τίτλος του σημερινού μου σχολίου είναι αναμφισβήτητα προκλητικός, ακόμα και στα «προοδευτικά» συμφραζόμενα της εποχής μας. Ακου κάτω η πατρίδα!
Κι όμως. Ο στίχος αυτός της Διεθνούς, τραγουδισμένος, ξανά και ξανά, ποιος ξέρει από πόσα εκατοντάδες εκατομμύρια εργάτες σε ολόκληρο τον κόσμο, στον ενάμιση αιώνα από τη στιγμή που γράφτηκε, εμφανίζεται πολύ ταιριαστός με τον υπόλοιπο ύμνο της σοσιαλιστικής επανάστασης, που θα άλλαζε τον κόσμο συθέμελα. Η οποία, κι αν ακόμα δεν έφερε την ανθρώπινη απελευθέρωση, έκανε τα περισσότερα γι’ αυτήν. Η διακήρυξη της συλλογικής επιθυμίας των εκμεταλλευόμενων ολόκληρου του κόσμου για τη δημιουργία μιας αταξικής κοινωνίας, απαλλαγμένης από κάθε καταπίεση και κάθε εξευτελισμό των ανθρώπων, έπαιξε τον σημαντικότερο ρόλο στον, μερικό, έστω, ατελή και, από πολλές απόψεις, προσωρινό εξανθρωπισμό του κόσμου.
Χρήστος Λάσκος
Το εργατικό κίνημα και οι πολιτικές του μορφές υπήρξαν οι πρώτες που κατοχύρωσαν την ισότητα των γυναικών. Οι πρώτες που πάλεψαν για κοινά δικαιώματα όλων των ανθρώπων, ανεξάρτητα από τάξη, φυλή ή θρησκεία. Σε ό,τι αφορά τους αγώνες για την ελευθερία, τα δικαιώματα, ατομικά, πολιτικά και κοινωνικά, ας συγκρίνει, όποιος θέλει, τη συμβολή των κοινωνικών επαναστατών με αυτήν των φιλελεύθερων. Δεν υπάρχει σύγκριση. Εχει, δε, σημασία να ειπωθεί πως το σύνολο των ευνοϊκών για την πλειονότητα μεταρρυθμίσεων επιτεύχθηκε περισσότερο από τους αγώνες όχι των μεταρρυθμιστών, αλλά αυτούς των επαναστατών. Στον εικοστό αιώνα, επιπλέον, δεν υπήρξαν πιο ένθερμοι υποστηρικτές των αγώνων για εθνική απελευθέρωση από τους κομμουνιστές.
Πρόκειται για παράδοξο; Πώς είναι δυνατόν άνθρωποι να παλεύουν για την εθνική απελευθέρωση τραγουδώντας «κάτω οι πόλεμοι και η πατρίδα»; Κι όμως γίνεται. Ο κομμουνισμός -το αντίθετο του σταλινισμού, για να μην μπερδευόμαστε-, το πιο διεθνιστικό ρεύμα στην ανθρώπινη ιστορία, υπήρξε και ο πιο συνεπής υποστηρικτής του δικαιώματος της εθνικής εξέγερσης. Γιατί ο εργατικός διεθνισμός είναι ακριβώς το νοιάξιμο για όλους τους ανθρώπους που υφίστανται καταπίεση, ανεξαρτήτως του λόγου. Οταν ο Μαρξ καλούσε σε ενεργό στήριξη του εθνικού αγώνα των Πολωνών ή των Ιρλανδών, δεν του περνούσε από το μυαλό η ιδέα να αναιρέσει τη διατύπωση ότι «οι εργάτες δεν έχουν πατρίδα».
