55 χρόνια μετά τον διεθνή Μάη του ‘68 Οι μαζικοί αγώνες μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο

Πράγ­μα­τι, η οι­κο­νο­μι­κή κρίση, η όξυν­ση των εν­δοϊ­μπε­ρια­λι­στι­κών αντα­γω­νι­σμών και ο πό­λε­μος, η δρα­μα­τι­κή απει­λή της κλι­μα­τι­κής κρί­σης, υπο­δει­κνύ­ουν ότι ο κα­πι­τα­λι­σμός πα­γκό­σμια είναι σε συν­θή­κες ιστο­ρι­κής σήψης. Όμως ταυ­τό­χρο­να, το ερ­γα­τι­κό κί­νη­μα και η πο­λι­τι­κή έκ­φρα­σή του, η διε­θνής Αρι­στε­ρά, είναι σε συν­θή­κες αδυ­να­μί­ας, δεν μπο­ρούν να αντι­γυ­ρί­σουν τα χτυ­πή­μα­τα με απο­τε­λε­σμα­τι­κό τρόπο. Ίσως η πιο ευ­θεία πα­ρα­πο­μπή στην «εποχή των τε­ρά­των» είναι η ανά­πτυ­ξη της ακρο­δε­ξιάς και των ρα­τσι­στι­κών, σω­βι­νι­στι­κών, φι­λο­μι­λι­τα­ρι­στι­κών και μι­σο­γυ­νι­κών ιδεών. 

Αντώνης Νταβανέλος

Αυτή η ει­κό­να μπο­ρεί να γίνει πιο «σκο­τει­νή», σε στιγ­μές όπου ο αντί­πα­λος πε­τυ­χαί­νει ση­μα­ντι­κές και απρό­σμε­νες νίκες, όπως αυτή που ζούμε εδώ με τη νίκη του Μη­τσο­τά­κη στις εκλο­γές της 21ης Μαΐου. Σε τέ­τοιες στιγ­μές το ερώ­τη­μα του πώς στο διά­ο­λο μπο­ρεί να αλ­λά­ξει αυτός ο κό­σμος, γί­νε­ται ιδιαί­τε­ρα πιε­στι­κό στα μυαλά χι­λιά­δων αγω­νι­στρών-στριών και πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρο στα μυαλά των απλών αν­θρώ­πων.

Σε αυτές τις στιγ­μές έχει ση­μα­σία η υπεν­θύ­μι­ση της ιστο­ρί­ας των αγώ­νων. Που απο­δει­κνύ­ει ότι ανά­λο­γα «αδιέ­ξο­δα» υπήρ­ξαν και στο πα­ρελ­θόν, αλλά κυ­ρί­ως απο­δει­κνύ­ει ότι υπάρ­χει μια τι­τά­νια δύ­να­μη που μπο­ρεί να κόψει και τον πιο δύ­σκο­λο γόρ­διο δεσμό: η δράση εκα­τομ­μυ­ρί­ων απλών αν­θρώ­πων από τα κάτω, σε πα­γκό­σμια κλί­μα­κα.

Φέτος έχου­με την επέ­τειο των 55 χρό­νων από το ξέ­σπα­σμα του Μάη του 68, από εκεί­νο το διε­θνές και πα­ρα­τε­τα­μέ­νο κύμα αγώ­νων που συ­ντά­ρα­ξε τον κόσμο. Πα­ρό­τι τα 55 χρό­νια δεν είναι λίγα, ο Μάης του ’68 είναι ένα σύγ­χρο­νο φαι­νό­με­νο: η κα­τά­λη­ξή του ση­μά­δε­ψε σε με­γά­λο βαθμό την πε­ρί­ο­δο που ακο­λού­θη­σε, ενώ πολ­λές από τις αντι­με­ταρ­ρυθ­μί­σεις του νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού αρ­χι­κά σχε­διά­στη­καν για να πά­ρουν πίσω τις κα­τα­κτή­σεις που τότε επι­βλή­θη­καν.

Γι’ αυτό αξί­ζει να συ­ζη­τή­σου­με, ξανά και ξανά, για εκεί­νον τον προη­γού­με­νο γύρο των «χρό­νων της φω­τιάς».

