Νταβός 2025: Τραμπ εναντίον Φον ντερ Λάιεν

Πε­ρί­που 350 κυ­βερ­νη­τι­κοί ηγέ­τες, συ­μπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νων 60 αρ­χη­γών κρα­τών και κυ­βερ­νή­σε­ων, από όλες τις ση­μα­ντι­κές πε­ριο­χές (εκτός από τη Ρωσία, την Κίνα και την Ινδία) ήταν εκεί, μαζί με πολ­λούς διευ­θύ­νο­ντες συμ­βού­λους και ολι­γάρ­χες των πο­λυ­ε­θνι­κών, οι πε­ρισ­σό­τε­ροι από τους οποί­ους έφτα­σαν με τα ιδιω­τι­κά τους τζετ.

Φέτος, τα συ­νή­θη θέ­μα­τα της υπερ­θέρ­μαν­σης του πλα­νή­τη και της φτώ­χειας δεν ελή­φθη­σαν σχε­δόν κα­θό­λου υπόψη. Αυτό που κυ­ριάρ­χη­σε στις σκέ­ψεις των «με­γά­λων και καλών» της πα­γκό­σμιας οι­κο­νο­μί­ας ήταν η τε­χνη­τή νοη­μο­σύ­νη. Το θέμα του WEF 2025 ήταν «Συ­νερ­γα­σία για την εποχή της ευ­φυ­ΐ­ας». Η τε­χνη­τή νοη­μο­σύ­νη είναι αυτή που «κάνει γκελ» στους ηγέ­τες του κα­πι­τα­λι­σμού, ως η τε­χνο­λο­γία που πρό­κει­ται να με­τα­μορ­φώ­σει τις οι­κο­νο­μί­ες, προ­κα­λώ­ντας τα­χύ­τε­ρη αύ­ξη­ση του πραγ­μα­τι­κού ΑΕΠ και της πα­ρα­γω­γι­κό­τη­τας, φέρ­νο­ντας έτσι ευ­η­με­ρία για όλους -ή του­λά­χι­στον έτσι ελ­πί­ζουν. Το WEF πα­ρου­σί­α­σε μια έκ­θε­ση με τίτλο«AI in Action: Beyond Experimentation to Transform Industry» (Η Τε­χνη­τή Νοη­μο­σύ­νη στην Πράξη: Περ­νώ­ντας από τον πει­ρα­μα­τι­σμό  στον με­τα­σχη­μα­τι­σμό της βιο­μη­χα­νί­ας), η οποία υπο­στη­ρί­ζει ακρι­βώς αυτό, με διά­φο­ρες επι­φυ­λά­ξεις. Οι εκ­πρό­σω­ποι των ηγε­τών της τε­χνη­τής νοη­μο­σύ­νης κα­μά­ρω­ναν. «Η τε­χνο­λο­γία κι­νεί­ται με απί­στευ­τους ρυθ­μούς», λέει ο Ματ Γκάρ­μαν, διευ­θύ­νων σύμ­βου­λος της Amazon Web Services.

Σε προη­γού­με­να κεί­με­να, έχω γρά­ψει όσον αφορά την προ­ο­πτι­κή να μπο­ρέ­σει η Τε­χνη­τή Νοη­μο­σύ­νη να με­τα­σχη­μα­τί­σει τις οι­κο­νο­μί­ες στη διάρ­κεια της επό­με­νης δε­κα­ε­τί­ας πε­ρί­που. Εδώ αρκεί να πούμε ότι υπάρ­χουν τε­ρά­στιες δα­πά­νες για την ανά­πτυ­ξη της Τε­χνη­τής Νοη­μο­σύ­νης και των σχε­τι­κών υπο­δο­μών που πραγ­μα­το­ποιού­νται από τις ΗΠΑ και άλλες εται­ρεί­ες Τε­χνη­τής Νοη­μο­σύ­νης για να μπο­ρέ­σουν να απο­δώ­σουν. Λόγω αυτών των δα­πα­νών, οι εται­ρεί­ες θα χρεια­στούν εκα­το­ντά­δες δι­σε­κα­τομ­μύ­ρια σε νέα πρό­σθε­τα έσοδα από την τε­χνη­τή νοη­μο­σύ­νη για να δια­τη­ρή­σουν τα ση­με­ρι­νά πε­ρι­θώ­ρια κέρ­δους τους. Οι προ­βλέ­ψεις του Lawrence Berkeley Labs δεί­χνουν ότι η ζή­τη­ση ενερ­γεια­κής ισχύ­ος των κέ­ντρων δε­δο­μέ­νων (data centers) θα δι­πλα­σια­στεί σε σχέση με το ση­με­ρι­νό 4,4% της αμε­ρι­κα­νι­κής πα­ρα­γω­γής ηλε­κτρι­κής ενέρ­γειας. Οι ανε­ξάρ­τη­τοι δια­χει­ρι­στές συ­στη­μά­των όπως οι PJM και MISO πα­σχί­ζουν να αυ­ξή­σουν επι­πλέ­ον τις δυ­να­τό­τη­τες πα­ρα­γω­γής ενέρ­γειας με βάση αυτά που βλέ­πουν. Αλλά αυτό θα μπο­ρού­σε να οδη­γή­σει σε ένα κενό εσό­δων που μειώ­νει από­το­μα την κερ­δο­φο­ρία -σύμ­φω­να με με­λέ­τη της JP Morgan. (ΣτΜ το κενό εσό­δων είναι ερ­γα­λείο που χρη­σι­μο­ποιεί­ται από τις επι­χει­ρή­σεις προ­κει­μέ­νου να υπο­λο­γι­σθεί η από­στα­ση ανά­με­σα στα έσοδα που πραγ­μα­το­ποιού­νται και αυτά που εκτι­μά­ται πως θα μπο­ρού­σαν να πραγ­μα­το­ποι­η­θούν, η οποία προ­φα­νώς δεν είναι επι­θυ­μη­τή).

