Ο σημερινός Συνεταιρισμός είναι γέννημα της αντίδρασης των αγροτών και εργαζομένων ενάντια στην οικονομική ολιγαρχία
Ο Κρουσώνας είναι τόπος του Αγροτικού Πολιτισμού, των Αγώνων, των Μνημείων, της Ιστορίας και της Αντίστασης. Αμφιθεατρικά απλωμένος πάνω στους λόφους Πλάγια, Κούπος και Λειβαδιώτης, στους ανατολικούς πρόποδες του Ψηλορείτη, σε υψόμετρο 460 μέτρα, αγναντεύει το Κρητικό Πέλαγος, το Μαλεβίζι και το Τέμενος, κατοικείται σήμερα από 2500 ανθρώπους. Άνθρωποι της εργασίας, της παραγωγής και του πολιτισμού. Η αγροτική παραγωγή της περιοχής πλαισιώθηκε από συνεργατική δραστηριότητα που αρχή της χάνεται στα βάθη των αιώνων.
Οι συνεταιρισμοί αποτελούν οικονομικές δραστηριότητες, διαφορετικές από τις κρατικές και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις. Ακολουθούν τους νόμους αγοράς και ταυτόχρονα στηρίζονται σε ηθικές και κοινωνικές αξίες για τον άνθρωπο, την ισότιμη συμμετοχή, τη δημοκρατική διοίκηση και λειτουργία. Στα τέλη του 18ου και τις αρχές του 19ου αιώνα, με την εμφάνιση και την ανάπτυξή των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής, πρώτοι οι ουτοπιστές σοσιαλιστές (Σαιν Σιμόν, Σαρλ Φουριέ και Ρόμπερτ Όουεν κ.λ.π.) παρατήρησαν τις αντιθέσεις και τι αντινομίες του καπιταλιστικού συστήματος.
Ο σημερινός Συνεταιρισμός είναι γέννημα της αντίδρασης των αγροτών και εργαζομένων ενάντια στην οικονομική ολιγαρχία. Εφαρμόστηκε στην πράξη στα 1844 στην Αγγλία. Συγκεκριμένα στη μικρή βιομηχανική πόλη Ρότσντεϊλ 28 εργάτες υφαντουργοί, υλοποιώντας τις ιδέες του συμπατριώτη τους Ρόμπερτ Όουεν, συγκρότησαν τον πρώτο καταναλωτικό συνεταιρισμό στον κόσμο που είναι διεθνώς γνωστός με το όνομα «Οργάνωση των Δίκαιων Σκαπανέων της Ρότσντεϊλ» και έθεσαν τις βάσεις ενός θεσμού ο οποίος μέχρι σήμερα λειτουργεί μέσα στα ίδια πλαίσια.
Στον Συνεταιρισμό οι εργαζόμενοι βρήκαν μια από τις μορφές οργάνωσης για την υπεράσπιση της ζωής τους. Έτσι γεννήθηκε και αναπτύχθηκε ο συνεταιρισμός. Η συστηματική ανάπτυξη των συνεταιρισμών αρχίζει στη χώρα μας και στο νησί μας μετά το 1914 οπότε ψηφίζεται ο πρώτος νόμος για τους συνεταιρισμούς(602/31-12-1914) που αφορούσε τόσο στους αγροτικούς όσο και στους αστικούς συνεταιρισμούς. Αυτός ο νόμος άλλαξε με το νόμο 921/1979. Το 1915 λειτουργούν στη χώρα μας 500 συνεταιρισμοί. Το 1928 ο αριθμός τους θα φτάσει τους 4431.
Οι αγροτικές πιστώσεις κατευθύνονται στους συνεταιρισμένους αγρότες με κίνητρο 2-3% χαμηλότερα το επιτόκιο για δάνεια που χορηγούνται μέσω των συνεταιριστικών οργανώσεων. Ο Κρουσώνας ήταν κύρια κτηνοτροφικό χωριό την Τουρκοκρατία. Εδώ έχουμε το Μιτάτο-Κοινάτο, ο πιο αρχαίος συνεταιρισμός. Λειτουργούσε μέχρι τη δεκαετία του ’70. Στη διάρκεια της Κρητικής Πολιτείας αρχίζει και αναπτύσσει τη φυτική παραγωγή. Στο δίστιχο τραγούδι έλεγαν: Κούπος Λιάτικα δικά μας, Ρωμανιά και κουτσουριά μας. Με λίγα λόγια 2-3 χιλιόμετρα έξω από τον Κρουσώνα και τα βουνά. Κανείς περιηγητής την περίοδο της Βενετοκρατίας και μέχρι το 1850 δεν είναι καταγεγραμμένο να επισκέπτεται τον Κρουσώνα.
