Η οργή για τις γυναικοκτονίες να γίνει αγώνας

Στο ξεκίνημά του το 2021 σφραγίστηκε από το ξέσπασμα του ελληνικού #metoo.

 Η δη­μό­σια κα­ταγ­γε­λία της Σο­φί­ας Μπε­κα­τώ­ρου για τον προ ει­κο­σα­ε­τί­ας βια­σμό της απο­τέ­λε­σε  την απαρ­χή ενός κα­ται­γι­σμού κα­ταγ­γε­λιών που ξε­κί­νη­σε από το χώρο του αθλη­τι­σμού, σά­ρω­σε αυτόν των τε­χνών, με­τα­φέρ­θη­κε στα Πα­νε­πι­στή­μια, φέρ­νο­ντας στην επι­φά­νεια όλη την αό­ρα­τη βία που είχε συσ­σω­ρευ­θεί κάτω από χρό­νια σιω­πής, φόβου και συ­γκά­λυ­ψης. Στους μήνες που ακο­λού­θη­σαν η επι­και­ρό­τη­τα κα­τα­κλύ­στη­κε από πε­ρι­στα­τι­κά ακραί­ας σε­ξι­στι­κής βίας: γυ­ναι­κο­κτο­νί­ες, βια­σμούς, trafficking, πα­ρε­νο­χλή­σεις. Φτά­νου­με, έτσι, στην εκ­πνοή του Οκτώ­βρη να με­τρά­με τη δέ­κα­τη τρίτη γυ­ναι­κο­κτο­νία από την αρχή του έτους, με τους πραγ­μα­τι­κούς αριθ­μούς να πα­ρα­μέ­νουν άγνω­στοι λόγω της πε­ριο­ρι­σμέ­νης κα­ταγ­γε­λί­ας και της υπο­κα­τα­γρα­φής από τις αρχές.

Χρύσα Τσικαλουδάκη

Η φε­τι­νή 25η Νο­έμ­βρη, Πα­γκό­σμια ημέρα για την εξά­λει­ψη της βίας κατά των γυ­ναι­κών, επα­να­φέ­ρει την ευ­και­ρία, αλλά και το κα­θή­κον για το φε­μι­νι­στι­κό κί­νη­μα να ανοί­ξει τη συ­ζή­τη­ση για την έμ­φυ­λη βία  πλα­τιά στην κοι­νω­νία και να αρ­θρώ­σει συ­γκε­κρι­μέ­να αι­τή­μα­τα που θα κά­νουν πράξη το «ούτε μία λι­γό­τε­ρη». Την ώρα που τα αστι­κά ΜΜΕ στην εί­δη­ση της εκά­στο­τε γυ­ναι­κο­κτο­νί­ας παί­ζουν εναλ­λάξ το χαρτί της ιδε­ο­λο­γι­κής επί­θε­σης (βλ. έγκλη­μα πά­θους, «ο δρά­στης θό­λω­σε», κ.ό.κ.) και της εν­σω­μά­τω­σης (πλέον ο όρος «γυ­ναι­κο­κτο­νία» χρη­σι­μο­ποιεί­ται από την πλειο­νό­τη­τα των αστι­κών κα­να­λιών), είναι ανά­γκη να ανα­δει­χτούν τα βα­θύ­τε­ρα, συ­στη­μι­κά αίτια της γυ­ναι­κεί­ας κα­τα­πί­ε­σης που υπο­θάλ­πουν την πιο ακραία μορφή βίας, τη γυ­ναι­κο­κτο­νία.

