Τα Pandora Papers αποκαλύπτουν το σκιώδες σύστημα που εξυπηρετεί την απληστία των υπερ-πλούσιων

Το πιο συγκλονιστικό με τα Pandora Papers -μια τεράστια συλλογή χρηματοοικονομικών εγγράφων που διέρρευσαν στη Διεθνή Κοινοπραξία Ερευνητικών Δημοσιογράφων- δεν είναι ο τεράστιος όγκος των αποκαλύψεων που περιέχουν.

Ούτε προ­κα­λεί ιδιαί­τε­ρη έκ­πλη­ξη το γε­γο­νός ότι τόσοι πολ­λοί νυν και πρώην πο­λι­τι­κοί και αρ­χη­γοί κρα­τών (πε­ρισ­σό­τε­ροι από 300 αξιω­μα­τού­χοι σε 90 χώρες) ανα­φέ­ρο­νται σε αυτά. Δεν είναι ούτε η εμ­φά­νι­ση πο­λι­τι­κών προ­σω­πι­κο­τή­των διε­θνούς φήμης, όπως ο Βρε­τα­νός πρώην πρω­θυ­πουρ­γός Τόνι Μπλερ, ο Ιτα­λός δι­σε­κα­τομ­μυ­ριού­χος και πρώην πρω­θυ­πουρ­γός Σίλ­βιο Μπερ­λου­σκό­νι ή ο δι­σε­κα­τομ­μυ­ριού­χος πρό­ε­δρος της Χιλής Σε­μπά­στιαν Πι­νιέ­ρα, με­τα­ξύ πολ­λών άλλων: μετά την προη­γού­με­νη διαρ­ροή των Panama Papers το 2016 και των Paradise Papers το 2017, τα έχου­με συ­νη­θί­σει αυτά.

Λούκα Κίρναν | μετάφραση Κορίνα Σχισμένου

Αυτό που είναι το πλέον σο­κα­ρι­στι­κό σε αυτές τις διαρ­ρο­ές είναι το πόσο με­γά­λο μέρος της αδια­νό­η­τα με­γά­λης υπε­ρά­κτιας απο­θή­κευ­σης πλού­του που απο­κα­λύ­πτουν συμ­βαί­νει απο­λύ­τως νό­μι­μα. Για την υπερ-πλού­σια ελίτ του κό­σμου, εφό­σον δεν υπάρ­χει δω­ρο­δο­κία ή ξέ­πλυ­μα χρή­μα­τος, η υπε­ρά­κτια φο­ρο­δια­φυ­γή και απο­θή­κευ­ση χρη­μά­των είναι σε με­γά­λο βαθμό κάτι νό­μι­μο.

Σε πολλά άρθρα σχε­τι­κά με τις διαρ­ρο­ές, οι δη­μο­σιο­γρά­φοι κα­τα­βά­λουν με­γά­λη προ­σπά­θεια να το­νί­σουν σε διά­φο­ρες πα­ραλ­λα­γές τη δια­πί­στω­ση ότι «υπάρ­χουν απο­λύ­τως νό­μι­μοι λόγοι για να έχει κα­νείς έναν υπε­ρά­κτιο τρα­πε­ζι­κό λο­γα­ρια­σμό ή μια υπε­ρά­κτια εται­ρεία». Και έχουν δίκιο: αν συ­γκα­τα­λέ­γε­στε στην τάξη των αν­θρώ­πων που έχουν τα μέσα να με­τα­φέ­ρουν τον πλού­το τους «υπε­ρά­κτια» με διά­φο­ρους τρό­πους, τότε υπάρ­χει ένα ολό­κλη­ρο νό­μι­μο σύ­στη­μα δια­χεί­ρι­σης πλού­του που έχει δη­μιουρ­γη­θεί για να εξυ­πη­ρε­τεί τα συμ­φέ­ρο­ντά σας.