Το Βιετ­νάμ στο Πα­ρί­σι

Στις αρχές της δε­κα­ε­τί­ας του ’60, ο κό­σμος δεν ήταν ένα ρό­δι­νο μέρος για να ζεις. Πα­ρό­τι ο κα­πι­τα­λι­σμός περ­νού­σε το με­γα­λύ­τε­ρο ανα­πτυ­ξια­κό μπουμ στην ιστο­ρία του, τα χρυσά «30 έν­δο­ξα χρό­νια» (1945-75), η ανά­πτυ­ξη ήταν πολύ πικρή για την τε­ρά­στια πλειο­ψη­φία. Τα εκα­τομ­μύ­ρια των αν­θρώ­πων στον τότε λε­γό­με­νο «Τρίτο Κόσμο» ζού­σαν σε συν­θή­κες άγριας ιμπε­ρια­λι­στι­κής λε­η­λα­σί­ας κι εκ­με­τάλ­λευ­σης. Στις χώρες της πε­ρι­φέ­ρειας του «κέ­ντρου» -στην Ελ­λά­δα, την Ιτα­λία, την Ισπα­νία, την Πορ­το­γα­λία κ.ο.κ.- εκα­τομ­μύ­ρια ερ­γά­τες υπο­χρε­ώ­θη­καν να με­τα­να­στεύ­σουν για να επι­βιώ­σουν. Στο ίδιο το «κέ­ντρο» του κα­πι­τα­λι­σμού, η ζωή της ερ­γα­τι­κής τάξης ήταν μια φτηνή υπό­θε­ση: στα βα­φεία της FIAT, στα ορυ­χεία του Βελ­γί­ου, στις χη­μι­κές βιο­μη­χα­νί­ες της Γαλ­λί­ας, στα ερ­γο­στά­σια του Ντι­τρόιτ κλπ, το μέσο προσ­δό­κι­μο ζωής ενός ερ­γά­τη ήταν κατά πολύ μι­κρό­τε­ρο από τον γε­νι­κό μέσο όρο ζωής του πλη­θυ­σμού. Ακόμα και στην ανα­πτυ­ξια­κή του πε­ρί­ο­δο, ο κα­πι­τα­λι­σμός δεν έκανε ποτέ οι­κειο­θε­λώς «πα­ρα­χω­ρή­σεις» στο με­ρο­κά­μα­το, στις ερ­γα­σια­κές σχέ­σεις, στις κοι­νω­νι­κές δα­πά­νες κ.ο.κ. Ό,τι κα­τα­κτή­θη­κε σε αυτά τα πεδία, κα­τα­κτή­θη­κε με σκλη­ρούς αγώ­νες ή με την απει­λή μιας σκλη­ρής ερ­γα­τι­κής πα­ρέμ­βα­σης. Και αυτό πρέ­πει να το θυ­μό­μα­στε σή­με­ρα όταν οι Μη­τσο­τά­κης και σία μας λένε να πε­ρι­μέ­νου­με πα­θη­τι­κά την ανά­πτυ­ξη προ­κει­μέ­νου να βελ­τιώ­σου­με τη ζωή μας. Οι κα­πι­τα­λι­στές, μέσω του ανε­λέ­η­του αντα­γω­νι­σμού με­τα­ξύ τους, στο κυ­νή­γι της ανά­πτυ­ξης επι­διώ­κουν πάντα την πιο αι­μα­τη­ρή εκ­δο­χή της, που μπο­ρούν, κάθε φορά, να επι­βά­λουν στο ερ­γα­τι­κό κί­νη­μα.

Ένα δεύ­τε­ρο χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό του κό­σμου του ’60 ήταν ο Ψυ­χρός Πό­λε­μος: Η δι­πο­λι­κή μοι­ρα­σιά του κό­σμου, όπως προ­έ­κυ­ψε από το απο­τέ­λε­σμα του Δευ­τέ­ρου Πα­γκο­σμί­ου Πο­λέ­μου και τις σχε­τι­κές συμ­φω­νί­ες ανά­με­σα στις νι­κή­τριες με­γά­λες δυ­νά­μεις. Ο Ψυ­χρός Πό­λε­μος ήταν ένα σύ­στη­μα σχέ­σε­ων ιδε­ο­λο­γι­κο­ποι­η­μέ­νο και πολύ πιο πει­θαρ­χη­μέ­νο απ’ ό,τι σή­με­ρα πι­στεύ­ε­ται. Τόσο οι ΗΠΑ, όσο και η ΕΣΣΔ, γε­νι­κά σέ­βο­νταν η μία το δι­καί­ω­μα της άλλης να κα­θα­ρί­ζει στην «αυλή» της, ακόμα κι αν αυτό προ­ϋ­πέ­θε­τε βία, κα­τα­στο­λή και στρα­τιω­τι­κή επέμ­βα­ση. Πα­ρό­λα ατά, σε διά­φο­ρες αφορ­μές, ο κό­σμος έφτα­σε ξανά και ξανά στα πρό­θυ­ρα μιας γε­νι­κευ­μέ­νης πο­λε­μι­κής σύ­γκρου­σης και του πυ­ρη­νι­κού ολέ­θρου. Και αυτό θα πρέ­πει να το θυ­μό­μα­στε καλά σή­με­ρα, όταν μας λένε ότι στις συ­γκρού­σεις μέσα στο κατά πολύ πιο άναρ­χο και χα­ο­τι­κό σύ­στη­μα του υπό κα­τα­σκευή πο­λύ-πο­λι­κού κό­σμου, υπάρ­χει «δί­καια πλευ­ρά της ιστο­ρί­ας» και ότι οι λύ­σεις θα δο­θούν –τάχα– μέσα από τους διε­θνείς «θε­σμούς» και ένα κά­ποιο διε­θνές Δί­καιο.

