Ο διάλογος ΗΠΑ-Ιράν, τα κίνητρα και οι προοπτικές του

Ήταν 7 Απρίλη όταν ο Ντόναλντ Τραμπ, επέλεξε μια συνέντευξη Τύπου κατόπιν συνάντησης με τον Μπέντζαμιν Νετανιάχου για να ανακοινώσει ξαφνικά ότι έχει ανοίξει δίαυλο επικοινωνίας με το Ιράν και θα επιδιώξουν μια διπλωματική συμφωνία για το πυρηνικό του πρόγραμμα.

Πάνος Πέτρου

Στις 12 Απρί­λη έγινε η πρώτη συ­νά­ντη­ση με­τα­ξύ αντι­προ­σω­πειών στο Μου­σκάτ του Ομάν (που έχει ανα­λά­βει τη δια­με­σο­λά­βη­ση), με τον Ιρανό υπ. Εξ. να προ­σέρ­χε­ται πε­ρι­γρά­φο­ντας τη συ­νά­ντη­ση ως «ευ­και­ρία», αλλά και ως «δο­κι­μή». Όλα δεί­χνουν ότι η αρ­χι­κή δο­κι­μή ήταν πε­τυ­χη­μέ­νη, καθώς οι δια­πραγ­μα­τεύ­σεις συ­νε­χί­στη­καν στις 19 Απρί­λη (Ρώμη), στις 26 Απρί­λη (Μου­σκάτ), ενώ ο τέ­ταρ­τος γύρος (3 Μάη Ρώμη) ανα­βλή­θη­κε για «υλι­κο­τε­χνι­κούς λό­γους» σύμ­φω­να με το Ομάν.

Δεν είναι μόνο η πυ­κνό­τη­τα των συ­να­ντή­σε­ων αυτή που υπο­γραμ­μί­ζει τη σο­βα­ρό­τη­τα των συ­νο­μι­λιών. Το επι­βε­βαιώ­νουν και οι δύο πλευ­ρές στις σχε­τι­κές δη­λώ­σεις τους, που αν και το­νί­ζουν το «συ­γκρα­τη­μέ­νο» χα­ρα­κτή­ρα της «αι­σιο­δο­ξί­ας» τους, έχουν κάνει επα­νει­λημ­μέ­να λόγο για «πρό­ο­δο», για «απο­σα­φη­νί­σεις», για «σο­βα­ρό­τη­τα». Το επι­βε­βαιώ­νει και η σύν­θε­ση των αντι­προ­σω­πειών. Η Τε­χε­ρά­νη εκ­προ­σω­πεί­ται από τον υπουρ­γό Εξω­τε­ρι­κών, Αμπάς Αραγ­κ­τσί και η Ουά­σινγ­κτον από τον Στιβ Γουίτ­κοφ, τον με­γα­λο­με­σί­τη που διο­ρί­στη­κε Ει­δι­κός Απε­σταλ­μέ­νος του Προ­έ­δρου για Ισ­ρα­ήλ/Πα­λαι­στί­νη και έχει γρή­γο­ρα εξε­λι­χθεί σε Ει­δι­κό Απε­σταλ­μέ­νο… πα­ντού, ανα­λαμ­βά­νο­ντας τις συ­νο­μι­λί­ες με τον Πού­τιν και σή­με­ρα τις συ­νο­μι­λί­ες με την ιρα­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση. Επι­πλέ­ον, μετά τους δύο πρώ­τους γύ­ρους, οι συ­νο­μι­λί­ες Γουίτ­κοφ-Αραγ­κ­τσί (ανώ­τε­ρο πο­λι­τι­κο­δι­πλω­μα­τι­κό επί­πε­δο) εξε­λίσ­σο­νται πα­ράλ­λη­λα με συ­νο­μι­λί­ες αντι­προ­σω­πειών σε τε­χνι­κό επί­πε­δο -που υπο­γραμ­μί­ζει ότι η συ­ζή­τη­ση αγ­γί­ζει πλέον και «λε­πτο­μέ­ρειες».

