Η AUKUS και το αμερικανικό «πίβοτ στον Ειρηνικό»

H AUKUS, η τριμερής στρατηγική συνεργασία Αυστραλίας-Βρετανίας-ΗΠΑ, αποτελεί την πιο «θορυβώδη» αναγγελία μιας νέας εποχής στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα και τους διεθνείς ανταγωνισμούς. Δε χρειάζεται καν προσπάθεια τεκμηρίωσης ο ισχυρισμός ότι στρέφεται ενάντια στην Κίνα -είναι κοινή παραδοχή.

Πάνος Πέτρου

Με μια έν­νοια, πρό­κει­ται για προ­α­ναγ­γελ­θέν γε­γο­νός. Το «πίβοτ στον Ει­ρη­νι­κό», δη­λα­δή η με­τα­τό­πι­ση του κέ­ντρου βά­ρους του αμε­ρι­κα­νι­κού ιμπε­ρια­λι­σμού προς την Νο­τιο­α­να­το­λι­κή Ασία και τον αντα­γω­νι­σμό με την ανερ­χό­με­νη Κίνα, υπήρ­ξε του­λά­χι­στον από το 2008 ο παν­θο­μο­λο­γού­με­νος στρα­τη­γι­κός στό­χος της Ουά­σινγ­κτον για τον 21ο αιώνα (τον οποίο η Χί­λα­ρι Κλί­ντον είχε χα­ρα­κτη­ρί­σει «Ει­ρη­νι­κό» -εν­νο­ώ­ντας τον Ωκε­α­νό).

Αλλά η συ­γκρό­τη­ση της AUKUSδεν παύει να απο­τε­λεί με­γά­λο «ση­μείο κα­μπής». Το «πίβοτ» υπήρ­ξε… χι­λιο­τρα­γου­δη­μέ­νο, τόσο στα δεξιά όσο και στα αρι­στε­ρά του πο­λι­τι­κού φά­σμα­τος, τόσο από τα «γε­ρά­κια» της Ουά­σινγ­κτον, όσο και από αγω­νι­στές κι αγω­νί­στριες του αντι­πο­λε­μι­κού κι­νή­μα­τος. Όλοι κι όλες ήξε­ραν ότι αυτή είναι η στρα­τη­γι­κή στό­χευ­ση, αλλά οι εξε­λί­ξεις (με κε­ντρι­κή, αν και όχι μο­να­δι­κή, τη θρυ­λι­κή «ικα­νό­τη­τα» της Μέσης Ανα­το­λή­ςνα πα­ρά­γει γε­γο­νό­τα και να προ­κα­λεί «εν­δια­φέ­ρον») ανέ­βα­λαν διαρ­κώς την απο­φα­σι­στι­κή στρο­φή προς την υλο­ποί­η­σή της.

Η βα­σα­νι­στι­κή στρο­φή προς τον Ει­ρη­νι­κό

Ο Ομπά­μα, ο πρό­ε­δρος του οποί­ου η δια­κυ­βέρ­νη­ση ταυ­τί­στη­κε με την ει­σα­γω­γή του σχε­τι­κού όρου στη δη­μό­σια συ­ζή­τη­ση, τε­λι­κά δεν έπρα­ξε σχε­δόν τί­πο­τε στη ΝΑ Ασία, ξο­δεύ­ο­ντας την 8ετία του στη δια­χεί­ρι­ση των αδιε­ξό­δων σε Ιράκ-Αφ­γα­νι­στάν (με την προ­σπά­θεια απε­μπλο­κής από το πρώτο και τη στρα­τιω­τι­κή κλι­μά­κω­ση στο δεύ­τε­ρο), την υπο­χρέ­ω­ση να δια­μορ­φώ­σει τα­κτι­κή απέ­να­ντι στην ανα­στά­τω­ση που προ­κά­λε­σαν οι αρα­βι­κές εξε­γέρ­σεις για να επι­χει­ρή­σει να επη­ρε­ά­σει την έκ­βα­σή τους, τις προ­σπά­θειες να κλεί­σει άλλα μέ­τω­πα (εμ­βλη­μα­τι­κή πυ­ρη­νι­κή συμ­φω­νία με το Ιράν), ή να αντα­πο­κρι­θεί σε νέες απει­λές (ανά­δυ­ση του Ισλα­μι­κού Κρά­τους σε Ιράκ και Συρία).