 

 

 

Οι επεν­δύ­σεις στην τε­χνη­τή νοη­μο­σύ­νη αυ­ξά­νουν επί­σης τη ζή­τη­ση ενέρ­γειας. O Διε­θνής Ορ­γα­νι­σμός Ενέρ­γειας (ΔΟΕ) προ­βλέ­πει ότι μέχρι το 2026 η κα­τα­νά­λω­ση ηλε­κτρι­κής ενέρ­γειας μόνο για τα κέ­ντρα δε­δο­μέ­νων θα μπο­ρού­σε να φθά­σει τις 1.000 TWh -πε­ρί­που ισο­δύ­να­μη με την ενερ­γεια­κή κα­τα­νά­λω­ση της Ια­πω­νί­ας. Επο­μέ­νως, η «τρο­φο­δό­τη­ση της Ευ­φυούς Επο­χής» θα είναι ένα τι­τά­νιο έργο και θα έχει βα­θύ­τα­το αντί­κτυ­πο στην πα­γκό­σμια ζή­τη­ση και προ­σφο­ρά ηλε­κτρι­κής ενέρ­γειας. Αυτό θα έχει ευ­ρύ­τε­ρες συ­νέ­πειες για τις βιο­μη­χα­νί­ες και τους στό­χους τους για απαλ­λα­γή από τον άν­θρα­κα και για μη­δε­νι­κό ισο­ζύ­γιο (εκ­πο­μπών άν­θρα­κα), καθώς οι  τα­χύ­τα­τα εξε­λισ­σό­με­νες τε­χνο­λο­γί­ες θα κα­τα­βρο­χθί­ζουν ενέρ­γεια με ρυθ­μούς πολύ υψη­λό­τε­ρους από τους ση­με­ρι­νούς. Έπει­τα, όπως έχου­με ανα­φέ­ρει σε πα­λιό­τε­ρο κεί­με­νο, υπάρ­χουν τε­ρά­στιες επι­πτώ­σεις για τις θέ­σεις ερ­γα­σί­ας και τα ερ­γα­τι­κά ει­σο­δή­μα­τα. Οι επεν­δύ­σεις στην τε­χνη­τή νοη­μο­σύ­νη θα μπο­ρού­σαν να επε­κτα­θούν κατά 160% τα επό­με­να δύο χρό­νια. Κατά συ­νέ­πεια, η χρήση του νερού και της γης από τα κέ­ντρα δε­δο­μέ­νων θα μπο­ρού­σε να έχει σο­βα­ρό αντί­κτυ­πο στο πε­ρι­βάλ­λον.

Ο νε­ο­ε­κλε­γείς πρό­ε­δρος Ντό­ναλντ Τραμπ μί­λη­σε στο WEF μέσω δο­ρυ­φό­ρου και δεν έχασε χρόνο να πει στο ακρο­α­τή­ριό του ότι οι ΗΠΑ πρό­κει­ται να ει­σέλ­θουν σε μια «χρυσή εποχή» που θα προ­ω­θεί­ται από την πα­ρα­γω­γή ενέρ­γειας, την τε­χνη­τή νοη­μο­σύ­νη, την απορ­ρύθ­μι­ση και τους χα­μη­λό­τε­ρους φό­ρους -και ότι οι χώρες που ίσως προ­σπα­θή­σουν να στα­θούν εμπό­διο στο δρόμο της καλά θα κά­νουν να προ­σέ­χουν.

Ο Τραμπ δή­λω­σε ότι οι ΗΠΑ θα πρέ­πει να δι­πλα­σιά­σουν την ενερ­γεια­κή τους πα­ρα­γω­γή, εν μέρει για να τρο­φο­δο­τή­σουν την Τε­χνη­τή Νοη­μο­σύ­νη. Έτσι, θα επι­σπεύ­σει τις εγκρί­σεις για νέες μο­νά­δες ηλε­κτρο­πα­ρα­γω­γής, τις οποί­ες οι εται­ρεί­ες θα μπο­ρούν να εγκα­τα­στή­σουν δίπλα στα ερ­γο­στά­σιά τους -κάτι που σή­με­ρα δεν είναι δυ­να­τό βάσει των ρυθ­μι­στι­κών πε­ριο­ρι­σμών. Οι εται­ρεί­ες θα μπο­ρούν να τρο­φο­δο­τούν αυτές τις μο­νά­δες με ό,τι θέ­λουν, συ­μπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νου του άν­θρα­κα ως εφε­δρεία, «του καλού, κα­θα­ρού άν­θρα­κα», επει­δή «τί­πο­τα δεν μπο­ρεί να κα­τα­στρέ­ψει τον άν­θρα­κα, ούτε ο και­ρός, ούτε μια βόμβα».