Όμως ο δρό­μος από το εποι­κο­δο­μη­τι­κό κλίμα στην θε­τι­κή κα­τά­λη­ξη δεν είναι στρω­μέ­νος με ρο­δο­πέ­τα­λα. Ο αμε­ρι­κα­νι­κός ιμπε­ρια­λι­σμός και το ιρα­νι­κό κα­θε­στώς έχουν πίσω τους δε­κα­ε­τί­ες αντι­πα­ρά­θε­σης, που έχουν δια­μορ­φώ­σει πολ­λούς «ιρα­νο­φά­γους» μέσα στο αμε­ρι­κα­νι­κό κρά­τος και ισχυ­ρή κα­χυ­πο­ψία/δυ­σπι­στία απέ­να­ντι στις ΗΠΑ μέσα στο ιρα­νι­κό.

Είναι γνω­στό ότι το επι­τε­λείο του Τραμπ είναι δι­χα­σμέ­νο. Ο αντι­πρό­ε­δρος Τζέι Ντι Βανς και ο υπουρ­γός Άμυ­νας Πιτ Χέ­γκ­σεθ θε­ω­ρούν ότι είναι εφι­κτή και προ­τι­μό­τε­ρη μια συμ­φω­νία, εκτι­μώ­ντας ότι δεν θα ευ­νο­ή­σει τα αμε­ρι­κα­νι­κά συμ­φέ­ρο­ντα μια στρα­τιω­τι­κή αντι­πα­ρά­θε­ση. Ο υπουρ­γός Εξω­τε­ρι­κών, Μάρκο Ρού­μπιο, πι­στεύ­ει ότι το Ιρα­νι­κό κα­θε­στώς είναι απο­δυ­να­μω­μέ­νο και αυτό απο­τε­λεί ευ­και­ρία να το γο­να­τί­σουν. Αντί­στοι­χα, σή­με­ρα κυ­βερ­νά η λε­γό­με­νη «με­ταρ­ρυθ­μι­στι­κή» πτέ­ρυ­γα του κα­θε­στώ­τος, αλλά πάντα σε συ­νύ­παρ­ξη με την «σκλη­ρή», που θε­ω­ρεί κάθε προ­σπά­θεια συ­νεν­νό­η­σης με τις ΗΠΑ είτε προ­δο­τι­κή είτε απλώς μά­ταιη.

Ανα­τρο­πή

Σε κάθε πε­ρί­πτω­ση, η έναρ­ξη κι επι­τά­χυν­ση των συ­νο­μι­λιών απο­τέ­λε­σε αιφ­νι­δια­σμό, καθώς το 2025 είχε ξε­κι­νή­σει πολύ δια­φο­ρε­τι­κά. Η επι­λο­γή του ιρα­νο­φά­γου Ρού­μπιο στη θέση του υπ. Εξ. είχε συ­νο­δευ­τεί από την άμεση ενερ­γο­ποί­η­ση της πο­λι­τι­κής «μέ­γι­στης πί­ε­σης» στο Ιράν και την δια­δο­χι­κή ανα­κοί­νω­ση νέων (8 συ­νο­λι­κά) κυ­ρώ­σε­ων, που έβα­ζαν στο στό­χα­στρο κυ­ρί­ως τη δυ­να­τό­τη­τα της Τε­χε­ρά­νης να εμπο­ρεύ­ε­ται πε­τρέ­λαιο (γε­νι­κά και ει­δι­κό­τε­ρα να εξά­γει στην Κίνα…). Η ανοι­χτή ταύ­τι­ση με τον Νε­τα­νιά­χου στην εθνο­κά­θαρ­ση της Γάζας, η πα­ρα­δο­σια­κή «αδελ­φι­κή» σχέση μαζί του αλλά και η πρώτη θη­τεία Τραμπ (όταν απέ­συ­ρε μο­νο­με­ρώς τις ΗΠΑ από την πυ­ρη­νι­κή συμ­φω­νία του 2015 και δο­λο­φό­νη­σε τον ηγέτη των Φρου­ρών της Επα­νά­στα­σης, Σο­λεϊ­μα­νί), έδει­χναν προς μια επι­θε­τι­κή πο­λι­τι­κή.

