Η Γαλλία, με την υποστήριξη Ελλάδας, Τσεχίας, Ισπανίας κι άλλων χωρών, προτείνει στην ΕΕ επενδύσεις σε «κάθε μορφή ενέργειας» που δεν εκπέμπει άνθρακα, συμπεριλαμβανομένης της πυρηνικής. Σαν η χώρα που έχει μάλιστα την προεδρία αυτό το εξάμηνο, πιέζει την ΕΕ κι τις άλλες χώρες να στραφούν πάλι προς την πυρηνική ενέργεια για να αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή. Σε αυτό αντιδρούν χώρες όπως η Γερμανία και η Αυστρία.
Αν και πρόσφατα, ο πρωθυπουργός Μητσοτάκης δήλωσε ότι η πυρηνική ενέργεια δεν αφορά την Ελλάδα, η συζήτηση για την πυρηνική ενέργεια και το ρόλο της στο μέλλον, μας αφορά όλους, και τους Έλληνες, αφού οι επιπτώσεις δεν γνωρίζουν σύνορα.
Γιώργος Κολέμπας*
Σε σύγκριση με έναν σταθμό παραγωγής ενέργειας με καύση άνθρακα, ένας πυρηνικός σταθμός παραγωγής ενέργειας εκπέμπει πολύ λίγα αέρια του θερμοκηπίου. Αυτό οδηγεί μερικές φορές στην αντίληψη ότι η πυρηνική ενέργεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την επίτευξη των κλιματικών στόχων και τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη σε επίπεδα πολύ κάτω των δύο βαθμών Κελσίου. Όμως, υπάρχουν τόσοι πολλοί κίνδυνοι και εσωτερικά και εξωτερικά κόστη που συνδέονται με την πυρηνική ενέργεια.
Πολλοί επιστήμονες του κλάδου και ειδικά το Οικολογικό Ινστιτούτο της Γερμανίας με τεκμηριωμένη μελέτη και στοιχεία [1] επιβεβαιώνουν τον ισχυρισμό ότι: η πυρηνική ενέργεια, δεν θα πρέπει να παίζει κανένα ρόλο στο βιώσιμο ενεργειακό μείγμα του μέλλοντος.
Παρακάτω οι σημαντικότεροι λόγοι που τεκμηριώνουν την πρόσφατη κριτική που γίνεται στην πυρηνική ενέργεια:
1. Η πυρηνική ενέργεια προκαλεί λίγες εκπομπές CO2. Αλλά φυσικά αυτό ισχύει και για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Πράγματι, το ισοζύγιο CO2 των πυρηνικών σταθμών παραγωγής ενέργειας είναι σημαντικά χαμηλότερο από εκείνο των σταθμών παραγωγής ενέργειας με καύση άνθρακα ή φυσικού αερίου, αλλά δεν είναι επίσης μηδενικό.
Αν λάβει κανείς υπόψη του ολόκληρη την αλυσίδα παραγωγής της πυρηνικής ενέργειας – από την εξόρυξη του ουρανίου, την κατασκευή του σταθμού παραγωγής, τη λειτουργία του και, τέλος, την αποσυναρμολόγηση και τη διάθεση του ραδιενεργού υλικού – καταλήγει για τις εκπομπές CO2 σε τιμές 3,7 έως 110 γραμμάρια ισοδύναμου CO2 ανά κιλοβατώρα.
Για σύγκριση: η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη προκαλεί πάνω από ένα κιλό ισοδύναμα CO2, ενώ από σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με καύση φυσικού αερίου περίπου 430 γραμμάρια ισοδύναμα CO2. Αντίθετα, η χερσαία αιολική ενέργεια παράγει 10 γραμμάρια ισοδύναμου CO2 ανά κιλοβατώρα ηλεκτρικής ενέργειας και τα φωτοβολταϊκά περίπου 67 γραμμάρια ισοδύναμου CO2.
2. Δεν χρειαζόμαστε νέα πυρηνικά εργοστάσια, αλλά ταχύτερη επέκταση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Με τον αυξανόμενο εξηλεκτρισμό σε όλους τους τομείς, μια μελέτη για την”Κλιματικά ουδέτερη Γερμανία το 2045: Πώς η Γερμανία μπορεί να επιτύχει τους κλιματικούς της στόχους ακόμη και πριν από το 2050″, λέει ότι η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας θα αυξηθεί κατά 51 τεραβατώρες ή 9% έως το 2030 σε σύγκριση με το 2018. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα πρέπει να καλύψουν περίπου το 70% της ακαθάριστης κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας το 2030, εάν η Γερμανία θέλει να επιτύχει τον στόχο της κλιματικής ουδετερότητας έως το 2045.