Ο Φερνάν Μπροντέλ, ούτε μαρξιστής ούτε αναρχικός, υποστήριζε πως ο σοσιαλισμός θα επικρατούσε, χωρίς αμφιβολία, στη διάρκεια του 20ού αιώνα. Αυτό που κατέστρεψε, για πολύ καιρό, αυτήν την προοπτική ήταν η τερατώδης σφαγή του Μεγάλου Πολέμου. Στην οποία συνέβαλαν καθοριστικά όχι οι διεθνιστές, αλλά οι σοσιαλδημοκράτες πατριώτες, που ψήφιζαν, μετά παρρησίας πολλές φορές, τις πολεμικές δαπάνες της λατρεμένης τους πατρίδας. Είναι τόσο προφανές πως η ανθρωπότητα δεν έπαθε το παραμικρό από τους διεθνισμούς, αλλά πλήρωσε με ποτάμια αίμα τους πατριωτισμούς, που η υπεράσπιση των τελευταίων -και, μάλιστα, από προοδευτική (!) σκοπιά- έχει, νομίζω, έντονα στοιχεία ανορθολογισμού. Αλήθεια, πώς μας φαίνεται ο πατριωτισμός των υπηκόων των ΗΠΑ; Ο πατριωτισμός των Ρώσων; Ακόμη καλύτερα, ο πατριωτισμός των Γερμανών; Δεν διαπερνά τη σπονδυλική στήλη μια ανατριχίλα;
Αν τη διαπερνά, τότε καλό είναι να σκεφτόμαστε τη χρήση της λέξης χίλιες φορές. Γιατί, όπως, σωστά, έχει αναδείξει η αναλυτική φιλοσοφία, οι λέξεις κάνουν πράγματα.
Επιπλέον, είναι εντυπωσιακό πόσος ντόρος γίνεται για την ανάγκη επανάκαμψης του πατριωτισμού. Λες και εξέλιπε ποτέ. Ολοι πατριώτες είναι, σήμερα, στην Ελλάδα. Τι νόημα έχει το κάλεσμα για το ξαναζωντάνεμά του; Δεν βγάζει νόημα. Εκτός κι αν είναι να τον ανακτήσουμε, οι προοδευτικοί, από τους φασίστες. Κούνια που μας κούναγε, αν επιλέξουμε να παίξουμε στο γήπεδό τους. Θα μας κάνουν μια χαψιά.
Αλήθεια, στα ανοιχτά μέτωπα της εποχής, στην Παλαιστίνη, στην Ουκρανία, στο Σουδάν -και στην Κύπρο, όμως-, σε τι βοηθάει ο πατριωτισμός μας για να κάνουμε το ανθρώπινο καθήκον μας; Ζούμε σε μια μαύρη καμπή της Ιστορίας. Η μόνη σταθερά είναι η ιλιγγιώδης αύξηση των εξοπλισμών και η προετοιμασία για την «άμυνα της πατρίδας». Μιλάνε για του έθνους ξανά την τιμή, που έγραψε κι ο γνωστός εθνο-μηδενιστής Μπέρτολτ Μπρεχτ.
Οι Γερμανοί ξανάρχονται, όλοι μαζί πλην ελαχίστων αριστερών αντι-πατριωτών. Και οι σοσιαλδημοκράτες και οι πράσινοι -όλοι οι πατριώτες λέμε. Πρώτιστο καθήκον, νομίζω, είναι ο πιο αδιάλλακτος αντιμιλιταρισμός, ο αγώνας για τη διεθνιστική αλληλεγγύη όλων των λαών, που, ήδη, καλούνται πατριωτικά να αλληλοσφαγούν – κι ας μην έχει «στο ντουλάπι ψίχα ψωμί». Μόνο ο διεθνισμός θα μας σώσει – δύσκολα, αλλά δεν βλέπω πώς αλλιώς. Εχει ειπωθεί -και όχι από ελευθεριακούς κομμουνιστές- πως ο πατριωτισμός είναι η τελευταία καταφυγή των απατεώνων. Συχνότατα υπήρξε το κεντρικό σημαίνον, μετέωρο μ’ όλο το βάρος του, της εκφοράς των πολεμοκάπηλων.
Κάτω οι πόλεμοι και η πατρίδα, λοιπόν. Για να μπορούμε να υπερασπιστούμε και τα εθνικά δικαιώματα των καταπιεσμένων. Για να παλέψουμε, απερίσπαστοι, ενάντια σε κάθε εισβολή. Οι διεθνιστές, ως διαχρονικά και έμπρακτα αντιιμπεριαλιστές, είναι οι μόνοι που μπορούν να ανταποκριθούν. Ετσι έγινε, έτσι θα γίνει.
ΥΓ. Ψάχνοντας στο διαδίκτυο, διαπίστωσα πως ο συγκεκριμένος στίχος λείπει από το σύνολο σχεδόν των αναπαραγωγών, αλλά και των μουσικών μεταφορών, της Διεθνούς. Ντροπή.
Σχόλια (0)