Αντί­στοι­χα, όταν ο Αμε­ρι­κα­νός Πρό­ε­δρος ανα­κοί­νω­σε ξαφ­νι­κά ότι έστει­λε προ­σω­πι­κή επι­στο­λή στον Ανώ­τα­το Ηγέτη του Ιράν, Χα­με­νεΐ, ζη­τώ­ντας του να δώ­σουν μια ευ­και­ρία στη δι­πλω­μα­τία, ο Χα­με­νεΐ είχε δη­λώ­σει ότι «η επι­μο­νή κά­ποιων τρα­μπού­κι­κων κυ­βερ­νή­σε­ων για δια­πραγ­μα­τεύ­σεις δεν στο­χεύ­ει να επι­λύ­σει τα ζη­τή­μα­τα αλλά να επι­βά­λει την κυ­ριαρ­χία και τις απαι­τή­σεις τους. Η Ισλα­μι­κή Δη­μο­κρα­τία του Ιράν ασφα­λώς δεν θα απο­δε­χτεί τις προσ­δο­κί­ες τους», ενώ τα κα­θε­στω­τι­κά Μέσα υπεν­θύ­μι­ζαν την μοίρα της επι­στο­λής που είχε στεί­λει ο Τραμπ το 2019 (την οποία ο Χα­με­νεΐ είχε αρ­νη­θεί να πα­ρα­λά­βει).

Στις αρχές Απρί­λη, το κλίμα είχε αλ­λά­ξει, με την ιρα­νι­κή ηγε­σία να απο­δέ­χε­ται την έναρ­ξη συ­νο­μι­λιών και τον Τραμπ να ρί­χνει το «βάρος» του πίσω από την ομάδα (Γουίτ­κοφ, Βανς κ.ά.) που ήθελε να επι­διώ­ξει δι­πλω­μα­τι­κή συμ­φω­νία. Λίγο πριν την θε­τι­κή απά­ντη­ση της ιρα­νι­κής ηγε­σί­ας, είχε υπάρ­ξει επι­κοι­νω­νία της με τον Πού­τιν -με τον οποίο έχει πυ­κνές επα­φές και ο Γου­ΐτ­κοφ. Όπως έχου­με ξα­να­ση­μειώ­σει, οι προ­σπά­θειες συ­νεν­νό­η­σης με­τα­ξύ ΗΠΑ-Ρω­σί­ας έχουν ένα πολύ συ­νο­λι­κό­τε­ρο «μενού» από τον ου­κρα­νι­κό πό­λε­μο.

Η ιρα­νι­κή πο­λι­τι­κή και ο «Άξο­νας»

Η ιρα­νι­κή αντα­πό­κρι­ση υπεν­θυ­μί­ζει μια στα­θε­ρά: η ηγε­σία της Ισλα­μι­κής Δη­μο­κρα­τί­ας είναι πάντα πραγ­μα­τι­στι­κή στην εξω­τε­ρι­κή πο­λι­τι­κή της. Σε πεί­σμα της ει­κό­νας του «τα­ρα­ξία», το κα­θε­στώς προ­τι­μά να απο­φεύ­γει το ξέ­σπα­σμα ανε­ξέ­λεγ­κτων κρί­σε­ων, που μπο­ρεί να δια­κιν­δυ­νεύ­σουν την επι­βί­ω­σή του και είναι συ­νή­θως πρό­θυ­μο να βρει δί­αυ­λους επι­κοι­νω­νί­ας και μη­χα­νι­σμούς μεί­ω­σης των εντά­σε­ων. Ακόμα και η επε­κτα­τι­κή ιρα­νι­κή πο­λι­τι­κή (με τη συ­γκρό­τη­ση του πε­ρι­φε­ρεια­κού άξονα συμ­μα­χιών υπό την ηγε­σία της Τε­χε­ρά­νης) έχει πε­ρισ­σό­τε­ρο απο­τρε­πτι­κό χα­ρα­κτή­ρα. Η (οι­κο­νο­μι­κή-στρα­τιω­τι­κή) επέν­δυ­ση στα μέλη του Άξονα υπο­λο­γί­ζει ότι αυτά θα απο­τε­λούν μια «δύ­να­μη απο­τρο­πής», είτε πο­λι­τι­κής (απέ­να­ντι στον κίν­δυ­νο απο­μό­νω­σης του Ιράν από τα αρα­βι­κά κράτη), είτε στρα­τιω­τι­κής (απέ­να­ντι σε πι­θα­νή επί­θε­ση από τις ΗΠΑ ή το Ισ­ρα­ήλ). Σε όλες της δε­κα­ε­τί­ες ζωής της Ισλα­μι­κής Δη­μο­κρα­τί­ας, το «θερ­μό­με­τρο» στις σχέ­σεις με τις ΗΠΑ συ­νή­θως κα­θο­ρί­ζε­ται από την Ουά­σινγ­κτον και όχι από την Τε­χε­ρά­νη, που θα ήθελε να εντα­χθεί πιο ομαλά στο διε­θνές σύ­στη­μα.