Στις αρχές της δε­κα­ε­τί­ας του ’60, ο κό­σμος είχε αλ­λά­ξει. Η κα­πι­τα­λι­στι­κή ανά­πτυ­ξη είχε επι­φέ­ρει τη μα­ζι­κή εκ­παί­δευ­ση, την έξοδο των γυ­ναι­κών από το σπίτι, είχε δη­μιουρ­γή­σει τις σύγ­χρο­νες πιο σύν­θε­τες ερ­γα­τι­κές συ­νοι­κί­ες κ.ά. Όμως οι κυ­βερ­νή­σεις κυ­βερ­νού­σαν με τις ιδέες της πα­λιάς επο­χής. Ο Ντε Γκολ ορ­κι­ζό­ταν στο τρί­πτυ­χο «Πα­τρίς-Ερ­γα­σία-Οι­κο­γέ­νεια» της πε­θα­μέ­νης μι­σο-αγρο­τι­κής Γαλ­λί­ας του Με­σο­πο­λέ­μου. Στην Ιτα­λία το δι­καί­ω­μα για το δια­ζύ­γιο κα­τα­κτή­θη­κε μόλις το 1974-74. Στις ΗΠΑ οι ρα­τσι­στι­κές πα­ρα­δό­σεις της προ­εμ­φυ­λια­κής επο­χής πα­ρέ­με­ναν ολο­ζώ­ντα­νες μέσα στις με­γά­λες πό­λεις και τα ερ­γο­στά­σια, ακόμα και των βό­ρειων Πο­λι­τειών. Όλες οι κα­τα­κτή­σεις στις κοι­νω­νι­κές σχέ­σεις, στην οι­κο­γέ­νεια, στη σε­ξουα­λι­κό­τη­τα, στη μου­σι­κή, στις τέ­χνες κ.ο.κ. που έγι­ναν σε εκεί­νη την εποχή της στρο­φής προς την ελευ­θε­ρία, ήταν απο­τέ­λε­σμα της δρά­σης εκα­τομ­μυ­ρί­ων κο­ρι­τσιών και αγο­ριών που βγή­καν στο δρόμο σχε­δόν ταυ­τό­χρο­να σε όλο τον κόσμο, ενά­ντια στις «φω­τι­σμέ­νες» και τάχα εκ­συγ­χρο­νι­στι­κές κοι­νω­νι­κές και πο­λι­τι­κές ηγε­σί­ες, που επέ­μει­ναν (συχνά δια ρο­πά­λου) να δια­τη­ρή­σουν ζω­ντα­νές τις πιο αντι­δρα­στι­κές, σκο­τα­δι­στι­κές, θρη­σκό­λη­πτες, ρα­τσι­στι­κές και σε­ξι­στι­κές ιδέες. Η με­γά­λη κα­τά­κτη­ση του ’60 στο ιδε­ο­λο­γι­κό πεδίο ήταν η σύν­δε­ση της διεκ­δί­κη­σης της ελευ­θε­ρί­ας με τη διεκ­δί­κη­ση της ισό­τη­τας, η σύν­δε­ση της πάλης ενά­ντια στην κα­τα­πί­ε­ση με την πάλη ενά­ντια στην εκ­με­τάλ­λευ­ση. Και αυτό πρέ­πει να το θυ­μό­μα­στε καλά σή­με­ρα, όταν το ρα­τσι­στι­κό, ή εθνι­κι­στι­κό, ή σε­ξι­στι­κό «διαί­ρει και βα­σί­λευε» γί­νε­ται η πιο προ­σφι­λής μέ­θο­δος κυ­ριαρ­χί­ας των κα­θε­στω­τι­κών δυ­νά­με­ων.

Όπως όλα τα ιστο­ρι­κά με­γά­λα γε­γο­νό­τα, ο Μάης «προ­ε­τοι­μά­στη­κε» σε μια μακρά πε­ρί­ο­δο. Στον «Τρίτο Κόσμο» η λη­στρι­κή εκ­με­τάλ­λευ­ση προ­ϋ­πέ­θε­τε την σκλη­ρή ιμπε­ρια­λι­στι­κή κα­τα­πί­ε­ση. Τα με­γά­λα εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κά κι­νή­μα­τα στην Αφρι­κή, στη Νο­τιο­α­να­το­λι­κή Ασία, στον αρα­βι­κό κόσμο, ήταν μια εξέ­λι­ξη ιστο­ρι­κής ση­μα­σί­ας. Δεν υπήρ­χε πε­ρί­πτω­ση να αφή­σουν ανε­πη­ρέ­α­στο το «κέ­ντρο». Το ξέ­σπα­σμα της Αλ­γε­ρι­νής Επα­νά­στα­σης ένα σοκ για τη Γαλ­λία. Ακόμα και το ΚΚΓ ευ­θυ­γραμ­μί­στη­κε με τη γραμ­μή του Ντε Γκολ για την επι­βο­λή μιας «γαλ­λι­κής ει­ρή­νης». Ένας μειο­ψη­φι­κός αριθ­μός αγω­νι­στών-στριών αντέ­δρα­σε μά­χι­μα συ­γκρο­τώ­ντας τα δί­κτυα αλ­λη­λεγ­γύ­ης στην Αλ­γε­ρία, μέσα στο έδα­φος της μη­τρο­πο­λι­τι­κής Γαλ­λί­ας και στην Ευ­ρώ­πη. Μέσα σε αυτήν τη μειο­ψη­φία θα βρει κα­νείς πολ­λούς από τους με­τέ­πει­τα πρω­τα­γω­νι­στές του Μάη.

