Αν ο ιστορικός υλισμός είναι η υλιστική προσέγγιση της ιστορίας, δηλαδή της ιστορίας των κοινωνικών σχηματισμών εν γένει, ο πολιτικός υλισμός είναι η υλιστική προσέγγιση της πολιτικής, ήτοι του πολιτικού επιπέδου του κοινωνικού σχηματισμού. Χρησιμοποιώ εδώ αυτόν τον μάλλον αδόκιμο όρο για να αναφερθώ στο πώς πρέπει κατά την άποψή μου να αντιμετωπίζει η Αριστερά την πολιτική κατά τρόπο πρακτικό, συγκεκριμένο και, κυρίως, προσγειωμένο στην πραγματικότητα – χωρίς βέβαια να αποσυνδέω τούτον τον τρόπο από ευρύτερους σχετικούς θεωρητικούς προβληματισμούς.
Κύρκος Δοξιάδης
Η πολιτική είναι πρώτα και κύρια οι κρατικοί μηχανισμοί και οι αγώνες εξουσίας που διεξάγονται μέσα σε αυτούς. Ο σύγχρονος μαρξισμός έχει ξεπεράσει τη δογματική αντίληψη του κράτους ως μονοκόμματου εργαλείου που κατέχει η άρχουσα τάξη. Θεωρεί ότι οι ταξικοί αγώνες διεξάγονται και μέσα στους ίδιους τους κρατικούς μηχανισμούς. Τούτο σημαίνει πως η Αριστερά ορίζεται ως τέτοια από το γεγονός ότι εκπροσωπεί τις κατώτερες τάξεις μέσα στους κρατικούς μηχανισμούς και στους πολιτικούς αγώνες. Ο πολιτικός υλισμός της Αριστεράς εν προκειμένω συνίσταται στη συνειδητοποίηση του ΠΩΣ θα εκπροσωπεί τις κατώτερες τάξεις εντός του κράτους.
Σε συνθήκες κοινοβουλευτισμού, η Αριστερά κατέχει το εξαιρετικά σημαντικό προνόμιο (που έχει κατακτηθεί με αγώνες, βέβαια) να υπάρχει στους κρατικούς μηχανισμούς ως πολιτικό κόμμα. Η ύπαρξη της Αριστεράς ως κόμματος δεν είναι κάποιος συμβιβασμός που αναγκάζεται να κάνει στο πλαίσιο της «αστικής δημοκρατίας», είναι η πιο θεμελιώδης καταστατική και προγραμματική αρχή της (μαρξιστικής) Αριστεράς από γεννησιμιού της. «Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος» ήταν ο πλήρης τίτλος του ιδρυτικού κειμένου της Αριστεράς το 1848, πριν ακόμη αρχίσουν να υπάρχουν αριστερά κόμματα. Το κόμμα των μπολσεβίκων έκανε την πρώτη σοσιαλιστική επανάσταση. Ακόμη και σε συνθήκες παρανομίας, υπήρχε Αριστερά επειδή υπήρχε το κόμμα της. Και η πιο αισιόδοξη περίοδος στην ιστορία της Αριστεράς ήταν τα χρόνια κατά τα οποία τα λεγόμενα «ευρωκομμουνιστικά» κόμματα είχαν ισχυρή κοινοβουλευτική παρουσία (προτού αρχίσει η απεμπόληση του αντικαπιταλιστικού τους χαρακτήρα).