Ο Τραμπ θέλει να ρίξει την τιμή του πε­τρε­λαί­ου, ώστε να μειω­θούν οι τιμές της ενέρ­γειας για τις επεν­δύ­σεις (όχι τόσο πολύ για τα νοι­κο­κυ­ριά). Για να το πε­τύ­χει αυτό, θέλει οι ΗΠΑ και ο κό­σμος να κά­νουν «γε­ω­τρή­σεις μωρό μου, γε­ω­τρή­σεις» (drill, baby, drill). Δυ­στυ­χώς γι’ αυτόν, κάτι τέ­τοιο μπο­ρεί και να μην συμ­βεί. Τα έργα κα­τα­σκευ­ής αγω­γών πε­τρε­λαί­ου, αγω­γών φυ­σι­κού αε­ρί­ου και γραμ­μών με­τα­φο­ράς στις ΗΠΑ έχουν πρα­κτι­κά στα­μα­τή­σει, καθώς η με­γά­λη επα­νά­στα­ση του σχι­στό­λι­θου και του fracking στην πα­ρα­γω­γή πε­τρε­λαί­ου στις ΗΠΑ έχει αρ­χί­σει να εξα­ντλεί τη δυ­να­μι­κή της. Σύμ­φω­να με την Goehring&Rozencwajg LLC, μια εται­ρεία ερευ­νών που ει­δι­κεύ­ε­ται σε επεν­δύ­σεις σε φυ­σι­κούς πό­ρους, η πα­ρα­γω­γή σχι­στο­λι­θι­κού πε­τρε­λαί­ου στις ΗΠΑ βρί­σκε­ται «στις απαρ­χές» μιας πα­ρα­τε­τα­μέ­νης πτώ­σης, με κύριο υπαί­τιο την εξά­ντλη­ση των πόρων και όχι τη δυ­να­μι­κή της αγο­ράς ή τις υπερ­βο­λι­κές πε­ριο­ρι­στι­κές ρυθ­μί­σεις. Η ερευ­νη­τι­κή εται­ρεία προ­έ­βλε­ψε ότι η εκρη­κτι­κή αύ­ξη­ση της πα­ρα­γω­γής που προ­κλή­θη­κε από την επα­νά­στα­ση του σχι­στό­λι­θου θα τερ­μα­τι­στεί στις αρχές του 2025. Όμως η πραγ­μα­τι­κό­τη­τα θα μπο­ρού­σε να είναι χει­ρό­τε­ρη. Σύμ­φω­να με στοι­χεία της EIA (Energy Information Administration), η πα­ρα­γω­γή σχι­στο­λι­θι­κού αργού πε­τρε­λαί­ου κο­ρυ­φώ­θη­κε τον Νο­έμ­βριο του 2023 και έκτο­τε έχει μειω­θεί κατά πε­ρί­που 2%, ενώ η πα­ρα­γω­γή σχι­στο­λι­θι­κού ξηρού αε­ρί­ου κο­ρυ­φώ­θη­κε τον ίδιο μήνα και έκτο­τε έχει υπο­χω­ρή­σει κατά 1% ή κατά 1 δι­σε­κα­τομ­μύ­ριο κυ­βι­κά πόδια ημε­ρη­σί­ως.

 

 

Αυτό που θα μπο­ρού­σε να σώσει την απαί­τη­ση του Τραμπ για χα­μη­λό­τε­ρες τιμές πε­τρε­λαί­ου, παρά την εξα­σθέ­νι­ση της αύ­ξη­σης της προ­σφο­ράς, είναι ότι υπο­χω­ρεί επί­σης και η αύ­ξη­ση της πα­γκό­σμιας ζή­τη­σης για πε­τρε­λαϊ­κά προ­ϊ­ό­ντα. Ο ρυθ­μός αύ­ξη­σης της σχε­τι­κής ζή­τη­σης μειώ­θη­κε σχε­δόν στο μισό το 2024 σε σύ­γκρι­ση με το 2023.

 

 

 

Οι χα­μη­λό­τε­ρες τιμές ενέρ­γειας θα μπο­ρού­σαν να είναι ση­μα­ντι­κές για την πο­λι­τι­κή του Τραμπ, αν αυτό σή­μαι­νε ότι ο πλη­θω­ρι­σμός θα συ­νέ­χι­ζε να μειώ­νε­ται και θα πα­ρέ­με­νε σε χα­μη­λά επί­πε­δα. Το πρό­βλη­μα είναι ότι, αυτή τη στιγ­μή, πα­ρα­τη­ρεί­ται η αντί­θε­τη τάση. Ο συ­νο­λι­κός πλη­θω­ρι­σμός στις ΗΠΑ αυ­ξα­νό­ταν το τε­λευ­ταίο εξά­μη­νο του 2024, λόγω της ανό­δου των τιμών της ενέρ­γειας και των τρο­φί­μων και ορι­σμέ­νων υπο­κεί­με­νων «δυ­σμε­τά­βλη­των» συ­νι­στω­σών, όπως το κό­στος τω­να­σφα­λειών αυ­το­κι­νή­των και υγεί­ας, των ενοι­κί­ων και της φι­λο­ξε­νί­ας.  Η Ομο­σπον­δια­κή Τρά­πε­ζα των ΗΠΑ δεν κερ­δί­ζει τον πό­λε­μο κατά του πλη­θω­ρι­σμού.