Το απο­φα­σι­στι­κό βήμα κλι­μά­κω­σης ήταν το Βιετ­νάμ. Όταν ξέ­σπα­σε η «επί­θε­ση της Τετ», της βιετ­να­μέ­ζι­κης Πρω­το­χρο­νιάς του 1968, ο πλα­νή­της εμ­βρό­ντη­τος συ­νει­δη­το­ποί­η­σε ότι ένα αγρο­τι­κό αντάρ­τι­κο σε μια μικρή χώρα ήταν έτοι­μο να νι­κή­σει τις ΗΠΑ, την κο­ρυ­φαία στρα­τιω­τι­κή δύ­να­μη της επο­χής. Το μή­νυ­μα για αλ­λη­λεγ­γύη, το σύν­θη­μα για τη «νίκη στου Βιετ­κόγκ» συ­νε­πή­ρε τη νε­ο­λαία σε όλο τον κόσμο.

Το μή­νυ­μα ενί­σχυ­σε στο δια­πα­σών ο Τσε, με το σύν­θη­μα των λα­τι­νο­α­με­ρι­κά­νων αγω­νι­στών για «Ένα, δύο, τρία… πολλά Βιετ­νάμ!» που έγινε η πα­γκό­σμια πο­λε­μι­κή κραυ­γή μιας ολό­κλη­ρης γε­νιάς. Ολο­φά­νε­ρα ο Τσε, αλλά και ο Κά­στρο της επο­χής, δεν είχαν καμιά σχέση με την ει­κό­να των ακο­λού­θων της σο­βιε­τι­κής δι­πλω­μα­τί­ας που φι­λο­τε­χνή­θη­κε με­τέ­πει­τα. Ο Κου­βα­νοί φι­λο­ξε­νού­σαν τότε στην Αβάνα την «τρι-ηπει­ρω­τι­κή», μια προ­σπά­θεια συ­ντο­νι­σμού των αντι­ι­μπε­ρια­λι­στι­κών κι­νη­μά­των της Λα­τι­νι­κής Αμε­ρι­κής, της Αφρι­κής και της Ασίας. Ήταν μια προ­σπά­θεια που εξα­γρί­ω­νε τη σο­βιε­τι­κή δι­πλω­μα­τία, και δι­καί­ως γιατί η «τρι-ηπει­ρω­τι­κή» κα­τη­γο­ρού­σε ευ­θέ­ως την ΕΣΣΔ για συμ­βι­βα­σμό με τις ΗΠΑ και εγκα­τά­λει­ψη των στοι­χειω­δών κα­θη­κό­ντων αλ­λη­λεγ­γύ­ης στον αντι­ι­μπε­ρια­λι­στι­κό αγώνα. Λίγο αρ­γό­τε­ρα ο Τσε έπαιρ­νε το δρόμο για τη συ­νέ­χεια του αντάρ­τι­κου και τε­λι­κά για τη Βο­λι­βία, όπου απο­μο­νω­μέ­νος (και συ­κο­φα­ντη­μέ­νος από το ΚΚ) βρήκε μαρ­τυ­ρι­κό θά­να­το.

Δεν θα κα­τα­λά­βει κα­νείς τον πα­γκό­σμιο Μάη, αν υπο­τι­μή­σει το κί­νη­μα στο εσω­τε­ρι­κό των ΗΠΑ. Η κλι­μά­κω­ση των αγώ­νων ενά­ντια στο ρα­τσι­σμό (από τον Μάρ­τιν Λού­θερ Κινγκ, στους Μαύ­ρους Πάν­θη­ρες), το κί­νη­μα για την απε­λευ­θέ­ρω­ση των γυ­ναι­κών, οι πρω­το­πό­ρες κι­νη­το­ποι­ή­σεις για την απε­λευ­θέ­ρω­ση των ομο­φυ­λό­φι­λων, οι απερ­για­κές δρά­σεις, όλα συ­νε­νώ­θη­καν στο με­γά­λο αντι­πο­λε­μι­κό κί­νη­μα. Είναι δε­κά­δες οι εκ­θέ­σεις της CIA που υπο­δει­κνύ­ουν το αντι­πο­λε­μι­κό κί­νη­μα μέσα στις ΗΠΑ και μέσα στον ίδιο τον αμε­ρι­κα­νι­κό στρα­τό, ως έναν από τους πρω­ταρ­χι­κούς πα­ρά­γο­ντες της ήττας του αμε­ρι­κα­νι­κού ιμπε­ρια­λι­σμού στο Βιετ­νάμ. Και η ση­μα­σία του στην πα­γκό­σμια πο­λι­τι­κο­ποί­η­ση, ιδιαί­τε­ρα της νε­ο­λαί­ας, υπήρ­ξε ανε­κτί­μη­τη. Στα φοι­τη­τι­κά δω­μά­τια της επο­χής, δίπλα στο πορ­τρέ­το του Τσε, υπήρ­χε συ­νή­θως η αφίσα του Malcolm-X, με την εμ­βλη­μα­τι­κή δή­λω­ση ότι η απε­λευ­θέ­ρω­ση θα πρέ­πει να επι­διω­χθεί «by any means necessary»…