Ασφα­λώς όμως η στάση της ιρα­νι­κής κυ­βέρ­νη­σης κα­θο­ρί­ζε­ται και από την συ­γκυ­ρία, που συν­δέ­ε­ται με τα γε­γο­νό­τα του 2024.

Τον Απρί­λη του 2024, το Ιράν αντάλ­λα­ξε πυ­ραυ­λι­κά χτυ­πή­μα­τα με το Κρά­τος του Ισ­ρα­ήλ για πρώτη φορά στην ιστο­ρία της Ισλα­μι­κής Δη­μο­κρα­τί­ας. Ήταν μια «χο­ρο­γρα­φη­μέ­νη» ανα­μέ­τρη­ση: Η Τε­χε­ρά­νη φρό­ντι­σε (ει­δο­ποιώ­ντας έγκαι­ρα) να πε­ριο­ρί­σει τον αντί­κτυ­πο του χτυ­πή­μα­τος στο Ισ­ρα­ήλ και η Ουά­σινγ­κτον αντα­πο­κρί­θη­κε πιέ­ζο­ντας τον Νε­τα­νιά­χου να μην κλι­μα­κώ­σει. Όμως το γε­γο­νός της ανταλ­λα­γής πυ­ραύ­λων απο­τε­λού­σε ένα νέο σκα­λο­πά­τι στη «σκάλα της κλι­μά­κω­σης», το οποίο η ιρα­νι­κή ηγε­σία απο­δεί­χθη­κε ότι ήθελε να απο­φύ­γει. Όταν αμέ­σως μετά σκο­τώ­θη­κε ο «σκλη­ρο­πυ­ρη­νι­κός» πρό­ε­δρος Ραΐσί, το κα­θε­στώς ορ­γά­νω­σε άμεσα νέες εκλο­γές, στις οποί­ες επι­κρά­τη­σε ο «με­ταρ­ρυθ­μι­στής» Πε­ζε­σκιάν. Όλοι γνω­ρί­ζουν ότι, στις ιρα­νι­κές εκλο­γές, η νι­κή­τρια πα­ρά­τα­ξη έχει την «ευ­λο­γία» του Ανώ­τα­του Ηγέτη. Η διε­ρεύ­νη­ση των δυ­να­το­τή­των δια­λό­γου με τις ΗΠΑ ήταν κα­θε­στω­τι­κή επι­λο­γή και προ­κρί­θη­κε το πο­λι­τι­κό προ­σω­πι­κό που μπο­ρού­σε να την υπη­ρε­τή­σει κα­λύ­τε­ρα. Επ’ αφορ­μή των τότε δη­λώ­σε­ων του νέου προ­έ­δρου για σπά­σι­μο της απο­μό­νω­σης του Ιράν, άρσης των κυ­ρώ­σε­ων κλπ, το «υπη­ρε­σια­κό» υπ. Εξ. απο­κά­λυ­ψε ότι υπήρ­χαν ήδη μυ­στι­κές συ­νο­μι­λί­ες με τις ΗΠΑ (μέσω Ομάν) και τους προη­γού­με­νους μήνες.

Το σιω­νι­στι­κό κρά­τος απά­ντη­σε με ένα μπα­ράζ προ­κλή­σε­ων: Δο­λο­φο­νία Χα­νί­γιε σε ιρα­νι­κό έδα­φος, τρο­μο­κρα­τι­κή επί­θε­ση με βομ­βη­τές στο Λί­βα­νο, δο­λο­φο­νία Νασ­ρά­λα. Το Ιράν υπο­χρε­ώ­θη­κε σε μια νέα -πιο σο­βα­ρή- στρα­τιω­τι­κή απά­ντη­ση, προει­δο­ποιώ­ντας το Ισ­ρα­ήλ να μην δώσει συ­νέ­χεια. Τα σιω­νι­στι­κά αντί­ποι­να ήταν ση­μα­ντι­κά, βά­ζο­ντας στο στό­χα­στρο πολλά ιρα­νι­κά οπλι­κά συ­στή­μα­τα, αλλά έμει­ναν ανα­πά­ντη­τα.

