ντι­κό» σύμ­φω­νο, προ­βλέ­πει και κάνει εφι­κτή τη με­τα­φο­ρά μο­νά­δων και πο­λε­μι­κών υπο­δο­μών από την Τουρ­κία, αλλά και από τη Δυ­τι­κή Με­σό­γειο (πχ Ισπα­νία) στην Κρήτη.

Από την εποχή της Λο­ζά­νης, η πρό­σβα­ση των δυ­τι­κών Με­γά­λων Δυ­νά­με­ων στη Μαύρη Θά­λασ­σα επα­φί­ο­νταν στη συμ­μα­χι­κή σχέση με την Τουρ­κία, και τη «ρύθ­μι­ση» του ελέγ­χου στα Στενά. Η τα­χύ­τα­τη ανά­πτυ­ξη της αμε­ρι­κα­νι­κής βάσης στην Αλε­ξαν­δρού­πο­λη και η διά­νοι­ξη χερ­σαί­ου δια­δρό­μου με­τα­φο­ράς στρα­τιω­τι­κών δυ­νά­με­ων μέσω Βουλ­γα­ρί­ας, πα­ρα­κάμ­πτο­ντας το τουρ­κι­κό έδα­φος, ακυ­ρώ­νει αυτή την «ισορ­ρο­πία». Φέτος το Νο­έμ­βρη απο­βι­βά­στη­κε στην Αλε­ξαν­δρού­πο­λη ένας πρω­το­φα­νής όγκος αμε­ρι­κα­νι­κών δυ­νά­με­ων «τα­χεί­ας ανά­πτυ­ξης» που μόνο ο ελ­λη­νι­κός Τύπος έκανε ότι δεν κα­τά­λα­βε τη ση­μα­σία του…

Στη Θεσ­σα­λία και στη Μα­γνη­σία εκ­συγ­χρο­νί­ζο­νται και διευ­ρύ­νο­νται οι εγκα­τα­στά­σεις που αφο­ρούν τη να­τοϊ­κή ηλε­κτρο­νι­κή επι­τή­ρη­ση μιας τε­ρά­στιας «πε­ρι­φέ­ρειας», αλλά και τη δυ­να­τό­τη­τα τα­χεί­ας συ­γκέ­ντρω­σης, εφο­δια­σμού και ανά­πτυ­ξης με­γά­λων μο­νά­δων επέμ­βα­σης.

Η συ­γκέ­ντρω­ση στρα­τιω­τι­κών δυ­νά­με­ων στον ελ­λα­δι­κό χώρο δεν αφορά μόνο τις ΗΠΑ, αλλά και την Ευ­ρώ­πη. Η ΕΕ πα­ρα­μέ­νει ένα ισχυ­ρό οι­κο­νο­μι­κό μπλοκ, που μόνο αδιά­φο­ρο δεν είναι προς αυτές τις εξε­λί­ξεις. Στο στρα­τιω­τι­κό πεδίο την εκ­προ­σώ­πη­ση αυτού του μπλοκ έχει κυ­ριαρ­χι­κά ανα­λά­βει η Γαλ­λία. Το πρό­σφα­το ελ­λη­νο­γαλ­λι­κό «αμυ­ντι­κό» σύμ­φω­νο, το πρό­γραμ­μα για τα Ραφάλ και τις Μπελ­χά­ρα, η πα­ρου­σία του πυ­ρη­νι­κού αε­ρο­πλα­νο­φό­ρου «Σαρλ Ντε Γκολ» στις πιο κρί­σι­μες στιγ­μές στο Αι­γαίο, αλλά και η ανά­πτυ­ξη της γαλ­λι­κής ναυ­τι­κής βάσης στο έδα­φος της Κύ­πρου, δεν αφή­νουν καμιά αμ­φι­βο­λία σχε­τι­κά με τις επι­λο­γές του γαλ­λι­κού (και γε­νι­κό­τε­ρα του ευ­ρω­παϊ­κού) ιμπε­ρια­λι­σμού.

Αυτή η πρω­το­φα­νής συ­γκέ­ντρω­ση δυ­τι­κών στρα­τιω­τι­κών δυ­νά­με­ων στον ελ­λα­δι­κό χώρο, ανα­δει­κνύ­ει την επι­λο­γή του ευ­ρω­α­τλα­ντι­σμού να με­τα­τρέ­ψει τη χώρα στο κε­ντρι­κό του στή­ριγ­μα για την άσκη­ση της ιμπε­ρια­λι­στι­κής επο­πτεί­ας σε μια ευ­ρύ­τα­τη πε­ριο­χή που πε­ρι­λαμ­βά­νει την Ανα­το­λι­κή Ευ­ρώ­πη, τη Μαύρη Θά­λασ­σα, την Μέση Ανα­το­λή, τις βό­ρειες ακτές της Αφρι­κής. Αυτή η επι­λο­γή προ­φα­νώς συν­δέ­ε­ται με την εκτί­μη­ση σχε­τι­κά με τις δια­στά­σεις του ρήγ­μα­τος των σχέ­σε­ων με την Τουρ­κία του Ερ­ντο­γάν, αλλά και τις προ­βλέ­ψεις του για τις προ­ο­πτι­κές της τουρ­κι­κής κρί­σης.

