Αρχική Εμείς Επικαιρότητα Ημερολόγιο Απόψεις Επικαιρότητα Το τραπεζικό σύστημα βουλιάζει μέσα στο «κυνήγι» του βραχυπρόθεσμου κέρδους

Πέτρος Σταύρου

Το shorterminism, όπως το αποκαλούν οι αγγλοσάξονες, δεν είναι τίποτα άλλο από την ένταση των μηχανισμών εκμετάλλευσης. Ο χρηματικός καπιταλισμός και οι θεσμοί του αγωνιούν για το μέλλον τους, αλλά δεν υποχωρούν από τις απαιτήσεις τους.

Στην ελ­λη­νι­κή οι­κο­νο­μία λει­τουρ­γούν δύο μη­χα­νι­σμοί λι­τό­τη­τας. Ο ένας χρη­σι­μο­ποιεί τον κρα­τι­κό προ­ϋ­πο­λο­γι­σμό με την απαί­τη­ση για διαρ­κή πλε­ο­νά­σμα­τα και ο άλλος είναι το τρα­πε­ζι­κό σύ­στη­μα υπό την επο­πτεία του Ενιαί­ου Επο­πτι­κού Μη­χα­νι­σμού (SSM) και της Ευ­ρω­παϊ­κής Κε­ντρι­κής Τρά­πε­ζας (ECB). Εδώ θα ασχο­λη­θού­με με το δεύ­τε­ρο μη­χα­νι­σμό, μιας και στη λει­τουρ­γία του απο­τυ­πώ­νε­ται ευ­κρι­νώς και η σφο­δρό­τη­τα της πο­λι­τι­κής ανα­δια­νο­μής υπέρ του κε­φα­λαί­ου και η λει­τουρ­γία εκ­κα­θά­ρι­σης των λι­γό­τε­ρο αξιο­ποι­η­μέ­νων κε­φα­λαί­ων.

Το διε­θνές χρη­μα­το­οι­κο­νο­μι­κό πε­ρι­βάλ­λον κα­θο­ρί­ζε­ται από την από­φα­ση της Κε­ντρι­κής Τρά­πε­ζας της Αμε­ρι­κής (FED) να αντι­στρέ­ψει τη πο­λι­τι­κή «πο­σο­τι­κής χα­λά­ρω­σης» και να κα­τα­στή­σει το χρήμα, εκ­φρα­ζό­με­νο σε δο­λά­ρια, ακρι­βό­τε­ρο. Στο ευ­ρω­παϊ­κό επί­πε­δο, εκτός της νέας νο­μι­σμα­τι­κής πο­λι­τι­κής της FED υπάρ­χει, από 1/1/2016, και η νέα οδη­γία του bail in στον τρα­πε­ζι­κό τομέα. Και οι δύο αυτοί πα­ρά­γο­ντες μαζί κα­θι­στούν τον τρα­πε­ζι­κό κλάδο, στην Ελ­λά­δα και στην Ευ­ρώ­πη, έναν επεν­δυ­τι­κό τομέα όπου οι τιμές του χα­ρα­κτη­ρί­ζο­νται από εξαι­ρε­τι­κή με­τα­βλη­τό­τη­τα (μέχρι τώρα με­γά­λη με­τα­βλη­τό­τη­τα είχαν τα επεν­δυ­τι­κά προ­ϊ­ό­ντα σε πρώ­τες ύλες, ενέρ­γεια, εται­ρι­κά ομό­λο­γα και νο­μί­σμα­τα. Τώρα προ­στί­θε­νται και οι με­το­χές των τρα­πε­ζών). Το χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό αυτό έχει με­γά­λη ση­μα­σία στη συ­ζή­τη­ση που γί­νε­ται για το αν θα ξε­σπά­σει η επό­με­νη κρίση του χρη­μα­τι­στι­κού κα­πι­τα­λι­σμού, για το πού θα εκ­δη­λω­θεί αυτή, πότε ακρι­βώς και πόσο σφο­δρή θα είναι. Η έντο­νη με­τα­βλη­τό­τη­τα των τιμών είναι η βα­σι­κή αιτία μιας ξαφ­νι­κής κρί­σης, ίσως πε­ρισ­σό­τε­ρο ακόμα και από το γε­γο­νός ότι οι τιμές των με­το­χών των ευ­ρω­παϊ­κών τρα­πε­ζών έχουν χάσει το 30 – 40% της αξίας που είχαν στην αρχή του χρό­νου και στην Ελ­λά­δα το 60 – 70%. Οι επεν­δυ­τές -κε­φα­λαιο­κρά­τες, κά­το­χοι χρή­μα­τος- γί­νο­νται εξαι­ρε­τι­κά επι­φυ­λα­κτι­κοί για κιν­δύ­νους και ανυ­πό­μο­νοι για απο­δό­σεις.

Μέσα στο πα­ρα­πά­νω δυ­σμε­νές πλαί­σιο, το ελ­λη­νι­κό τρα­πε­ζι­κό σύ­στη­μα βρί­σκε­ται «πλευ­ρι­σμέ­νο» από δύο σκλη­ρές οι­κο­νο­μι­κές ανα­γκαιό­τη­τες:

1. Υπάρ­χει με­γά­λη ανά­γκη για υψηλή βρα­χυ­πρό­θε­σμη και με­σο­πρό­θε­σμη κερ­δο­φο­ρία.

