Ο «Απεργιακός Οκτώβρης» και η «Μεγάλη Παραίτηση» στις ΗΠΑ

Συσσωρευμένη δυσφορία και υποχώρηση του φόβου

O όρος «Striktober» (συγ­χώ­νευ­ση της λέξης «απερ­γία» και «Οκτώ­βρης») έκανε το γύρο των αμε­ρι­κα­νι­κών ΜΜΕ τις πε­ρα­σμέ­νες εβδο­μά­δες. 

Στη διάρ­κεια του Οκτώ­βρη κα­τα­γρά­φη­καν 39 απερ­γί­ες στις οποί­ες συμ­με­τεί­χαν 25-30 χι­λιά­δες ερ­γα­ζό­με­νοι. Ήταν ο πιο απερ­για­κός μήνας του 2021, που ση­μα­το­δο­τού­σε μια ση­μα­ντι­κή αύ­ξη­ση της ερ­γα­τι­κής δρά­σης γε­νι­κό­τε­ρα μετά το ξέ­σπα­σμα της παν­δη­μί­ας 19 μήνες πριν.

Ο πιο ση­μα­ντι­κός αγώ­νας λόγω με­γέ­θους της ερ­γα­τι­κής δύ­να­μης είναι αυτός των 10.000 απερ­γών στην John Deere (βλ. εδώ). Ο άλλος μα­ζι­κός χώρος που δη­μιουρ­γού­σε δυ­να­μι­κή «απερ­για­κού κύ­μα­τος» ήταν το Χό­λι­γουντ, όπου 60.000 μέλη του συν­δι­κά­του IATSE είχαν εξου­σιο­δο­τή­σει την ηγε­σία του σω­μα­τεί­ου για απερ­για­κή δράση. Μια συμ­φω­νία της τε­λευ­ταί­ας στιγ­μής απέ­τρε­ψε την απερ­γία -προς το παρόν, καθώς η έγκρι­σή της από τη βάση πα­ρα­μέ­νει αμ­φί­βο­λη. 

Πάνος Πέτρου

Όπως προ­κύ­πτει από τους αριθ­μούς, ο υπό­λοι­πος απερ­για­κός Οκτώ­βρης αφορά πολ­λές, διά­σπαρ­τες, «μι­κρές» απερ­γί­ες (αλλού με­ρι­κών δε­κά­δων, αλλού με­ρι­κών εκα­το­ντά­δων ερ­γα­ζο­μέ­νων). Η κι­νη­τι­κό­τη­τα του πε­ρα­σμέ­νου Οκτώ­βρη έσπα­σε τον «πάγο» των τε­λευ­ταί­ων 20 μηνών και έφερε τους «απερ­για­κούς ρυθ­μούς» πιο κοντά (ανα­λο­γι­κά) στα επί­πε­δα του 2018, όταν είχε κα­τα­γρα­φεί μια αξιο­ση­μεί­ω­τη αύ­ξη­ση της απερ­για­κής δρά­σης (τότε κυ­ρί­ως σε εκ­παι­δευ­τι­κούς και υγειο­νο­μι­κούς).

Εκτι­μώ­ντας τις προ­ο­πτι­κές του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος στις ΗΠΑ, πρέ­πει κα­νείς να παίρ­νει πά­ντο­τε υπόψη ότι βγαί­νει από 30 χρό­νια «μο­νο­με­ρούς τα­ξι­κού πο­λέ­μου» από πλευ­ράς ερ­γο­δο­τών. Με τη βο­ή­θεια του «απερ­για­κού Οκτώ­βρη», το 2021 σκαρ­φά­λω­σε σε 12 απερ­γί­ες όπου συμ­με­τεί­χαν πάνω από 1.000 ερ­γα­ζό­με­νοι. Το «απερ­για­κό υψηλό» του 2018, είχε 20 τέ­τοιε­ςα­περ­γί­ες. Για να γίνει αντι­λη­πτό το μέ­γε­θος της ήττας από την οποία σή­με­ρα γί­νο­νται τα πρώτα βή­μα­τα ανά­καμ­ψης, το 1981, έτος έναρ­ξης της ρι­γκα­νι­κής επί­θε­σης (με την από­λυ­ση των 13.000 απερ­γών ελεγ­κτών ενα­έ­ριας κυ­κλο­φο­ρί­ας) είχαν γίνει 125 τέ­τοιες απερ­γί­ες.