Η υλικότητα του πολιτικού κόμματος συνίσταται στα χαρακτηριστικά του ως πραγματικού κρατικού θεσμού. Μέλη, στελέχη, συνδρομές, γραφεία, οργανώσεις, αντιπροσωπευτικά όργανα, συνέδρια, καταστατικό, πρόγραμμα. Και στην πραγματική συμμετοχή του στην ισχύ του ίδιου του κρατικού μηχανισμού του οποίου αποτελεί μέρος. Ψήφος και δυνατότητα παρέμβασης στο Κοινοβούλιο και στο νομοθετικό έργο, εκπροσώπηση στους διεθνείς θεσμούς, προοπτική εκλογής στην κυβέρνηση, δηλαδή στην πιο προνομιακή θέση ως προς τον έλεγχο του κρατικού μηχανισμού. Ολα αυτά τα τελευταία, υπό την προϋπόθεση ότι θα έχει εκλέξει βουλευτές στο Κοινοβούλιο, εννοείται. Αλλά για να συμβεί τούτο, θα πρέπει πρώτα απ’ όλα να υπάρχει ως κόμμα. Τουλάχιστον σε συνθήκες κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, ο πολιτικός υλισμός της Αριστεράς, δηλαδή η στοιχειώδης γείωσή της στην κοινωνικο-πολιτική πραγματικότητα, της επιβάλλει ως απόλυτη προτεραιότητα να υπάρχει ως πολιτικό κόμμα. Εστω και ως πολιτικό κόμμα του 1,5%.
Στον αντίποδα του πολιτικού υλισμού, υπάρχει ο πολιτικός ιδεαλισμός – ο οποίος συχνά αυτοπροβάλλεται και ως αριστερή άποψη. Θα έλεγα ότι στις μέρες μας ο πολιτικός ιδεαλισμός εκδηλώνεται κυρίως ως μια μαγική αντίληψη περί πολιτικής. Θεωρείται, για παράδειγμα, ότι στη χώρα μας έχει πέσει μια κατάρα που φέρει το όνομα «Κυριάκος Μητσοτάκης». Και ότι χρειάζεται ένας καλός μάγος που θα κουνήσει το μαγικό του ραβδί και θα τον εξαφανίσει. Δεν υπερβάλλω καθόλου όταν λέω πως έτσι σκέφτονται –και είναι πάρα πολλοί, δυστυχώς– όσοι διατυπώνουν ως αδιάσειστο επιχείρημα: «Εχετε άλλη λύση να προτείνετε;», έναντι όσων διαφωνούν με τη «λύση Τσίπρα». Αγνοώντας πως η πολιτική δεν είναι ζήτημα καλών και κακών προσώπων – ότι δεν βρέθηκε ξαφνικά να κυβερνά τη χώρα επί εξίμισι χρόνια ο κακός Μητσοτάκης, οπότε δεν έχουμε παρά να ξαναφέρουμε τον καλό Τσίπρα για να τον διώξει, όπως τον παλιό καλό καιρό που τον κατατρόπωνε στις συνεδριάσεις της Βουλής.
Μια λιγότερο αφελής αλλά επίσης αποπροσανατολιστική εκδοχή του πολιτικού ιδεαλισμού είναι η άποψη που τείνει να υποβαθμίζει τον ρόλο του πολιτικού κόμματος. Η Νέα Αριστερά μπορεί δημοσκοπικά να βρίσκεται πολύ χαμηλά, αλλά είναι ένα κόμμα που ιδρύθηκε μέσα από κανονικές διαδικασίες – ιδρυτική συνδιάσκεψη, συγκρότηση οργανώσεων, ιδρυτικό συνέδριο. Καλώς εχόντων των πραγμάτων, βαδίζει προς το προγραμματικό της συνέδριο. Δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπίζεται ως προσωρινό σχήμα ή ως «διαπραγματευτικό χαρτί». Ο πολιτικός υλισμός προϋποθέτει και την ωριμότητα της αναγνώρισης ότι η Αριστερά έχει υποστεί συντριβή – που μπορεί να είναι αναστρέψιμη, αλλά ούτε με μαγικά ραβδιά ούτε με προσφυγή σε αποδεδειγμένα αποτυχημένες συνταγές.
Ομότιμος καθηγητής της Κοινωνικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
https://www.efsyn.gr/stiles/apopseis/487683_politikos-ylismos-kai-politikos-idealismos
Σχόλια (0)