3. Η πυρηνική ενέργεια είναι ακριβή. Η «πράσινη» ηλεκτρική ενέργεια είναι φθηνότερη.
Η κατασκευή νέων πυρηνικών σταθμών δεν είναι ταχύτερη από την κατασκευή ενός ενεργειακού συστήματος που χρησιμοποιεί ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Και η πυρηνική στρατηγική θα ήταν ακριβή, ενώ οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μόλις έχουν γίνει ανταγωνιστικά φθηνές.
Για σύγκριση: η βρετανική κυβέρνηση έχει δώσει εγγύηση τιμής που ισοδυναμεί με 11 σεντς ανά κιλοβατώρα για την ηλεκτρική ενέργεια από τον πυρηνικό σταθμό “Hinkley Point C”. Και αυτό επί 35 χρόνια. Το τιμολόγιο τροφοδότησης για την αιολική ενέργεια το 2021 ήταν 6,5 λεπτά, για τα φωτοβολταϊκά περίπου 7 λεπτά στη Γερμανία. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Έκθεση για την Κατάσταση της Πυρηνικής Βιομηχανίας 2020, το ενεργειακό κόστος για την παραγωγή πυρηνικής ενέργειας είναι σήμερα 15,5 λεπτά ανά κιλοβατώρα, σε σύγκριση με 4,9 λεπτά για την ηλιακή ενέργεια και 4,1 λεπτά για την αιολική ενέργεια.
Ο πρόεδρος της Γαλλίας ανακοίνωσε τον Νοέμβριο του 2021 ότι θέλει να κατασκευάσει νέους πυρηνικούς σταθμούς και μικρότερους αντιδραστήρες (SMR). Λίγο αργότερα, το γαλλικό Ελεγκτικό Συνέδριο προειδοποίησε για ανυπολόγιστο κόστος. Ήταν αβέβαιο αν θα μπορούσαν να κατασκευαστούν εγκαίρως και με λογικό κόστος νέοι πυρηνικοί σταθμοί. Ο πρωτότυπος αντιδραστήρας EPR στη Flamanville, για παράδειγμα, θα συνδεθεί στο δίκτυο το νωρίτερο το 2023, με καθυστέρηση έντεκα ετών. Το κόστος είχε αυξηθεί από 3,3 σε περισσότερα από 19 δισεκατομμύρια ευρώ. Σε κάθε περίπτωση, υπάρχει “υψηλός κίνδυνος για τα δημόσια οικονομικά”.
4. Η πυρηνική ενέργεια παίζει πλέον μικρό μόνο ρόλο στο μείγμα ηλεκτρικής ενέργειας.
Παγκοσμίως, μόνο το 10% περίπου της ηλεκτρικής ενέργειας και, συνεπώς, το 5% περίπου της κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας καλύπτονταν από ηλεκτρική ενέργεια από πυρηνικούς σταθμούς το 2020. Για το σκοπό αυτό, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας, το 2020 λειτουργούσαν 448 πυρηνικοί σταθμοί παγκοσμίως. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι “σε λειτουργία” εδώ σημαίνει μόνο ότι οι μονάδες είναι βασικά διαθέσιμες για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Ωστόσο, πολλά από τα εργοστάσια παραμένουν αδρανή εδώ και χρόνια χωρίς να παράγουν ηλεκτρική ενέργεια.(Πηγή και λεπτομερείς πληροφορίες: “Nuclear Power Reactors in the World 2021”)
5. Η ασφάλεια του εφοδιασμού μπορεί να διασφαλιστεί ακόμη και χωρίς το ατομικό ρεύμα.
Η Γερμανία, για παράδειγμα, δεν έχει γίνει εισαγωγέας ηλεκτρικής ενέργειας λόγω της σταδιακής παύσης της πυρηνικής ενέργειας. Αντίθετα, υπάρχει σημαντικό πλεόνασμα ηλεκτρικής ενέργειας και εξάγεται σημαντικά περισσότερη από ό,τι εισάγεται. Αυτό φαίνεται από το ισοζύγιο ανταλλαγής ηλεκτρικής ενέργειας της Γερμανίας.
Εάν στο μέλλον προκύψουν δύσκολες καταστάσεις για τον εφοδιασμό σε ηλεκτρική ενέργεια λόγω διακοπής της λειτουργίας των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα, κάποιοι μπορεί να παραμείνουν σε κατάσταση αναμονής για να παράγουν ανάλογα με τις ανάγκες.
