Η επικοινωνιακή διάσταση της πολιτικής δεν αποτελεί καινοτομία που χαρακτηρίζει αποκλειστικά τη δική μας εποχή. Διότι, αν γυρίσουμε πολλούς αιώνες πίσω, τότε που η εξουσία έπαψε να είναι πατροπαράδοτη και έγινε διεκδικήσιμη, οι μνηστήρες της έπρεπε με διάφορους τρόπους, που δεν άλλαξαν και πολύ από τότε, να υπερισχύσουν των αντιπάλων τους. (Ας μην ξεχνάμε ότι ο όρος «δημαγωγία» που έχει μεταφυτευτεί στις ξένες γλώσσες έλκει το γένος από την αρχαία Ελλάδα.)
Γιώργος Γιαννουλόπουλος
Και ο αποδοτικότερος τρόπος ήταν να στρατολογήσουν οπαδούς που θα τους πείσουν στο όνομα του αμοιβαίου οφέλους να τους υποστηρίξουν. Με την έλευση της νεωτερικότητας, όπου οι πολλοί επιλέγουν ποιος θα κυβερνήσει, οι επίδοξοι ηγέτες έδωσαν ολοένα και περισσότερη έμφαση στην επικοινωνία αυτή καθαυτήν και όχι στο μήνυμα. Δεν θέλω να υποτιμήσω τις δημοκρατικές διαδικασίας, αλλά, μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, ολοένα και περισσότεροι ψηφίζουν σαν να πήγαιναν στην Ερμού για ψώνια. Δηλαδή διαλέγουν ανάμεσα στα κόμματα όπως διαλέγουν ανάμεσα στα μαγαζιά.
Η τεχνολογία και οι ευκαιρίες που μας παρέχει όχι μόνο ενίσχυσαν αυτή την τάση, αλλά την ανήγαγαν σε υπέρτατο ζητούμενο της πολιτικής ζωής. Σήμερα οι πολιτικοί γνωρίζουν πώς σκεφτόμαστε, πώς αντιδρούμε και τι ακριβώς θέλουμε, και με βάση τις σχετικές μετρήσεις προσαρμόζουν τον λόγο τους ανάλογα, για να περάσουν ένα μήνυμα που έχει απολέσει το μέχρι πρότινος ιδεολογικό περιεχόμενό του, με στόχο να ικανοποιήσουν τις κάθε λογής και συχνά αντιφατικές προτιμήσεις του εκλογικού σώματος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η συγκατοίκηση στον κασσελάκειο λόγο του Batman με τον Βελουχιώτη.
Η περίπτωση του νέου αρχηγού του ΣΥΡΙΖΑ παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Το γεγονός ότι περιαυτολογεί, από μόνο του, δεν είναι επιλήψιμο. Ολοι οι πολιτικοί λίγο πολύ το κάνουν. Η αρχική του δήλωση όμως ότι εκπροσωπεί το Φως, κι ότι θα βάλει φωτιά για να εξαγνίσει τη χώρα δεν έχει προηγούμενο. Οταν μάλιστα προέρχεται από έναν άνθρωπο που κατά δική του ομολογία αποφάσισε την τελευταία στιγμή να διεκδικήσει την ηγεσία της αξιωματικής αντιπολίτευσης όταν κάηκε η Ρόδος, ωθούμενος από την «ενσυναίσθηση». (Σημειώστε ότι χρησιμοποίησα την εν λόγω de rigueur λέξη τηρώντας τον άγραφο κανόνα ότι σήμερα δεν νοείται δημόσιος λόγος από τον οποίο να απουσιάζει.)