Ο Τζακ Ρά­σμους (κα­θη­γη­τής Οι­κο­νο­μι­κών) έχει επι­ση­μά­νει ότι η επί­ση­μη εκτί­μη­ση των ΗΠΑ για την αύ­ξη­ση του επι­πέ­δου των τιμών για τα αμε­ρι­κα­νι­κά νοι­κο­κυ­ριά από το 2020 και μετά είναι πε­ρί­που 24%. Όμως ο αριθ­μός αυτός δεν απο­τυ­πώ­νει σωστά την αύ­ξη­ση των τιμών πολ­λών βα­σι­κών ειδών δια­τρο­φής, όπως το ψωμί, το γάλα, τα αυγά, το κο­τό­που­λο κ.λπ. που έχουν αυ­ξη­θεί κατά 30-40% από το 2020. Το πραγ­μα­τι­κό κό­στος στέ­γα­σης (τιμές κα­τοι­κιών, ενοί­κια) έχει αυ­ξη­θεί ακόμη πε­ρισ­σό­τε­ρο. Οι τιμές των κα­τοι­κιών σε πα­νε­θνι­κό επί­πε­δο έχουν αυ­ξη­θεί κατά 39% σύμ­φω­να με τον δεί­κτη τιμών κα­τοι­κιών Shiller. Αλλά το κό­στος των ενυ­πό­θη­κων δα­νεί­ων των νοι­κο­κυ­ριών -δη­λα­δή αυτό που πραγ­μα­τι­κά πλη­ρώ­νουν τα νοι­κο­κυ­ριά από τον μη­νιαίο προ­ϋ­πο­λο­γι­σμό τους- έχει αυ­ξη­θεί κατά 113%! Οι επί­ση­μοι δεί­κτες τιμών των ΗΠΑ, όπως ο ΔΤΚ, δεν πε­ρι­λαμ­βά­νουν τα επι­τό­κια των ενυ­πό­θη­κων δα­νεί­ων. Συ­νε­πώς, ο πλη­θω­ρι­σμός των ενυ­πό­θη­κων δα­νεί­ων λόγω της αύ­ξη­σης του κό­στους των τόκων έχει αυ­ξη­θεί πολύ τα­χύ­τε­ρα και υψη­λό­τε­ρα στο 113%, σε σχέση με το 39% για την τιμή αγο­ράς ενός σπι­τιού. Ο πλη­θω­ρι­σμός στη στέ­γα­ση (σπί­τια και ενοί­κια & συ­να­φή έξοδα) είναι ακόμη υψη­λό­τε­ρος αν συ­μπε­ρι­λη­φθούν τα έξοδα ασφά­λι­σης κα­τοι­κί­ας, οι επι­σκευ­ές κα­τοι­κί­ας και άλλες χρε­ώ­σεις που ορί­ζουν τη «στέ­γα­ση» στις κυ­βερ­νη­τι­κές στα­τι­στι­κές. Τα επι­τό­κια των πι­στω­τι­κών καρ­τών αυ­ξή­θη­καν από 16% σε 24%, τα τρα­πε­ζι­κά δά­νεια αυ­το­κι­νή­του πε­ρί­που δι­πλα­σιά­στη­καν στο 9% κατά μέσο όρο, ενώ τα φοι­τη­τι­κά δά­νεια εκτι­νά­χθη­καν στο 6,8% ή και ψη­λό­τε­ρα. «Όταν συ­νυ­πο­λο­γί­ζε­ται σωστά ο πλη­θω­ρι­σμός των τόκων -μαζί με τις αυ­ξή­σεις στην ακί­νη­τη πε­ριου­σία της το­πι­κής αυ­το­διοί­κη­σης και άλ­λους φό­ρους, τέλη και άλλες επι­βα­ρύν­σεις που δεν λαμ­βά­νο­νται υπόψη από τον κυ­βερ­νη­τι­κό Δεί­κτη Τιμών Κα­τα­να­λω­τή- ο πραγ­μα­τι­κός πλη­θω­ρι­σμός που βιώ­νουν τα αμε­ρι­κα­νι­κά νοι­κο­κυ­ριά από τον Ια­νουά­ριο του 2021 είναι εύ­κο­λα 35%-40% και επο­μέ­νως πολύ υψη­λό­τε­ρος από τον επί­ση­μο αριθ­μό του ΔΤΚ του 24%».