Οι κα­θε­στω­τι­κές δυ­νά­μεις στην Ελ­λά­δα, με μια εντυ­πω­σια­κή σύ­γκλι­ση των πο­λι­τι­κών της κυ­βέρ­νη­σης ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ και της κυ­βέρ­νη­σης Μη­τσο­τά­κη, έχουν απο­δε­χθεί εν­θου­σιω­δώς αυτή την ευ­ρω­α­τλα­ντι­κή πο­λι­τι­κή, προ­σπα­θώ­ντας να την με­τα­τρέ­ψουν σε απο­φα­σι­στι­κό πλε­ο­νέ­κτη­μα στον ελ­λη­νο­τουρ­κι­κό αντα­γω­νι­σμό για το συ­σχε­τι­σμό δύ­να­μης στην Ανα­το­λι­κή Με­σό­γειο. Προ­ω­θούν έτσι μια ποιο­τι­κή κλι­μά­κω­ση στην πρόσ­δε­ση στην ευ­ρω­α­τλα­ντι­κή ιμπε­ρια­λι­στι­κή αλυ­σί­δα, αδια­φο­ρώ­ντας για το κό­στος (εξο­πλι­σμοί) αλλά και για τους κιν­δύ­νους.

Η στρα­τη­γι­κή κρίση στην Τουρ­κία

Η ανά­δει­ξη του κα­θε­στώ­τος Ερ­ντο­γάν επι­τά­χυ­νε μια στρα­τη­γι­κή στρο­φή του τουρ­κι­κού κρά­τους. Σε πεί­σμα της εθνι­κι­στι­κής πα­ρα­μύ­θας, που τρο­φο­δο­τεί μια προ­πα­γαν­δι­στι­κή πα­ρα­πει­στι­κή ανά­λυ­ση στην ελ­λη­νι­κή δη­μό­σια συ­ζή­τη­ση, η στρο­φή δεν ήταν σε επε­κτα­τι­σμό προς τα δυ­τι­κά, αλλά σε ανα­ζή­τη­ση με­γα­λύ­τε­ρου ρόλου στα ανα­το­λι­κά. Στις συν­θή­κες του τέ­λους του Ψυ­χρού Πο­λέ­μου, η Τουρ­κία προ­σπά­θη­σε να γίνει πε­ρι­φε­ρεια­κή δύ­να­μη ως η χώρα ανα­φο­ράς των τουρ­κο­γε­νών πλη­θυ­σμών της πρώην ΕΣΣΔ, ως ανα­πτυγ­μέ­νη δύ­να­μη του μου­σουλ­μα­νι­κού κό­σμου, αλλά και απο­κλεί­ο­ντας μια δια­λυ­τι­κή συν­θή­κη στα νο­τιο­α­να­το­λι­κά σύ­νο­ρά της, κυ­ρί­ως με την ίδρυ­ση ανε­ξάρ­τη­του κουρ­δι­κού κρά­τους.

Η στρα­τη­γι­κή αυτή συ­νε­τρί­βη από τις εξε­λί­ξεις: Η στα­θε­ρο­ποί­η­ση της Ρω­σί­ας επί Πού­τιν έκλει­σε κάθε «διά­δρο­μο» προς τον Καύ­κα­σο. Η διεκ­δί­κη­ση της εκ­προ­σώ­πη­σης του τα­πει­νω­μέ­νου μου­σουλ­μα­νι­κού κό­σμου οδή­γη­σε στη σύ­γκρου­ση με το Κρά­τος του Ισ­ρα­ήλ και δια­δο­χι­κά στο ρήγμα με τη Δύση. Στη δια­λυ­τι­κή κρίση του Ιράκ και της Συ­ρί­ας, που ακο­λού­θη­σαν τους αμε­ρι­κα­νι­κούς πο­λέ­μους στην Ανα­το­λή, κάθε άλλο παρά έχει απο­κλει­στεί η δη­μιουρ­γία κουρ­δι­κού κρά­τους. Ένας νέος «άσπον­δος φίλος», το Ιράν, έχει ενι­σχυ­θεί σαν ισχυ­ρός παί­κτης δίπλα της. Ο Ερ­ντο­γάν έμει­νε με τα προ­βλή­μα­τα της επι­δεί­νω­σης των σχέ­σε­ων με τη Δύση (που την έντα­σή τους ανα­δει­κνύ­ουν τα τρία δια­δο­χι­κά πρα­ξι­κο­πή­μα­τα που αντι­με­τώ­πι­σε), χωρίς να έχει κα­νέ­να απτό κέρ­δος από τη στρο­φή του στην Ανα­το­λή.