Ακο­λού­θη­σε η κα­τά­παυ­ση του πυρός στο Λί­βα­νο, με τη Χεζ­μπο­λά να βγαί­νει βαριά τραυ­μα­τι­σμέ­νη από τον πό­λε­μο και να υπο­μέ­νει τις διαρ­κείς πα­ρα­βιά­σεις της εκε­χει­ρί­ας από το Ισ­ρα­ήλ, και η κα­τάρ­ρευ­ση του κα­θε­στώ­τος Άσαντ στη Συρία. Πρό­κει­ται για γε­γο­νό­τα που η Τε­χε­ρά­νη δεν φά­νη­κε είτε ικανή είτε πρό­θυ­μη να επι­χει­ρή­σει να απο­τρέ­ψει.

Από τη σκο­πιά της Τε­χε­ρά­νης, ο «Άξο­νας της Αντί­στα­σης» είναι μέσο απο­τρο­πής κιν­δύ­νων για το Ιράν και όχι μέσο άμε­σης εμπλο­κής του σε συ­γκρού­σεις που μπο­ρεί να απει­λή­σουν την επι­βί­ω­ση του κα­θε­στώ­τος. Απέ­να­ντι στην έξαλ­λη σιω­νι­στι­κή επι­θε­τι­κό­τη­τα, που «φλέρ­τα­ρε» με μια τέ­τοια σύ­γκρου­ση, το Ιράν ανα­δι­πλώ­θη­κε και ο «άξο­νας» κα­τέ­γρα­ψε μια ση­μα­ντι­κή υπο­χώ­ρη­ση.

Προ­ϊ­όν φόβου

Σε αυτό το φόντο εμ­φα­νί­στη­κε ο τυ­φώ­νας Τραμπ, που ξε­κί­νη­σε πιέ­ζο­ντας ασφυ­κτι­κά το Ιράν, πριν κάνει την αιφ­νί­δια στρο­φή στο διά­λο­γο. Πρό­κει­ται όμως για δια­πραγ­μά­τευ­ση με το πι­στό­λι στο κρό­τα­φο. Δεν ανα­φε­ρό­μα­στε μόνο στη «μέ­γι­στη πίεση» των κυ­ρώ­σε­ων (με ένα ακόμα πα­κέ­το να επι­βάλ­λε­ται μετά την έναρ­ξη των συ­νο­μι­λιών, λίγο πριν την τέ­ταρ­τη συ­νά­ντη­ση στη Ρώμη!). Ο Αμε­ρι­κα­νός Πρό­ε­δρος, ενώ έστελ­νε τον Γουίτ­κοφ στο Ομάν να συ­νο­μι­λή­σει με τον Αρα­γκ­σί, έστελ­νε επί­σης Β-52 και αε­ρο­πλα­νο­φό­ρα σε από­στα­ση βολής από το Ιράν και πα­ρου­σιά­ζει τις τρέ­χου­σες συ­νο­μι­λί­ες ως «τε­λευ­ταία ευ­και­ρία». Με τις συ­νο­μι­λί­ες σε εξέ­λι­ξη, ο αμε­ρι­κα­νι­κός στρα­τός συ­νε­χί­ζει να σφυ­ρο­κο­πά την Υε­μέ­νη και τους αντάρ­τες Χούθι, το μόνο μέλος του «Άξονα» που είχε βγει άθι­κτο από την ανα­μέ­τρη­ση του 2024.

Κατά τις συ­νο­μι­λί­ες του 2013-15, όταν δε­χό­ταν ερώ­τη­ση για τη στρα­τιω­τι­κή εναλ­λα­κτι­κή, ο Ομπά­μα συ­νή­θι­ζε να ση­μειώ­νει ότι «όλες οι επι­λο­γές είναι στο τρα­πέ­ζι», σε μια σαφή αλλά έμ­με­ση απει­λή. Ο Τραμπ δη­λώ­νει με σα­φή­νεια ότι το ζή­τη­μα θα πρέ­πει να κλεί­σει άμεσα «είτε δι­πλω­μα­τι­κά, είτε με τα όπλα» και προει­δο­ποιεί με «βομ­βαρ­δι­σμούς σαν αυ­τούς που δεν έχουν ξα­να­δεί».

