Το νερό στο στόχαστρο: Δημόσιο αγαθό ή εμπόρευμα;

Η πρόσβαση σε καθαρό και ασφαλές νερό είναι αναγκαία για την υγεία, την κοινωνική δικαιοσύνη και την αξιοπρέπεια του ανθρώπου.

Σε μια εποχή όπου η κλι­μα­τι­κή αλ­λα­γή, η ρύ­παν­ση και η υπερ­κα­τα­νά­λω­ση απει­λούν τους υδά­τι­νους πό­ρους, η ανά­γκη για υπεύ­θυ­νη και δί­καιη δια­χεί­ρι­ση είναι πιο επι­τα­κτι­κή από ποτέ. Το νερό δεν πρέ­πει να γί­νε­ται αντι­κεί­με­νο κερ­δο­σκο­πί­ας, καθώς κάτι τέ­τοιο θα οδη­γού­σε σε κοι­νω­νι­κές ανι­σό­τη­τες και απο­κλει­σμούς.

Νίκος Βλαχόπουλος*

Η ανε­ξέ­λεγ­κτη κα­πι­τα­λι­στι­κή ανά­πτυ­ξη όμως θε­ω­ρεί εμπο­ρεύ­σι­μα όλα τα φυ­σι­κά και κοι­νω­νι­κά αγαθά, με απο­τέ­λε­σμα το πε­ρι­βάλ­λον και το νερό να απο­τε­λούν αντι­κεί­με­να υπε­ρεκ­με­τάλ­λευ­σης και υπο­βάθ­μι­σης.

Η ιδιω­τι­κο­ποί­η­σή του νερού πα­ρα­βιά­ζει το Σύ­νταγ­μα και είναι κα­τα­φα­νώς ενά­ντια στα συμ­φέ­ρο­ντα της κοι­νω­νί­ας. Προς τούτο και η Ολο­μέ­λεια του ΣτΕ, με τις 190-191/2022 απο­φά­σεις της, έκρι­νε αντι­συ­νταγ­μα­τι­κή τη με­τα­βί­βα­ση της πλειο­ψη­φί­ας των με­το­χών των εται­ρειών ύδρευ­σης (ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ) στην Ελ­λη­νι­κή Εται­ρεία Συμ­με­το­χών και Πε­ριου­σί­ας. Η από­φα­ση αυτή ήρθε μετά από προ­σφυ­γή των ερ­γα­ζο­μέ­νων της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ και έκρι­νε αντι­συ­νταγ­μα­τι­κή τη με­τα­βί­βα­ση των δύο εται­ρειών νερού αρ­χι­κά στο Υπερ­τα­μείο το 2016 με νόμο της τότε κυ­βέρ­νη­σης ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ.

Η κυ­βέρ­νη­ση της Νέας Δη­μο­κρα­τί­ας έχει έτοι­μο εδώ και καιρό το έδα­φος για την προ­ώ­θη­ση του σχε­δί­ου ιδιω­τι­κο­ποί­η­σης. Η πρώτη φάση στο επι­λεγ­μέ­νο μο­ντέ­λο ιδιω­τι­κο­ποί­η­σης εκτυ­λί­χθη­κε το κα­λο­καί­ρι του 2023, όταν η κυ­βέρ­νη­ση πέ­ρα­σε το νόμο 5037/2023 με τον οποίο διευ­ρύν­θη­καν οι αρ­μο­διό­τη­τες της Ρυθ­μι­στι­κής Αρχής Ενέρ­γειας στους το­μείς των Απο­βλή­των και των Υδά­των. Μια ρυθ­μι­στι­κή αρχή δη­λα­δή που (υπο­τί­θε­ται) ότι ελέγ­χει τους ιδιώ­τες πα­ρό­χους ενέρ­γειας, θα έχει την επο­πτεία σε ΕΥ­ΔΑΠ- ΕΥΑΘ και τους άλ­λους φο­ρείς υδρο­δό­τη­σης που θα λει­τουρ­γούν σε πε­ρι­βάλ­λον αγο­ράς.

Η ση­μα­σία του νερού δεν πε­ριο­ρί­ζε­ται μόνο στις αν­θρώ­πι­νες ανά­γκες. Απο­τε­λεί θε­μέ­λιο για το πε­ρι­βάλ­λον, τη γε­ωρ­γία και την οι­κο­νο­μία κάθε χώρας. Χωρίς σωστή και βιώ­σι­μη δια­χεί­ρι­ση, οι υδά­τι­νοι πόροι εξα­ντλού­νται, τα οι­κο­συ­στή­μα­τα κα­τα­στρέ­φο­νται και ολό­κλη­ρες πε­ριο­χές κιν­δυ­νεύ­ουν από ξη­ρα­σία και φτώ­χεια. Η κλι­μα­τι­κή αλ­λα­γή επι­δει­νώ­νει το πρό­βλη­μα, κά­νο­ντας την προ­στα­σία του νερού ακόμη πιο επεί­γου­σα.