Επί Κρητικής Πολιτείας ο Κρουσώνας αρχίζει και εξαπλώνεται στην φυτική παραγωγή. Κύρια οινοστάφυλα και ταχτάς. Ένας μεγάλος παραγωγός κρασιού στον Άγιο Μύρωνα, ο ανωγειανής καταγωγής Γιάννης Τουπής, απορροφούσε μεγάλες ποσότητες της Κρουσανιώτικης παραγωγής. Ο ταχτάς έφευγε ως επιτραπέζιο σταφύλι κύρια στην Αίγυπτο (Αλεξάνδρεια) ή γινόταν σταφίδα ή συμμετείχε στη δημιουργία κρασιού. Με τον ερχομό των προσφύγων που αρχίζει να αναπτύσσεται η καλλιέργεια της Σουλτανίνας, ο Κρουσώνας αρχίζει και την φυτεύει.
Αρχές της δεκαετίας του ’80 θα φθάσει να έχει 6500 στρέμματα αμπέλια. Κύρια σουλτανίνα και θα βγάζει πάνω από 3.000 τόνους σταφίδα. Την ίδια στιγμή έχει και 80 χιλ. ελαιόδενδρα και την χρονιά 1985-86 θα περάσει τους 1000 τόνους λάδι, κύρια από την χονδρολιά (κοινός σωρός). Ήμουν τότε τομεάρχης δακοκτονίας στο Μαλεβίζι. Η κορωνέϊκη ψιλολιά αρχίζει και φυτεύεται στο τέλος της δεκαετίας του ’70. Το 1925 ιδρύθηκε ο σταφιδικός συνεταιρισμός, ο επονομαζόμενος μικρός συνεταιρισμός, που λειτούργησε μέχρι τη δεκαετία του ’70 και συγχωνεύτηκε αρχές της δεκαετίας του ’80 με τον σημερινό συνεταιρισμό. Περιουσία του ήταν η αποθήκη στου Βίδου την Κεφάλα.
Το 1928 ιδρύθηκε ο σημερινός Συνεταιρισμός ως ελαιουργικός Συνεταιρισμός, εξελίχθηκε σε ένα από τους μεγαλύτερους του νησιού με το Συνεταιρισμό Αρχανών, και περνούσε τα 1000 μέλη. Φέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια παρουσίας συνεχούς συνεταιριστικής δράσης. Σήμερα έχει 650 μέλη. Η μετοχή είναι 648 €. Συμμετέχει στον φορέα Ανώνυμη Εταιρική Σύμπραξη Α.Ε. Κρητικός Αγρός που συμμετέχουν 7 Συνεταιρισμοί του νομού Ηρακλείου καθώς και στην ΑΕΣ Ένωση Ηρακλείου Α.Ε. Έχει τρεις μόνιμους υπαλλήλους και πολλούς έκτακτους. Τζίρο 800.000 € μέσο όρο. Λειτούργησε για την άλεση της ελιάς στο ελαιουργείο τον θεσμό του κοινού σωρού μετά την κατοχή και κράτησε μέχρι το 1995. Δεν συμμετείχαν 30-40 παραγωγοί που άλεθαν μεμονωμένοι. Ο θεσμός του κοινού σωρού του Κρουσώνα ήταν ο πρώτος θεσμός στα Βαλκάνια. Σήμερα η ομάδα παραγωγών ελαιολάδου έχει 267 μέλη. Το Συνεταιριστικό Τυροκομείο ξεκίνησε το 1930 επί Βενιζέλου. Τέλειωσε επί δικτατορίας Μεταξά. Ο Συνεταιρισμός λειτούργησε μέχρι το δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, αρχές του 1940.
Ο καπετάν Χαράλαμπος Γιανναδάκης έκανε μια προσπάθεια και ξαναλειτούργησε το 1953 έως το 1957. Την κατοχή και στην Αντίσταση που ακολούθησε αλλά και τα πρώτα χρόνια μετά την απελευθέρωση υπήρξαν για τους αγωνιστές, τους φυλακισμένους, τις χήρες και τα ορφανά συλλογικές δράσεις και αλληλεγγύη με ομαδικά γεύματα. Ο πατέρας μου, που είχε επιστρέψει από την Ιταλία με την ταξιαρχία του Ρίμινι στην Αθήνα, κατέβασε το 1945 με στρατιωτικό αυτοκίνητο τον χωριανό μας γιατρό Μανώλη Κριτσωτάκη με 6 μπαούλα και άρχισε να χειρουργεί αγωνιστές και πρώην φυλακισμένους της γερμανικής κατοχής. Μετά έκανε την κλινική Άγιος Γεώργιος στο Ηράκλειο. Το 1912 δημιουργήθηκε η συντεχνία των κτιστάδων. Τη δεκαετία του ’60-‘70 είχαμε τη Συνεργατική οικοδόμων με 9 μέλη.