Ο Τραμπ υπήρ­ξε πιο θαρ­ρε­τός. Έχο­ντας πολύ πιο κα­θα­ρή την επεί­γου­σα ανά­γκη αφο­σί­ω­σης στον αμε­ρι­κα­νο­κι­νε­ζι­κό αντα­γω­νι­σμό χωρίς «πε­ρι­σπα­σμούς», δια­τύ­πω­σε με με­γα­λύ­τε­ρη ωμό­τη­τα την ανά­γκη προ­σαρ­μο­γής του -σε υπο­χώ­ρη­ση- αμε­ρι­κα­νι­κού ιμπε­ρια­λι­σμού στις νέες συν­θή­κες: Ο χλευα­σμός απέ­να­ντι στους «μι­κρούς πο­λέ­μους», η προ­θυ­μία να απο­δε­χτεί τε­τε­λε­σμέ­να σε κά­ποιες γω­νιές του πλα­νή­τη, ανα­γνω­ρί­ζο­ντας «ρόλο» σε αντα­γω­νι­στι­κές δυ­νά­μεις (πχ. Ρωσία στη Συρία), η πα­ρα­δο­χή ότι «οι ΗΠΑ δεν μπο­ρούν να αστυ­νο­μεύ­ουν όλο τον πλα­νή­τη» και το «βγάλ­τε τα πέρα μόνοι σας» σε διά­φο­ρες δια­μά­χες με­τα­ξύ «εχθρών» και «φίλων» σκια­γρα­φού­σαν το «Πρώτα η Αμε­ρι­κή». Ακόμα και ενέρ­γειες που συχνά απο­δί­δο­νταν στον αλ­λο­πρό­σαλ­λο χα­ρα­κτή­ρα του (μια κά­ποια φι­λι­κό­τη­τα προς τον Πού­τιν, η προ­σπά­θεια επα­να­προ­σέγ­γι­σης με τη Βό­ρεια Κορέα, η επι­τά­χυν­ση των συ­νο­μι­λιών επι­σή­μως πλέον με τους Τα­λι­μπάν), εντάσ­σο­νταν λει­τουρ­γι­κά στην προ­σπά­θεια να στρα­φεί όλη η ενέρ­γεια στην Κίνα, ακόμα και πλη­ρώ­νο­ντας (πραγ­μα­τι­κό/συλ­λο­γι­κό ή πο­λι­τι­κό/προ­σω­πι­κό) κό­στος σε κά­ποιες άλλες επι­λο­γές. Στο ίδιο το μέ­τω­πο της αντι­πα­ρά­θε­σης με την Κίνα, η δια­κυ­βέρ­νη­ση Τραμπ χα­ρα­κτη­ρί­στη­κε από την έναρ­ξη του εμπο­ρι­κού πο­λέ­μου, με την επι­βο­λή δα­σμών. Στην τε­τρα­ε­τία του δεν πρό­λα­βε να προ­χω­ρή­σει στην κλι­μά­κω­ση του αντα­γω­νι­σμού με την Κίνα, αλλά άνοι­ξε το δρόμο, «ανα­προ­σα­να­το­λί­ζο­ντας» τη δη­μό­σια συ­ζή­τη­ση και την χά­ρα­ξη πο­λι­τι­κής.