Είναι κοινό μυ­στι­κό, ότι κατά την πε­ρί­ο­δο της εκρη­κτι­κής ελ­λη­νι­κής κρί­σης, ο Ερ­ντο­γάν απέ­φυ­γε να δη­μιουρ­γή­σει πρό­σθε­τα προ­βλή­μα­τα στην Αθήνα. Άλ­λω­στε το 2011 η τουρ­κι­κή Βουλή ενέ­κρι­νε ένα νέο «πο­λε­μι­κό δόγμα» που με­τέ­φε­ρε όλες τις μά­χι­μες δυ­νά­μεις στα ανα­το­λι­κά και νότια σύ­νο­ρα της χώρας, υπο­βαθ­μί­ζο­ντας καί­ρια της δύ­να­μη της Στρα­τιάς του Αι­γαί­ου.

Η νέα πε­ρί­ο­δος όξυν­σης των ελ­λη­νο­τουρ­κι­κών σχέ­σε­ων άρ­χι­σε με­τέ­πει­τα, μέσω της «στρα­τη­γι­κής των υδρο­γο­ναν­θρά­κων». Τα ζη­τή­μα­τα των ΑΟΖ και της συ­να­κό­λου­θης ναυ­τι­κής αντι­πα­ρά­θε­σης στην Ανα­το­λι­κή Με­σό­γειο, άνοι­ξαν με το σχέ­διο East Med που πα­ρου­σί­α­σε μο­νο­με­ρώς το δυ­τι­κό στρα­τό­πε­δο: η συμ­μα­χία Ισ­ρα­ήλ-Αί­γυ­πτος-Κύ­προς-Ελ­λά­δα, με την πλήρη υπο­στή­ρι­ξη των Αμε­ρι­κα­νών και της ΕΕ. Στο σχέ­διο αυτό αντέ­δρα­σε η Τουρ­κία του Ερ­ντο­γάν, δη­λώ­νο­ντας ότι δεν θα δε­χθεί πε­ρι­θω­ριο­ποί­η­ση στην Ανα­το­λι­κή Με­σό­γειο και ναυ­τι­κό απο­κλει­σμό στο Αι­γαίο. Μια απλή ματιά στους «χάρ­τες» που δια­κι­νού­νται για τις σχε­τι­κές κα­τα­νο­μές, είναι κα­τα­το­πι­στι­κή για το ερώ­τη­μα ποιος αμύ­νε­ται και ποιος διεκ­δι­κεί επε­κτά­σεις στην πε­ριο­χή.

Η Τουρ­κία σή­με­ρα βυ­θί­ζε­ται σε οι­κο­νο­μι­κή κρίση (βλ. σελ. 24-25). Ο Ερ­ντο­γάν αντι­με­τω­πί­ζει, για πρώτη φορά, το εν­δε­χό­με­νο της πτώ­σης από την πο­λι­τι­κή εξου­σία. Είναι όμως εξαι­ρε­τι­κά αμ­φί­βο­λο το αν οι υπο­ψή­φιοι διά­δο­χοί του θα απο­δει­χθούν πιο «λο­γι­κοί». Οι με­γα­λύ­τε­ρες και στε­νό­τε­ρες δια­συν­δέ­σεις τους με τη Δύση, δεν συ­νε­πά­γο­νται ευ­θύ­γραμ­μα μια πο­λι­τι­κή «δια­λό­γου» με το ελ­λη­νι­κό κρά­τος, παρ’ όλες τις δικές του ομα­λό­τε­ρες και στε­νό­τε­ρες σχέ­σεις με τις ΗΠΑ και την ΕΕ. Στην ιστο­ρία των τριών φι­λο­δυ­τι­κών πρα­ξι­κο­πη­μά­των στην Τουρ­κία, η άποψη για «θερμό επει­σό­διο» στο Αι­γαίο για να προ­κλη­θεί η κή­ρυ­ξη στρα­τιω­τι­κού νόμου στην Τουρ­κία, ανήκε στους υπο­ψή­φιους πρα­ξι­κο­πη­μα­τί­ες.