Ωστόσο, πρέπει να αναληφθεί δράση τώρα για να διασφαλιστεί ότι η μετάβαση στην ηλεκτροπαραγωγή χωρίς πυρηνικά και ορυκτά καύσιμα θα είναι επιτυχής
6. Η κατασκευή νέων πυρηνικών σταθμών δεν αξίζει τον κόπο και οι υπάρχοντες σταθμοί είναι ήδη άνω των 30 ετών κατά μέσο όρο.
Αν κάποιος ήθελε να αυξήσει και πάλι το μερίδιο της πυρηνικής ενέργειας “για λόγους προστασίας του κλίματος”, τότε θα μπορούσε καταρχήν να συνεχίσει τη λειτουργία των σημερινών αντιδραστήρων. Ωστόσο, οι αντιδραστήρες που βρίσκονται σε λειτουργία παγκοσμίως είναι ήδη άνω των 30 ετών κατά μέσο όρο. Συνεπώς, η συνέχιση της λειτουργίας τους συνδέεται με αυξανόμενους κινδύνους:
Η φθορά και η κόπωση του υλικού μπορεί να καταστήσει την τεχνολογία πιο επιρρεπή σε αστοχία.
Επιπλέον, όταν σχεδιάστηκαν οι εγκαταστάσεις, οι απαιτήσεις ασφαλείας ήταν σε πολύ χαμηλότερο επίπεδο από ό,τι σήμερα. Για παράδειγμα, συχνά προκύπτουν ερωτήματα σχετικά με το επίπεδο προστασίας από σεισμούς, ακραία καιρικά φαινόμενα ή εξωτερικές επιθέσεις. Η μετασκευή για τη συνέχιση της λειτουργίας των εγκαταστάσεων είναι απαραίτητη, αλλά και δυνατή μόνο σε περιορισμένο βαθμό.
Εάν δρομολογηθεί η επέκταση των πυρηνικών εργοστασίων, τα προβλήματα που σχετίζονται με την πυρηνική ενέργεια θα πολλαπλασιαστούν:
ο κίνδυνος σοβαρών ατυχημάτων,
η περαιτέρω συσσώρευση εξαιρετικά ραδιενεργών αποβλήτων και
ο κίνδυνος να χρησιμοποιηθούν ιδιωτικές εγκαταστάσεις ή υλικά για προγράμματα πυρηνικών όπλων (διάδοση).
Εξάλλου, η κατασκευή νέων πυρηνικών σταθμών παραγωγής ενέργειας σήμερα συνεπάγεται πολύ υψηλό κόστος. Επομένως, η πυρηνική ενέργεια δεν αποτελεί καλή λύση για την προστασία του κλίματος ούτε από οικονομική άποψη.
Όταν ρωτήθηκαν οι εναπομείνασες εταιρείες εκμετάλλευσης των τελευταίων πυρηνικών σταθμών RWE, EnBw και Eon, στη Γερμανία, απέρριψαν την περαιτέρω ενασχόληση με την πυρηνική ενέργεια.
7. Οι νέοι πυρηνικοί αντιδραστήρες γενιάς 4 βρίσκονται υπό εξέλιξη, αλλά κανένας δεν είναι ακόμη έτοιμος για την αγορά. Αλλά ούτε και αυτά θα λύσουν το πρόβλημα των πυρηνικών αποβλήτων.
Πρακτικά όλες οι ιδέες και τα πλάνα των αντιδραστήρων που περιγράφονται σήμερα ως “νέοι” έχουν ήδη συζητηθεί σε διάφορες παραλλαγές από τα μέσα του περασμένου αιώνα και δεν είναι νέοι με αυτή την έννοια. Παρά τη συζήτηση για μια “αναγέννηση” της πυρηνικής ενέργειας που επαναλαμβάνεται εδώ και δεκαετίες και παρά τις δηλώσεις ότι τέτοια σχεδιαζόμενα Κοντσέπτ πρόκειται να κυκλοφορήσουν στην αγορά, εντούτοις, κανένας συγκεκριμένος αντιδραστήρας δεν έχει ακόμη καταφέρει να καθιερωθεί στην αγορά (ανάρτηση στο ιστολόγιο). Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των κατασκευαστών, οι αντιδραστήρες της γενιάς 4 δεν θα είναι εμπορεύσιμοι πριν από το 2045, το νωρίτερο!