Μόνο με την υψηλή κερ­δο­φο­ρία των πι­στω­τι­κών ιδρυ­μά­των εξα­σφα­λί­ζε­ται η στα­θε­ρό­τη­τά τους, με τους όρους της τε­λευ­ταί­ας ανα­κε­φα­λαί­ω­σης. Όμως επει­δή η κερ­δο­φο­ρία δεν θα προ­κύ­ψει από την αύ­ξη­ση των πω­λή­σε­ων νέων προ­ϊ­ό­ντων και δα­νεί­ων (δη­λα­δή το τρα­πε­ζι­κό σύ­στη­μα δεν προ­βλέ­πε­ται να προ­βεί σε μια πι­στω­τι­κή επέ­κτα­ση κατά τα επό­με­να χρό­νια), αυτή θα πρέ­πει να προ­έλ­θει ανα­γκα­στι­κά από άλλες πηγές. H πρώτη πηγή κερ­δο­φο­ρί­ας είναι σί­γου­ρα η δια­χεί­ρι­ση των «κόκ­κι­νων» δα­νεί­ων. Η δεύ­τε­ρη πηγή κερ­δο­φο­ρί­ας είναι η μεί­ω­ση του κό­στους χρη­μα­το­δό­τη­σης από την Ευ­ρω­παϊ­κή Κε­ντρι­κή Τρά­πε­ζα (ΕΚΤ) με τη στα­δια­κή μεί­ω­ση του ELA και την απο­δο­χή ομο­λό­γων του Δη­μο­σί­ου ως ενέ­χυ­ρων για την άντλη­ση ρευ­στό­τη­τας από την ΕΚΤ. Η τρίτη πηγή κερ­δο­φο­ρί­ας είναι η μεί­ω­ση των προ­βλέ­ψε­ων για επι­σφά­λειες (το 2016 οι προ­βλέ­ψεις θα μειω­θούν κατά 70%) και, τέλος, η τέ­ταρ­τη πηγή κερ­δο­φο­ρί­ας είναι η πε­ρι­κο­πή του λει­τουρ­γι­κού κό­στους με τη μεί­ω­ση κα­τα­στη­μά­των και προ­σω­πι­κού (πάνω από 5.000 ερ­γα­ζό­με­νοι θα ανα­γκα­στούν να χά­σουν τη δου­λειά τους) αλλά και την υπο­χώ­ρη­ση από τις επεν­δύ­σεις τους στα Βαλ­κά­νια.

Όλες οι πηγές κερ­δο­φο­ρί­ας ακο­λου­θούν τη λο­γι­κή της ανα­δί­πλω­σης του τρα­πε­ζι­κού τομέα και της συ­γκέ­ντρω­σης της αγο­ράς. Ο τρα­πε­ζι­κός κλά­δος βρί­σκε­ται στη φάση της εντα­τι­κής εκ­με­τάλ­λευ­σης των συρ­ρι­κνού­με­νων προ­ο­πτι­κών του. Αυτό ση­μαί­νει, βέ­βαια, την αντί­στοι­χη έντα­ση των λο­γι­κών εκ­με­τάλ­λευ­σης της ερ­γα­τι­κής δύ­να­μης: μειώ­σεις μι­σθών, απο­λύ­σεις και με­τα­βί­βα­ση της απο­μό­χλευ­σής τους στην «πλάτη» των ισο­λο­γι­σμών των δα­νειο­λη­πτών. Ο SSM είναι ανοι­κτά υπέρ των πλει­στη­ρια­σμών, ως μη­χα­νι­σμών πα­ρα­δειγ­μα­τι­κής τι­μω­ρί­ας και πει­θάρ­χη­σης. Όμως, καμία πηγή κερ­δο­φο­ρί­ας δεν θα απο­δώ­σει πέρα από τα επό­με­να 5 χρό­νια, υπό τις κα­λύ­τε­ρες προ­ϋ­πο­θέ­σεις. Και οι προ­ϋ­πο­θέ­σεις δεν είναι κα­θό­λου καλές.

2. Η ΕΚΤ πιέ­ζει για άμεση τι­τλο­ποί­η­ση δα­νεί­ων και πώ­λη­σή τους σε distress funds.