Οι κρα­τι­κές ευ­θύ­νες

Το πα­νο­μοιό­τυ­πο μο­τί­βο των φε­τι­νών γυ­ναι­κο­κτο­νιών μαρ­τυ­ρά με τον πιο κα­θα­ρό τρόπο την εγκλη­μα­τι­κή αδια­φο­ρία που επι­δει­κνύ­ει το κρά­τος στη δια­χεί­ρι­ση των κα­ταγ­γε­λιών έμ­φυ­λης κα­κο­ποί­η­σης και εν­δο­οι­κο­γε­νεια­κής βίας.  Οι γυ­ναι­κο­κτο­νί­ες είχαν στην πλειο­νό­τη­τά τους ως θύ­μα­τα γυ­ναί­κες που βρή­καν τη δύ­να­μη να «σπά­σουν τη σιωπή», αλλά, όταν κα­τέ­φυ­γαν στις αρχές, όχι μόνο δεν τους πα­ρα­σχέ­θη­κε στή­ρι­ξη και προ­στα­σία, αλλά αντι­θέ­τως απο­θαρ­ρύν­θη­καν από το να προ­βούν σε επί­ση­μη κα­ταγ­γε­λία. Κραυ­γα­λέο είναι το πα­ρά­δειγ­μα της Κων­στα­ντί­νας Τσάπα, η οποία δο­λο­φο­νή­θη­κε από τον εν δια­στά­σει σύ­ζυ­γο της, μο­λο­νό­τι είχε κα­τα­θέ­σει αί­τη­ση ασφα­λι­στι­κών μέ­τρων που είχε γίνει δεκτή από το δι­κα­στή­ριο, χωρίς όμως ποτέ να ελεγ­χθεί η εφαρ­μο­γή της σχε­τι­κής από­φα­σης.

Πα­ρα­τη­ρού­με, έτσι, το φαι­νο­με­νι­κά πα­ρά­δο­ξο, την ίδια στιγ­μή που αυ­ξά­νε­ται η ορα­τό­τη­τα και η κοι­νω­νία επι­δει­κνύ­ει μι­κρό­τε­ρη ανοχή στην έμ­φυ­λη βία, οι δεί­κτες των γυ­ναι­κο­κτο­νιών να εκτι­νάσ­σο­νται. Και η τρο­μα­κτι­κή συ­χνό­τη­τα των πε­ρι­στα­τι­κών δεν μπο­ρεί επαρ­κώς να εξη­γη­θεί με υπε­ρα­πλου­στεύ­σεις, στη λο­γι­κή του «πά­ντο­τε συ­νέ­βαι­ναν, αλλά τώρα βλέ­πουν το φως της δη­μο­σιό­τη­τας». Η πλα­τύ­τε­ρη, πλέον, διά­χυ­ση του φε­μι­νι­στι­κού λόγου στην κοι­νω­νία έχει συμ­βά­λει στην εν­δυ­νά­μω­ση των γυ­ναι­κών, που μπο­ρούν ευ­κο­λό­τε­ρα σε σχέση με το πα­ρελ­θόν να δια­γνώ­σουν κα­κο­ποι­η­τι­κές συ­μπε­ρι­φο­ρές και να «ση­κώ­σουν κε­φά­λι». Όσο, όμως, δεν υπάρ­χουν προ­σβά­σι­μες δομές στή­ρι­ξης που να είναι δίπλα τους και να τις κα­θο­δη­γούν με ασφά­λεια στη δια­δι­κα­σία της απο­μά­κρυν­σης από τον κα­κο­ποι­η­τή, τόσο η «άτα­κτη φυγή» τους θα συ­να­ντά τη δο­λο­φο­νι­κή βία του τε­λευ­ταί­ου. Όσο η αστυ­νο­μία εξα­κο­λου­θεί να στέλ­νει τις κα­ταγ­γέλ­λου­σες στα σπί­τια τους υπο­τι­μώ­ντας/χλευά­ζο­ντας την απει­λή, όσο απου­σιά­ζουν οι οποιεσ­δή­πο­τε εγ­γυ­ή­σεις τή­ρη­σης των δι­κα­στι­κών απο­φά­σε­ων στις πε­ρι­πτώ­σεις που έχει πα­ρα­σχε­θεί δι­κα­στι­κή προ­στα­σία, τόσο θα μα­κραί­νει ο κα­τά­λο­γος των γνω­στών και άγνω­στων θυ­μά­των.