Αυτή είναι η ερ­μη­νεία της από­το­μης με­τα­στρο­φής του Χα­με­νεΐ από τον Μάρτη στον Απρί­λη. Το υπό­βα­θρο της διά­θε­σης για συ­νεν­νό­η­ση με τις ΗΠΑ υπήρ­χε ήδη, όπως εξη­γή­θη­κε πα­ρα­πά­νω. Οι πυ­κνές επα­φές με την Σα­ου­δι­κή Αρα­βία, εν μέσω και των δια­πραγ­μα­τεύ­σε­ων με τις ΗΠΑ, ανα­δει­κνύ­ουν την αγω­νία του κα­θε­στώ­τος να εξα­σφα­λί­σει την θέση του στην πε­ριο­χή. Αλλά η κα­χυ­πο­ψία απέ­να­ντι στη δια­κυ­βέρ­νη­ση Τραμπ κάμ­φθη­κε όταν έγινε σαφές στους ηγε­τι­κούς κύ­κλους του Ιράν ότι η απει­λή πο­λέ­μου είναι άμεση και η θέση του Ιράν χει­ρό­τε­ρη από εκεί­νη του 2015, όταν η επιρ­ροή και η ισχύς του στην ευ­ρύ­τε­ρη πε­ριο­χή βρί­σκο­νταν στο «ζενίθ».

Αλλά πέρα από τη στρα­τιω­τι­κή απο­δυ­νά­μω­ση του ιρα­νι­κού άξονα, ο πα­ρά­γο­ντας που δεν μπο­ρεί να υπο­τι­μη­θεί είναι ο εσω­τε­ρι­κός-πο­λι­τι­κός. Η κακή κα­τά­στα­ση της ιρα­νι­κής οι­κο­νο­μί­ας, ο αστα­μά­τη­τος ερ­γα­τι­κός ανα­βρα­σμός τα τε­λευ­ταία χρό­νια, οι κι­νη­μα­τι­κές κο­ρυ­φώ­σεις αμ­φι­σβή­τη­σης του κα­θε­στώ­τος τα τε­λευ­ταία 7 χρό­νια (με πιο πρό­σφα­τη την εξέ­γερ­ση «Γυ­ναί­κα-Ζωή-Ελευ­θε­ρία»), υπο­γραμ­μί­ζουν τις εσω­τε­ρι­κές αντι­φά­σεις του ιρα­νι­κού κα­θε­στώ­τος. Σε αντί­θε­ση πχ. με τη Σα­ου­δι­κή Αρα­βία, το Ιράν είναι μια χώρα με μια ενερ­γο­ποι­η­μέ­νη πο­λι­τι­κά κοι­νω­νία, με κοι­νω­νι­κά κι­νή­μα­τα, ερ­γα­τι­κούς αγώ­νες. Ο «με­ταρ­ρυθ­μι­στής» Πε­ζε­σκιάν δεν κο­μί­ζει τί­πο­τα νέο στην εσω­τε­ρι­κή κρίση, με το κα­θε­στώς να επι­μέ­νει σε τρο­χιά αυ­ταρ­χι­σμού. Αλλά σε αυτό το κοι­νω­νι­κό υπέ­δα­φος, κάνει ό,τι μπο­ρεί για να απο­τρέ­ψει εξω­τε­ρι­κές κρί­σεις, που ένα πο­λι­τι­κά απο­δυ­να­μω­μέ­νο κα­θε­στώς ίσως δεν μπο­ρέ­σει να αντέ­ξει.

Τι θέλει ο Τραμπ;

Τα κί­νη­τρα πίσω από την στρο­φή της Ουά­σινγ­κτον στο διά­λο­γο είναι λι­γό­τε­ρο σαφή. Με τον Τραμπ κα­νείς δεν μπο­ρεί να υπο­τι­μά τον προ­σω­πι­κό πα­ρά­γο­ντα. Ο ίδιος δη­λώ­νει ότι θέλει… ένα Νό­μπελ Ει­ρή­νης και αρέ­σκε­ται να επι­δει­κνύ­ει πόσο καλός είναι στην «Τέχνη της Συμ­φω­νί­ας» (όπως ονό­μα­σε το διά­ση­μο βι­βλίο του). Με πιο στρα­τη­γι­κούς όρους, μια «τα­κτο­ποί­η­ση» της σχέ­σης με το Ιράν ται­ριά­ζει με την προ­σπά­θεια να στρα­φεί όλη η προ­σο­χή στην αντι­πα­ρά­θε­ση με την Κίνα. Αυτό που ρί­χνει σκιές στο «τι επι­διώ­κει ο Τραμπ» με αυτές τις συ­νο­μι­λί­ες είναι το άγνω­στο πε­ριε­χό­με­νό τους. Γιατί η σχέση με το Ιράν δεν εξα­ντλεί­ται στο πυ­ρη­νι­κό του πρό­γραμ­μα -ώστε αν αυτό διευ­θε­τη­θεί να «απε­λευ­θε­ρώ­νει» την προ­ε­τοι­μα­σία ανα­μέ­τρη­σης με την Κίνα.

