Τι είναι η άραγε η επικαιρότητα; Πράξεις, σκέψεις και λόγια διάφορων «σημαντικών» προσώπων που έχουν την δυναμική να επηρεάσουν άμεσα ή έμμεσα τις ζωές μας. Μπααα… Μάλλον ληγμένη τροφή με την ετικέτα του φρέσκου. Αποπροσανατολιστική και κύρια πηγή της καθημερινής μας δυστυχίας. Ο εθισμός μας πάντως σε αυτήν είναι εξόχως ισχυρός.
- by komparsos
Άνθρωποι όλων των κοινωνικών στρωμάτων, ανεξαρτήτου ηλικίας, θρησκείας και μορφωτικού επιπέδου φαίνεται να ασχολούνται με το πρόσφατο, το τελευταίο, αυτό που έγινε ή συζητήθηκε μόλις χθες. Το «φρέσκο».
Όλοι με έναν κοινό φόβο. Αυτόν του τι μας ξημερώνει αύριο. Του τι μας ετοιμάζουν «κάποιοι άλλοι»…
Ο κόσμος όμως δεν αλλάζει μόνο από τις αποφάσεις αυτών των επίκαιρων «πρωταγωνιστών» αλλά και από το τις πράξεις ή την απραξία των υπόλοιπων «κομπάρσων». Ημών των ιδίων.
Τι εννοώ;
Όταν κάποιος για παράδειγμα αποφασίσει να πάρει το αυτοκίνητο του κάποια μέρα αυτομάτως προστίθεται σε έναν υποθετικά ήδη υπερφορτωμένο αυτοκινητόδρομο, με πιθανό αποτέλεσμα κάποιος άλλος να χάσει το ραντεβού του ή την πτήση του. Ο δεύτερος, μην προλαβαίνοντας να αντεπεξέλθει σε αυτό που είχε αρχικώς προγραμματίσει, μπορεί να προβεί σε άλλες ενέργειες που να επηρεάσουν κάποιον τρίτο και πάει λέγοντας.
Αυτή είναι άλλωστε και η θεωρία του χάους.
Άρα, και οι μικρότερες μας πράξεις αλλάζουν τον ρου της Ιστορίας (ή κάθε ιστορίας). Δεν πρόκειται για κάτι καινούργιο. Η εκπαίδευσή μας όμως μας διδάσκει ακριβώς το αντίθετο: πως ο μικρός είναι έρμαιο στις διαθέσεις του μεγάλου. Και ότι μόνο τα μεγάλα ονόματα αφήνουν ιστορία. Ίσως κάπως έτσι κι εμείς να προσπαθούμε να γίνουμε «μεγάλοι», ώστε να επηρεάσουμε τα γεγονότα. Όλοι ξέρουν τον Τσόρτσιλ μα κανένας δεν ξέρει τον μπαρμπα-Κίτσο, που μπορεί να έζησε την εποχή του εμφυλίου και να μην πολέμησε γιατί είχε πιο σημαντικά πράγματα να κάνει, όπως το να βοσκήσει τα γίδια του.
Ανεξάρτητα εποχής και εθνικότητας, όλοι οι άνθρωποι (και κάθε ζωντανός οργανισμός) αφήνουν βιολογικά παρόμοιο αποτύπωμα στον πλανήτη. Θα το αντικρούσει κάποιος ΄λέγοντας πως για παράδειγμα οι αποφάσεις του Χίτλερ είχαν μεγαλύτερο αντίκτυπο στην ανθρωπότητα από κάποιον «κοινό θνητό». Η απάντηση όμως είναι πως όχι. Ο Χίτλερ, και ο κάθε ηγεμόνας-τύραννος, δε θα μπορούσε ποτέ να σκοτώσει μόνος του τα εκατομμύρια ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Το πιθανότερο θα τα είχε παρατήσει από την υπερκόπωση. Τον διαβεβαιώνω γι’ αυτό.