ΟΜπάι­ντεν έρ­χε­ται να υλο­ποι­ή­σει πιο απο­φα­σι­στι­κά, και με πιο συ­νε­κτι­κό τρόπο, μια πο­λι­τι­κή την οποία είχε «σκια­γρα­φή­σει» αλλά δεν μπό­ρε­σε να ολο­κλη­ρώ­σει ο προ­κά­το­χός του. Τις μέρες που το οι­κο­νο­μι­κό πρό­γραμ­μα των Δη­μο­κρα­τι­κών άνοι­γε τη συ­ζή­τη­ση περί ανα­λο­γιών με τον Ρούζ­βελτ, ο Έντουαρντ Λού­τσε, γρά­φο­ντας στους FinancialTimes, εντό­πι­ζε σε αυτό το μίγμα πο­λι­τι­κής το κί­νη­τρο της κλι­μά­κω­σης του αντα­γω­νι­σμού με την Κίνα. Έβλε­πε ότι «ο Μπάι­ντεν προ­τι­μά να απε­μπλέ­ξει την αμε­ρι­κα­νι­κή οι­κο­νο­μία από την κι­νέ­ζι­κη, απ’ ό,τι να μειώ­σει απλά το εμπο­ρι­κό έλ­λειμ­μα των ΗΠΑ» [σσ: που ήταν η επι­λο­γή Τραμπ με τους δα­σμούς]. Πα­ραλ­λή­λι­ζε την αύ­ξη­ση των δη­μό­σιων επεν­δύ­σε­ων με την αντί­στοι­χη που έλαβε χώρα στις ΗΠΑ μετά την εκτό­ξευ­ση δο­ρυ­φό­ρου από την ΕΣΣΔ, επι­ση­μαί­νο­ντας ότι το σύγ­χρο­νο ανά­λο­γο της «στιγ­μής Σπούτ­νικ» είναι η αδιά­κο­πη άνο­δος της Κίνας. Για να κα­τα­λή­ξει: «Ίσως ο πιο κα­τάλ­λη­λος ιστο­ρι­κός πα­ραλ­λη­λι­σμός για τον Μπάι­ντεν να είναι ο Αϊ­ζεν­χά­ου­ερ και όχι ο Ρούζ­βελτ… Και οι δύο ανέ­λα­βαν την κυ­βέρ­νη­ση στα πρώτα στά­δια ενός Ψυ­χρού Πο­λέ­μου».

Το χι­λιο­τρα­γου­δι­σμέ­νο «πίβοτ στον Ει­ρη­νι­κό» γί­νε­ται πράξη από τον Μπάι­ντεν. Έχει ιδιαί­τε­ρη ση­μα­σία το γε­γο­νός ότι η επί­ση­μη «ανα­κοί­νω­ση» αυτής της νέας επο­χής έρ­χε­ται αμέ­σως μετά την τα­πει­νω­τι­κή απο­χώ­ρη­ση των ΗΠΑ από το Αφ­γα­νι­στάν. Αφε­νός, πα­ρου­σιά­ζε­ται ανά­γλυ­φα η αλ­λα­γή προ­τε­ραιο­τή­των. Αφε­τέ­ρου, δεί­χνει την βια­σύ­νη της Ουά­σινγ­κτον να ρε­φά­ρει τις εντυ­πώ­σεις από την ήττα της. Πριν στε­γνώ­σει το με­λά­νι των θρή­νων στο συ­στη­μι­κό Τύπο για την «Κίνα που τρί­βει τα χέρια της», ο Μπάι­ντεν σπεύ­δει να στεί­λει μή­νυ­μα ότι ο αμε­ρι­κα­νι­κός ιμπε­ρια­λι­σμός πα­ρα­μέ­νει «παρών».

Η AUKUS είναι μια επι­μέ­ρους πτυχή από το συ­νο­λι­κό­τε­ρο «πίβοτ». Είχε προη­γη­θεί η εμπρη­στι­κή πε­ριο­δεία της αντι­προ­έ­δρου Κα­μά­λα Χάρις στην ΝΑ Ασία, όπου ξε­χώ­ρι­σε η πα­ρου­σία της στο Βιετ­νάμ, το οποίο κά­λε­σε να «υψώ­σει ανά­στη­μα» απέ­να­ντι στις κι­νε­ζι­κές διεκ­δι­κή­σεις στην πε­ριο­χή. Επι­πλέ­ον, ήταν γνω­στό από την έναρ­ξη ακόμα της θη­τεί­ας Μπάι­ντεν, ότι θα πέσει βάρος στην επα­νε­νερ­γο­ποί­η­ση της «Τε­τρά­δας» -της πα­λαιό­τε­ρης τε­τρα­με­ρούς συμ­μα­χί­ας που εκτός από τις ΗΠΑ και την Αυ­στρα­λία, πε­ρι­λαμ­βά­νει κρί­σι­μα την Ια­πω­νία και την Ινδία.

Όσον αφορά την ίδια την AUKUS, φέρ­νει στο προ­σκή­νιο διά­φο­ρα «νέα στοι­χεία» που ίσως απα­σχο­λή­σουν στο μέλ­λον.