Τα κόκ­κι­να δά­νεια ανέρ­χο­νται σε 100 δισ. € πε­ρί­που. Από αυτά οι τρά­πε­ζες υπο­λο­γί­ζε­ται ότι μπο­ρούν να ει­σπρά­ξουν τα 20 δισ. €, τα επό­με­να 5 χρό­νια, υπό τις κα­λύ­τε­ρες προ­ϋ­πο­θέ­σεις όπως εί­πα­με. Η κα­τά­στα­ση της συ­νο­λι­κής οι­κο­νο­μί­ας και αυτή του ιδιω­τι­κού, μη χρη­μα­τι­στι­κού επι­χει­ρη­μα­τι­κού τομέα δεν επι­τρέ­πουν πε­ρισ­σό­τε­ρη αι­σιο­δο­ξία. Άρα γεννάται το ερώ­τη­μα τι θα γίνει με τα υπό­λοι­πα 80 δισ. Οι όροι της τε­λευ­ταί­ας ανα­κε­φα­λαί­ω­σης επι­βάλ­λουν την τι­τλο­ποί­η­ση και πώ­λη­ση των «κόκ­κι­νων» δα­νεί­ων. Θα πρέ­πει να ξέ­ρου­με ότι η πώ­λη­ση δα­νεί­ου ισο­δυ­να­μεί με «κού­ρε­μα» δα­νεί­ου, μόνο που ο δα­νειο­λή­πτης δεν έχει κα­νέ­να όφε­λος. Για την τρά­πε­ζα δη­λα­δή είναι σαν να απο­δέ­χε­ται μια με­γά­λη δια­γρα­φή απαι­τή­σε­ων που είναι κα­τα­γε­γραμ­μέ­νες στον ισο­λο­γι­σμό της. Όχι χωρίς συ­νέ­πειες βέ­βαια. Αν τα distress funds αγο­ρά­σουν με με­γά­λη έκ­πτω­ση τα «κόκ­κι­να» δά­νεια, τότε ίσως χρεια­στεί επι­πρό­σθε­τη ανα­κε­φα­λαί­ω­ση για το πι­στω­τι­κό ίδρυ­μα που θα τα που­λή­σει όσο-όσο για να ξε­φορ­τω­θεί το χρέος. Αν μια τρά­πε­ζα έχει κάνει προ­βλέ­ψεις για το 50% των «κόκ­κι­νων» δα­νεί­ων που δια­θέ­τει στους ισο­λο­γι­σμούς της και που­λή­σει αυτά τα δά­νεια σε μια τιμή με έκ­πτω­ση 80%, τότε στα 100 € θα ει­σπρά­ξει 20 € και θα έχει κάνει προ­βλέ­ψεις των 50 €, όποτε ανα­ζη­τού­νται τα υπό­λοι­πα 30 €. Η υπό­θε­ση «πώ­λη­ση κόκ­κι­νων δα­νεί­ων» δεν είναι κα­θό­λου εύ­κο­λη στην υλο­ποί­η­ση της και ενέ­χει τρο­μα­κτι­κούς κιν­δύ­νους. Αν οι τρά­πε­ζες χρεια­στούν νέα ανα­κε­φα­λαί­ω­ση στο κο­ντι­νό μέλ­λον, αυτή δεν θα μπο­ρεί να γίνει με τις υπάρ­χου­σες συν­θή­κες του χρη­μα­τι­στη­ρί­ου και των τρα­πε­ζι­κών με­το­χών. Και αμέ­σως μετά υπάρ­χει το bail in.

Είναι γε­γο­νός πως η ολο­κλη­ρω­τι­κή ιδιω­τι­κο­ποί­η­ση των τρα­πε­ζών, με την τε­λευ­ταία ανα­κε­φα­λαί­ω­ση, καθώς και η λο­γι­κή της ευ­ρω­παϊ­κής τρα­πε­ζι­κής ενο­ποί­η­σης, αντί να εξα­σφα­λί­ζουν, απο­στα­θε­ρο­ποιούν το εγ­χώ­ριο πι­στω­τι­κό σύ­στη­μα. Η στρα­τη­γι­κή της αστι­κής τάξης και των θε­σμών ορ­γά­νω­σης των συμ­φε­ρό­ντων της είναι πο­λι­τι­κή υψη­λού ρί­σκου. Χωρίς δι­σταγ­μό, θέτει σε κίν­δυ­νο τις βα­σι­κές λει­τουρ­γί­ες της χρη­μα­τι­κής κοι­νω­νί­ας, που είναι ο κα­πι­τα­λι­σμός, για την εξα­σφά­λι­ση της ανα­πα­ρα­γω­γής της ίδιας και των θε­σμών της. Ακόμα και αν πι­στεύ­ει ότι μια νέα κρίση είναι ανα­πό­φευ­κτη, επι­χει­ρεί όχι τόσο να την απο­τρέ­ψει όσο να βρε­θεί σε σχέση ισχύ­ος την επό­με­νη μέρα της κα­τα­στρο­φής.

Το τρα­πε­ζι­κό σύ­στη­μα είναι «ζόμπι» όχι γιατί είναι σαθρό, αλλά γιατί «τρώει» από το «λίπος» της οι­κο­νο­μί­ας. Η εθνι­κο­ποί­η­σή του δεν θα ήταν μια νο­μι­κή φόρ­μου­λα αλ­λα­γής ιδιο­κτη­σί­ας, ούτε ένα απλό στα­θε­ρο­ποι­η­τι­κό μέσο, αλλά μια άλλη στρα­τη­γι­κή για τον επα­νέ­λεγ­χο της οι­κο­νο­μί­ας στη βάση των συμ­φε­ρό­ντων των ερ­γα­ζό­με­νων τά­ξε­ων.

πηγή: rproject