Έπει­τα υπάρ­χουν τα σχέ­δια του Τραμπ να αυ­ξή­σει τους δα­σμούς στις ει­σα­γω­γές από άλλες χώρες, που δεν θα αφο­ρούν μόνο στα πα­ρα­γω­γι­κά αγαθά αλλά και βα­σι­κά πεδία κα­τα­νά­λω­σης. Αυτό είναι πολύ πι­θα­νό να ασκή­σει ανο­δι­κές πιέ­σεις στις τιμές για τα νοι­κο­κυ­ριά, εκτός εάν το αμε­ρι­κά­νι­κο δο­λά­ριο συ­νε­χί­σει να αυ­ξά­νει την συ­ναλ­λαγ­μα­τι­κή του αξία σε σχέση με άλλα νο­μί­σμα­τα. Αλλά αυτό μπο­ρεί να μην συ­νε­χι­στεί. Ο Τραμπ απαι­τεί από την Ομο­σπον­δια­κή Τρά­πε­ζα των ΗΠΑ (Fed) να μειώ­σει τα επι­τό­κια το 2025. Εάν η Fed συ­ναι­νέ­σει, η αξία του δο­λα­ρί­ου μπο­ρεί να πέσει καθώς ο πλη­θω­ρι­σμός θα αυ­ξά­νε­ται –αντι­φα­τι­κά απο­τε­λέ­σμα­τα δη­λα­δή για τις επι­διώ­ξεις του Τραμπ. Ωστό­σο, πλη­θαί­νουν οι εν­δεί­ξεις ότι η Fed, που εξα­κο­λου­θεί να ελ­πί­ζει ότι θα κερ­δί­σει τον πό­λε­μο κατά του πλη­θω­ρι­σμού, θα δια­τη­ρή­σει τα επι­τό­κια εκεί που είναι, παρά τις πιέ­σεις του Τραμπ. Ει­δι­κά καθώς οι σχε­δια­ζό­με­νες από τον Τραμπ αυ­ξή­σεις δα­σμών και  απε­λά­σεις με­τα­να­στών ερ­γα­τών χωρίς χαρ­τιά θα ωθή­σουν προς τα πάνω τις τιμές και το κό­στος ερ­γα­σί­ας για την αμε­ρι­κα­νι­κή βιο­μη­χα­νία.

Σύμ­φω­να με τον αντι­πρό­ε­δρο Βανς, η κυ­βέρ­νη­ση Τραμπ σχε­διά­ζει να απε­λαύ­νει πε­ρί­που 1 εκα­τομ­μύ­ριο ερ­γα­ζό­με­νους χωρίς χαρ­τιά ετη­σί­ως. Ο ση­με­ρι­νός αριθ­μός των ερ­γα­ζο­μέ­νων χωρίς χαρ­τιά στις ΗΠΑ εκτι­μά­ται σε 11,7 εκα­τομ­μύ­ρια, αλλά ο ρυθ­μός αύ­ξη­σής τους μειώ­νε­ται.

 

 

Το Συμ­βού­λιο Με­τα­νά­στευ­σης εκτι­μά ότι ένα πρό­γραμ­μα απε­λά­σε­ων θα μπο­ρού­σε να κο­στί­σει 88 δι­σε­κα­τομ­μύ­ρια δο­λά­ρια ετη­σί­ως εάν εφαρ­μο­στεί. Και όπως έχω επι­ση­μά­νει και στο πα­ρελ­θόν, η κα­θα­ρή (εισ­ρο­ές σε σχέση με τις εκρο­ές) με­τα­νά­στευ­ση προς τις ΗΠΑ ήταν ζω­τι­κής ση­μα­σί­ας για την οι­κο­νο­μι­κή ανά­πτυ­ξή τους τα τε­λευ­ταία χρό­νια. Η πε­ρι­κο­πή της, σύμ­φω­να με τις εκτι­μή­σεις του αμε­ρι­κα­νι­κού think-tank PIIE, θα οδη­γού­σε σε μεί­ω­ση του πραγ­μα­τι­κού ΑΕΠ κατά 1,2%-7,4% έως το 2028, με πα­ρό­μοια μεί­ω­ση της απα­σχό­λη­σης ως απο­τέ­λε­σμα. Πι­θα­νό­τα­τα όμως οι απε­λά­σεις δεν θα φθά­σουν σε αυτό το επί­πε­δο και η «νό­μι­μη» με­τα­νά­στευ­ση εξει­δι­κευ­μέ­νων ερ­γα­ζο­μέ­νων θα συ­νε­χι­στεί με κά­ποιο ρυθμό υπό τον Τραμπ.

 

 

Οι εγ­χώ­ριες πο­λι­τι­κές του Τραμπ είναι πολύ πιο ξε­κά­θα­ρες. Θέλει να προ­βεί σε ση­μα­ντι­κές πε­ραι­τέ­ρω μειώ­σεις του φόρου ει­σο­δή­μα­τος και του φόρου εται­ρι­κών κερ­δών, ενώ ταυ­τό­χρο­να θα πε­ρι­κό­ψει τις κρα­τι­κές δα­πά­νες, ιδίως σε ομο­σπον­δια­κό επί­πε­δο -κλα­σι­κά νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρα «trickle down economics» (η θε­ω­ρία της αυ­θόρ­μη­της «διά­χυ­σης του πλού­του» που συσ­σω­ρεύ­ουν οι ελίτ προς τα κάτω).