Γιατί όμως οι πρό­σφα­τες απερ­γί­ες προ­κά­λε­σαν τόσο έντο­νο θό­ρυ­βο και την προ­σο­χή των με­γά­λων και mainstream αμε­ρι­κα­νι­κών ΜΜΕ; Ένας λόγος αφορά την «με­γά­λη ει­κό­να» στην οποία ανα­φερ­θή­κα­με. Η σύ­γκρι­ση με το πα­ρελ­θόν δεν οδη­γεί μόνο στην «απαι­σιό­δο­ξη» δια­πί­στω­ση ότι το ερ­γα­τι­κό κί­νη­μα απέ­χει πολύ από μια κα­τά­στα­ση αντε­πί­θε­σης. Βοηθά να εκτι­μή­σει κα­νείς πολύ βα­θύ­τε­ρα την «αι­σιό­δο­ξη» ση­μα­σία που έχουν και οι μι­κρό­τε­ρες απερ­για­κές μάχες που επι­χει­ρούν να αμ­φι­σβη­τή­σουν τον κα­τα­θλι­πτι­κό συ­σχε­τι­σμό δύ­να­μης που είχε πα­γιω­θεί επί δε­κα­ε­τί­ες.

Ένας δεύ­τε­ρος λόγος αφορά την χρο­νι­κή πυ­κνό­τη­τα των διά­σπαρ­των απερ­γιών. Ένας αντί­στοι­χος αριθ­μός απερ­γιών και απερ­γών, απλω­μέ­νος μέσα στο χρόνο θα μπο­ρού­σε να θε­ω­ρη­θεί ως και «ρου­τί­να». Αλλά η ταυ­τό­χρο­νη κι­νη­το­ποί­η­ση ερ­γα­ζο­μέ­νων και στην Kellogs και σε κά­ποια νο­σο­κο­μεία της Kaizer, και σε μια μο­νά­δα της Volvo και στη μο­νά­δα πα­ρα­σκευ­ής τορ­τί­γιας στο Σι­κά­γο El Milagro, έχει οδη­γή­σει αξιω­μα­τού­χους και ανα­λυ­τές στην πα­ρα­δο­χή ότι «η απερ­γία είναι πράγ­μα με­τα­δο­τι­κό».

Το πιο ση­μα­ντι­κό ωστό­σο είναι η χρο­νι­κή συ­γκυ­ρία και το υπό­βα­θρο στο οποίο εξε­λίσ­σο­νται αυτές οι απερ­γί­ες. Ένας δεύ­τε­ρος όρος έχει μπει στη δη­μό­σια συ­ζή­τη­ση στις ΗΠΑ: «Η Με­γά­λη Πα­ραί­τη­ση». Από την πε­ρα­σμέ­νη άνοι­ξη και μετά, κατά μέσο όρο 4 εκα­τομ­μύ­ρια ερ­γα­ζό­με­νοι πα­ραι­τού­νται από τις δου­λειές τους. Τον Αύ­γου­στο κα­τα­γρά­φη­κε ιστο­ρι­κό ρεκόρ πα­ραι­τή­σε­ων από όταν ξε­κί­νη­σε το κρά­τος να κα­τα­γρά­φει τους αριθ­μούς. Οι πιο διο­ρα­τι­κοί ανα­λυ­τές φρο­ντί­ζουν -σω­στά- να εξε­τά­ζουν τα δύο φαι­νό­με­να (απερ­γί­ες και πα­ραι­τή­σεις) από κοι­νού.

Η «Με­γά­λη Πα­ραί­τη­ση» αφορά ένα άθροι­σμα πα­ρα­γό­ντων, με κοινό πα­ρά­γο­ντα την παν­δη­μία.