Οι απόψεις για την επίλυση του προβλήματος των πυρηνικών αποβλήτων μέσω του διαχωρισμού και της μεταστοιχείωσης και, συνεπώς, της μη ανάγκης για αποθήκη έχουν αποδειχθεί μέχρι στιγμής μη ρεαλιστικές, δεδομένου ότι ακόμη και έτσι τα σχετικά υπολείμματα στην αποθήκη είναι αναπόφευκτα. Επιπλέον, ο διαχωρισμός και η μεταστοιχείωση, δηλαδή η διαδικασία διαχωρισμού ραδιενεργών υλικών αποβλήτων και η μετατροπή τμημάτων αυτών των υλικών αποβλήτων εντός των πυρηνικών αντιδραστήρων, οδηγούν σε σχετικές δυνατότητες διάδοσης, σε σύγκριση επίσης με την άμεση τελική διάθεση. Η διαδικασία θα σήμαινε πολύ υψηλό κόστος για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα με περιορισμένη αποτελεσματικότητα.(Διαχωρισμός και Μετατροπή (P&T): Επιδράσεις βασικών παραμέτρων του συστήματος στην αποτελεσματικότητα των σεναρίων P&T)
Μικροί αρθρωτοί αντιδραστήρες (SMRs)
Οι Small Modular Reaktors (SMRs :Μικροί Αρθρωτοί Αντιδραστήρες) προτείνονται επίσης ως λύση για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τον παγκόσμιο ενεργειακό εφοδιασμό. Εδώ, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας που μπορεί να επιτευχθεί με αυτούς είναι σχετική: Οι σημερινοί νέοι πυρηνικοί σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας έχουν ηλεκτρική απόδοση της τάξης των 1. 000 έως 1. 600 ηλεκτρικών μεγαβάτ (MWe). Οι SMRs προβλέπουν προγραμματισμένες ηλεκτρικές αποδόσεις από 1,5 έως 300 MWe. Κατά συνέπεια, για να παρασχεθεί η ίδια ηλεκτρική ισχύς, θα απαιτούνταν ένας αριθμός σταθμών μεγαλύτερος κατά 3 έως 1. 000 φορές. Έτσι, αντί για περίπου 400 αντιδραστήρες υψηλής δυναμικότητας σήμερα, αυτό θα σήμαινε την κατασκευή πολλών χιλιάδων έως δεκάδων χιλιάδων μονάδων SMR. Ενώ δεν έχουν ακόμη αποσαφηνιστεί ζητήματα σχετικά με την ασφάλεια, τη μεταφορά, την αποσυναρμολόγηση και την ενδιάμεση -και τελική αποθήκευση.(Περισσότερα στη Μελέτη „Sicherheitstechnische Analyse und Risikobewertung einer Anwendung von SMR-Konzepten (Small Modular Reactors)” και στο Christoph Pistner σε συνέντευξη με το ntv: „Mini-AKWs? ‚κανένας δεν ξέρει αν λειτουργούν”)
8. Ακόμη και οι νέοι πυρηνικοί αντιδραστήρες δεν προσφέρουν πλήρη ασφάλεια.
Πολλοί σχεδιαστές νέων αντιδραστήρων τους προωθούν επίσης ως “εγγενώς ασφαλείς αντιδραστήρες”. Αυτό σημαίνει ότι σοβαρά ατυχήματα σε τέτοιους αντιδραστήρες δεν είναι δυνατά για φυσικούς λόγους. Ωστόσο, υπάρχουν σοβαροί λόγοι να μην χρησιμοποιείται ο όρος “εγγενής ασφάλεια” για οποιονδήποτε σχεδιασμό αντιδραστήρα χωρίς αντίστοιχη προδιαγραφή. Αυτό είχε δηλώσει και ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας ήδη από το 1991.
Ακόμη και αν ορισμένοι νέοι αντιδραστήρες διαθέτουν “εγγενείς” προδιαγραφές ασφαλείας, δηλαδή είναι ασφαλέστεροι από τους σημερινούς πυρηνικούς σταθμούς παραγωγής ενέργειας όσον αφορά ορισμένες πιθανές ακολουθίες ατυχημάτων, εξακολουθούν να υπάρχουν ανοικτά ερωτήματα για άλλα σενάρια συμβάντων και ατυχημάτων. Και υπάρχουν διαφορετικά είδη κινδύνων που δεν παίζουν ρόλο για τα σημερινά πυρηνικά εργοστάσια. Ομοίως, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι πιθανοί κίνδυνοι από εξωτερικές επιπτώσεις, όπως σεισμοί και πλημμύρες, καθώς και τρομοκρατικές επιθέσεις. Δεν έχει ακόμη αποδειχθεί η εφαρμοσιμότητα ενός πραγματικά υψηλότερου επιπέδου ασφάλειας σε μια συγκεκριμένη ιδέα αντιδραστήρα.
9. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μπορούν να είναι βιώσιμες τεχνολογίες και ως τέτοιες θα πρέπει να προωθηθούν από την ΕΕ. Η πυρηνική ενέργεια δεν μπορεί.
Η έκθεση του Κέντρου Ερευνών για την Αρθρωτή τεχνολογία(Joint Research Centre -JRC) η οποία ανατέθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει κατά πόσον η πυρηνική ενέργεια δεν μπορεί να προκαλέσει “σημαντική βλάβη” στον άνθρωπο και το περιβάλλον, δεν εξετάζει με το απαραίτητο βάθος βασικούς κινδύνους, όπως ο κίνδυνος καταστροφικών ατυχημάτων, ο χειρισμός των συσσωρευμένων ραδιενεργών αποβλήτων υψηλής ραδιενέργειας και η διάδοση των πυρηνικών όπλων.
Το συμπέρασμα του JRC ότι δηλαδή η πυρηνική ενέργεια μπορεί να προωθηθεί από την ΕΕ ως “βιώσιμη” τεχνολογία για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής δεν ισχύει, όπως δείχνει η ανάλυση του Οικολογικού Ινστιτούτου Öko. Εξετάζοντας μόνο τον κίνδυνο σοβαρών ατυχημάτων, καθίσταται σαφές ότι δεν μπορεί να αποκλειστεί η “σημαντική βλάβη” και ότι η πυρηνική ενέργεια δεν μπορεί επομένως να χαρακτηριστεί ως “βιώσιμη”.
Περισσότερα εδώ στο: Μελέτη και πολιτική επιστολή „Sustainability at risk” που ανατέθηκε από το Ίδρυμα Heinrich-Böll-Stiftung
10. Το πρόβλημα των άκρως ραδιενεργών αποβλήτων παραμένει. Η Γερμανία ξεκίνησε εκ νέου την αναζήτηση τοποθεσίας. Η απόφαση για τη σταδιακή κατάργηση της πυρηνικής ενέργειας αποτελεί σημαντική βάση για τη διαδικασία αναζήτησης με κοινωνική αποδοχή.
Όταν ο τελευταίος πυρηνικός σταθμός στη Γερμανία τεθεί εκτός λειτουργίας, 17. 000 τόνοι αναλωμένων στοιχείων πυρηνικού καυσίμου από γερμανικούς πυρηνικούς σταθμούς θα βρίσκονται σε ενδιάμεση αποθήκευση. Πού θα αποθηκευτούν τελικά; Κατά την άποψη των επιστημόνων του Οικολογικού Ινστιτούτου, δεν υπάρχει κανένας τρόπος να αποφευχθεί η τελική αποθήκευση των εξαιρετικά ραδιενεργών αποβλήτων στο γεωλογικό υπέδαφος. Υπάρχουν τρία πιθανά μητρικά πετρώματα: πετρώματα αλάτων, αργίλου-πηλού και κρυσταλλικά πετρώματα.
Εάν δεν βρεθεί τώρα ο τελικός χώρος αποθήκευσης, οι μελλοντικές γενιές θα πρέπει να αντιμετωπίσουν τα άλυτα προβλήματα που προκύπτουν από τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας. Η τελική εναπόθεση είναι η καλύτερη διαθέσιμη λύση για την ελαχιστοποίηση των κινδύνων που συνδέονται με τη μακροχρόνια αποθήκευση ραδιενεργών αποβλήτων. Άλλες επιλογές που κατά καιρούς προωθούνται ως εναλλακτικές λύσεις, όπως η κατάτμηση και η μεταστοιχείωση (βλ. σημείο 7. ), δεν προσφέρουν λύση στο πρόβλημα της διάθεσης των αποβλήτων.
Η αναζήτηση θα πρέπει να οδηγεί σε ένα αποτέλεσμα, δηλαδή σε μια τελική τοποθεσία αποθήκευσης, όσο το δυνατόν γρηγορότερα, αλλά χωρίς να θυσιάζεται η προσοχή στη φροντίδα. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να αποφευχθούν οι κίνδυνοι που συνδέονται με τη μακροπρόθεσμη προσωρινή αποθήκευση.
Περισσότερα στο θέμα της τελικής αποθήκευσης:
Θεματική πύλη του Οικολογικού Ινστιτούτου για την τελική εναπόθεση
Podcast με θέμα τη συμμετοχή των Πολιτών στην αναζήτηση ενός αποθετηρίου
[1] Που αφορούν κυρίως στη Γερμανία
efsyn.gr
*συγγραφέας