Που προσπαθώ να καταλήξω; Πως μεγαλύτερο βάρος ευθύνης αναλογεί στον καθ’ ένα μας ξεχωριστά, ώστε να μην αισθανόμαστε τόσο μικροί και αδύναμοι να επηρεάσουμε τα πράγματα μέσω της δράσης μας. Αυτοκαταργούμαστε ως ανεξάρτητες οντότητες και πράττουμε τα όσα μας υπαγορεύουν άλλοι, συνήθως χωρίς κάποιον ενδοιασμό. Καθοδηγούμενοι κυρίως από τον φόβο αλλά και την άγνοια. Εκείνη της πραγματικής μας δύναμης, του αυτοκαθορισμού μας. Και κατά επέκταση, όπου μαζευόμαστε πολλοί τέτοιοι άνθρωποι, αδύναμοι, γινόμαστε αυτομάτως ένα κοπάδι προθύμων να εξυπηρετήσουμε αλλότρια σχέδια. Άρα και επικίνδυνοι, αφού τα σχέδια αυτά συνήθως δεν εξυπηρετούν το γενικό καλό. Μάλλον το ακριβώς αντίθετο…
Κάπως έτσι λειτουργούμε και σήμερα. Έτσι ίσως να είμαστε προγραμματισμένοι. Αυτό δεν αλλάζει με κάποιον μαγικό τρόπο, το γνωρίζουμε. Αυτό που μπορεί όμως να αλλάξει είναι η συνειδητοποίηση αυτού του φαινομένου. Τουλάχιστον για αρχή. Όχι συλλογικά αλλά προσωπικά. Όχι επειδή το κάνει και κάποιος άλλος αλλά επειδή ο εαυτός μας το διεκδικεί. Γιατί η δύναμή της ζωής είναι μέσα μας, περιμένοντας μας να πάρουμε τη σκαπάνη και ξύνοντας τη λασπωμένη της επιφάνεια και να την ανακαλύψουμε.
Γυρίζοντας στην αρχική λοιπόν ερώτηση, δύο είναι τα κύρια σημεία που θα ‘θέλα να σταθώ.
Πρώτον χρειάζεται να ξεχωρίσουμε την επικαιρότητα από την ενημέρωση.
Είναι άλλο κάποιος να ενημερώνεται για το τι συμβαίνει στον κόσμο -απλά και επιγραμματικά- και άλλο το να ασχολείται με όλα τα παρελκόμενα.
Παράδειγμα. Σεισμός τάδε ρίχτερ χτυπάει το άνω Αχλαδοχώρι με τόσα θύματα και τόσες ζημιές. Το γεγονός ατόφιο. Η ενημέρωσή μας μπορεί κάλλιστα να σταματήσει κάπου εδώ. Η παγίδα όμως ξεκινάει κάπως έτσι: ο πρωθυπουργός της χώρας που ανήκει το άνω Αχλαδοχώρι, με το επιτελείο του επισκέφτηκαν τα συντρίμμια του χωριού και σε κοινή τους ανακοίνωσή ανέφεραν πως θα προβούν στις απαραίτητες ενέργειες για την ανακούφιση των σεισμοπαθών και την άμεση αποζημίωσή τους.
Ωρίστε το επίκαιρο θεματάκι μας.
Στην πρώτη λοιπόν περίπτωση έχουμε το πραγματικό συμβάν, και κατά συνέπεια το μοναδικό πράγμα που μας ενδιαφέρει. Ευλόγως θα αναρωτηθούμε: θα επηρεάσει άραγε τη ζωή μας αυτός ο σεισμός; Το επίκεντρο του είναι κοντά σε μας; Μπορούμε να φτιάξουμε ομάδα από την δική μας κοινότητα να πάει να βοηθήσει; Όλα τα υπόλοιπα συνεπικουρούμενα είναι κοινώς παπαριές. Άχρηστη πληροφορία που σκοπός της είναι η άμεση διαφήμιση κάποιου υποτιθέμενου «πρωταγωνιστή», που συνήθως όχι μόνο δεν έχει καμία εμπλοκή στην παραπάνω ιστορία αλλά κυριότερα δεν του καίγεται ούτε καρφί για το πραγματικό συμβάν. Ένας αυτόκλητος σωτήρας δηλαδή που για το μόνο που νοιάζεται είναι μέσω της προβολής του να ικανοποιήσει τη ματαιοδοξία του. Δηλώσεις επί δηλώσεων και ουσιαστική πράξη καμία. Και αν τελικά γίνει το ο,τιδήποτε αυτό θα είναι εντελώς συμβολικό. Όπως ένας πρωθυπουργός που φυτεύει ένα και μόνο δενδρύλλιο (ενίοτε χωρίς να βγάλει και τη γλάστρα) για να δώσει το παράδειγμα υπέρ της αναδάσωσης. Αν ήθελε πραγματικά να δώσει έμπνευση και να κινητοποιήσει τον κόσμο ας φύτευε ολόκληρο το δάσος μόνος του (η ουσιαστική πράξη που αναφέρθηκε παραπάνω) και τότε δικαίως θα ήταν στο πρωτοσέλιδό της πραγματικής ενημέρωσης.