Το κί­νη­μα «απο­βι­βά­στη­κε» γρή­γο­ρα στην Ευ­ρώ­πη. Η αρχή έγινε στη Γερ­μα­νία και ακο­λού­θη­σε το Λον­δί­νο. Οι με­γά­λοι ερ­γα­τι­κοί αγώ­νες στη Βρε­τα­νία ξέ­σπα­σαν λίγο αρ­γό­τε­ρα και δεν συ­νέ­πε­σαν χρο­νι­κά με τις πρώ­τες φοι­τη­τι­κές-αντι­πο­λε­μι­κές δια­δη­λώ­σεις και κα­τα­λή­ψεις.

Αυτό το διε­θνές κί­νη­μα πε­ρι­γρά­φε­ται συχνά ως «γαλ­λι­κός Μάης», κυ­ρί­ως γιατί εκεί έγινε πράξη ένα κε­ντρι­κό σύν­θη­μα της πο­λι­τι­κο­ποί­η­σης εκεί­νης της επο­χής: «Η ερ­γα­τι­κή τάξη θα πάρει τη ση­μαία της πάλης από τα αδύ­να­μα χέρια των φοι­τη­τών!». Οι μα­ζι­κές φοι­τη­τι­κές κι­νη­το­ποι­ή­σεις, οι κα­τα­λή­ψεις των σχο­λών και οι «νύ­χτες των οδο­φραγ­μά­των», συν­δυά­στη­καν γρή­γο­ρα με τη με­γα­λύ­τε­ρη γε­νι­κή απερ­γία στη με­τα­πο­λε­μι­κή Γαλ­λία και ένα κύμα ερ­γα­τι­κών κα­τα­λή­ψε­ων σε εμ­βλη­μα­τι­κά ερ­γο­στά­σια.

Το κα­θε­στώς αι­σθάν­θη­κε τον κίν­δυ­νο: ο στρα­τη­γός Ντε Γκολ κα­τέ­φυ­γε στο γαλ­λι­κό εκ­στρα­τευ­τι­κό σώμα στη Γερ­μα­νία, για να διε­ρευ­νή­σει τις πι­θα­νό­τη­τες ενός πρα­ξι­κο­πή­μα­τος αν αυτό κα­θί­στα­το ανα­γκαίο. Αρ­γό­τε­ρα απο­δεί­χθη­κε ότι υπήρ­χαν άλλες «εφε­δρεί­ες» του συ­στή­μα­τος, πέρα από τα τανκς.

Η συ­γκλο­νι­στι­κή συ­νέ­χεια δό­θη­κε στην Ιτα­λία, όπου το πάντα ση­μα­ντι­κό φοι­τη­τι­κό και νε­ο­λαι­ί­στι­κο κί­νη­μα δεν ήταν πλέον η κε­ντρι­κή κι­νη­μα­τι­κή «φι­γού­ρα». Ο καυ­τός ιτα­λι­κός Μάης υπήρ­ξε κυ­ρί­ως ερ­γα­τι­κός και κρά­τη­σε για σχε­δόν 10 χρό­νια (από το φθι­νό­πω­ρο του ’69 ως πε­ρί­που το τέλος του 1978). Χρειά­στη­καν τι­τά­νιες προ­σπά­θειες όλου του ιτα­λι­κού «πο­λι­τι­κού δυ­να­μι­κού» (συ­μπε­ρι­λαμ­βά­νο­ντας το ΚΚ Ιτα­λί­ας), διε­θνείς συ­νω­μο­σί­ες και απει­λές πρα­ξι­κο­πή­μα­τος (του να­τοϊ­κού δι­κτύ­ου Gladio), ένα κύμα ακρο­δε­ξιάς τρο­μο­κρα­τί­ας με εκα­το­ντά­δες νε­κρούς, και τα αυ­το­κτο­νι­κά λάθη ενός τμή­μα­τος του κι­νή­μα­τος (με την τε­λι­κή επι­λο­γή της «στρα­τιω­τι­κο­ποί­η­σης του αγώνα») για να καμ­φθεί τε­λι­κά αυτή η δύ­να­μη.

Η αντε­πί­θε­ση

Σε κάθε πε­ρί­ο­δο γε­νι­κευ­μέ­νης ανά­τα­σης του κι­νή­μα­τος, το ερώ­τη­μα της δύ­να­μης της Αρι­στε­ράς του, στη δο­σμέ­νη στιγ­μή, μπο­ρεί να είναι κα­θο­ρι­στι­κό για την τε­λι­κή έκ­βα­ση της μάχης. Και σε αυτό το ζή­τη­μα το βάρος που έχει το πα­ρελ­θόν μπο­ρεί να είναι ση­μα­ντι­κό για το παρόν.