Κίν­δυ­νοι

Σή­με­ρα, η στρα­τη­γι­κή του East Med είναι, σχε­δόν επι­σή­μως, νεκρή. Οι «αγο­ρές» απο­φάν­θη­καν ότι δεν αξί­ζει ένα πα­νά­κρι­βο και επι­σφα­λές σχέ­διο, που θα πα­ρεί­χε φυ­σι­κό αέριο στην Ευ­ρώ­πη λίγο πριν απα­γο­ρευ­τεί η χρήση του σε αυτήν. Η εξέ­λι­ξη αυτή, ελ­πί­ζου­με, θα εκτο­νώ­σει το πα­ρά­λο­γο εν­δια­φέ­ρον για τις ΑΟΖ.

Όμως έχουν προ­λά­βει να ανα­δει­χθούν άλλα, εξί­σου επι­κίν­δυ­να θέ­μα­τα. Η επέ­κτα­ση των ελ­λη­νι­κών χω­ρι­κών υδά­των στα 12 ν. μίλια, με­τα­τρέ­πει το Αι­γαίο σε κλει­στή ελ­λη­νι­κή λίμνη. Η Τουρ­κία έχει δη­λώ­σει ότι αυτό θα απο­τε­λού­σε casus belli. Όμως, στο θέμα αυτό, όλοι γνω­ρί­ζουν ότι οι απο­φά­σεις «ελέγ­χο­νται» από άλλες με­γα­λύ­τε­ρες δυ­νά­μεις, όπως η Ρωσία και οι ίδιες οι ΗΠΑ, που δεν έχουν λό­γους να υπο­χω­ρή­σουν από το κα­θε­στώς ελεύ­θε­ρης ναυ­σι­πλο­ΐ­ας  που έχει εγκα­τα­στή­σει η Λο­ζά­νη.

Αντί­θε­τα έχει κλι­μα­κω­θεί η ση­μα­σία της στρα­τιω­τι­κο­ποί­η­σης των νη­σιών. Είναι γνω­στό ότι αυτή άρ­χι­σε από τη δε­κα­ε­τία του ’70, όπως επί­σης ότι η Τουρ­κία την ανέ­χθη­κε σιω­πη­λά επί πολλά χρό­νια. Η εξέ­λι­ξη των οπλι­κών συ­στη­μά­των έχει αλ­λά­ξει άρδην αυτή τη συ­ζή­τη­ση. Η ανά­πτυ­ξη πυ­ραύ­λων και πυ­ρο­βο­λι­κού ξηράς με τε­ρά­στιο βε­λη­νε­κές, με­τα­τρέ­πει τα νησιά από αμυ­ντι­κό πρό­βλη­μα σε επι­θε­τι­κό πλε­ο­νέ­κτη­μα για το ελ­λη­νι­κό κρά­τος. Πρό­σφα­τα ο υφυ­πουρ­γός Άμυ­νας της Τουρ­κί­ας δή­λω­σε ότι αν η Ελ­λά­δα συ­νε­χί­σει να ανα­πτύσ­σει τέ­τοιους εξο­πλι­σμούς στα νησιά, τότε η χώρα του θα υπο­χρε­ω­θεί να εξα­σφα­λί­σει όπλα που θα απει­λούν την Αθήνα. Είναι ένα πα­ρά­δειγ­μα για τον πα­ρα­λο­γι­σμό και την αγριό­τη­τα που απει­λούν την πε­ριο­χή.

Αυτόν τον κα­τή­φο­ρο μπο­ρεί να ανα­κό­ψει μόνο η ανε­ξάρ­τη­τη πα­ρέμ­βα­ση του κι­νή­μα­τος και της Αρι­στε­ράς και στις δυο χώρες. Αυτή η δια­δι­κα­σία δεν μπο­ρεί παρά να αρ­χί­σει μο­νο­με­ρώς. Πα­λεύ­ο­ντας εδώ για άμεση ρήξη με τις ιμπε­ρια­λι­στι­κές δυ­νά­μεις, απορ­ρί­πτο­ντας τους εξο­πλι­σμούς, αντι­πα­ρα­θέ­το­ντας στον αντα­γω­νι­σμό των «κυ­ριαρ­χι­κών δι­καιω­μά­των» την πο­λι­τι­κή συ­νεν­νό­η­σης-φι­λί­ας και συ­νερ­γα­σί­ας, μπο­ρού­με να στεί­λου­με ένα κα­θα­ρό μή­νυ­μα στον κόσμο από την άλλη πλευ­ρά. Και να ενι­σχύ­ου­με έτσι τον αγώνα των αδελ­φών μας εκεί, που πα­λεύ­ουν σκλη­ρά ενά­ντια στο κα­θε­στώς Ερ­ντο­γάν, αλλά και ενά­ντια στις προ­ο­πτι­κές των φι­λο­δυ­τι­κών ομο­λό­γων του.

rproject.gr