Είχαμε και τη Συνεργατική των ιδιοκτητών φορτηγών την ίδια περίοδο. Το 1999 έχουμε τον Γυναικείο Συνεταιρισμό «Η Κρουσανιώτισσα». Αγροτικός οικοτεχνικός συνεταιρισμός γυναικών. Σήμερα έχει 15 μέλη. Είναι ο πρώτος Γυναικείος Συνεταιρισμός του νομού μας. Παράγουν παραδοσιακά κρητικά γλυκά. Με την εργατικότητα τους και την ποιότητα των προϊόντων που παράγουν έχουν πετύχει ένα πολύ καλό όνομα στην αγορά. Φέτος έχει ξεκινήσει μια πολύ καλή προσπάθεια για αλληλέγγυα οικονομία με έδρα το τυροκομείο που ανακαινίζεται. Σήμερα οι Κρουσανιώτες έχουν γύρω στα 900 στρέμματα αμπέλια, πάνω από 200 χιλ. ελαιόδενδρα, τρία ελαιουργεία, 2 χιλ. στρέμματα μήλα, αχλάδια, δαμάσκηνα, ροδάκινα, κύρια στο Λιβάδι. Έχει μια πολύ δυναμική κτηνοτροφία, τρία τυροκομεία και άλλους εμπόρους που αγοράζουν το πρόβειο και το κατσικίσιο γάλα. Έχει μια καλή μελισσοκομία με πάνω από 30 μελισσοκόμους νέους Κρουσανιώτες. Έχει ορνιθοτροφεία, έχει 4 καζάνια το ένα είναι επισκέψιμο. Εμπνευσμένοι συνεταιριστές και υπάλληλοι αφιέρωσαν τη ζωή και τη δράση τους στη συνεταιριστική κίνηση. Οι συνεταιρισμοί όλα αυτά τα χρόνια αποτέλεσαν καταφύγιο των φτωχών και ασπίδα προστασίας των αδύναμων παραγωγών.
Το 1994 σε άρθρο μου στην εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ 15-4-94 με θέμα «Στις νέες συνθήκες νέοι Αγροτικοί Συνεταιρισμοί» το αφιέρωσα στην μνήμη δύο αυθεντικών και αφανών ανθρώπων του Συνεταιριστικού κινήματος, του δασκάλου Κώστα Μανουρά και του υπαλλήλου του συνεταιρισμού μας Νίκου Πατεράκη που μόλις είχαν φύγει από τη ζωή. Δεν μπορεί παρά να σταθεί κανείς γεμάτος σεβασμό μπροστά στο ιστορικό βάρος και την εμβέλεια του συνεταιριστικού κινήματος. Τη σημερινή μου ομιλία την αφιερώνω σε όλους τους Κρουσανιώτες γεωργοί – κτηνοτρόφοι και υπαλλήλους που πάλεψαν και αγωνίστηκαν για την συλλογική δράση και την αλληλεγγύη.
Οι Κρουσανιώτες κτηνοτρόφοι – γεωργοί ακολούθησαν τις προοδευτικές ιδέες, έλαβαν μέρος στους εθνικούς αγώνες. Αποτέλεσαν τη μεγάλη μάζα των αγωνιστών της ελευθερίας. Με τη συμμετοχή τους δήλωναν το «παρών» ενώ παράλληλα προσέβλεπαν στην ουσιαστική βελτίωση των συνθηκών της ζωής τους. Η νέα εποχή απαιτεί απλές και ρεαλιστικές λύσεις χωρίς μεγαλοστομίες και δογματικές αγκυλώσεις με κατανόηση του που βρισκόμαστε και που ακριβώς θέλουμε να πάμε. Ο αγροτικός παραγωγικός συνεταιρισμός είναι η ανώτερη μορφή συνεταιρισμού. Όραμά μας να κοιτάμε εκεί που θέλουμε να πάμε και όχι να κοιτάμε εκεί που πάμε. Στην Ευρώπη οι συνεταιρισμοί ελέγχουν μεγάλο κομμάτι του εμπορίου.
