AUΚUS: Ο νέος εφιάλτης για την παγκόσμια ειρήνη

Το ακρωνύμιο είναι κακόηχο σε όποια γλώσσα κι αν το προφέρεις, αλλά αυτό είναι το λιγότερο γι αυτούς που σύντομα θα αναγκαστούν να το υποφέρουν. Πολλοί θα σκεφτούν, ίσως, ότι η Ταϊβάν πέφτει πολύ μακριά, αλλά κι η Κορέα του ‘50 δεν ήταν πιο κοντά μας.

Πέτρος Παπακωνσταντίνου

AUKUS είναι ο και­νούρ­γιος εφιάλ­της για την πα­γκό­σμια ει­ρή­νη που κάνει το γύρο του κό­σμου από την πε­ρα­σμέ­νη Τε­τάρ­τη, όταν Αυ­στρα­λία (Α), Ηνω­μέ­νο Βα­σί­λειο (UK) και Ηνω­μέ­νες Πο­λι­τεί­ες (US) ανα­κοί­νω­σαν το νέο, τρι­με­ρές στρα­τιω­τι­κό Σύμ­φω­νο που συ­νο­μο­λό­γη­σαν ενα­ντί­ον της Κίνας. Κά­ποιοι είπαν ότι επρό­κει­το για μια βε­βια­σμέ­νη κί­νη­ση του Τζο Μπάι­ντεν για να δια­σκε­δά­σει τις εντυ­πώ­σεις από το φιά­σκο στο Αφ­γα­νι­στάν και την αί­σθη­ση ασύ­ντα­κτης υπο­χώ­ρη­σης της αμε­ρι­κα­νι­κής υπερ­δύ­να­μης σε όλα τα μέ­τω­πα, που οι ίδιοι υπέ­θε­ταν ότι θα σφρα­γί­σει το επό­με­νο διά­στη­μα. Δική τους η αφέ­λεια, δική τους η έκ­πλη­ξη.

Στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, ο νέος συ­να­σπι­σμός προ­θύ­μων ήταν μια κί­νη­ση που προ­ε­τοι­μα­ζό­ταν συ­στη­μα­τι­κά επί μήνες, από τη στιγ­μή που ανέ­λα­βε την αμε­ρι­κα­νι­κή προ­ε­δρία ο Μπάι­ντεν. Ένα ακόμη βήμα στο στρα­τη­γι­κό ανα­προ­σα­να­το­λι­σμό των ΗΠΑ που χά­ρα­ξε το βαθύ κρά­τος και ακο­λού­θη­σαν με συ­νέ­πεια τρεις δια­δο­χι­κοί πρό­ε­δροι, οι Ομπά­μα, Τραμπ και Μπάι­ντεν- πολύ δια­φο­ρε­τι­κοί στο ύφος και σε άλλες πο­λι­τι­κές, αλλά σχε­δόν ταυ­τό­ση­μοι στο θέμα που συ­ζη­τά­με: την ανα­δί­πλω­ση της μόνης, αλλά χω­λαί­νου­σας υπερ­δύ­να­μης από τα χαώδη μέ­τω­πα της Μέσης Ανα­το­λής, όπου υπέ­στη τόση φθορά με τους πο­λέ­μους του Μπους σε Ιράκ και Αφ­γα­νι­στάν, έτσι ώστε να απε­λευ­θε­ρω­θούν πόροι και δυ­νά­μεις για το κε­ντρι­κό μέ­τω­πο των επό­με­νων δε­κα­ε­τιών, με­τα­ξύ Αμε­ρι­κής και Κίνας.