 

 

Η πε­ρι­κο­πή των κρα­τι­κών δα­πα­νών δεν θα είναι τόσο εύ­κο­λη υπό­θε­ση, όπως έχουν δια­πι­στώ­σει πά­μπο­λες νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρες κυ­βερ­νή­σεις. Οι κρα­τι­κές δα­πά­νες που είναι στη «δια­κρι­τι­κή ευ­χέ­ρεια» της κυ­βέρ­νη­σης (ΣτΜ αυτές που δεν έχουν κα­θο­ρι­σμέ­νο αριθ­μό δι­καιού­χων και συ­γκε­κρι­μέ­νη πο­σο­τι­κά υπο­χρέ­ω­ση κά­λυ­ψης) έχουν ήδη πε­ρι­κο­πεί κατά κόρον. Η πρό­νοια, η ια­τρι­κή πε­ρί­θαλ­ψη ηλι­κιω­μέ­νων (Medicaire) κ.λπ. είναι δα­πά­νες «κα­το­χυ­ρω­μέ­νων δι­καιω­μά­των», που είναι πολύ πιο δύ­σκο­λο να μειω­θούν. Ο νέος τσά­ρος των πε­ρι­κο­πών του Τραμπ, ο Ίλον Μασκ, θα δια­πι­στώ­σει ότι οι μόνοι το­μείς που μπο­ρεί να πε­ρι­κό­ψει είναι οι αμυ­ντι­κές δα­πά­νες! Η απα­σχό­λη­ση 3 εκατ. ατό­μων στο ομο­σπον­δια­κό κρά­τος απο­τε­λεί το χα­μη­λό­τε­ρο επί­πε­δο ως πο­σο­στό της συ­νο­λι­κής απα­σχό­λη­σης στις ΗΠΑ εδώ και 85 χρό­νια (~2%). Με­τα­ξύ των ομο­σπον­δια­κών ερ­γα­ζο­μέ­νων, ο με­γα­λύ­τε­ρος ερ­γο­δό­της είναι το Υπουρ­γείο Άμυ­νας (χωρίς να υπο­λο­γί­ζο­νται οι εν ενερ­γεία στρα­τιω­τι­κοί), ακο­λου­θού­με­νο από την Τα­χυ­δρο­μι­κή Υπη­ρε­σία και τις Υπο­θέ­σεις Βε­τε­ρά­νων (Veterans Affairs). Οι πιο πι­θα­νοί στό­χοι επί­θε­σης του Μασκ, δη­λα­δή η Υπη­ρε­σία Προ­στα­σί­ας Πε­ρι­βάλ­λο­ντος, η Επι­τρο­πή Κε­φα­λαια­γο­ράς και το Υπουρ­γείο Ερ­γα­σί­ας, αντι­προ­σω­πεύ­ουν μαζί λι­γό­τε­ρο από το 1% των ομο­σπον­δια­κών ερ­γα­ζο­μέ­νων, ενώ το Υπουρ­γείο Παι­δεί­ας αντι­προ­σω­πεύ­ει μόλις το 0,14%.

 

 

Μι­λώ­ντας για «αμυ­ντι­κές δα­πά­νες», στην ομι­λία του στο Ντα­βός, ο Τραμπ επα­νήλ­θε στην τα­κτι­κή απαί­τη­σή του να αρ­χί­σουν οι ευ­ρω­παϊ­κές κυ­βερ­νή­σεις να πλη­ρώ­νουν για τη δική τους άμυνα και για την στή­ρι­ξη της Ου­κρα­νί­ας. Είπε ότι θα απαι­τή­σει από τα μέλη του ΝΑΤΟ να πλη­ρώ­νουν το 5% του ΑΕΠ τους για την άμυνα, υπερ­δι­πλα­σιά­ζο­ντας τον ση­με­ρι­νό μέσο όρο. Μια τέ­τοια με­τα­τό­πι­ση των δα­πα­νών προς τον στρα­τό θα ήταν κα­τα­στρο­φι­κή για τα δη­μο­σιο­νο­μι­κά της Ευ­ρώ­πης, σε μια συ­γκυ­ρία που οι εθνι­κές κυ­βερ­νή­σεις στην ΕΕ υπο­τί­θε­ται ότι πρέ­πει να επεν­δύ­ουν πε­ρισ­σό­τε­ρα στον έλεγ­χο του κλί­μα­τος και στην ψη­φιο­ποί­η­ση της τε­χνη­τής νοη­μο­σύ­νης, ενώ ταυ­τό­χρο­να θα πρέ­πει να επι­τυγ­χά­νουν πρω­το­γε­νή δη­μο­σιο­νο­μι­κά πλε­ο­νά­σμα­τα με­σο­πρό­θε­σμα για να τη­ρούν τους δη­μο­σιο­νο­μι­κούς κα­νό­νες της ΕΕ.