Ο Μάης προ­κά­λε­σε ση­μα­ντι­κές αλ­λα­γές και ανα­τρο­πές μέσα στη διε­θνή Αρι­στε­ρά. Έφερε στο προ­σκή­νιο τις δυ­νά­μεις της τότε λε­γό­με­νης «Νέας Αρι­στε­ράς», της επα­να­στα­τι­κής Αρι­στε­ράς, που ρί­χτη­καν στην προ­σπά­θεια να κά­νουν πράξη το σύν­θη­μα: Μια μόνο λύση, Επα­νά­στα­ση! Όμως ήταν ορ­γα­νώ­σεις ανώ­ρι­μες ακόμα, με άλυτα ιδε­ο­λο­γι­κο­πο­λι­τι­κά ζη­τή­μα­τα και πε­ριο­ρι­σμέ­νες προ­σβά­σεις στην ερ­γα­τι­κή τάξη.

Στο εσω­τε­ρι­κό του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος κυ­ριαρ­χού­σαν τα σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τι­κά συν­δι­κά­τα και ο «μο­νό­λι­θος» των ΚΚ. Οι σύγ­χρο­νοι αγω­νι­στές-στριες, που δια­μορ­φώ­θη­καν πο­λι­τι­κά μετά την κα­τάρ­ρευ­ση της ΕΣΣΔ, δεν έχουν ει­κό­να για τη δύ­να­μη αυτού του «αντα­γω­νι­στι­κά συ­νερ­γα­τι­κού» δί­πο­λου, και ιδίως για τη δύ­να­μη των ΚΚ της επο­χής του 1960 και 1970. Στην Ιτα­λία το PCI ήταν το με­γα­λύ­τε­ρο κόμμα στον κόσμο, μετά μόνο από το ΚΣΣΕ. Στη Γαλ­λία το ΚΚ ήταν ένα μα­ζι­κό και πα­νί­σχυ­ρο κόμμα, που έλεγ­χε απο­φα­σι­στι­κά τη CGT, τη με­γα­λύ­τε­ρη ερ­γα­τι­κή συ­νο­μο­σπον­δία στη χώρα. Και τα δύο κόμ­μα­τα είχαν μακρά εμπει­ρία «ει­ρη­νι­κής συ­νύ­παρ­ξης» με τα αστι­κά επι­τε­λεία, έχο­ντας πάρει μέρος στις κυ­βερ­νή­σεις «ανοι­κο­δό­μη­σης» στο κρί­σι­μο διά­στη­μα μετά το 1945. Η γραμ­μή τους μετά το 1968, ήταν ανα­ντι­κα­τά­στα­το τμήμα της πο­λι­τι­κής του αστι­σμού στην προ­σπά­θεια να ελεγ­χθούν οι προ­ο­πτι­κές που είχε εξα­πο­λύ­σει ο Μάης.

Ο Ζ. Σεγκί, γραμ­μα­τέ­ας τότε της CGT και μέλος του Πο­λι­τι­κού Γρα­φεί­ου του ΚΚΓ, δη­λώ­νει απε­ρί­φρα­στα στα απο­μνη­μο­νεύ­μα­τά του ότι η CGT μπήκε στη γε­νι­κή απερ­γία του Μάη πα­ρα­βιά­ζο­ντας τις αντί­θε­τες οδη­γί­ες του ΠΓ, γιατί εκτί­μη­σε σωστά ότι αυτός ήταν ο τρό­πος για να πε­ριο­ρι­στεί η ερ­γα­τι­κή δράση σε κά­ποιες ση­μα­ντι­κές συν­δι­κα­λι­στι­κές διεκ­δι­κή­σεις και μόνο. Όταν αυτό επι­τεύ­χθη­κε με τις «συμ­φω­νί­ες της Γκρε­νέλ» (όπου οι κα­πι­τα­λι­στές συμ­φώ­νη­σαν γρή­γο­ρα για κά­ποιες αυ­ξή­σεις στους μι­σθούς, για με­γα­λύ­τε­ρες άδειες και για μια ενί­σχυ­ση της εξου­σί­ας των συν­δι­κά­των στις δια­πραγ­μα­τεύ­σεις) η CGT δή­λω­σε ορ­θά-κο­φτά ότι δεν προ­τί­θε­ται να πάει πα­ρα­κά­τω, απο­σύ­ρο­ντας στα­δια­κά τις ψή­φους τις από τις απο­φά­σεις για συ­νέ­χεια των απερ­γιών και κυ­ρί­ως των κα­τα­λή­ψε­ων στα με­γά­λα ερ­γο­στά­σια.