Αυ­στρα­λία

Όσον αφορά το πε­ριε­χό­με­νο, επι­τα­χύ­νει την εξο­πλι­στι­κή κούρ­σα στην πε­ριο­χή. Σε αυτό το -έτσι κι αλ­λιώς ζο­φε­ρό- ση­μείο, αξί­ζει να επι­ση­μαν­θεί ο τρό­πος που δια­φη­μί­στη­κε η από­κτη­ση πυ­ρη­νι­κών υπο­βρυ­χί­ων από την Αυ­στρα­λία. Η πυ­ρη­νι­κή τε­χνο­λο­γία μπο­ρεί να αφορά μόνο τον τρόπο κί­νη­σης των σκα­φών, αλλά δια­φη­μί­στη­κε από τον Αυ­στρα­λια­νό πρω­θυ­πουρ­γό ως επί­δει­ξη «τε­χνο­λο­γιών που μπο­ρού­με να αξιο­ποι­ή­σου­με» γε­νι­κό­τε­ρα, κλεί­νο­ντας το μάτι στα με­γά­λα ΜΜΕ του Ρού­περτ Μέρ­ντοχ, τα οποία πρω­το­στα­τώ­ντας στο αντι­κι­νε­ζι­κό, μι­λι­τα­ρι­στι­κό κλίμα που καλ­λιερ­γεί­ται τους τε­λευ­ταί­ους μήνες στη χώρα, είχαν ζη­τή­σει ανοι­χτά την από­κτη­ση πυ­ρη­νι­κών όπλων.

Όσον αφορά τη σύν­θε­ση, φαί­νε­ται να κλεί­νει κά­ποιες εκ­κρε­μό­τη­τες αλλά να ανοί­γει κά­ποιες και­νούρ­γιες. Η εκ­κρε­μό­τη­τα που τεί­νει να κλεί­σει, αφορά τον προ­σα­να­το­λι­σμό της Αυ­στρα­λί­ας. Η γε­νι­κό­τε­ρη αμε­ρι­κα­νι­κή υπο­χώ­ρη­ση και ει­δι­κό­τε­ρα η κα­τάρ­γη­ση της TTIP, είχε ανοί­ξει τη συ­ζή­τη­ση στο εσω­τε­ρι­κό της αυ­στρα­λια­νής άρ­χου­σας τάξης ως προς την πι­θα­νή ανα­ζή­τη­ση μιας αρ­μο­νι­κής συ­νύ­παρ­ξης με την Κίνα. Η αλή­θεια είναι ότι ο προ­σα­να­το­λι­σμός προς τις ΗΠΑ και της όξυν­σης του αντα­γω­νι­σμού με την Κίνα είχε κερ­δί­σει έδα­φος το τε­λευ­ταίο διά­στη­μα. Οι σύ­ντρο­φοί μας στην Αυ­στρα­λία, έχο­ντας άμεση γνώση του κλί­μα­τος, είχαν πυ­κνώ­σει τις πο­λι­τι­κές πα­ρεμ­βά­σεις τους ενά­ντια «σε έναν πι­θα­νό πό­λε­μο με την Κίνα» μήνες πριν την ανα­κή­ρυ­ξη της AUKUS. Δεν γνω­ρί­ζου­με αν η εκ­κρε­μό­τη­τα «κλεί­νει» έτσι εύ­κο­λα και δεν θα γεν­νή­σει αστι­κές «αντι­πο­λι­τεύ­σεις» (η Κίνα είναι ο με­γα­λύ­τε­ρος εμπο­ρι­κός εταί­ρος της Αυ­στρα­λί­ας), αλλά είναι σαφές ότι παίρ­νει το πάνω χέρι η «αντι­κι­νε­ζι­κή» γραμ­μή στην Κα­μπέ­ρα.

Βρε­τα­νία και ΕΕ

Με­γα­λύ­τε­ρο εν­δια­φέ­ρον έχει η πα­ρου­σία της Βρε­τα­νί­ας στην «τρι­με­ρή». Σε συ­νάρ­τη­ση με την απου­σία ενη­μέ­ρω­σης της ΕΕ και ει­δι­κό­τε­ρα με το «άδεια­σμα» της γαλ­λι­κής εξο­πλι­στι­κής συμ­φω­νί­ας από την αυ­στρα­λια­νή κυ­βέρ­νη­ση, η πρό­σκλη­ση στην κυ­βέρ­νη­ση Τζόν­σον απο­κτά έναν ισχυ­ρό­τε­ρο συμ­βο­λι­σμό. Καθώς η Βρε­τα­νία «βρί­σκε­ται μα­κριά» (του­λά­χι­στον εξί­σου μα­κριά από πχ τη Γαλ­λία), η AUKUS πα­ρου­σιά­ζε­ται ως κάτι ευ­ρύ­τε­ρο από «το­πι­κή» συμ­μα­χία (όπως η «Τε­τρά­δα»). Η συμ­με­το­χή της δη­μιουρ­γεί την αί­σθη­ση μιας πο­λι­τι­κής «προ­τί­μη­σης» κά­ποιων συ­γκε­κρι­μέ­νων συμ­μά­χων και ιε­ράρ­χη­σης προ­νο­μια­κών σχέ­σε­ων από τον αμε­ρι­κα­νι­κό ιμπε­ρια­λι­σμό.

