Το αίμα που έχυσαν οι λουδίτες ήταν «η δροσιά / που το δέντρο θα ξαναζωντανέψει / της Λευτεριάς, το φυτεμένο από τον Λουντ».
Λόρδος Βύρων
Οι στίχοι που προηγούνται προέρχονται από το «Τραγούδι για τους λουδίτες» που έγραψε ο Βύρων το 1816,για να εγκωμιάσει τους Αγγλους υφαντουργούς, που τα έκαναν λαμπόγυαλο υπερασπιζόμενοι τις συνθήκες ζωής και δουλειάς τους, τις οποίες, με τον ακραίο μισανθρωπισμό τους, κατέστρεφαν οι καπιταλιστές. Η εκμηχάνιση είχε αναδειχθεί σε ένα από τα ισχυρότερα όπλα των αφεντικών απέναντι στους εργάτες. Ο,τι φαινόταν ως ουδέτερη (sic) τεχνολογική πρόοδος είχε έναν έντονα πολιτικό χαρακτήρα.
Χρήστος Λάσκος*
Αλλωστε, συνδεόταν στενά με νομοθετικές πρωτοβουλίες που διαμόρφωναν πραγματικά εφιαλτικές συνθήκες για τη βρετανική εργατική τάξη. Οι διαβόητοι Νόμοι για τη Φτώχεια (Poor Laws) εξανάγκαζαν τους φτωχούς να δουλεύουν με τους όρους των αφεντικών – διαφορετικά στοιβάζονταν υποχρεωτικά σε άσυλα καταναγκαστικής εργασίας. Οι «περιφράξεις» (enclosures) δεν αφορούσαν μόνο πρόβατα, αλλά πρωτίστως, στις αρχές του 19ου αιώνα, ανθρώπους.
Η εκμηχάνιση, όμως, επέτρεπε και κάτι ακόμα: την επέκταση της παιδικής εργασίας σε πρωτοφανή επίπεδα. Η αποειδίκευση που έφερνε η χρήση της έκανε τα παιδιά κατάλληλα για βιομηχανική εργασία. Ετσι, από τα έξι τους χρόνια, είχαν και αυτά την επιλογή (!) να έχουν πρόσβαση στο μεροκάματο – στη συνήθη περίπτωση, 7 μέρες τη βδομάδα, 12 ώρες τη μέρα. Σε ό,τι αφορά, άλλωστε, την παιδική εργασία, οι φιλελεύθεροι οπαδοί του καπιταλισμού ήταν πεπεισμένοι πως η απαγόρευση ή, έστω, ο περιορισμός της, αντέβαινε στην απρόσκοπτη λειτουργία της αγοράς και στην ελευθερία των εξάχρονων και των οκτάχρονων να επιλέγουν πώς θα διαθέσουν την εργασιακή τους ικανότητα. Εχει σημασία να διευκρινιστεί το σημείο αυτό: δεν ήταν οι συντηρητικοί, αλλά οι pro-capitalist φιλελεύθεροι οπαδοί της «προόδου», που επεδίωξαν και κατάφεραν να επιβάλουν, διά πυρός και σιδήρου, αυτές τις συνθήκες.
Η εργατική τάξη της εποχής, λοιπόν, είχε κάθε λόγο «να τα σπάει». Ηταν τέτοια η επιδείνωση της ζωής της, που θα ήταν παράλογο να μην επιτεθεί στο κύριο όπλο του ταξικού εχθρού, που «διψούσε για ανθρώπινη σάρκα». Οι νύχτες του βασιλιά Λουντ ήταν η ώρα της εργατικής τάξης, η οποία υπερασπιζόταν την «ηθική οικονομία» της, σύμφωνα με τον εύστοχο όρο του E. P. Thompson – η οποία, δηλαδή, υπερασπιζόταν τη ζωή της και τη ζωή των παιδιών της.
Οι πρώτοι λουδίτες δεν ήταν «τεχνοφοβικοί». Αλλωστε, είχαν πολύ περισσότερες τεχνικές γνώσεις από τα αφεντικά τους. Δεν είχαν κανένα πρόβλημα -το αντίθετο- να χρησιμοποιούν μηχανές, αρκεί αυτό να βελτίωνε τις συνθήκες ζωής και εργασίας τους. Οι περισσότερες, εξάλλου, μηχανές τις δικές τους γνώσεις εκμεταλλεύονταν, συγκεντρώνοντάς τες.