Σε αυτό το ση­μείο εκ­δη­λώ­θη­κε η αντε­πί­θε­ση της Δε­ξιάς. Ο Ντε Γκολ κή­ρυ­ξε εκλο­γές θέ­το­ντας το ερώ­τη­μα: Ποιος κυ­βερ­νά αυτήν τη χώρα; Μετά τη ση­μαία συν­θη­κο­λό­γη­σης του ΚΚΓ, η Δεξιά κέρ­δι­σε μια άνετη πλειο­ψη­φία και ο Ντε Γκολ ούρ­λια­ξε: «Όλα τε­λεί­ω­σαν!». Μια τε­ρά­στια και ορ­γι­σμέ­νη δια­δή­λω­ση στο Πα­ρί­σι του απά­ντη­σε με το ιστο­ρι­κό σύν­θη­μα: «Δεν ήταν παρά η αρχή – Θα συ­νε­χί­σου­με τον αγώνα!». Και οι δυο πλευ­ρές είχαν εν μέρει δίκιο και άδικο. Ο Ντε Γκολ είχε ανα­κτή­σει την πο­λι­τι­κή πρω­το­βου­λία, αλλά για να επα­να­να­στα­θε­ρο­ποι­ή­σει την κα­τά­στα­ση θα χρεια­ζό­ταν να «πλη­ρώ­σει» ακόμα πολλά σε δια­δο­χι­κές πα­ρα­χω­ρή­σεις στα επό­με­να χρό­νια, μέχρι την εκλο­γι­κή ήττα του γκο­λι­σμού από την Ενω­μέ­νη Αρι­στε­ρά –των ΚΚ και ΣΚ Γαλ­λί­ας– υπό τον Μι­τε­ράν. Οι εν­θου­σιώ­δεις δια­δη­λω­τές είχαν δίκιο όταν εκτι­μού­σαν ότι ο συ­σχε­τι­σμός δεν είχε πραγ­μα­τι­κά ανα­τρα­πεί, ότι οι εξε­λί­ξεις θα εξα­κο­λου­θού­σαν να έχουν χα­ρα­κτή­ρα ανοι­χτής πε­ρι­πέ­τειας, αλλά πλέον βρί­σκο­νταν μπρο­στά στη δια­πί­στω­ση ότι η επι­δί­ω­ξη της επα­να­στα­τι­κής ανα­τρο­πής θα ήταν μια υπό­θε­ση «μα­κρού χρό­νου». Άρ­χι­ζε μια πε­ρί­ο­δος βα­σα­νι­στι­κής ωρί­μαν­σης, που ο Μπεν­σα­ΐντ πε­ριέ­γρα­ψε ως την εγκα­τά­λει­ψη ενός «βια­στι­κού λε­νι­νι­σμού».

Ανά­λο­γα κρί­θη­καν τα πράγ­μα­τα σε άλλες χώρες. Στην Ιτα­λία το PCI εγκα­τέ­λει­ψε την πο­λι­τι­κή για μια κυ­βέρ­νη­ση της Αρι­στε­ράς, κή­ρυ­ξε τον «ιστο­ρι­κό συμ­βι­βα­σμό» με τη Χρι­στια­νο­δη­μο­κρα­τία και συ­ναί­νε­σε στη «δια σι­δή­ρου» αντι­με­τώ­πι­ση του κι­νή­μα­τος και της επα­να­στα­τι­κής Αρι­στε­ράς. Στην Ισπα­νία η «ομα­λο­ποί­η­ση» του φραν­κι­σμού υπό την αι­γί­δα του Βα­σι­λιά, πέ­τυ­χε κυ­ρί­ως γιατί ο Κα­ρί­γιο έριξε το βάρος του ΚΚ Ισπα­νί­ας υπέρ των συμ­φω­νιών της Μον­κλόα, δη­λώ­νο­ντας ότι δεν υπάρ­χει εναλ­λα­κτι­κή πέραν της (αστι­κής) κοι­νο­βου­λευ­τι­κής δη­μο­κρα­τί­ας. Στην Πορ­το­γα­λία, το ΚΚ συ­ναί­νε­σε στο πρα­ξι­κό­πη­μα της 25/11/75, με στόχο τη βίαια συ­ντρι­βή της αρι­στε­ρής πτέ­ρυ­γας του Κι­νή­μα­τος Ενό­πλων Δυ­νά­με­ων και τη σύλ­λη­ψη του Οτέλο Καρ­βά­λιο, ως προ­ϋ­πό­θε­ση για να λήξει η επα­να­στα­τι­κή πι­θα­νό­τη­τα που είχε ανοί­ξει το 1974.

Έτσι, σε μια μακρά πο­ρεία αγώ­νων, τε­λι­κά ελέγ­χθη­κε η απει­λή που είχε εξα­πο­λύ­σει ο Μάης.