Νο­μι­κή ανα­γνώ­ρι­ση της γυ­ναι­κο­κτο­νί­ας στον ΠΚ

Ακόμη και σε θε­σμι­κό επί­πε­δο, η κα­τα­πο­λέ­μη­ση της έμ­φυ­λης βίας υπο­νο­μεύ­ε­ται από ένα νο­μι­κό πλαί­σιο που έμ­με­σα την υπο­θάλ­πει. Η Κυ­βέρ­νη­ση -την ίδια στιγ­μή που επι­χει­ρεί την αυ­στη­ρο­ποί­η­ση του πλαι­σί­ου ποι­νών με την τρο­πο­ποί­η­ση σει­ράς δια­τά­ξε­ων του Ποι­νι­κού Κώ­δι­κα- προ­κλη­τι­κά κω­φεύ­ει στον τρα­γι­κό απο­λο­γι­σμό δο­λο­φο­νη­μέ­νων γυ­ναι­κών των τε­λευ­ταί­ων μηνών, αρ­νού­με­νη να τυ­πο­ποι­ή­σει τη γυ­ναι­κο­κτο­νία ως δια­κε­κρι­μέ­νη πα­ραλ­λα­γή του εγκλή­μα­τος της αν­θρω­πο­κτο­νί­ας. Παρά τις υπο­κρι­τι­κές εξαγ­γε­λί­ες που ακο­λού­θη­σαν το κί­νη­μα #metoo, λί­γους μήνες αρ­γό­τε­ρα απο­δει­κνύ­ει ότι δεν έχει την πο­λι­τι­κή βού­λη­ση να ικα­νο­ποι­ή­σει ένα ώριμο κοι­νω­νι­κό αί­τη­μα για μία στοι­χειώ­δη νο­μι­κή με­ταρ­ρύθ­μι­ση. Είναι προ­φα­νές ότι η αντε­γκλη­μα­τι­κή πο­λι­τι­κή εξα­ντλεί­ται στην ποι­νι­κο­ποί­η­ση της πο­λι­τι­κής δρά­σης και του λόγου του κι­νή­μα­τος, αλλά στε­ρεί­ται οποιου­δή­πο­τε στό­χου γε­νι­κής ή ει­δι­κής πρό­λη­ψης ενός έμ­φυ­λου εγκλή­μα­τος που τε­λεί­ται με συ­χνό­τη­τα δύο φορές το μήνα…

Δεν τρέ­φου­με αυ­τα­πά­τες ότι η πα­ρέμ­βα­ση του νο­μο­θέ­τη είναι επαρ­κής συν­θή­κη για την εξά­λει­ψη μίας μορ­φής κα­τα­πί­ε­σης που το ίδιο το σύ­στη­μα πα­ρά­γει. Ωστό­σο, ο αγώ­νας για τη νο­μι­κή ανα­γνώ­ρι­ση της γυ­ναι­κο­κτο­νί­ας είναι αγώ­νας  για την ανα­γνώ­ρι­ση της ιδιαί­τε­ρης απα­ξί­ας ενός εγκλή­μα­τος που απορ­ρέ­ει από σχέ­σεις εξου­σί­ας και δεν εκ­δη­λώ­νε­ται ως με­μο­νω­μέ­νο πε­ρι­στα­τι­κό, αλλά ως κοι­νω­νι­κό φαι­νό­με­νο. Είναι αγώ­νας για να τερ­μα­τι­στεί η ατι­μω­ρη­σία των δρα­στών και να πάψει το κρά­τος να πε­ρι­βάλ­λει με την ανοχή του την πιο ακραία μορφή της σε­ξι­στι­κής βίας. Είναι η απαρ­χή για να διεκ­δι­κή­σου­με ευ­ρύ­τε­ρες με­ταρ­ρυθ­μί­σεις στο νο­μι­κό πλαί­σιο που διέ­πει τα έμ­φυ­λα εγκλή­μα­τα (βια­σμός, σε­ξουα­λι­κή πα­ρε­νό­χλη­ση, κ.ά.), ώστε να κα­τα­λαμ­βά­νει το με­γα­λύ­τε­ρο δυ­να­τό εύρος συ­μπε­ρι­φο­ρών με τις οποί­ες αυτά εκ­δη­λώ­νο­νται.