Γιατί αν οι πα­ρά­με­τροι που συ­ζη­τιού­νται είναι όπως τα λέει ο Γουίτ­κοφ (το Ιράν δια­τη­ρεί το πυ­ρη­νι­κό του πρό­γραμ­μα, αλλά δέ­χε­ται διε­θνείς ελέγ­χους που εξα­σφα­λί­ζουν ότι ο εμπλου­τι­σμός ου­ρα­νί­ου θα πα­ρα­μεί­νει σε επί­πε­δα ει­ρη­νι­κής χρή­σης), πρό­κει­ται για επι­στρο­φή στη… συμ­φω­νία του 2015. Αυτήν από την οποία ο Τραμπ απο­χώ­ρη­σε μο­νο­με­ρώς, πε­ρι­γρά­φο­ντάς την ως «μια από τις χει­ρό­τε­ρες και πιο μο­νο­με­ρείς συμ­φω­νί­ες στην ιστο­ρία των ΗΠΑ».

Τι πα­ρα­πά­νω ελ­πί­ζει να πε­τύ­χει ο Τραμπ μέσα από αυτόν τον γύρο συ­νο­μι­λιών με την Τε­χε­ρά­νη; Αυτό το ερώ­τη­μα είναι κρί­σι­μο με δύο τρό­πους. Γιατί μπο­ρεί να πε­ρι­λαμ­βά­νει πράγ­μα­τα που (αν συμ­φω­νη­θούν) αλ­λά­ζουν τον χάρτη. Γιατί μπο­ρεί να πε­ρι­λαμ­βά­νει πράγ­μα­τα που (αν απορ­ρι­φθούν) θα φέ­ρουν πιο κοντά τον πό­λε­μο.

Αρ­κε­τοί ανα­λυ­τές εκτι­μούν ότι η ιρα­νι­κή ηγε­σία ελ­πί­ζει σε μια συμ­φω­νία με υπο­χω­ρή­σεις (πχ προ­σω­ρι­νή ανα­δί­πλω­ση στη δράση του «Άξονα») που θα της επι­τρέ­ψει «να επι­βιώ­σει την τε­τρα­ε­τία Τραμπ», ελ­πί­ζο­ντας σε κα­λύ­τε­ρες μέρες και συ­σχε­τι­σμούς. Ο Χα­με­νεΐ έχει επι­στρα­τεύ­σει τε­λευ­ταία ανα­φο­ρές στην ιστο­ρία του σι­ϊ­τι­κού Ισλάμ που πε­ρι­λαμ­βά­νουν συμ­βι­βα­σμούς ιστο­ρι­κών Ιμά­μη­δων με τους εχθρούς τους, εξη­γώ­ντας ότι -τό­τε- υπήρ­ξαν «λαν­θα­σμέ­νες δια­μαρ­τυ­ρί­ες» που έδει­χναν «έλ­λει­μα υπο­μο­νής» απέ­να­ντι σε «προ­σω­ρι­νές» επι­λο­γές, ενώ τα ΜΜΕ των «σκλη­ρο­πυ­ρη­νι­κών» έχουν μα­λα­κώ­σει τη δη­μό­σια κρι­τι­κή τους στις συ­νο­μι­λί­ες.

Όμως ο Ιρα­νός υπ. Εξ., αρ­θρο­γρα­φώ­ντας στην Washinton Post για τις ευ­και­ρί­ες μιας συμ­φω­νί­ας, έκανε ένα πιο φι­λό­δο­ξο και γεν­ναίο άνοιγ­μα:  «Πολ­λοί στην Ουά­σινγ­κτον πα­ρου­σιά­ζουν το Ιράν ως μια κλει­στή χώρα από οι­κο­νο­μι­κής σκο­πιάς. Η αλή­θεια είναι ότι εί­μα­στε ανοι­χτοί να κα­λω­σο­ρί­σου­με επι­χει­ρή­σεις από όλο τον πλα­νή­τη. Είναι οι αμε­ρι­κα­νι­κές κυ­βερ­νή­σεις, και όχι το Ιράν, αυτές που κρά­τη­σαν τις αμε­ρι­κα­νι­κές επι­χει­ρή­σεις μα­κριά από την ευ­και­ρία του ενός τρι­σε­κα­τομ­μυ­ρί­ου δο­λα­ρί­ων που προ­σφέ­ρει η πρό­σβα­ση στην οι­κο­νο­μία μας»…