Πολύ φο­βά­μαι ότι οι κίν­δυ­νοι από αυτή την εξέ­λι­ξη έχουν υπο­τι­μη­θεί, μέχρι στιγ­μής, στην Ελ­λά­δα- όχι μόνο από τις κυ­ρί­αρ­χες αστι­κές δυ­νά­μεις, αλλά και από το αρι­στε­ρό, αντι­ι­μπε­ρια­λι­στι­κό στρα­τό­πε­δο. Ο πρώ­τος κίν­δυ­νος αφορά τη δια­σπο­ρά των πυ­ρη­νι­κών στη ζώνη Ασί­ας- Ει­ρη­νι­κού ή και ευ­ρύ­τε­ρα. Με τη συμ­φω­νία, η Αυ­στρα­λία πρό­κει­ται να απο­κτή­σει οκτώ πυ­ρη­νο­κί­νη­τα υπο­βρύ­χια, κα­θα­ρά επι­θε­τι­κά όπλα, τα οποία δια­θέ­τουν μέχρι σή­με­ρα μόνο έξι με­γά­λες δυ­νά­μεις- τα πέντε μό­νι­μα μέλη του Συμ­βου­λί­ου Ασφα­λεί­ας και η Ινδία. Αν και τα υπο­βρύ­χια της Αυ­στρα­λί­ας δεν προ­βλέ­πε­ται (ακόμη;) να φέ­ρουν πυ­ρη­νι­κούς πυ­ραύ­λους, η νο­μι­μό­τη­τα εξο­πλι­σμού με τέ­τοιου εί­δους όπλα απο­τε­λεί γκρί­ζα ζώνη στη διε­θνή συν­θή­κη μη εξά­πλω­σης των πυ­ρη­νι­κών (ΝΡΤ).

Η ζώνη Ιν­δι­κού- Ει­ρη­νι­κού είναι ήδη γε­μά­τη με δυ­νά­μεις που δια­θέ­τουν πυ­ρη­νι­κά όπλα (Ρωσία, Κίνα, Ινδία, Πα­κι­στάν, Β .Κορέα), οπότε κάθε επι­βά­ρυν­ση είναι κάτι πα­ρα­πά­νω από ανη­συ­χη­τι­κή. Έπει­τα, από τη στιγ­μή που απο­κτούν οι Αυ­στρα­λοί πα­ρό­μοια υπο­βρύ­χια με αμε­ρι­κα­νι­κή και βρε­τα­νι­κή τε­χνο­γνω­σία, πώς θα αρ­νη­θούν οι Αμε­ρι­κα­νοί αύριο ένα πα­ρό­μοιο αί­τη­μα από την Ια­πω­νία ή τη Νότια Κορέα, που στο κάτω- κάτω είναι πιο κοντά στην Κίνα από την Αυ­στρα­λία; Επι­πλέ­ον, τί­θε­ται ένα σο­βα­ρό ερώ­τη­μα στρα­τη­γι­κής φύσης: τα αυ­στρα­λια­νά υπο­βρύ­χια θα κα­τα­να­λώ­νουν ως καύ­σι­μο ασθε­νώς εμπλου­τι­σμέ­νο ου­ρά­νιο, όπως συμ­βαί­νει με τα κι­νε­ζι­κά και τα γαλ­λι­κά, ή (όπερ και το πι­θα­νό­τε­ρο) ισχυ­ρά εμπλου­τι­σμέ­νο, όπως τα αμε­ρι­κα­νι­κά και τα βρε­τα­νι­κά; Και πως η λε­γό­με­νη «διε­θνής κοι­νό­τη­τα» θα απαι­τεί από το Ιράν να μειώ­σει τον εμπλου­τι­σμό ου­ρα­νί­ου στο ει­ρη­νι­κό, του­λά­χι­στον μέχρι στιγ­μής, πυ­ρη­νι­κό του πρό­γραμ­μα, όταν θα επι­τρέ­πει στην Αυ­στρα­λία να εμπλου­τί­ζει σε πολύ με­γα­λύ­τε­ρο βαθμό ου­ρά­νιο για πο­λε­μι­κούς σκο­πούς;