Η δη­μιουρ­γία άλ­λω­στε του νέου πο­λυ­συ­ζη­τη­μέ­νου Ορ­γα­νι­σμού Δια­χεί­ρι­σης Υδά­των Θεσ­σα­λί­ας (Ο.Δ.Υ.Θ.), με τον οποίο η κυ­βέρ­νη­ση δια­τεί­νε­ται ότι θα λύσει το πρό­βλη­μα της Θεσ­σα­λί­ας μετά το κα­τα­στρο­φι­κό πέ­ρα­σμα του Daniel, είναι απο­κα­λυ­πτι­κή για το αρ­δευ­τι­κό νερό και την τύχη του. Το αρ­δευ­τι­κό νερό απο­τε­λεί το 90% του χρη­σι­μο­ποιού­με­νου νερού, άρα, κα­θό­λου αμε­λη­τέα δεν είναι η… τύχη του!

Στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα με τη δη­μιουρ­γία του ΟΔΥΘ (N.5106/1.5.2024) κα­ταρ­γού­νται οι Ορ­γα­νι­σμοί Εγ­γεί­ων Βελ­τιώ­σε­ων (συ­νε­ται­ρι­σμοί αγρο­τών που δια­χει­ρί­ζο­νται χωρίς κέρ­δος τα δη­μό­σια συλ­λο­γι­κά εγ­γειο­βελ­τιω­τι­κά έργα άρ­δευ­σης, υπό την επο­πτεία της Πε­ρι­φέ­ρειας), οι δη­μό­σιες υπο­δο­μές (φράγ­μα­τα, λι­μνο­δε­ξα­με­νές, δί­κτυα, αντλιο­στά­σια, γε­ω­τρή­σεις) πα­ρα­χω­ρού­νται στη νέα Α.Ε. για διοί­κη­ση, λει­τουρ­γία και συ­ντή­ρη­ση και οι δη­μό­σιες υπη­ρε­σί­ες της Πε­ρι­φέ­ρειας που έχουν ως βα­σι­κή αρ­μο­διό­τη­τα την πα­ρα­κο­λού­θη­ση των υδά­των και την επο­πτεία των πα­ρό­χων του νερού, ιδιω­τι­κο­ποιού­νται. Μαζί δη­λα­δή με τη θέ­σπι­ση της ΡΑΑΕΥ (Ρυθ­μι­στι­κή Αρχή Απο­βλή­των, Ενέρ­γειας και Υδά­των- ν.5037/2023) καθώς και την ανά­θε­ση με­γά­λων εγ­γειο­βελ­τιω­τι­κών έργων με τη μορφή Συμ­βά­σε­ων Σύ­μπρα­ξης Δη­μό­σιου και Ιδιω­τι­κού Τομέα (ΣΔΙΤ), ολο­κλη­ρώ­νε­ται το με­γά­λο σχέ­διο για την ιδιω­τι­κο­ποί­η­ση του νερού και ας το αρ­νού­νταν μέχρι σή­με­ρα όλοι!

Είναι του­λά­χι­στον αστείο να εξαγ­γέλ­λε­ται ο ολι­στι­κός σχε­δια­σμός και η κε­ντρι­κή δια­χεί­ρι­ση των έργων και δρά­σε­ων για τα ύδατα, όταν πα­ρα­μέ­νουν ως ασκή­σεις επί χάρ­του, τα πε­ρισ­σό­τε­ρα από τα έργα και δρά­σεις που πε­ρι­λαμ­βά­νο­νται στα πρό­σφα­τα ανα­θε­ω­ρη­μέ­να Σχέ­δια Δια­χεί­ρι­σης των Λε­κα­νών Απορ­ρο­ής Πο­τα­μού.

Το σχέ­διο της ιδιω­τι­κο­ποί­η­σης από την κυ­βέρ­νη­ση Μη­τσο­τά­κη φαί­νε­ται να προ­χω­ρά, αφού η λει­ψυ­δρία χρη­σι­μο­ποιεί­ται ως άλ­λο­θι από την κυ­βέρ­νη­ση για να υλο­ποι­ή­σει την πο­λι­τι­κή της για την ιδιω­τι­κο­ποί­η­ση των υπη­ρε­σιών ύδρευ­σης, απο­χέ­τευ­σης και άρ­δευ­σης, παρά τις περί του αντι­θέ­του δια­κη­ρύ­ξεις της. Επα­να­φέ­ρει και πάλι τη συγ­χώ­νευ­ση των ΔΕΥΑ με στόχο τη δη­μιουρ­γία με­γά­λων «παι­κτών» στην υπό δια­μόρ­φω­ση αγορά υπη­ρε­σιών ύδρευ­σης–απο­χέ­τευ­σης, αλλά και άρ­δευ­σης, ώστε να υπάρ­ξει εν­δια­φέ­ρον από τυχόν επεν­δυ­τές που θα προ­στρέ­ξουν να υλο­ποι­ή­σουν σχε­τι­κά ΣΔΙΤ, έχο­ντας αφή­σει τις ΔΕΥΑ χωρίς την απα­ραί­τη­τη στή­ρι­ξη τόσο στην αντι­με­τώ­πι­ση των αυ­ξη­μέ­νων οι­κο­νο­μι­κών τους προ­βλη­μά­των που δη­μιουρ­γή­θη­καν κυ­ρί­ως από τις υπέ­ρο­γκες αυ­ξή­σεις της ηλε­κτρι­κής ενέρ­γειας, όσο και στην υπο­στε­λέ­χω­σή τους.