Ο Μπό­ρις Τζόν­σον είχε ει­ση­γη­θεί το δρόμο του Brexit, εκτι­μώ­ντας ότι η Βρε­τα­νία μπο­ρεί να στα­θεί κα­λύ­τε­ρα χα­ρά­ζο­ντας τη δική της «πο­λυ­διά­στα­τη» εξω­τε­ρι­κή πο­λι­τι­κή, με μια ση­μα­ντι­κή «διά­στα­ση» να είναι η πιο σφι­κτή συμ­μα­χία με την άλλη πλευ­ρά του Ατλα­ντι­κού. Όπως φαί­νε­ται, οι σχε­τι­κές «υπο­σχέ­σεις» από την άλλη πλευ­ρά του Ατλα­ντι­κού, δεν αφο­ρού­σαν μόνο την «ιδε­ο­λο­γι­κή συγ­γέ­νεια» με­τα­ξύ Τραμπ και Τζόν­σον και έχουν συ­νέ­χεια επί Μπάι­ντεν. Δεν είναι η πρώτη φορά που εμ­φα­νί­ζε­ται ο «αγ­γλο­σα­ξο­νι­κός κό­σμος» ως δια­κρι­τός πόλος: Υπήρ­ξε και η εποχή του πο­λέ­μου στο Ιράκ, το ει­δύλ­λιο Μπους-Μπλερ και η χολή που έστα­ζε ο Μπους ο Νε­ό­τε­ρος απέ­να­ντι στην «γε­ρα­σμέ­νη, παλιά Ευ­ρώ­πη». Τότε, ωστό­σο, είχε προη­γη­θεί η άρ­νη­ση Γαλ­λί­ας και Γερ­μα­νί­ας να συν­δρά­μουν στην ει­σβο­λή του 2003. Αυτήν τη φορά, η «παλιά Ευ­ρώ­πη» δεν ερω­τή­θη­κε καν. Ακόμα και το λου­λου­δέ­νιο σε­νά­ριο μιας απλής δι­πλω­μα­τι­κής πα­ρά­λει­ψης, το οποίο επι­κα­λεί­ται ο Μπάι­ντεν ως πηγή μιας «πα­ρε­ξή­γη­σης που θα μπο­ρού­σε να απο­φευ­χθεί», δεν είναι και ιδιαί­τε­ρα κο­λα­κευ­τι­κό για το πώς βλέ­πουν στην Ουά­σινγ­κτον τους Ευ­ρω­παί­ους εταί­ρους («προ­χω­ρά­με σε μια συμ­φω­νία ανταλ­λα­γής στρα­τιω­τι­κής τε­χνο­λο­γί­ας που έχει κρί­σι­μη ση­μα­σία για την πα­γκό­σμια ασφά­λεια, αλλά δεν μας πέ­ρα­σε από το μυαλό να το πούμε στη Γαλ­λία»). Πιο ση­μα­ντι­κό από το γε­γο­νός κα­θε­αυ­τό, είναι το υπό­βα­θρο στο οποίο συμ­βαί­νει. Στα χρό­νια της σχε­τι­κής στα­θε­ρό­τη­τας της «Τάξης Πραγ­μά­των» που δια­μορ­φώ­θη­κε μετά το 1989, θα μπο­ρού­σε εν­δε­χο­μέ­νως να υπο­βαθ­μι­στεί. Σε μια εποχή όπου η ίδια η έν­νοια του «ευ­ρω­α­τλα­ντι­σμού» βρί­σκε­ται σε υπαρ­ξια­κές ανα­ζη­τή­σεις («εγκε­φα­λι­κά νεκρό το ΝΑΤΟ» κατά τον Μα­κρόν, «ξε­πε­ρα­σμέ­νο» κατά τον Τρα­μπκ.ο.κ.), τέ­τοιες ει­δή­σεις απο­κτούν με­γα­λύ­τε­ρη ση­μα­σία: Όχι ως «τε­τε­λε­σμέ­να», αλλά ως εν­δεί­ξεις τά­σε­ων που αξί­ζει να με­λε­τη­θούν σο­βα­ρά.