Ο πιο άμε­σος κίν­δυ­νος είναι να πα­ρα­σύ­ρει το AUKUS όλα τα κράτη της πε­ριο­χής, όπου ο κα­τά­λο­γος των εδα­φι­κών διεκ­δι­κή­σε­ων και των γκρί­ζων ζωνών θα ξε­περ­νού­σε τις δια­στά­σεις αυτού του άρ­θρου, σε ένα ανε­ξέ­λεγ­κτο ντό­μι­νο εξο­πλι­σμών, κλι­μα­κώ­νο­ντας ακόμη πε­ρισ­σό­τε­ρο τις ήδη ανη­συ­χη­τι­κές εντά­σεις. Τα μάτια στρέ­φο­νται πρώτα απ΄όλα στην Ταϊ­βάν, την οποία όχι μόνο η Κίνα, αλλά και τα Ηνω­μέ­να Έθνη θε­ω­ρούν απο­σχι­σθεί­σα κι­νε­ζι­κή επαρ­χία (από το 1971, ανα­γνω­ρί­ζει τη Λαϊκή Κίνα ως μο­να­δι­κό εκ­πρό­σω­πο του κι­νε­ζι­κού έθνους). Μια πο­λι­τι­κός τόσο αμε­ρι­κα­νό­φι­λη όσο η συ­ντη­ρη­τι­κή πρώην πρω­θυ­πουρ­γός της Βρε­τα­νί­ας Τε­ρέ­ζα Μέι είχε το θάρ­ρος να ρω­τή­σει μέσα στη Βουλή των Κοι­νο­τή­των τον διά­δο­χό της Μπό­ρις Τζόν­σον αν έχει σκε­φτεί ότι με το AUKUS μπο­ρεί να σύρει τη Βρε­τα­νία σε έναν πό­λε­μο με­τα­ξύ ΗΠΑ και Κίνας για την Ταϊ­βάν. Το τι θα ση­μά­νει ένας πό­λε­μος με­τα­ξύ των δύο με­γά­λων πυ­ρη­νι­κών δυ­νά­με­ων μπο­ρεί να μην θέ­λου­με να το σκε­φτό­μα­στε, αλλά και η στρου­θο­κά­μη­λος δεν είναι πε­ρισ­σό­τε­ρο ασφα­λής με το κε­φά­λι στην άμμο.

Για τα κρά­τη- μέλη της Ευ­ρω­παϊ­κής Ένω­σης (εν­νο­ού­με τα ισχυ­ρά, γιατί τα άλλα ποιος τα ρω­τά­ει έτσι κι αλ­λιώς;) η ανα­κοί­νω­ση για το AUKUS ήταν μια νέα πο­λι­τι­κή πα­νω­λε­θρία. Τα πο­λι­τι­κά και δη­μο­σιο­γρα­φι­κά φε­ρέ­φω­να του ατλα­ντι­σμού μέσα στην Ευ­ρώ­πη μας είχαν γα­νώ­σει τα αυτιά για τη νέα εποχή που θα έφερ­νε στις δια­τλα­ντι­κές σχέ­σεις η από­συρ­ση του κακού Τραμπ και η άφιξη του καλού Μπάι­ντεν. Σή­με­ρα συ­μπε­ρι­φέ­ρο­νται σαν απα­τη­μέ­νοι σύ­ζυ­γοι, που μα­θαί­νουν τε­λευ­ταί­οι τα δυ­σά­ρε­στα μα­ντά­τα. Ενη­με­ρώ­θη­καν για μια «ιστο­ρι­κή», κατά τον Μπάι­ντεν, συμ­φω­νία που αλ­λά­ζει όχι μόνο τις πε­ρι­φε­ρεια­κές, αλλά και τις διε­θνείς ισορ­ρο­πί­ες, λίγες ώρες αν όχι λίγα λεπτά προ­τού ανα­κοι­νω­θεί. Η Αμε­ρι­κή για μία ακόμη φορά προ­τι­μά τις σί­γου­ρες συμ­μα­χί­ες με τις δε­δο­μέ­νες, γι αυτήν, αγ­γλό­φω­νες χώρες από μια Ε.Ε. πο­λι­τι­κά πο­λυ­δια­σπα­σμέ­νη και στρα­τιω­τι­κά ανύ­παρ­κτη.

Το δόγμα “America First” του Τραμπ είναι το κα­τευ­θυ­ντή­ριο δόγμα και του Μπάι­ντεν, αρέ­σει- δεν αρέ­σει. Καλά να πά­θουν, αφού δεν έβα­λαν μυαλό ούτε όταν απο­κα­λύ­φθη­κε ότι επί καλού Ομπά­μα οι ΗΠΑ πα­ρα­κο­λου­θού­σαν μέχρι και το προ­σω­πι­κό τη­λέ­φω­νο της Άγκε­λα Μέρ­κελ, χάρη στη συμ­μα­χία πα­γκό­σμιας πα­ρα­κο­λού­θη­σης των «Πέντε Μα­τιών» (ΗΠΑ, Κα­να­δάς, Βρε­τα­νία, Αυ­στρα­λία, Νέα Ζη­λαν­δία). Επι­πλέ­ον, ο Μπάι­ντεν έριξε πολύ αλάτι στην ανοι­χτή πληγή του Brexit, δί­νο­ντας ένα ση­μα­ντι­κό δώρο στον Μπό­ρις Τζόν­σον, ο οποί­ος μπο­ρεί να επαί­ρε­ται μπρο­στά στους ομο­ε­θνείς του ότι η στρα­τη­γι­κή της Global Britain όχι μόνο δεν απο­μο­νώ­νει διε­θνώς τη χώρα του, αλλά τη φέρ­νει στην πρώτη γραμ­μή της διε­θνούς γε­ω­πο­λι­τι­κής.