Το φαινόμενο Κασσελάκη επιδέχεται δύο διαφορετικές αναγνώσεις. Σύμφωνα με την πρώτη, έχουμε να κάνουμε με ένα άτομο ικανό, το οποίο, στοχεύοντας την εξουσία, επιλέγει ενσυνείδητα και κυνικά να υποσχεθεί αυτό που θέλουν οι πολλοί, αδιαφορώντας για το αν οι επιμέρους χειρονομίες είναι μεταξύ τους συμβατές. Για παράδειγμα πηγαίνει στη Μακρόνησο για φωτογράφηση στον κρανίου τόπο της Αριστεράς και ταυτόχρονα δηλώνει ότι είναι Κριός.
Προσωπικά δεν ασπάζομαι την πρώτη ανάγνωση. Σύμφωνα με τη δεύτερη, ο Κασσελάκης είναι αυτός που φαίνεται. Ναρκισσευόμενος, άσχετος, αφελής και χωρίς πολιτικό έρμα, όντως πιστεύει στα ζώδια (εξ ου και το ερώτημα που διάλεξα για τίτλο). Και επίσης πιστεύει ότι οι κοινοτοπίες, τις οποίες συστηματικά ξεφουρνίζει, είναι το απόσταγμα μιας σοφίας που παραμερίζει τις ψευδαισθήσεις για να αγγίξει το ουσιώδες. Οταν λ.χ. δηλώνει ότι «πρέπει να αλλάξουμε τα πάντα», δίνει την εντύπωση ότι εκστομίζει μια μεγάλη αλήθεια που μας διαφεύγει, χωρίς να του περνάει από το μυαλό πως το ίδιο ακριβώς είχε πει και ο Γιώργος Παπανδρέου και είδαμε πού κατέληξε. Αν το να επαναλαμβάνουμε το αυτονόητο και το τετριμμένο είναι κακό, το να το ανακαλύπτουμε είναι πολύ χειρότερο.
Μια και το ’φερε η κουβέντα, νομίζω πως η διάγνωση του Μητσοτάκη ότι πρόκειται για «μοντερνιστή» είναι εσφαλμένη· ο Κασσελάκης αποτελεί κλασικό παράδειγμα μεταμοντερνισμού, επειδή αποφεύγει τις λεγόμενες «μεγάλες αφηγήσεις» για να κατασκευάσει έναν αχταρμά από ετερόκλητα στοιχεία που λειτουργούν πολυσυλλεκτικά, αποφεύγοντας τη διατύπωση μιας συνεκτικής πρότασης, την οποία θα κληθεί να υπερασπιστεί με τεκμηριωμένα επιχειρήματα και όχι με αναφορές που κινούνται στον χώρο του lifestyle.
Οσο για τη φιλοδοξία του να έρθει σε αδιαμεσολάβητη επαφή με τους ψηφοφόρους ή, αλλιώς, να «αφουγκραστεί την κοινωνία», νομίζω ότι δεν έχει καταλάβει τι μπορεί να σημαίνει κάτι τέτοιο. Ετσι, βαδίζοντας στα χνάρια άλλων πολιτικών οι οποίοι κατά καιρούς εμφανίστηκαν σαν διάττοντες αστέρες, γενικολογεί αποφεύγοντας να προτείνει τις δικές του συγκεκριμένες πολιτικές λύσεις, φιλοτεχνώντας την εικόνα του αριστερού Κριού με ενσυναίσθηση. Γι’ αυτό περιφέρεται ανά την επικράτεια βγάζοντας selfies. Γι’ αυτό γυμνάζεται παρουσία θεατών ή επιδεικνύει τη σωματική του ευλυγισία σε επίσκεψη σχολείου για παιδιά με αναπηρία.
Πίσω από τον Κασσελάκη ίσως υπάρχουν κάποιοι που κινούν τα νήματα. Θα τους συμβούλευα να προσέχουν. Διότι μερικές φορές το ανδρείκελο ανατρέπει τη σχέση του με τον εγγαστρίμυθο, χειραφετείται και αρχίζει να μιλάει από μόνο του. Και τότε, άντε να το μαζέψεις.
efsyn.gr