Αυτό το σύ­στη­μα υπε­ρά­κτιας δια­χεί­ρι­σης πλού­του υπάρ­χει ξε­χω­ρι­στά από το πιο «πλη­βεια­κό» σύ­στη­μα στο οποίο στη­ρι­ζό­μα­στε εμείς οι υπό­λοι­ποι. Οι απλοί άν­θρω­ποι σε γε­νι­κές γραμ­μές αφή­νουν τις απο­τα­μιεύ­σεις τους σε τρά­πε­ζες και συ­ντα­ξιο­δο­τι­κά τα­μεία. Υπο­χρε­ώ­νο­νται να ανοί­γουν τους λο­γα­ρια­σμούς τους σε ελέγ­χους προ­κει­μέ­νου να εξα­σφα­λί­σουν πρό­σβα­ση στα πιο στοι­χειώ­δη επι­δό­μα­τα πρό­νοιας, ενώ οποιοσ­δή­πο­τε τόκος μπο­ρεί να προ­κύ­ψει από τα χρή­μα­τά τους υπό­κει­ται σε φο­ρο­λο­γία. Τα συ­ντα­ξιο­δο­τι­κά τους τα­μεία είναι εκτε­θει­μέ­να σε κιν­δύ­νους από τις δια­κυ­μάν­σεις στο χρη­μα­τι­στή­ριο και ούτω κα­θε­ξής. Οι υπερ-πλού­σιοι, αντί­θε­τα, μπο­ρούν να κρύ­βουν τον πλού­το τους με ασφά­λεια, ανώ­νυ­μα και αφο­ρο­λό­γη­τα, στο πα­γκό­σμιο δί­κτυο των φο­ρο­λο­γι­κών πα­ρα­δεί­σων.

Η αμε­ρι­κά­νι­κη ΜΚΟ, Εθνι­κό Γρα­φείο Οι­κο­νο­μι­κών Ερευ­νών, εκτι­μά ότι σχε­δόν το ένα δέ­κα­το του πα­γκό­σμιου πλού­του βρί­σκε­ται σε υπε­ρά­κτιους λο­γα­ρια­σμούς. Τα Pandora Papers προσ­δί­δουν με­γα­λύ­τε­ρη βα­ρύ­τη­τα σε αυτόν τον ισχυ­ρι­σμό και απο­κα­λύ­πτουν πολ­λές με­μο­νω­μέ­νες πε­ρι­πτώ­σεις απύθ­με­νης απλη­στί­ας.

Ο βα­σι­λιάς Αμπ­ντά­λα ο Β΄ της Ιορ­δα­νί­ας εκτι­μά­ται ότι έχει προ­σω­πι­κή πε­ριου­σία 750 εκα­τομ­μυ­ρί­ων δο­λα­ρί­ων και οι διαρ­ρο­ές απο­κα­λύ­πτουν το εκτε­τα­μέ­νο χαρ­το­φυ­λά­κιο υπε­ρά­κτιας πε­ριου­σί­ας του, αξίας 100 εκα­τομ­μυ­ρί­ων δο­λα­ρί­ων. Ενώ ο βα­σι­λιάς απο­κτά πο­λυ­τε­λείς πα­ρα­θα­λάσ­σιες επαύ­λεις στο Μα­λι­μπού, πε­ρισ­σό­τε­ροι από ένα εκα­τομ­μύ­ριο Ιορ­δα­νοί μα­ρα­ζώ­νουν κάτω από το όριο της φτώ­χειας. Φυ­σι­κά, οι δι­κη­γό­ροι του Βα­σι­λιά έσπευ­σαν να δια­βε­βαιώ­σουν τον κόσμο ότι «η Α.Μ. [Αυτού Με­γα­λειό­τη­τα] δεν έκανε σε κα­νέ­να ση­μείο κα­τά­χρη­ση δη­μο­σί­ων κον­δυ­λί­ων ούτε έκανε οποια­δή­πο­τε χρήση των εσό­δων της διε­θνούς βο­ή­θειας και ενί­σχυ­σης που προ­ο­ρι­ζό­ταν για δη­μό­σια χρήση». Είναι ένας από τους πολ­λούς δυ­νά­στες με πολλά μη­δε­νι­κά στο τέλος των υπε­ρά­κτιων τρα­πε­ζι­κών τους υπο­λοί­πων.

Ο πρό­ε­δρος της Κέ­νυας, Ου­χού­ρου Κε­νιά­τα, γόνος της πα­νί­σχυ­ρης πο­λι­τι­κής δυ­να­στεί­ας των Κε­νιά­τα, δια­θέ­τει οι­κο­γε­νεια­κή πε­ριου­σία άνω των 500 εκα­τομ­μυ­ρί­ων δο­λα­ρί­ων. Οι διαρ­ρο­ές δεί­χνουν ότι ο ίδιος και η οι­κο­γέ­νειά του έχουν δη­μιουρ­γή­σει έναν αριθ­μό υπε­ρά­κτιων εται­ρειών, συ­μπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νης μιας με έδρα στον Πα­να­μά και με­το­χές και ομό­λο­γα αξίας του­λά­χι­στον 30 εκα­τομ­μυ­ρί­ων δο­λα­ρί­ων, καθώς και επεν­δύ­σεις σε ακί­νη­τα στο Ηνω­μέ­νο Βα­σί­λειο και το Χονγκ Κονγκ. Ο Πρό­ε­δρος του Κον­γκό, Ντέ­νις Σάσου Νγκου­έ­σο -ο γιος του οποί­ου έκανε τη διά­ση­μη κλοπή 50 εκα­τομ­μυ­ρί­ων δο­λα­ρί­ων από το κρα­τι­κό τα­μείο σε ένα άλλο σκάν­δα­λο υπε­ρά­κτιων λο­γα­ρια­σμών- έχει δη­μιουρ­γή­σει μια σειρά λο­γα­ρια­σμών στις Βρε­τα­νι­κές Παρ­θέ­νες Νή­σους για να κρύ­ψει την ιδιο­κτη­σία του σε ορυ­χεία δια­μα­ντιών και εται­ρεί­ες κα­τα­σκευών και ακι­νή­των.