Σε αυτή την πο­ρεία οι ορ­γα­νώ­σεις της επα­να­στα­τι­κής Αρι­στε­ράς υπο­χρε­ώ­θη­καν να με­τε­ξε­λι­χθούν. Πριν 50 χρό­νια, το 1973, οι Επι­τρο­πές Πε­ρι­φρού­ρη­σης της Κομ­μου­νι­στι­κής Λί­γκας διέ­λυ­σαν βίαια την προ­σπά­θεια της φα­σι­στι­κής ορ­γά­νω­σης Νέα Τάξη να κάνει ένα προ­κλη­τι­κό συ­νέ­δριο στο κέ­ντρο του Πα­ρι­σιού. Η «επι­χεί­ρη­ση» ήταν στρα­τιω­τι­κά άψογη (παρά τη δρα­κό­ντεια κι­νη­το­ποί­η­ση των CRS, των γαλ­λι­κών ΜΑΤ), όμως πο­λι­τι­κά έδωσε στην κυ­βέρ­νη­ση τη δυ­να­τό­τη­τα να θέσει τη Λίγκα εκτός νόμου. Το χτύ­πη­μα απο­κρού­στη­κε με μια με­γά­λη ενω­τι­κή-αμυ­ντι­κή κα­μπά­νια, όπου υπο­χρε­ώ­θη­κε να πάρει μέρος το ΚΚ Γαλ­λί­ας. Στις θυ­ελ­λώ­δεις και επώ­δυ­νες διερ­γα­σί­ες που ακο­λού­θη­σαν, οι σ. της Λί­γκας ανα­γκά­στη­καν να γί­νουν πιο συ­γκε­κρι­μέ­νοι: η επι­μο­νή στη διεκ­δί­κη­ση της Επα­νά­στα­σης, σε συν­θή­κες «μα­κρού χρό­νου», σή­μαι­νε υπο­χρε­ω­τι­κά την επα­νά­κτη­ση της πα­ρά­δο­σης του Ενιαί­ου Με­τώ­που, την «ανα­κά­λυ­ψη» της αξίας της με­τα­βα­τι­κής πο­λι­τι­κής και του με­τα­βα­τι­κού προ­γράμ­μα­τος. Με αυτή την κα­τά­κτη­ση βα­σι­κές ορ­γα­νώ­σεις της διε­θνούς επα­να­στα­τι­κής Αρι­στε­ράς βά­δι­σαν στις δύ­σκο­λες δε­κα­ε­τί­ες του ’80 και του ’90, με το ξέ­σπα­σμα της νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρης επί­θε­σης του κε­φα­λαί­ου επί Θά­τσερ και Ρί­γκαν.

Η διέ­ξο­δος από αυτές τις δυ­σκο­λί­ες χα­ρά­χτη­κε ξανά από τη μα­ζι­κή πα­ρέμ­βα­ση των από κάτω, με κέ­ντρο το ερ­γα­τι­κό κί­νη­μα: ο με­γά­λος απερ­για­κός γαλ­λι­κός Δε­κέμ­βρης του ’95 έθεσε τα θε­μέ­λια για τον ισχυ­ρι­σμό ότι είναι εφι­κτή μια απο­τε­λε­σμα­τι­κή και νι­κη­φό­ρα αντι­με­τώ­πι­ση του νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού. Ακο­λού­θη­σε το διε­θνές κί­νη­μα ενά­ντια στη νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη κα­πι­τα­λι­στι­κή πα­γκο­σμιο­ποί­η­ση.

Με το κλεί­σι­μο εκεί­νου του κύ­κλου αγώ­νων των αρχών του 21ού αιώνα, φαί­νε­ται ξανά να κυ­ριαρ­χούν οι πο­λι­τι­κές δυ­σκο­λί­ες. Όμως τα ση­μά­δια της ανά­τα­ξης είναι ήδη πα­ρα­πά­νω από ορατά στον κοι­νω­νι­κό ορί­ζο­ντα: το αν­θε­κτι­κό ερ­γα­τι­κό κί­νη­μα ενά­ντια στην ασφα­λι­στι­κή αντι­με­ταρ­ρύθ­μι­ση του Μα­κρόν στη Γαλ­λία, η απερ­για­κή σκυ­τα­λο­δρο­μία στη Βρε­τα­νία, οι με­γά­λες απερ­για­κές κι­νη­το­ποι­ή­σεις στη Γε­ρα­νία, η γε­νι­κή απερ­γία στο Ισ­ρα­ήλ (!), η δρα­στή­ρια αρι­στε­ρή δράση στη Λα­τι­νι­κή Αμε­ρι­κή, η μα­ζι­κή εξέ­γερ­ση στο Ιράν, είναι προει­δο­ποι­ή­σεις που θα έκα­ναν ένα βε­τε­ρά­νο του ’68 να χα­μο­γε­λά αι­σιό­δο­ξα βλέ­πο­ντας την προ­ο­πτι­κή μιας νέας «αρχής».

Σή­με­ρα η «γενιά του ‘68» μέσα στην Αρι­στε­ρά έχει πα­ρα­δώ­σει τη σκυ­τά­λη στη νε­ό­τε­ρη γενιά αγω­νι­στών-στριών. Έχει πα­ρα­δώ­σει ένα «πλαί­σιο» θέ­σε­ων σκέ­ψης-δρά­σης κατά πολύ πιο προ­χω­ρη­μέ­νο από το αντί­στοι­χο που αυτή πα­ρέ­λα­βε στα τέλη της σκο­τει­νής δε­κα­ε­τί­ας του ’50. Σε αυτή τη βάση πρέ­πει να πα­τά­με για να χτί­σου­με τις απα­ντή­σεις που απαι­τεί το μέλ­λον. Κρα­τώ­ντας την πο­λύ­τι­μη πα­ρα­κα­τα­θή­κη μιας επο­χής με­γά­λων ανα­τρο­πών: «Δεν ήταν παρά μια αρχή – Να συ­νε­χί­σου­με τον αγώνα!».

rproject.gr