Η με­λέ­τη της Deloitte στην οποία ανέ­θε­σε την χά­ρα­ξη πο­λι­τι­κής σε ό,τι αφορά το νερό, που πα­ρου­σιά­στη­κε τον Ιού­λιο από τον αντι­πρό­ε­δρο της κυ­βέρ­νη­σης, Κωστή Χα­τζη­δά­κη, ει­δι­κό στο με­γά­λο ξε­πού­λη­μα της δη­μό­σιας πε­ριου­σί­ας και των με­γά­λων ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σε­ων στη χώρα μας, κάνει λόγο για ένα σε­νά­ριο το οποίο πρι­μο­δο­τεί ευ­θέ­ως την πα­ρά­δο­ση και δια­χεί­ρι­ση του νερού με ιδιω­τι­κο­οι­κο­νο­μι­κά κρι­τή­ρια της αγο­ράς.

Κάτω από τον μαν­δύα της «εθνι­κής στρα­τη­γι­κής» για το νερό και τις αυ­ξη­μέ­νες ανά­γκες υδρο­δό­τη­σης ει­δι­κά στα νησιά λόγω αυ­ξη­μέ­νου του­ρι­σμού, προ­ω­θεί­ται η «με­ταρ­ρύθ­μι­ση στον τομέα των υδά­των» με επεί­γο­ντα χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά. Σχε­διά­ζε­ται η δη­μιουρ­γία 45 νέων «δη­μό­σιων» εται­ρειών για τη δια­χεί­ρι­ση του νερού, μία σε κάθε λε­κά­νη Απορ­ρο­ής Πο­τα­μού (συ­νο­λι­κά υπάρ­χουν 125 στη χώρα μας) ή για κάθε γε­ω­γρα­φι­κή πε­ριο­χή, οι οποί­ες θα είναι στην αρ­μο­διό­τη­τα μιας Ανώ­νυ­μης Εται­ρεί­ας που θα λει­τουρ­γεί ως ομπρέ­λα. Αυτές οι εται­ρεί­ες θα ανα­λά­βουν την υλο­ποί­η­ση των νέων έργων και θα έχουν στην ιδιο­κτη­σία τους τα υφι­στά­με­να έργα. Η ίδια η με­λέ­τη μιλά για τη βέ­βαιη αύ­ξη­ση στο κό­στος πα­ρο­χής του νερού, ανά­λο­γα με την πε­ριο­χή και τα προ­βλή­μα­τα που υπάρ­χουν στην ύδρευ­ση.

Η τι­μο­λό­γη­ση θα δια­μορ­φώ­νε­ται ανά­λο­γα με τη χρήση, την αντα­πο­δο­τι­κό­τη­τα και το κέρ­δος για τους επεν­δυ­τές. Το κό­στος για την απο­κα­τά­στα­ση των υπο­δο­μών ή τον εκ­συγ­χρο­νι­σμό των δι­κτύ­ων θα με­τα­κυ­λύ­ε­ται στους κα­τα­να­λω­τές. Η αντι­με­τώ­πι­ση του νερού ως εμπό­ρευ­μα και όχι ως κοι­νω­νι­κό αγαθό, θα φέρει με­γά­λες αυ­ξή­σεις στις τιμές πα­ρο­χής νερού.

Η αξία του νερού όμως δεν με­τριέ­ται σε χρήμα, αλλά σε ζωή. Η ευ­θύ­νη για τη δια­φύ­λα­ξή του ανή­κει τόσο στο κρά­τος όσο και σε κάθε πο­λί­τη ξε­χω­ρι­στά. Μόνο μέσα από συλ­λο­γι­κή προ­σπά­θεια μπο­ρού­με να δια­σφα­λί­σου­με ότι το νερό θα πα­ρα­μεί­νει προ­σβά­σι­μο, κα­θα­ρό και άφθο­νο για τις επό­με­νες γε­νιές, γιατί χωρίς αυτό δεν υπάρ­χει ούτε άν­θρω­πος, ούτε πο­λι­τι­σμός, ούτε μέλ­λον.

*Ο Ν. Βλα­χό­που­λος είναι πρό­ε­δρος του Συν­δέ­σμου Γε­ω­λό­γων Με­λε­τη­τών Ελ­λά­δας (ΣΥΝ­ΓΕ­ΜΕ)

https://rproject.gr/article/nero-sto-stohastro-dimosio-agatho-i-emporeyma