Ένα τμήμα αφορά την ακραία εξά­ντλη­ση (burn-out), ιδιαί­τε­ρα στους κλά­δους των «ανα­γκαί­ων ερ­γα­ζο­μέ­νων». Άν­θρω­ποι που συ­νέ­χι­σαν να ερ­γά­ζο­νται επί lockdown, δια­κιν­δυ­νεύ­ο­ντας να κολ­λή­σουν τον ιό και πιε­ζό­με­νοι να αντα­πο­κρι­θούν σε ακόμα με­γα­λύ­τε­ρη έντα­ση ερ­γα­σί­ας, που θε­ω­ρή­θη­καν «ανα­γκαί­οι» αλλά δεν είδαν τις συν­θή­κες ή τις απο­λα­βές τους να βελ­τιώ­νο­νται.

Για ένα άλλο τμήμα (που είχε τη δυ­να­τό­τη­τα τη­λερ­γα­σί­ας ή είχε βρε­θεί σε ανα­στο­λή), αφορά την απου­σία μέ­τρων προ­στα­σί­ας στους χώ­ρους δου­λειάς, αλλά και τη γε­νι­κό­τε­ρη απο­στρο­φή στις ερ­γα­σια­κές συν­θή­κες. Πολ­λοί ερ­γα­ζό­με­νοι κι ερ­γα­ζό­με­νες προ­τί­μη­σαν να πα­ραι­τη­θούν όταν οι ερ­γο­δό­τες ζή­τη­σαν «επι­στρο­φή στο χώρο δου­λειάς».

Πα­ράλ­λη­λα, υπήρ­ξε ένας επι­πλέ­ον πα­ρά­γο­ντας των lockdown. Οι κρα­τι­κές επι­δο­τή­σεις στις ανα­στο­λές και η αύ­ξη­ση των επι­δο­μά­των ανερ­γί­ας, σή­μαι­ναν ότι εκα­τομ­μύ­ρια ερ­γα­ζό­με­νοι κι ερ­γα­ζό­με­νες απέ­κτη­σαν για πρώτη φορά στη ζωή τους… άδεια μετ’ απο­δο­χών. «Γεύ­τη­καν» ένα δι­καί­ω­μα, του οποί­ου η πλή­ρης απου­σία στις ΗΠΑ είναι εμ­βλη­μα­τι­κή της γε­νι­κό­τε­ρης απου­σί­ας δι­καιω­μά­των που κά­νουν τον ερ­γα­σια­κό βίο στοι­χειω­δώς ανε­κτό. Μια άλλη «απο­κά­λυ­ψη» δια­χρο­νι­κών αδι­κιών που ήρθαν στο φως με το lockdown αφορά το ύψος των απο­λα­βών. Τα ελά­χι­στα κρα­τι­κά επι­δό­μα­τα που δέ­χτη­καν οι άν­θρω­ποι για να κά­θο­νται, για πολ­λούς ήταν υψη­λό­τε­ρα από τον μισθό που έβγα­ζαν από τη δου­λειά τους!

Προς το παρόν, η μα­ζι­κή αγα­νά­κτη­ση απέ­να­ντι στο άθλιο ερ­γα­σια­κό τοπίο παίρ­νει την ατο­μι­κή μορφή της κραυ­γής «πα­ραι­τού­μαι!». Ωστό­σο αυτή η κα­τά­στα­ση πνευ­μά­των τρο­φο­δο­τεί και την απερ­για­κή κι­νη­τι­κό­τη­τα και δη­μιουρ­γεί τη βάση για μια πι­θα­νή γε­νί­κευ­σή της.   Όπως γρά­φει ο Νταν Λα Μποτζ, «Οι ερ­γα­ζό­με­νοι πα­ραι­τού­νται επει­δή θέ­λουν να είναι πιο χα­ρού­με­νοι στη δου­λειά τους. Ίσως τί­πο­τε δεν είναι πιο ρι­ζο­σπα­στι­κό από αυτή την επι­θυ­μία, αν αυτή με­τα­σχη­μα­τι­στεί σε πιο συ­νει­δη­τή και πιο συλ­λο­γι­κή μα­ζι­κή δράση».

