Οι συζητήσεις για μια επικείμενη συμφωνία εκεχειρίας στη Γάζα πολλαπλασιάζονται, όμως προσκρούουν σε ένα τοπίο γεμάτο ισραηλινές πολιτικές αναταράξεις, περιφερειακές αντιπαλότητες και αυξανόμενες διεθνείς πιέσεις. Όλα αυτά συμβαίνουν την ώρα που συνεχίζονται οι σφαγές και προετοιμάζονται σχέδια επανακατοχής της πόλης της Γάζας και εκδίωξης των κατοίκων της προς τον νότο. Το διακύβευμα δεν είναι μια απλή προσωρινή παύση πυρός, αλλά μια προσπάθεια διαχείρισης μιας ευρύτερης σύγκρουσης και επιβολής νέων τετελεσμένων. Στο επίκεντρο βρίσκονται η πολιτική και προσωπική επιβίωση του Νετανιάχου, οι στρατηγικές προτεραιότητες της Ουάσιγκτον και οι φιλοδοξίες περιφερειακών δρώντων που βλέπουν στην εκεχειρία ένα σταθμό αναδιάταξης ενόψει της επόμενης φάσης.
Του Μαρουάν Εμιλ Τουμπασι*
Για τον Νετανιάχου, οι υπολογισμοί είναι δύσκολοι. Αντιμετωπίζει κλιμακούμενες διαδηλώσεις στο εσωτερικό, βαθιές διαιρέσεις στον κυβερνητικό του συνασπισμό — ανάμεσα σε υπουργούς της ακροδεξιάς που απορρίπτουν κάθε υποχώρηση και ένα στρατιωτικό κατεστημένο που γνωρίζει τα όρια της ισχύος στη Γάζα — και εκκρεμείς υποθέσεις διαφθοράς που απειλούν το προσωπικό του μέλλον. Η εκεχειρία, αν και δεν είναι η προτιμώμενη λύση του, μπορεί να λειτουργήσει ως ρεαλιστική διέξοδος: ένα διάλειμμα για ανασύνταξη, για παράταση της πολιτικής του ζωής και για να προωθήσει το μακροπρόθεσμο σχέδιό του περί «Μεγάλης Ισραήλ». Θα μπορούσε επίσης να βελτιώσει την εικόνα του στο εξωτερικό, κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου η σχέση με τον Λευκό Οίκο παραμένει καθοριστική.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες εξακολουθούν να είναι ο καθοριστικός παράγοντας. Η κυβέρνηση Μπάιντεν αντιλαμβάνεται ότι ένας πόλεμος χωρίς χρονικό όριο υπονομεύει τις συμμαχίες της στην περιοχή και αποδυναμώνει τη διεθνή της θέση έναντι της Ρωσίας και της Κίνας. Η Ουάσιγκτον επιδιώκει μια συμφωνία που θα εξυπηρετήσει πολλαπλούς στόχους: να μετριάσει τις κατηγορίες συνενοχής στο ανθρωπιστικό δράμα της Γάζας, να προσφέρει στο Ισραήλ μια «έντιμη έξοδο» χωρίς να θεωρηθεί στρατιωτική ήττα και να δημιουργήσει πολιτικό έδαφος για μια ευρύτερη διαπραγματευτική διαδικασία που συνδέεται με τα μέτωπα του Ιράν, του Λιβάνου και της Συρίας. Αυτό συμβαδίζει με τους στόχους των ΗΠΑ για σταθερότητα στον Κόλπο, ασφάλεια στη ναυσιπλοΐα και προώθηση του οράματός τους για μια «Νέα Μέση Ανατολή».
Στο παλαιστινιακό πεδίο, η Χαμάς βλέπει την εκεχειρία ως ευκαιρία να ενισχύσει το πολιτικό της βάρος και να σταματήσει την περαιτέρω καταστροφή της Γάζας. Παρά τις επικρίσεις για λανθασμένες εκτιμήσεις και ριψοκίνδυνες επιλογές, επιμένει στο δικαίωμα του λαού να αντιστέκεται στην κατοχή. Η πρόοδος στο ζήτημα των αιχμαλώτων θα της επέτρεπε να παρουσιαστεί ως «ανανεωμένος πολιτικός δρων». Η πρόσφατη μάχη στη Χαν Γιούνις ήταν μήνυμα ότι η ισορροπία δυνάμεων παραμένει ανοιχτή και ότι οι ισραηλινές διακηρύξεις περί πλήρους ελέγχου είναι εύθραυστες όταν δοκιμάζονται στο πεδίο.
Για την Παλαιστινιακή Αρχή, οι ρυθμίσεις της επόμενης μέρας θα είναι κρίσιμο τεστ. Η συζήτηση φουντώνει γύρω από τον ρόλο της στη διοίκηση της Γάζας ή στη συγκρότηση μιας κυβέρνησης εθνικής ενότητας που θα αντιμετωπίσει τις προκλήσεις σε ολόκληρη την κατεχόμενη πατρίδα. Το στοίχημα είναι εάν θα μπορέσει να αξιοποιήσει τη δυναμική της πρωτοφανούς διεθνούς αλληλεγγύης και των αυξανόμενων αναγνωρίσεων της Παλαιστίνης, συνδέοντάς τες με μηχανισμούς τερματισμού της κατοχής ως προϋπόθεση για κάθε βιώσιμη λύση δύο κρατών.