Οι υλι­κοί όροι για την απε­λευ­θέ­ρω­ση

Η με­ταρ­ρύθ­μι­ση, όμως, του νο­μι­κού πλαι­σί­ου, παρά την κοι­νω­νι­κή της ση­μα­σία, δεν πρό­κει­ται να εξα­λεί­ψει το φαι­νό­με­νο όσο συ­ντη­ρού­νται οι υλι­κοί όροι της κα­τα­πί­ε­σης και της ανι­σό­τη­τας. Είναι το ίδιο το σύ­στη­μα που με­τα­χει­ρί­ζε­ται τις γυ­ναί­κες ως μη­χα­νές κοι­νω­νι­κής και βιο­λο­γι­κής ανα­πα­ρα­γω­γής μέσα στην οι­κο­γέ­νεια, ως ανα­λώ­σι­μο, φθηνό δυ­να­μι­κό στην ερ­γα­σία και για να νο­μι­μο­ποι­ή­σει την πολ­λα­πλή αυτή εκ­με­τάλ­λευ­ση συ­γκρο­τεί το σε­ξι­σμό ως κυ­ρί­αρ­χη ιδε­ο­λο­γία μέσα στην κοι­νω­νία. Ο αγώ­νας, λοι­πόν, ενά­ντια στην αντι­κει­με­νο­ποί­η­ση και την κα­κο­ποί­η­ση των σω­μά­των μας είναι αγώ­νας για την κα­τά­κτη­ση των υλι­κών όρων της ύπαρ­ξης μας, που το σύ­στη­μα μας στε­ρεί.

Η οι­κο­νο­μι­κή ανι­σό­τη­τα, η απλή­ρω­τη ερ­γα­σία στο σπίτι, η γυ­ναι­κεία ανερ­γία και ελα­στι­κή ερ­γα­σία συ­ντη­ρούν την οι­κο­νο­μι­κή εξάρ­τη­ση από το σύ­ντρο­φο και την πα­ρα­μο­νή σε κα­κο­ποι­η­τι­κές σχέ­σεις. Δεν είναι «ατο­μι­κή ευ­θύ­νη» των γυ­ναι­κών να σπά­σουν τα δεσμά της βίας και της κα­τα­πί­ε­σης. Είναι ευ­θύ­νη του κρά­τους να δια­μορ­φώ­σει  δομές που θα πα­ρέ­χουν ψυ­χο­κοι­νω­νι­κή και νο­μι­κή στή­ρι­ξη, φι­λο­ξε­νία σε ασφα­λείς και αξιο­πρε­πείς συν­θή­κες για τις επι­ζώ­σες. Είναι ευ­θύ­νη του κρά­τους να ανα­λά­βει τα βάρη της οι­κο­γε­νεια­κής ζωής μέσα από τις κα­τάλ­λη­λες υπη­ρε­σί­ες (δη­μό­σιοι παι­δι­κοί σταθ­μοί και κέ­ντρα δη­μιουρ­γι­κής απα­σχό­λη­σης, γη­ρο­κο­μεία, κ.ό.κ.) και να πα­ρά­σχει οι­κο­νο­μι­κή στή­ρι­ξη, ώστε οι κα­κο­ποι­η­μέ­νες γυ­ναί­κες να στα­θούν στα πόδια τους.

Για μία δυ­να­μι­κή απά­ντη­ση στις 25 Νο­έμ­βρη

Είναι ανά­γκη η συσ­σω­ρευ­μέ­νη οργή όλου του προη­γού­με­νου δια­στή­μα­τος να εκ­φρα­στεί ως αγω­νι­στι­κή διεκ­δί­κη­ση στο δρόμο. Η εμπει­ρία των προη­γού­με­νων χρό­νων έχει ανα­δεί­ξει την 25η Νο­έμ­βρη σε ημέρα αυ­ξη­μέ­νης ορα­τό­τη­τας και δυ­να­μι­κής κι­νη­το­ποί­η­σης για το πα­γκό­σμιο φε­μι­νι­στι­κό κί­νη­μα. Έπει­τα από μήνες εγκλει­σμού και αό­ρα­της κα­τα­πί­ε­σης αξί­ζει να διεκ­δι­κή­σου­με τη μα­ζι­κή πα­ρου­σία μας στο δη­μό­σιο χώρο, να βρο­ντο­φω­νά­ξου­με τα αι­τή­μα­τά μας, να κα­ταγ­γεί­λου­με τις πο­λι­τι­κές του θε­σμι­κού σε­ξι­σμού που αντι­με­τω­πί­ζουν τις ζωές μας ως ανα­λώ­σι­μες και μας κα­τα­δι­κά­ζουν στη βία, τη φτώ­χεια, την εξάρ­τη­ση, το θά­να­το.