Στον κόσμο που ανα­δύ­ε­ται μετά την κρίση του 2007-08, ένα από τα κρί­σι­μα ζη­τή­μα­τα που απα­σχο­λεί είναι το ερώ­τη­μα αν υπάρ­χει πλέον δύ­να­μη που παί­ζει αυτό το ρόλο (στην οι­κο­νο­μία, αλλά και ευ­ρύ­τε­ρα). Δύο δια­δο­χι­κά γε­γο­νό­τα έφε­ραν υπό­γειους προ­βλη­μα­τι­σμούς στην επι­φά­νεια. Η άτα­κτη υπο­χώ­ρη­ση στο Αφ­γα­νι­στάν είχε προ­κα­λέ­σει στις ευ­ρω­παϊ­κές πρω­τεύ­ου­σες το ερώ­τη­μα «αν οι ΗΠΑ συ­νε­χί­ζουν να μπο­ρούν να ηγη­θούν (μιας συλ­λο­γι­κής, πο­λυ­με­ρούς πο­λι­τι­κής)». Η μο­νο­μέ­ρεια της AUKUS θέτει και το ερώ­τη­μα «αν συ­νε­χί­ζουν να θέ­λουν». Ήταν στοι­χεία που είχαν εμ­φα­νι­στεί νω­ρί­τε­ρα, αλλά φο­ρού­σαν τον εξω­τε­ρι­κό μαν­δύα ενός «με­τώ­που της λο­γι­κής» απέ­να­ντι στον «τρα­μπι­σμό». Η επι­μο­νή αυτού του σκη­νι­κού «κα­κο­φω­νί­ας» και επί Μπάι­ντεν, του προ­έ­δρου που εξε­λέ­γη με στόχο να «απο­κα­τα­στή­σει την εμπι­στο­σύ­νη των συμ­μά­χων μας», δεί­χνει προς κάτι βα­θύ­τε­ρο.

Ο τρό­πος που θα κι­νη­θεί η Γαλ­λία, η κα­τε­ξο­χήν ευ­ρω­παϊ­κή δύ­να­μη με ιμπε­ρια­λι­στι­κές φι­λο­δο­ξί­ες, είναι ένα από τα ερω­τη­μα­τι­κά της πε­ριό­δου. Την εποχή του Ψυ­χρού Πο­λέ­μου, ο γαλ­λι­κός ιμπε­ρια­λι­σμός είχε επι­λέ­ξει  να πλα­σα­ρι­στεί ως το πλη­σιέ­στε­ρο που είχαν σε δυ­τι­κό «φίλο» διά­φο­ρα φι­λο-σο­βιε­τι­κά κράτη. Ακόμα και στην εποχή του «μο­νο­πο­λι­κού» κό­σμου, η γαλ­λι­κή εξω­τε­ρι­κή πο­λι­τι­κή δια­τή­ρη­σε (πε­ριο­ρι­σμέ­να) ζω­ντα­νή την τα­κτι­κή να «τρυ­πώ­νει» όπου εμ­φα­νι­ζό­ταν αμε­ρι­κα­νι­κό κενό, είτε ως «καλός μπά­τσος» απέ­να­ντι σε στο­χο­ποι­η­μέ­να από τις ΗΠΑ κράτη, είτε ως «πιο αξιό­πι­στος σύμ­μα­χος» απέ­να­ντι σε κράτη που αγω­νιού­σαν για το κατά πόσο είναι δε­δο­μέ­νη η αμε­ρι­κα­νι­κή στή­ρι­ξη. Κατά την υπο­χώ­ρη­ση/ανα­δί­πλω­ση των ΗΠΑ, το Πα­ρί­σι ανα­βάθ­μι­σε αυτόν τον ει­δι­κό ρόλο του (βλ. προ­σπά­θειες να πα­ρα­μεί­νει ζω­ντα­νή η πυ­ρη­νι­κή συμ­φω­νία με το Ιράν, κυ­ρί­αρ­χος ρόλος Μα­κρόν στο σχη­μα­τι­σμό κυ­βέρ­νη­σης στο Λί­βα­νο, ανοι­χτά «αντι­τουρ­κι­κή» το­πο­θέ­τη­ση στην ανα­το­λι­κή Με­σό­γειο κ.ο.κ.). Καθώς βα­θαί­νουν οι ρωγ­μές στο εσω­τε­ρι­κό του «ευ­ρω­α­τλα­ντι­σμού», ίσως δούμε κι άλλες γαλ­λι­κές πρω­το­βου­λί­ες…