Δεν είναι μόνο στις χώρες του Πα­γκό­σμιου Νότου όπου οι πο­λι­τι­κοί ηγέ­τες απο­λαμ­βά­νουν τις υπη­ρε­σί­ες της υπε­ρά­κτιας βιο­μη­χα­νί­ας πλού­του. Ο Τόνι Μπλερ και η σύ­ντρο­φός του κα­τά­φε­ραν να απο­φύ­γουν να πλη­ρώ­σουν 400.000 δο­λά­ρια σε φόρο αγο­ρά­ζο­ντας ένα κτί­ριο γρα­φεί­ων στο Λον­δί­νο μέσω μιας υπε­ρά­κτιας εται­ρεί­ας. Ο πρώην υπουρ­γός Οι­κο­νο­μι­κών της Γαλ­λί­ας και πρώην επι­κε­φα­λής του ΔΝΤ, Ντο­μι­νίκ Στρος-Καν, έλαβε εκα­τομ­μύ­ρια σε «αμοι­βές συμ­βού­λου» από ρω­σι­κές και κι­νε­ζι­κές εται­ρεί­ες -που κα­τα­βλή­θη­καν απευ­θεί­ας σε λο­γα­ρια­σμό στα Ηνω­μέ­να Αρα­βι­κά Εμι­ρά­τα.

Οι ολι­γάρ­χες συ­νερ­γά­τες του Ρώσου Προ­έ­δρου Βλα­ντι­μίρ Πού­τιν, Γκε­νά­ντι Τιμ­τσέν­κο και Κον­στα­ντίν Ερνστ -με­γι­στά­νες του πε­τρε­λαί­ου και των ΜΜΕ αντί­στοι­χα- απο­κα­λύ­φθη­κε ότι είχαν δά­νεια αξίας εκα­το­ντά­δων εκα­τομ­μυ­ρί­ων δο­λα­ρί­ων από τρά­πε­ζες που συν­δέ­ο­νται με το Κρεμ­λί­νο που διο­χε­τεύ­ο­νταν μέσω υπε­ρά­κτιων λο­γα­ρια­σμών. Απο­κα­λύ­φθη­κε επί­σης ο μυ­στι­κός πλού­τος 100 εκα­τομ­μυ­ρί­ων δο­λα­ρί­ων της φε­ρό­με­νης ως ερω­μέ­νης του Πού­τιν, Σβε­τλά­να Κρι­βο­νό­γκιχ. Αυτές οι απο­κα­λύ­ψεις είναι μόνο η κο­ρυ­φή ενός πολύ με­γά­λου πα­γό­βου­νου.

Σύμ­φω­να με τον Guardian, ο οποί­ος έχει πρό­σβα­ση σε όλο τον όγκο των πλη­ρο­φο­ριών, 400 Αυ­στρα­λοί ονο­μα­τί­ζο­νται στα Panama Papers. Σύμ­φω­να με αυτά που γρά­φει ο έμπει­ρος επι­χει­ρη­μα­τι­κός ρε­πόρ­τερ Μπεν Μπά­τλερ, συ­μπε­ρι­λαμ­βά­νο­νται «ανώ­τε­ρα στε­λέ­χη από τον κλάδο των χρη­μα­το­πι­στω­τι­κών και των ακι­νή­των». Δυ­στυ­χώς όμως, ο Guardian «επέ­λε­ξε να μη γνω­στο­ποι­ή­σει τα ονό­μα­τά τους». Για τα κυ­ρί­αρ­χα μέσα ενη­μέ­ρω­σης, φαί­νε­ται ότι το απόρ­ρη­το των υπερ-πλού­σιων ατό­μων που κρύ­βουν τον πλού­το τους υπε­ρά­κτια έχει με­γα­λύ­τε­ρη ση­μα­σία από ότι στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, για μια φορά, να τους κά­νουν να λο­γο­δο­τή­σουν ενώ­πιον του κοι­νού.