Το «σπάσιμο» ήταν ένας από τους τρόπους που είχαν να δίνουν την ταξική τους πάλη ενάντια στα αφεντικά. Δεν ήταν ο μοναδικός – η εργατική τάξη της πρώιμης εκβιομηχάνισης επέδειξε έναν αξιοθαύμαστο πλούτο αγωνιστικών πρακτικών. Οι μηχανές, ωστόσο, δεν μπορούσε παρά να ήταν στον στόχο. Η εξάπλωσή τους ήταν πρωταρχικά ο κύριος τρόπος που είχαν οι καπιταλιστές για να επιβάλουν την ανελέητη εξουσία τους. Οπως σημείωνε ο Μαρξ στο Κεφάλαιο, «[Οι μηχανές] είναι το πιο ισχυρό όπλο για την καταστολή των απεργιών, εκείνων των περιοδικών εξεγέρσεων της εργατικής τάξης ενάντια στην αυταρχία του κεφαλαίου […] Θα μπορούσαμε να γράψουμε μια ολόκληρη ιστορία των εφευρέσεων που έγιναν από το 1830 με μοναδικό σκοπό να παρέχουν στο κεφάλαιο όπλα ενάντια στην εξέγερση της εργατικής τάξης». Λέγεται συχνά ότι, εν τέλει, η εκμηχάνιση βελτίωσε και τη ζωή της εργατικής τάξης. Το σίγουρο είναι ότι, εν τέλει, είμαστε όλοι νεκροί. Ποιος λογικός άνθρωπος μπορεί να ισχυριστεί πως άξιζε να καταστραφούν δύο γενιές ανθρώπων -με σάρκα και οστά, με χαρές, λύπες, όνειρα- προκειμένου να «έρθει η πρόοδος»;
Κι όμως, υπάρχουν, ακόμη και στην Αριστερά, τέτοιες απόψεις. Ο ίδιος ο Μαρξ υπήρξε αμφίσημος συχνά – τελικά, όμως, μάλλον έκλινε προς την άποψη που διατυπώνει στο προηγούμενο παράθεμα από το Κεφάλαιο. Είναι, εξάλλου, συμβατή αυτή η τοποθέτηση με μια σύλληψη του κομμουνισμού όχι ως «τέλους» ή «ρυθμιστικής ιδέας», αλλά ως του πραγματικού κινήματος που καταλύει την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων – ή που το επιδιώκει, τουλάχιστον. Ο,τι, δηλαδή, έκαναν οι λουδίτες.
Οσοι από τους σημερινούς αριστερούς υποστηρίζουν την επιτάχυνση ως τον καλύτερο τρόπο προσέγγισης μιας καλής κοινωνίας, όσοι πιστεύουν ότι η τεχνολογική εξέλιξη, ιδίως η πλήρης αυτοματοποίηση, αποτελεί την οδό προς έναν αληθινό κομμουνισμό της πολυτέλειας, στηρίζονται στην ιδέα πως η τεχνολογία είναι ουδέτερη – διαφοροποιείται μόνο η χρήση της. Δεν υπάρχει καπιταλιστική τεχνολογία ή κομμουνιστική τεχνολογία, υπάρχει τεχνολογία. Ο αγώνας για την απαλλοτρίωσή της είναι ό,τι αρμόζει σε μια χειραφετική πολιτική. Ο Γκάβιν Μιούλερ αποδομεί εξαιρετικά αυτή την «αγαθή τεχνοφιλία».
Το βιβλίο είναι πραγματικά σπουδαίο. Παρακολουθώντας τη δύο αιώνων ιστορία των «λουδισμών» -απέναντι στην κεφαλαιοκρατική εκμηχάνιση, τον τεϊλορισμό, τη μεταπολεμική αυτοματοποίηση, την κυβερνητική, την πληροφορικοποίηση και την εισαγωγή της τεχνητής νοημοσύνης στην παραγωγή- αποδεικνύει κάτι που θα έπρεπε να είναι κοινός τόπος για τους αριστερούς, αλλά δεν είναι: η γνώση για τη χειραφέτηση έρχεται από τους αγώνες ενάντια στη διαρκή επίθεση του κεφαλαίου για την αύξηση του βαθμού εκμετάλλευσης. Οπως, μάλιστα, σημειώνουν οι μεταφραστές, «[η] επιστροφή στον απωθημένο λουδισμό των καθημερινών κινημάτων αντίστασης […] δεν γίνεται πρωτίστως για λόγους ιστορικής αποκατάστασης και θεωρητικής αυστηρότητας […] Η επιστροφή αυτή πάνω από όλα είναι παρότρυνση να αναμετρηθούμε με την αναδιοργάνωση του εργασιακού και ελεύθερου χρόνου, να φρενάρουμε την εντεινόμενη εκμετάλλευση, να διεκδικήσουμε εκ νέου τη γνώση και τον έλεγχο επί του προϊόντος και των συνθηκών της εργασίας μας – είναι μια προτροπή και προς εμάς “να σπάσουμε μηχανές”». Ειδικά σήμερα, που η άκριτη τεχνολαγνεία ευνουχίζει κάθε προσπάθεια Μεγάλης Αρνησης.
Η εργατική τάξη μπορεί να πάει πολύ μακριά στο Διάστημα, μπορεί να αναπτύξει τεχνολογίες οι οποίες να κάνουν τις σημερινές απλά παιχνιδάκια, πολύ επικίνδυνα όμως. Μόνο μια χειραφετημένη ανθρωπότητα μπορεί να πάει στην Ανδρομέδα. Ο επαναστατικός φουτουρισμός δεν είναι καθόλου ασύμβατος με τον επαναστατικό λουδισμό.
Αλλωστε, η επιστήμη, εφαρμοσμένη, ιδίως, όμως, η βασική, παράγεται σε συνθήκες πλήρους συλλογικότητας – ο ερευνητικός «κομμουνισμός» αποδεικνύεται, πάντα, αποτελεσματικότερος από τις ανόητα ανταγωνιστικές πρακτικές.
https://www.efsyn.gr/nisides/460884_o-loydismos-kai-i-taxiki-pali-diahronika
Σχόλια (0)