Εκεί­νη που δέ­χτη­κε το πιο σκλη­ρό πλήγ­μα από το AUKUS ήταν η Γαλ­λία, καθώς είχε υπο­γρά­ψει το 2016 συμ­φω­νία για πα­ρά­δο­ση στην Αυ­στρα­λία 12 συμ­βα­τι­κών υπο­βρυ­χί­ων, η οποία φυ­σι­κά ακυ­ρώ­θη­κε εν μια νυκτί. Κυ­ριο­λε­κτι­κά. Ο ακρο­δε­ξιός πρω­θυ­πουρ­γός της Αυ­στρα­λί­ας Σκοτ Μό­ρι­σον συ­να­ντή­θη­κε με τον Μα­κρόν στο Ελιζέ, τον Ιού­νιο και τον ευ­χα­ρί­στη­σε δη­μο­σί­ως για το πρό­γραμ­μα των γαλ­λι­κών υπο­βρυ­χί­ων, ενώ πίσω από την πλάτη του τα είχε ήδη βρει με τους Αμε­ρι­κα­νούς και τους Βρε­τα­νούς. Η ζημιά για τη Γαλ­λία δεν είναι τόσο οι­κο­νο­μι­κή (δεν θα φα­λη­ρί­σει δα η αμυ­ντι­κή της βιο­μη­χα­νία με την ακύ­ρω­ση ενός συμ­βο­λαί­ου, αντί­θε­τα η Αυ­στρα­λία θα πλη­ρώ­σει ακρι­βά που το έσπα­σε), όσο γε­ω­πο­λι­τι­κή. Όντας η μόνη ευ­ρω­παϊ­κή χώρα με διαρ­κή πα­ρου­σία στον Ιν­δοει­ρη­νι­κό, όπου έχει κάπου δύο εκα­τομ­μύ­ρια πο­λί­τες και χι­λιά­δες στρα­τιώ­τες χάρη στις υπερ­πό­ντιες κτή­σεις της (Νέα Κα­λη­δο­νία, Γαλ­λι­κή Πο­λυ­νη­σία, Ρε­ου­νιόν), η Γαλ­λία θε­ω­ρού­σε ότι κα­τέ­χει δι­καιω­μα­τι­κά μια προ­νο­μια­κή θέση στο τρα­πέ­ζι. Η ώρα της αλή­θειας ήρθε και δεν αφορά μόνο τη συ­γκε­κρι­μέ­νη πε­ριο­χή: υπεν­θυ­μί­ζει στη Γαλ­λία ότι οι στρα­τιω­τι­κές φι­λο­δο­ξί­ες της και η με­γα­λό­στο­μη ρη­το­ρι­κή της υπερ­βαί­νουν κατά πολύ τα οι­κο­νο­μι­κά και πο­λι­τι­κά της με­γέ­θη.

Όσο για την Ε.Ε., η τρι­με­ρής αγ­γλο­σα­ξω­νι­κή συμ­μα­χία ήρθε για μία ακόμη φορά να υπο­γραμ­μί­σει τη γε­ω­πο­λι­τι­κή της αδυ­να­μία και τον κίν­δυ­νο να πε­ρι­θω­ριο­ποι­η­θεί σε μια δι­πο­λι­κή, πα­γκό­σμια ανα­μέ­τρη­ση ΗΠΑ- Κίνας, όπου θα κλη­θεί να πάρει θέση ως κο­μπάρ­σος της Αμε­ρι­κής. Για να πούμε του στρα­βού το δίκιο, ο Μα­κρόν έκρουε τον κώ­δω­να του κιν­δύ­νου από την αρχή της θη­τεί­ας του και ήταν ίσως ο μόνος ηγέ­της ισχυ­ρής ευ­ρω­παϊ­κής χώρας που δεν είχε αυ­τα­πά­τες για την εκλο­γή Μπάι­ντεν, επι­μέ­νο­ντας στην ανά­γκη «στρα­τη­γι­κής και αμυ­ντι­κής αυ­το­νο­μί­ας της Ευ­ρώ­πης».