Γιατί οι κυ­βερ­νή­σεις σε όλο τον κόσμο συ­νε­χί­ζουν να το επι­τρέ­πουν να συμ­βαί­νει αυτό; Ασφα­λώς δεν μπο­ρεί να είναι τόσο δύ­σκο­λο να αντι­με­τω­πι­στούν αυτά τα «πα­ρα­θυ­ρά­κια» των οποί­ων γί­νε­ται υπερ-κα­τά­χρη­ση; Για να το πούμε πιο κα­θα­ρά: Πώς είναι δυ­να­τόν οι πε­ρισ­σό­τε­ρες από τις σκιώ­δεις πρα­κτι­κές που απο­κα­λύ­πτο­νται στα Panama Papers να είναι απο­λύ­τως νό­μι­μες;

Η απά­ντη­ση είναι ότι τα κα­πι­τα­λι­στι­κά κράτη υπάρ­χουν για να υπη­ρε­τούν το κε­φά­λαιο και όταν γρά­φο­νται οι φο­ρο­λο­γι­κοί κώ­δι­κες, τα συμ­φέ­ρο­ντα των με­γά­λων εται­ρειών και των υπερ-πλού­σιων ατό­μων θα έχουν προ­τε­ραιό­τη­τα ένα­ντι όλων των άλλων. Ποιος πο­λι­τι­κός πρό­κει­ται να απο­ξε­νώ­σει τους φί­λους και τους δω­ρη­τές του ανα­γκά­ζο­ντάς τους να επα­να­πα­τρί­σουν τον υπε­ρά­κτιο πλού­το τους (ιδιαί­τε­ρα όταν -όπως συμ­βαί­νει με πολ­λούς πο­λι­τι­κούς- έχει και ο ίδιος δικό του υπε­ρά­κτιο πλού­το);

Αναμ­φί­βο­λα, στον από­η­χο αυτών των τε­λευ­ταί­ων απο­κα­λύ­ψε­ων, θα υπάρ­ξουν με­ρι­κές ακόμη επι­φα­νεια­κές κι­νή­σεις προς την πά­τα­ξη της υπε­ρά­κτιας φο­ρο­δια­φυ­γής. Ωστό­σο, όσο υπάρ­χει το αντα­γω­νι­στι­κό σύ­στη­μα του πα­γκό­σμιου κα­πι­τα­λι­σμού, με­ρι­κά πράγ­μα­τα φαί­νο­νται σί­γου­ρα: πάντα θα υπάρ­χουν κά­ποιες χώρες που θα επι­λέ­γουν να προ­σφερ­θούν ως ιδα­νι­κοί (δη­λα­δή αφο­ρο­λό­γη­τοι) προ­ο­ρι­σμοί για τον πλού­το της πα­γκό­σμιας ελίτ. Θα υπάρ­χει πάντα ένας στρα­τός από δι­κη­γό­ρους, λο­γι­στές και άλ­λους που επι­θυ­μούν δια­κα­ώς να γευ­τούν λίγο από την κο­ρυ­φή αυτού του πλού­του, βοη­θώ­ντας τους πλού­σιους να με­τα­φέ­ρουν τα χρή­μα­τά τους σε εκεί­να τα μέρη. Και, τέλος, οι κα­πι­τα­λι­στι­κές κυ­βερ­νή­σεις θα προ­τι­μούν πάντα να πε­ρι­κό­πτουν τη χρη­μα­το­δό­τη­ση για την πρό­νοια και τις ζω­τι­κές υπη­ρε­σί­ες αντί να επι­βάλ­λουν πραγ­μα­τι­κά οτι­δή­πο­τε πλη­σιά­ζει σε ένα δί­καιο φο­ρο­λο­γι­κό κα­θε­στώς στους πλου­σιό­τε­ρους ψη­φο­φό­ρους τους.

Για να αλ­λά­ξουν όλα αυτά, θα χρεια­στούν πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρα από μι­κρές πα­ρεμ­βά­σεις στους φο­ρο­λο­γι­κούς κώ­δι­κες εδώ κι εκεί. Αυτό που δεί­χνουν τα Pandora Papers, πάνω απ’ όλα, είναι η ανά­γκη να αμ­φι­σβη­τή­σου­με ολό­κλη­ρο το σάπιο σύ­στη­μα.

/rproject.gr