Ρωσία

Ένα άλλο κρί­σι­μο ζή­τη­μα που έχει ερω­τη­μα­τι­κά, αφορά τη Ρωσία. Ο Χένρι Κί­σι­γκερ, η «γριά αλε­πού» της αμε­ρι­κα­νι­κής εξω­τε­ρι­κής πο­λι­τι­κής, δεν έχει πάψει στιγ­μή να υπεν­θυ­μί­ζει την πε­ποί­θη­σή του ότι η σπου­δαιό­τε­ρη κί­νη­ση του αμε­ρι­κα­νι­κού ιμπε­ρια­λι­σμού στη διε­θνή σκα­κιέ­ρα υπήρ­ξε η επί­σκε­ψη Νίξον στο Πε­κί­νο και η επα­κό­λου­θη προ­σέγ­γι­ση με την Κίνα. Το επα­νέ­λα­βε και πρό­σφα­τα. Στο σκε­πτι­κό του έμπει­ρου πα­ρά­γο­ντα, δεν χρειά­ζε­ται να είναι υπο­χρε­ω­τι­κά το «Πε­κί­νο». Αυτή τη φορά μπο­ρεί και να είναι η «Μόσχα». Ο πυ­ρή­νας του επι­χει­ρή­μα­τος αφορά την ανά­γκη να απο­τρα­πεί μια σι­νο­ρω­σι­κή συμ­μα­χία -και ο ρε­α­λι­σμός που βλέ­πει ότι η σύ­γκρου­ση και με τις δύο δυ­νά­μεις απλά φέρ­νει πιο κοντά την προ­ο­πτι­κή μιας τέ­τοιας συμ­μα­χί­ας. Μένει να δούμε αν ο Μπάι­ντεν θα τη­ρή­σει το σχε­τι­κό «δόγμα» ή η «ρω­σο­φο­βι­κή» πα­ρά­δο­ση στο Δη­μο­κρα­τι­κό Κόμμα θα οδη­γή­σει σε κι­νή­σεις αυ­ξη­μέ­νου ρί­σκου και κιν­δύ­νου για τον αμε­ρι­κα­νι­κό ιμπε­ρια­λι­σμό…

Με­τα­ξύ «ασύμ­με­τρης πο­λυ­πο­λι­κό­τη­τας» και «Ψυ­χρού Πο­λέ­μου»

Σε κάθε πε­ρί­πτω­ση, η κλι­μά­κω­ση του αντα­γω­νι­σμού με­τα­ξύ Κίνας και ΗΠΑ θα κυ­ριαρ­χή­σει στην ερ­χό­με­νη πε­ρί­ο­δο. Τα προη­γού­με­να χρό­νια, εμ­φα­νί­στη­κε ο όρος «ασύμ­με­τρη πο­λυ­πο­λι­κό­τη­τα» για να πε­ρι­γρά­ψει τον κόσμο που δια­μορ­φω­νό­ταν από την κάμψη της αμε­ρι­κα­νι­κής δύ­να­μης, την ενί­σχυ­ση αντα­γω­νι­στι­κών δυ­νά­με­ων που όμως δια­τη­ρού­σαν «πε­ρι­φε­ρεια­κές» δυ­να­τό­τη­τες και φι­λο­δο­ξί­ες και το γε­γο­νός ότι οι ΗΠΑ πα­ρέ­με­ναν η μόνη πα­γκό­σμια υπερ­δύ­να­μη.

Ήταν μια πρώτη απο­τυ­χία του αμε­ρι­κα­νι­κού ιμπε­ρια­λι­σμού το γε­γο­νός ότι δεν μπό­ρε­σε να απο­τρέ­ψει αυτή την εξέ­λι­ξη και έχει υπο­χρε­ω­θεί να συμ­βι­βα­στεί με αυτή την «πο­λυ­πο­λι­κή» πραγ­μα­τι­κό­τη­τα. Το επί­δι­κο πλέον έχει αλ­λά­ξει: Το αμε­ρι­κα­νι­κό κρά­τος θα αγω­νι­στεί με νύχια και με δό­ντια για να πα­ρα­μεί­νει αυτή όντως «ασύμ­με­τρη». Ήδη στο διε­θνή Τύπο αυ­ξά­νο­νται οι ανα­φο­ρές στο «νέο Ψυχρό Πό­λε­μο», ένα σχήμα που πα­ρα­πέ­μπει πε­ρισ­σό­τε­ρο σε… δι­πο­λι­κό κόσμο.