Στην Ιαπωνία ελέγχουν το 90% του εμπορίου ρυζιού και της αλιείας. Στον Καναδά το 40% του πληθυσμού ανήκει σε κάποιον συνεταιρισμό. Στις Ινδίες υπάρχουν 90 χιλ. αγροτικοί συνεταιρισμοί και έχουν πάνω από 6 εκ. μέλη. Στο Βέλγιο, τη Γαλλία και την Αγγλία λειτουργούν συνεταιριστικοί βρεφοκομικοί σταθμοί, συνεταιριστικά σανατόρια κ.λ.π. Στη Δανία λειτουργούν συνεταιριστικά νοσοκομεία, φαρμακεία κ.λ.π. Στη χώρα μας ένα καλό συνεταιριστικό παράδειγμα είναι η έγκυρη «Η Εφημερίδα των Συντακτών». Σήμερα σε παγκόσμιο επίπεδο 2,5 δις. άνθρωποι αποκομίζουν τα προς το ζην από την αγροτική παραγωγή. Οι αγροτικές εκμεταλλεύσεις αγγίζουν σήμερα και ξεπερνούν τα 600 εκ. εκ των οποίων το 85% αποτελείται από οικογενειακές μονάδες παραγωγής. Σε μια υφήλιο που μέχρι το 2050 υπολογίζεται ότι θα κληθεί να θρέψει 9 δις. ανθρώπους, και θα αυξηθεί κατά πολύ η σημερινή ζήτηση τροφίμων.
Οι αγρότες μικροκαλλιεργητές θα εξακολουθούν σε παγκόσμιο επίπεδο να παρέχουν την πλειονότητα των τροφίμων. Το χθες δίνει το σήμερα, το χθες και το σήμερα θα δώσει το αύριο. Να συνειδητοποιήσουμε το παρελθόν, να κατανοήσουμε το παρόν, να τοποθετηθούμε στο αύριο. Η χονδρολιά, ως επιτραπέζια και το λάδι της έχουν τεράστιο ενδιαφέρον. Υπάρχουν αρκετά δένδρα γύρω από τον Κρουσώνα που είναι βενετσιάνικα, υπεραιωνόβια ελαιόδενρα, αγάλματα της φύσης και του ανθρώπου και αποτελούν βασικό στοιχείο της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου μας που προσδοκούμε να καταγραφούν. Η κοινή άλεση και η τυποποίηση, κατά τη γνώμη μου, είναι μονόδρομος για να βελτιώσουμε την ποιότητα και να ρίξουμε το κόστος, να πάρουμε την υπεραξία. Η καλύτερη αξιοποίηση των προϊόντων του Λιβαδιού είναι μια πρόκληση στην οποία πρέπει να ανταποκριθούμε.
Τα ιερά κορυφής, ο κυνηγόταφκος τα αρχαία στην ριζοπλαγιά, στον Κούπο, στην Αμμουδάρα και στο Κοκινιάκο, η αξιοποίηση του τυροκομείου, η δημιουργία μουσείου λαϊκού βίου και εθνικής αντίστασης αλλά και η αξιοποίηση του παλιού ελαιουργείου- που πρέπει να γίνει η κιβωτός πολιτισμού όλης της περιοχής θα συμβάλει περαιτέρω στην εξωστρέφεια, στην επισκεψιμότητα και στην ανάπτυξη του τόπου μας. Η στήριξη της οικονομίας της Κρήτης μόνο στον τουρισμό εγκυμονεί κινδύνους για την εθνική οικονομία, για την συγκράτηση του πληθυσμού στην ύπαιθρο και για την ισορροπία των οικοσυστημάτων.
Η σύνδεση των ανθρώπων με τη Γη διατηρεί ζωντανά τοπία, μοναδικά προϊόντα και πολιτιστική ποικιλομορφία. Μπροστά μας είναι οι ευθύνες και οι προκλήσεις. Από όλους μας εξαρτάται αν θα σταθούμε στο ιστορικό ύψος των καιρών. Με όχημα τις συλλογικές δράσεις και ιδιαίτερα στον τόπο μας τον αγροτικό συνεταιρισμό Κρουσώνα. Για τη διατήρηση της αγροτικής παραγωγής, τη διαφύλαξη και εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού, βασική προϋπόθεση για την Ειρήνη και την ευημερία στον κόσμο.
*Τεχνολόγος Γεωπόνος, Επίτιμος Πρόεδρος του Συλλόγου Ανατολικής Κρήτης
https://www.efsyn.gr/stiles/apopseis/480862_topiki-oikonomia-kai-synetairismoi-ston-kroysona
Σχόλια (0)