 

 

 

Παρ’ όλα αυτά, ο Τραμπ πα­ρα­λη­ρού­σε για το πώς το «ρυθ­μι­στι­κό κα­θε­στώς» της Ευ­ρώ­πης αντι­με­τω­πί­ζει την Αμε­ρι­κή «πολύ άσχη­μα» και «πολύ, πολύ άδικα με τους φό­ρους ΦΠΑ και όλους τους άλ­λους φό­ρους που επι­βάλ­λουν». Δή­λω­σε ότι οι ρυθ­μι­στι­κοί κα­νό­νες της Ευ­ρώ­πης για τις αμε­ρι­κα­νι­κές εται­ρεί­ες τε­χνο­λο­γί­ας στε­ρούν δι­σε­κα­τομ­μύ­ρια από την Apple, την Google και το Facebook. Η Ευ­ρώ­πη δεν αγο­ρά­ζει αμε­ρι­κα­νι­κά αγρο­τι­κά προ­ϊ­ό­ντα ή αμε­ρι­κα­νι­κά αυ­το­κί­νη­τα, αλλά αντί­θε­τα στέλ­νει αυ­το­κί­νη­τα στις ΗΠΑ κατά εκα­τομ­μύ­ρια. Αυτό έχει ως απο­τέ­λε­σμα «εμπο­ρι­κά ελ­λείμ­μα­τα εκα­το­ντά­δων δι­σε­κα­τομ­μυ­ρί­ων δο­λα­ρί­ων» με την ΕΕ, οπότε «Θα κά­νου­με κάτι γι’ αυτό».

Όλα αυτά κα­τέ­στη­σαν την ομι­λία της προ­έ­δρου της Κο­μι­σιόν Φον ντερ Λάιεν ιδιαί­τε­ρα αδύ­να­μη. Ανα­γνώ­ρι­σε ότι η Ευ­ρώ­πη υπο­λεί­πε­ται των ΗΠΑ στις επεν­δύ­σεις νέων τε­χνο­λο­γιών.

«Για να δια­τη­ρή­σου­με την ανά­πτυ­ξή μας στο επό­με­νο τέ­ταρ­το του αιώνα, η Ευ­ρώ­πη πρέ­πει να αλ­λά­ξει τα­χύ­τη­τα». Ανα­κοί­νω­σε ότι η Ευ­ρω­παϊ­κή Επι­τρο­πή πρό­κει­ται να πα­ρου­σιά­σει έναν οδικό χάρτη για την ανά­πτυ­ξη, που ονο­μά­ζε­ται «Πυ­ξί­δα Αντα­γω­νι­στι­κό­τη­τας». Τι θα προ­τεί­νει αυτός ο οδι­κός χάρ­της για την αντι­με­τώ­πι­ση της «υπαρ­ξια­κής πρό­κλη­σης που αντι­με­τω­πί­ζει η Ευ­ρώ­πη» (με τα  λόγια του Μάριο Ντρά­γκι) και δε­δο­μέ­νων των σχε­δί­ων του Τραμπ να δια­λύ­σει τις οι­κο­νο­μί­ες της Ευ­ρώ­πης; Δεν θα πρό­κει­ται για πε­ρισ­σό­τε­ρες δη­μό­σιες επεν­δύ­σεις, αλλά αντί­θε­τα για μια εξάρ­τη­ση από τη χρη­μα­το­δό­τη­ση ιδιω­τι­κών κε­φα­λαί­ων σε ολό­κλη­ρη την ΕΕ.

«Η Ευ­ρώ­πη χρειά­ζε­ται μια βαθιά και ρευ­στή κε­φα­λαια­γο­ρά». Βλέ­πε­τε, οι ευ­ρω­παϊ­κές εται­ρεί­ες δεν μπο­ρούν να αντλή­σουν τη χρη­μα­το­δό­τη­ση που χρειά­ζο­νται, «επει­δή η εγ­χώ­ρια κε­φα­λαια­γο­ρά μας είναι κα­τα­κερ­μα­τι­σμέ­νη», δη­λα­δή πολύ μικρή. Ποια είναι η απά­ντη­ση; Η Κο­μι­σιόν θέλει να δη­μιουρ­γή­σει μια Ευ­ρω­παϊ­κή Ένωση Απο­τα­μιεύ­σε­ων και Επεν­δύ­σε­ων -«με νέα ευ­ρω­παϊ­κά απο­τα­μιευ­τι­κά και επεν­δυ­τι­κά προ­ϊ­ό­ντα, νέα κί­νη­τρα για risk capital (ΣτΜ κε­φά­λαια που κι­νού­νται προς επεν­δύ­σεις με υψη­λό­τε­ρες απο­δό­σεις και άρα υψη­λό­τε­ρο κίν­δυ­νο απω­λειών) και μια νέα ώθηση για να δια­σφα­λι­στεί η απρό­σκο­πτη ροή επεν­δύ­σε­ων σε ολό­κλη­ρη την ένωσή μας». Άρα πάμε για πε­ρισ­σό­τε­ρα χρή­μα­τα για το χρη­μα­το­πι­στω­τι­κό κε­φά­λαιο και πε­ρισ­σό­τε­ρα κέρδη για τους επεν­δυ­τές.