Όλα τα χρό­νια που με­σο­λά­βη­σαν από την δια­τύ­πω­ση του «πίβοτ» ως στόχο μέχρι την κα­θυ­στε­ρη­μέ­νη υλο­ποί­η­σή του σή­με­ρα, η Κίνα… κάλ­πα­ζε. Είναι πλέον ανα­πό­φευ­κτο και υπό­θε­ση ελά­χι­στων χρό­νων να γίνει και τυ­πι­κά η με­γα­λύ­τε­ρη οι­κο­νο­μι­κή δύ­να­μη του πλα­νή­τη. Το σχέ­διο «Μία Ζώνη – Ένας Δρό­μος» έχει εμ­βα­θύ­νει την οι­κο­νο­μι­κή και δι­πλω­μα­τι­κή διείσ­δυ­σή της σε πολ­λές δε­κά­δες χώρες. Σε με­γά­λα (ίσως και τα με­γα­λύ­τε­ρα) τμή­μα­τα της Αφρι­κής και της Λα­τι­νι­κής Αμε­ρι­κής, είναι πλέον ο «με­γά­λος παί­κτης» (με την ιδιό­τη­τα του «επεν­δυ­τή» αλλά του δα­νει­στή). Ενώ είναι σε εξέ­λι­ξη η κούρ­σα κά­λυ­ψης της δια­φο­ράς στις υψη­λές τε­χνο­λο­γί­ες, αλλά και μια τα­χύ­τα­τη εξο­πλι­στι­κή κούρ­σα που επι­διώ­κει να φέρει τις κι­νε­ζι­κές ένο­πλες δυ­νά­μεις «στο ύψος» των οι­κο­νο­μι­κών με­γε­θών και γε­ω­στρα­τη­γι­κών φι­λο­δο­ξιών που κα­λού­νται να υπε­ρα­σπι­στούν.

Στο Πε­κί­νο επι­κρα­τεί από καιρό μια αυ­το­πε­ποί­θη­ση ότι ο χρό­νος δου­λεύ­ει με το μέρος της Κίνας. Η γραμ­μή σχε­τι­κά «ήπιας δύ­να­μης» (προς το εξω­τε­ρι­κό του­λά­χι­στον) προ­κύ­πτει από αυτή την επί­γνω­ση. Στα αμε­ρι­κα­νι­κά θινκ τανκ επι­κρα­τεί μια υπαρ­ξια­κή αγω­νία ακρι­βώς λόγω της ίδιας επί­γνω­σης, ότι ο χρό­νος περνά εις βάρος των αμε­ρι­κα­νι­κών φι­λο­δο­ξιών. Αυτό κάνει τον αμε­ρι­κα­νι­κό ιμπε­ρια­λι­σμό (που θα επι­διώ­ξει να αξιο­ποι­ή­σει την υπε­ρο­χή του όσο αυτό το «πα­ρά­θυ­ρο» μένει ανοι­χτό) επι­κίν­δυ­να απρό­βλε­πτο.

Επι­πλέ­ον, η στα­δια­κή «πα­γκο­σμιο­ποί­η­ση» του ρόλου της Κίνας προει­δο­ποιεί ότι αυτός ο νέος Ψυ­χρός Πό­λε­μος δεν θα πε­ριο­ρι­στεί υπο­χρε­ω­τι­κά στον Ει­ρη­νι­κό Ωκε­α­νό, όπως υπο­λό­γι­ζαν στην Ουά­σινγ­κτον την εποχή που η Κίνα πα­ρέ­με­νε «πε­ρι­φε­ρεια­κός» παί­κτης. Καθώς το κα­θε­στώς του Πε­κί­νου κα­θο­δη­γεί την ανέ­λι­ξη της Κίνας σε με­γά­λη ιμπε­ρια­λι­στι­κή δύ­να­μη, με­γά­λα τμή­μα­τα του πλα­νή­τη μπο­ρούν να εξε­λι­χθούν σε «μέ­τω­πα» αυτής της νέας ιμπε­ρια­λι­στι­κής σύ­γκρου­σης της επο­χής μας…

rproject.gr