Ωστό­σο η ευ­ρω­παϊ­κή αυ­το­νο­μία και η ευ­ρω­ά­μυ­να είναι τα πιο ανού­σια και κου­ρα­στι­κά θέ­μα­τα για τους δη­μο­σιο­γρά­φους του διε­θνούς ρε­πορ­τάζ εδώ και πάνω από 20 χρό­νια, ένας μι­ντια­κός μο­νό­κε­ρος, τον οποίο κα­νείς δεν έχει δει και κα­νείς δεν υπο­λο­γί­ζει σο­βα­ρά ότι θα τον δει στη διάρ­κεια του βίου του. Ακόμη κι αν αφή­σου­με στην άκρη την πο­λυ­πλη­θή Πέμ­πτη Φά­λαγ­γα των Αμε­ρι­κα­νών στην Ευ­ρώ­πη, η ευ­ρω­παϊ­κή χει­ρα­φέ­τη­ση θα προ­ϋ­πέ­θε­τε δύο πράγ­μα­τα: Κατ’ αρχάς, να δε­χτεί η Γαλ­λία να μοι­ρα­στεί (δη­λα­δή να θέσει υπό ευ­ρω­παϊ­κή συ­γκυ­ριαρ­χία) το αμυ­ντι­κό της δυ­να­μι­κό, συ­μπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νων των πυ­ρη­νι­κών όπλων, που απο­τε­λεί το βα­σι­κό ση­μείο υπε­ρο­χής της, με αντάλ­λαγ­μα να δε­χτεί η Γερ­μα­νία να μοι­ρα­στεί την οι­κο­νο­μι­κή ισχύ που εξα­σφα­λί­ζει, σε με­γά­λο βαθμό, απο­μυ­ζώ­ντας τους ασθε­νέ­στε­ρους εταί­ρους μέσω της ευ­ρω­ζώ­νης. Επι­πλέ­ον, να βρουν οι Ευ­ρω­παί­οι ένα modus vivendi με τη Ρωσία, χωρίς το οποίο κάθε σκέψη για ευ­ρω­παϊ­κή ανε­ξαρ­τη­σία και ασφά­λεια είναι απλά κου­βέ­ντα να γί­νε­ται. Και τα δύο φαί­νο­νται να απέ­χουν έτη φωτός από τη ση­με­ρι­νή πο­λι­τι­κή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα στην Ε.Ε.

Αλλά ακόμη και αν γι­νό­ταν στο μέλ­λον ένα τέ­τοιο θαύμα, οι ακραιφ­νείς ευ­ρω­παϊ­στές θα κά­νουν καλά να προ­σέ­χουν τι εύ­χο­νται γιατί μπο­ρεί να το πά­θουν. Μια Ε.Ε. που θα γίνει ανε­ξάρ­τη­τη για να μπο­ρεί να αντα­γω­νί­ζε­ται επί ίσοις όροις με τις ΗΠΑ και την Κίνα για τη δια­νο­μή της ιμπε­ρια­λι­στι­κής λείας, μόνο δεινά θα έφερ­νε στους λαούς της- τους μό­νους που μπο­ρούν να απο­τρέ­ψουν μια πο­ρεία προς και­νούρ­γιους, σκο­τει­νούς χρό­νους. Από μια άποψη, η συ­γκρό­τη­ση του AUKUS θέτει τους Ευ­ρω­παί­ους ενώ­πιον ανά­λο­γων δι­λημ­μά­των και κιν­δύ­νων με την εγκα­τά­στα­ση πυ­ραύ­λων Πέρ­σινγκ-2 και Κρουζ στην Ευ­ρώ­πη, με στό­χευ­ση τη Σο­βιε­τι­κή Ένωση, τη δε­κα­ε­τία του 1980. Τότε, το με­γά­λο αντι­πο­λε­μι­κό κί­νη­μα που ξέ­σπα­σε, δεν απέ­τρε­ψε τε­λι­κά την κα­θή­λω­ση της Ευ­ρώ­πης στον τε­λευ­ταίο τροχό το αμε­ρι­κα­νι­κού άρ­μα­τος. Ας ελ­πί­σου­με ότι αυτή τη φορά τα πράγ­μα­τα θα εξε­λι­χθούν αλ­λιώ­τι­κα.

/rproject.gr/