Το φε­τι­νό φθι­νό­πω­ρο έχει δια­μορ­φώ­σει ένα ευ­νοϊ­κό «φεγ­γά­ρι» για την προ­σπά­θεια να δια­πραγ­μα­τευ­τεί την ερ­γα­τι­κή της δύ­να­μη. Η επα­νεκ­κί­νη­ση της οι­κο­νο­μί­ας έχει οδη­γή­σει σε μεί­ω­ση της ανερ­γί­ας στο  4,8%, ενώ οι επι­δο­τή­σεις του lockdown πα­ρέ­με­ναν μέχρι πρό­τι­νος ενερ­γές ή/και είχαν δη­μιουρ­γή­σει ένα μικρό οι­κο­νο­μι­κό «μα­ξι­λά­ρι» που διευ­κό­λυ­νε όσους/ες επι­λέ­γουν είτε «να τα βρο­ντή­ξουν» ανα­ζη­τώ­ντας κα­λύ­τε­ρη δου­λειά, είτε δε φο­βού­νται να απερ­γή­σουν για να διεκ­δι­κή­σουν βελ­τί­ω­ση της δου­λειάς τους.

Πα­ράλ­λη­λα, η σχε­τι­κή αύ­ξη­ση της ζή­τη­σης έχει συ­μπέ­σει με μια σο­βα­ρή κρίση προ­σφο­ράς (το λε­γό­με­νο «bottleneck», το «στό­μιο του μπου­κα­λιού» που πε­ρι­γρά­φει «συμ­φό­ρη­ση» στη ροή) -και κάθε απερ­για­κό «πά­γω­μα» της πα­ρα­γω­γής κο­στί­ζει πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρο στην τσέπη του ερ­γο­δό­τη αλλά και άλλων ερ­γο­δο­τών καθ’ όλη τη δια­δρο­μή της «αλυ­σί­δας». Είναι εν­δει­κτι­κό ότι τον Αύ­γου­στο το μέσο ωρο­μί­σθιο είχε φτά­σει στα 31 δο­λά­ρια, αύ­ξη­ση 4,3% σε σχέση με πέρσι και ιστο­ρι­κό υψηλό, καθώς οι ερ­γο­δό­τες (που αρ­νού­νταν κάθε αύ­ξη­ση επί 25 χρό­νια) προ­σπα­θούν να προ­σελ­κύ­σουν ερ­γα­ζό­με­νους. Ένα ισχυ­ρό και μα­χη­τι­κό συν­δι­κα­λι­στι­κό κί­νη­μα, θα μπο­ρού­σε να πε­τύ­χει πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρα σε μια τέ­τοια συ­γκυ­ρία.

Αυτό το «καλό φεγ­γά­ρι» δεν ξέ­ρου­με αν και πόσο θα κρα­τή­σει. Ήδη τερ­μα­τί­ζο­νται οι επι­δο­τή­σεις της παν­δη­μί­ας και της πε­ριό­δου lockdown. Η «αντο­χή» άλλων στοι­χεί­ων, όπως αυτών στις συ­νει­δή­σεις και τις απαι­τή­σεις των ερ­γα­ζο­μέ­νων (που αντα­να­κλώ­νται και στην ιστο­ρι­κά υψηλή δη­μο­φι­λία των συν­δι­κά­των σε όλες τις σχε­τι­κές έρευ­νες), μένει να φανεί. Σε αυτό θα είναι κρί­σι­μο να μπουν σε κί­νη­ση κά­ποιοι μα­ζι­κοί κλά­δοι με­γά­λης ορα­τό­τη­τας -και να νι­κή­σουν!- για να μπο­ρέ­σει συ­νο­λι­κό το ερ­γα­τι­κό κί­νη­μα στις ΗΠΑ να κάνει ένα πραγ­μα­τι­κό βήμα εμπρός.