Δεύτερον θα δώσω ένα άσχετο αλλά πολύ κατατοπιστικό παράδειγμα. Έχεις πέσει ποτέ σε στήλη ζωδίων; Πιστεύεις δεν πιστεύεις νομίζεις πως θα μπορούσε να μιλάει και για σένα. Έτσι δεν είναι; Όλοι λίγο-πολύ το έχουμε κάνει. Τώρα, δοκίμασε να πάρεις την ίδια στήλη μία εβδομάδα ή έναν μήνα μετά. Μήπως τώρα σου φαίνονται μπαγιάτικα και ανούσια. Τα ίδια που διάβασες την προηγούμενη κιόλας εβδομάδα τώρα δεν σου λένε απολύτως τίποτα. Πουθενά δεν πέσανε μέσα. Με την ίδια λογική πάρε μία εφημερίδα περασμένης εβδομάδας (πόσο δε μάλλον περσινή) και δες ποια από όλα αυτά που γράφει είναι πραγματικά σημαντικά. Ελάχιστα. Και αναφέρομαι μόνο στα γεγονότα. Γιατί οι δηλώσεις και οι αναλύσεις των ειδικών πλέον δεν σε αγγίζουν ούτε κατά διάνοια. Τα τελευταία είναι αποπροσανατολιστικά, άχρηστα και ικανά μόνο να μας δημιουργήσουν φόβο. Και ίσως αρκετά συχνά και διχασμό. Εθνικό; Θρησκευτικό; Οπαδικό; Ο,τιδήποτε χρειάζεται για να μας διαχωρίσουν. Σε οποιαδήποτε έκφρασή της, η διαίρεση με τον διπλανό σου, που στην τελική δεν έχεις και τίποτα να χωρίσεις, είναι κοινωνικά καταστροφικός. Πολύ απλά μας αποδυναμώνει και μας απογοητεύει. Άντε να σηκώσεις κεφάλι μόνος σου μετά.
Φτάνοντας προς το τέλος θέλω να προσθέσω πως ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν είναι προγραμματισμένος για τόσο μεγάλες ποσότητες πληροφορίας. Το μόνο που προκαλούν είναι σύγχυση και αβίαστη αποδοχή των πεπραγμένων με αποτέλεσμα να μετατρεπόμαστε σε παθητικούς δέκτες. Ή ακόμα χειρότερα να κοιτάμε μόνο την επιβίωσή μας σε βάρος πάντα των υπολοίπων ομοίων μας, αφού όντας φοβισμένοι παγιδευόμαστε στα πρωτόγονα ένστικτα επιβίωσης μας και δεν μπορούμε να διανοηθούμε εναλλακτικές μορφές δράσεων, όπως η αλληλεγγύη και η κοινωνική μας συνοχή.
Εν κατακλείδι. Ας ξεκινήσουμε κλείνοντας την τηλεόραση που είναι ο βασικότερος ένοχος για την εμμονή που έχουμε με την επικαιρότητα και ας ασχοληθούμε με κάτι πιο χρήσιμο. Την ενέργεια που χαλάμε για να σχολιάσουμε όλα τα στραβά που συμβαίνουν από άτομα, κατώτερα των περιστάσεων, θα μπορούσαμε να τη μετατρέψουμε σε κάτι πραγματικά δημιουργικό και που στην τελική μπορεί να φέρει κάποια καλή και ουσιαστική αλλαγή στην κοινή μας ζωή. Πράγμα όμως που προς το παρόν φαντάζει δύσκολο, αφού το να κράζουμε μας είναι τόσο οικείο που μας έχει παραλύσει ως πολίτες. Το γκράφιτι πάντως το αποτυπώνει πολύ εύστοχα: δράσε ή σκάσε.
Η αυτοσυνειδητοποίηση μας είναι το βασικό βήμα, η πράξη (και όχι η αντίδραση) είναι το δεύτερο. Όλο αυτό κάπου καλύτερα θα μας οδηγήσει. Η ύπαρξή του καθένα μας έχει και βάρος και αντίκτυπο στην κοινή μας ζωή. Καιρός λοιπόν να το πιστέψουμε…