Το περιφερειακό σκηνικό παραμένει εξίσου περίπλοκο. Η Αίγυπτος και το Κατάρ διαμεσολαβούν άμεσα, ενώ η Τουρκία και το Ιράν παρακολουθούν μέσα από το πρίσμα των δικών τους στρατηγικών συμφερόντων. Για την Άγκυρα, η εκεχειρία είναι μια ευκαιρία να ενισχύσει το προφίλ της ως υπερασπιστή της Παλαιστίνης και να κερδίσει έδαφος σε άλλα μέτωπα, ιδιαίτερα στη Συρία. Η Τεχεράνη, αντίστοιχα, βλέπει την παύση πυρός ως ευκαιρία ανασύνταξης του «Άξονα Αντίστασης», ιδίως στον Λίβανο, ενώ αξιοποιεί τη συγκυρία για να προωθήσει διαπραγματεύσεις με την Ευρώπη και τις ΗΠΑ για το πυρηνικό της πρόγραμμα. Και οι δύο παρακολουθούν στενά το ισραηλινό σχέδιο του «Διαδρόμου Δαυίδ», που ακουμπά στις στρατηγικές τους ζώνες.
Ο αραβικός κόσμος εμφανίζεται διχασμένος. Κάποιες χώρες — όπως η Ιορδανία, που απειλήθηκε ευθέως από το Ισραήλ — βλέπουν την εκεχειρία ως αναγκαία για ανθρωπιστικούς και ασφαλιστικούς λόγους, μια ασπίδα απέναντι σε σχέδια εκτόπισης και περιφερειακή ανάφλεξη. Άλλες τη θεωρούν πύλη προς έργα ανοικοδόμησης, περιορισμένη εξομάλυνση σχέσεων και ευθυγράμμιση με τις ΗΠΑ χωρίς μετωπική αντιπαράθεση.
Το βασικό ερώτημα παραμένει: θα αποτελέσει η εκεχειρία βήμα μετάβασης προς μια ευρύτερη περιφερειακή διευθέτηση ή απλώς ένα σύντομο διάλειμμα πριν από νέο γύρο αιματοχυσίας, εκτοπισμού και ισραηλινών σχεδίων διαμελισμού της Δυτικής Όχθης και απομόνωσης της Ιερουσαλήμ;
Η αλήθεια είναι ότι όλες οι πλευρές αντιμετωπίζουν την εκεχειρία ως τακτικό χαρτί σε ένα ευρύτερο παιχνίδι. Για τον Νετανιάχου, είναι μέσο επιβίωσης και προώθησης μιας σιωνιστικής-θρησκευτικής ατζέντας. Για την Ουάσιγκτον, εργαλείο διαχείρισης της Μέσης Ανατολής με τις λιγότερες δυνατές εκρήξεις. Για τη Χαμάς, μια απόδειξη του πολιτικού της βάρους. Για τις περιφερειακές δυνάμεις, ευκαιρία επανατοποθέτησης. Όμως για τον παλαιστινιακό λαό, που πληρώνει το βαρύτερο τίμημα, η ελπίδα είναι ότι τα προσωρινά μέτρα θα εξελιχθούν σε μονοπάτι τερματισμού της κατοχής, αποκατάστασης της αξιοπρέπειας και διακοπής της γενοκτονίας στη Γάζα.
Η ιστορία, ωστόσο, υπενθυμίζει ότι καμία εκεχειρία δεν μπορεί να λύσει από μόνη της μια τόσο βαθιά ριζωμένη σύγκρουση. Δεκαετίες μετά τη Νάκμπα αποδεικνύουν ότι ανθρωπιστικές ή ασφαλιστικές ρυθμίσεις δεν αντικαθιστούν τη δικαιοσύνη. Χωρίς πολιτικό ορίζοντα που να εγγυάται το δικαίωμα αυτοδιάθεσης και την ανεξαρτησία του παλαιστινιακού λαού, χωρίς τερματισμό του εποικισμού, του εκτοπισμού και της εθνοκάθαρσης, κάθε συμφωνία θα παραμένει απλή διαχείριση κρίσης και όχι λύση. Ο δρόμος παραμένει μακρύς και δύσβατος, και το μέλλον της Παλαιστίνης — μαζί με της Γάζας και ολόκληρης της περιοχής — θα εξαρτηθεί από το αν οι λαοί και οι πολιτικές τους δυνάμεις θα καταφέρουν να επιβάλουν ένα ενιαίο σχέδιο εθνικής απελευθέρωσης, ικανό να αντιπαρατεθεί στη λογική της ισχύος και της αποικιοκρατίας με σαφήνεια, ενότητα και αποφασιστικότητα.
* Ο Μαρουάν Τουμπασι είναι πρ. πρέσβης της Παλαιστίνης στην Ελλάδα και συνιδρυτής του Προοδευτικού Φόρουμ για την Ελληνοπαλαιστινιακή Αλληλεγγύη.
Σχόλια (0)