Να μια γλώσ­σα που μι­λά­ει στον Τραμπ και ίσως εξη­γεί τι «πα­ρα­πά­νω» ελ­πί­ζει να πε­τύ­χει σε σχέση με την συμ­φω­νία του Ομπά­μα (που συ­νέ­βα­λε στο «άνοιγ­μα» της ιρα­νι­κής οι­κο­νο­μί­ας σε ξένες επεν­δύ­σεις, αλλά δεν προ­έ­βλε­πε προ­νο­μια­κή αμε­ρι­κα­νι­κή διείσ­δυ­ση σε αυτήν).

Όμως εκτός από την οι­κο­νο­μία, υπάρ­χει το ζή­τη­μα της γε­ω­πο­λι­τι­κής. Σε αυτό το πεδίο είναι επί­σης άγνω­στο -και κρί­σι­μο- το τι πε­ρι­λαμ­βά­νει το μενού των συ­νο­μι­λιών. Γιατί απαι­τή­σεις που ίσως αφο­ρούν το πυ­ραυ­λι­κό πρό­γραμ­μα του Ιράν, τις συμ­μα­χί­ες του, την εξω­τε­ρι­κή του πο­λι­τι­κή, μπο­ρεί να συ­να­ντή­σουν πιο ισχυ­ρές «κόκ­κι­νες γραμ­μές» του κα­θε­στώ­τος και τότε ο Τραμπ θα μπει στον πει­ρα­σμό να απο­δεί­ξει ότι δεν «μπλο­φά­ρει»…

Οι δια­πραγ­μα­τεύ­σεις των ιμπε­ρια­λι­στι­κών δυ­νά­με­ων με το Ιράν ήταν πάντα υπο­κρι­τι­κές. Όσο οι προ­σπά­θειες «μη-διά­δο­σης» πυ­ρη­νι­κών όπλων βρί­σκο­νται στα χέρια των με­γά­λων πυ­ρη­νι­κών δυ­νά­με­ων, δεν πρό­κει­ται για βήμα απαλ­λα­γής του πλα­νή­τη από την απει­λή, αλλά για υπε­ρά­σπι­ση του πυ­ρη­νι­κού τους ολι­γο­πω­λί­ου. Στην πε­ρί­πτω­ση του ιρα­νι­κού πυ­ρη­νι­κού προ­γράμ­μα­τος, δεν υπάρ­χει καν (ακόμα…) η πρό­θε­ση να αξιο­ποι­η­θεί στρα­τιω­τι­κά, την ώρα που πυ­ρη­νι­κά όπλα δια­θέ­τει ένα κρά­τος που δεν έχει απο­δε­χθεί τις σχε­τι­κές διε­θνείς συμ­βά­σεις (Ισ­ρα­ήλ…).

Οι δια­πραγ­μα­τεύ­σεις των ΗΠΑ με το Ιράν είχαν πάντα το στοι­χείο του εκ­βια­σμού, αλλά σή­με­ρα γί­νο­νται κυ­ριο­λε­κτι­κά «με το πι­στό­λι στο κρό­τα­φο». Και με τον Νε­τα­νιά­χου να και­ρο­φυ­λα­κτεί (και να ερ­γά­ζε­ται…) για έναν εκτρο­χια­σμό των συ­νο­μι­λιών (βλ. απει­λές «απά­ντη­σης» στο Ιράν μετά από επί­θε­ση των Χούθι στο Αε­ρο­δρό­μιο Μπεν Γκου­ριόν), δεν πρέ­πει να επι­τρέ­ψου­με καμία στρα­τιω­τι­κή επί­θε­ση κατά του Ιράν από αυτές τις δυ­νά­μεις και να στα­θού­με ενά­ντια σε κάθε εκ­στρα­τεία ενα­ντί­ον του.

https://rproject.gr/article/o-dialogos-ipa-iran-ta-kinitra-kai-oi-prooptikes-toy