Ως Συ­νέ­λευ­ση 8Μ ορ­γα­νώ­νου­με τη δράση μας για τις 25 Νο­έμ­βρη μέσα από θε­μα­τι­κά υλικά, εξω­στρε­φείς πα­ρεμ­βά­σεις και ακτι­βι­σμούς με κέ­ντρο το ζή­τη­μα των γυ­ναι­κο­κτο­νιών και βα­σι­κά αι­τή­μα­τα την νο­μι­κή ανα­γνώ­ρι­ση του όρου και τη δη­μιουρ­γία δη­μό­σιων, δω­ρε­άν και προ­σβά­σι­μων δομών στή­ρι­ξης και κέ­ντρων φι­λο­ξε­νί­ας των θυ­μά­των έμ­φυ­λης βίας. Διεκ­δι­κού­με οι­κο­νο­μι­κή στή­ρι­ξη των κα­κο­ποι­η­μέ­νων γυ­ναι­κών από το κρά­τος για τον τερ­μα­τι­σμό της οι­κο­νο­μι­κής ομη­ρί­ας από τον κα­κο­ποι­η­τή, καθώς και δω­ρε­άν νο­μι­κή βο­ή­θεια για χα­μη­λό­μι­σθες, άνερ­γες, με­τα­νά­στριες, άστε­γες, κ.ά. Απαι­τού­με την έντα­ξη της σε­ξουα­λι­κής αγω­γής στα σχο­λι­κά προ­γράμ­μα­τα και το διο­ρι­σμό ψυ­χο­λό­γων και κοι­νω­νι­κών λει­τουρ­γών σε σχο­λεία, σχο­λές και μα­ζι­κούς χώ­ρους ερ­γα­σί­ας. Πα­ράλ­λη­λα, προ­ε­τοι­μά­ζου­με μία μα­κράς πνοής δου­λειά που θέ­λου­με να ξε­κι­νή­σει στα σω­μα­τεία, για τη συ­γκρό­τη­ση επι­τρο­πών ισό­τη­τας, στις οποί­ες θα μπο­ρούν να κα­τα­φεύ­γουν οι ερ­γα­ζό­με­νες όταν βιώ­νουν κά­ποια διά­κρι­ση, κα­κο­ποι­η­τι­κή συ­μπε­ρι­φο­ρά ή οποια­δή­πο­τε μορφή κα­θη­με­ρι­νού σε­ξι­σμού.

Πρώ­τος σταθ­μός, λοι­πόν, προς τον οποίο κα­τευ­θύ­νε­ται η πο­λύ­μορ­φη κα­μπά­νια που πε­ρι­γρά­φη­κε είναι η πο­ρεία της 25ης Νο­έμ­βρη, που θέ­λου­με να απο­τε­λέ­σει μία πρώτη δυ­να­μι­κή απά­ντη­ση στη συ­στη­μι­κή βία, την κυ­βερ­νη­τι­κή υπο­κρι­σία, την εκ­μη­δέ­νι­ση των ζωών μας και να ανοί­ξει το δρόμο για μία ακόμη ηχη­ρό­τε­ρη απά­ντη­ση στις 8 Μάρτη. Στις 25 Νο­έμ­βρη, οι δυ­νά­μεις του κι­νή­μα­τος – φε­μι­νι­στι­κές συλ­λο­γι­κό­τη­τες, σω­μα­τεία, πο­λι­τι­κές ορ­γα­νώ­σεις, δη­μο­τι­κά σχή­μα­τα, φοι­τη­τι­κοί σύλ­λο­γοι, κ.λ.π.- χρειά­ζε­ται να βρε­θούν μαζί στο δρόμο ενά­ντια στο σύ­στη­μα του κέρ­δους που γεν­νά­ει φτώ­χεια, βία, σε­ξι­σμό.

/rproject.gr