Η δεύ­τε­ρη πο­λι­τι­κή είναι η απορ­ρύθ­μι­ση της ευ­ρω­παϊ­κής βιο­μη­χα­νί­ας: «πάρα πολ­λές επι­χει­ρή­σεις κα­θυ­στε­ρούν τις επεν­δύ­σεις στην Ευ­ρώ­πη λόγω της πε­ριτ­τής γρα­φειο­κρα­τί­ας». Η ενιαία ευ­ρω­παϊ­κή αγορά εξα­κο­λου­θεί να έχει πάρα πολ­λούς εθνι­κούς φραγ­μούς, επο­μέ­νως η Ευ­ρώ­πη χρειά­ζε­ται ένα ενιαίο σύ­νο­λο κα­νό­νων.

Η τρίτη πο­λι­τι­κή είναι η μεί­ω­ση του ενερ­γεια­κού κό­στους. Βλέ­πε­τε, η Ρωσία διέ­κο­ψε τον ενερ­γεια­κό εφο­δια­σμό της Ευ­ρώ­πης (!) και έτσι το κό­στος αυ­ξή­θη­κε. Και τώρα οι ΗΠΑ πα­ρέ­χουν πάνω από το 50% του εφο­δια­σμού με υγρο­ποι­η­μέ­νο φυ­σι­κό αέριο (LNG). Η Ντερ Λάιεν πα­ρα­δέ­χθη­κε ότι «τα νοι­κο­κυ­ριά και οι επι­χει­ρή­σεις είδαν το ενερ­γεια­κό κό­στος στα ύψη και οι λο­γα­ρια­σμοί για πολ­λούς δεν έχουν ακόμη μειω­θεί. Τώρα, η αντα­γω­νι­στι­κό­τη­τά μας εξαρ­τά­ται από την επι­στρο­φή σε χα­μη­λές και στα­θε­ρές τιμές ενέρ­γειας».

 

 

 

Πώς θα επι­τευ­χθεί αυτό; Με πε­ρισ­σό­τε­ρη «κα­θα­ρή ενέρ­γεια» από ανα­νε­ώ­σι­μες πηγές και από νέες τε­χνο­λο­γί­ες, όπως η σύ­ντη­ξη, η ενι­σχυ­μέ­νη γε­ω­θερ­μία και οι μπα­τα­ρί­ες στε­ρε­άς κα­τά­στα­σης. Όμως αυτά δεν θα γί­νουν με πε­ρισ­σό­τε­ρες δη­μό­σιες επεν­δύ­σεις, αλλά με την κι­νη­το­ποί­η­ση «πε­ρισ­σό­τε­ρων ιδιω­τι­κών κε­φα­λαί­ων για τον εκ­συγ­χρο­νι­σμό των δι­κτύ­ων ηλε­κτρι­κής ενέρ­γειας και των υπο­δο­μών απο­θή­κευ­σης».

Έτσι, η απά­ντη­ση της Ευ­ρώ­πης στον Τραμπ είναι να βα­σί­ζε­ται ακόμη πε­ρισ­σό­τε­ρο στις ει­σα­γω­γές ενέρ­γειας από τις ΗΠΑ, να ελ­πί­ζει ότι ο ιδιω­τι­κός το­μέ­ας θα επεν­δύ­σει σε νέες τε­χνο­λο­γί­ες επει­δή η Ευ­ρώ­πη θα «απορ­ρυθ­μι­στεί» και ότι ο χρη­μα­το­πι­στω­τι­κός το­μέ­ας θα προ­σφέ­ρει πε­ρισ­σό­τε­ρα δά­νεια για επεν­δύ­σεις αντί να κερ­δο­σκο­πεί σε χρη­μα­το­οι­κο­νο­μι­κά πε­ριου­σια­κά στοι­χεία. Σας αφήνω να κρί­νε­τε πόσο πι­θα­νό είναι να πε­τύ­χει αυτή η στρα­τη­γι­κή.

Το μέλ­λον, όπως το σκια­γρά­φη­σαν στο Ντα­βός ο Τραμπ και η Φον ντερ Λάιεν, είναι ένα μέλ­λον πε­ρισ­σό­τε­ρων φραγ­μών στο εμπό­ριο με­τα­ξύ των χωρών και  με­γα­λύ­τε­ρης απορ­ρύθ­μι­σης, ώστε οι τρα­πε­ζί­τες και οι βιο­μή­χα­νοι να μπο­ρούν να κά­νουν ό,τι θέ­λουν, ανε­ξάρ­τη­τα από τη ζημιά στην ασφά­λεια και τα δι­καιώ­μα­τα των κα­τα­να­λω­τών και τις επι­πτώ­σεις στο πε­ρι­βάλ­λον και το κλίμα. Η Φον ντερ Λάιεν δή­λω­σε ότι η Συμ­φω­νία του Πα­ρι­σιού για τους κλι­μα­τι­κούς στό­χους είναι ζω­τι­κής ση­μα­σί­ας να δια­τη­ρη­θεί (πα­ρό­λο που το όριο των στό­χων της ξε­πε­ρά­στη­κε από το 2024), ενώ ο Τραμπ απέ­συ­ρε τις ΗΠΑ από τη συμ­φω­νία (ξανά). Πιο συ­γκε­κρι­μέ­να όμως, το να βα­σι­στεί κα­νείς στον ιδιω­τι­κό τομέα για να κάνει αυτός αυ­ξη­μέ­νες επεν­δύ­σεις στην τε­χνο­λο­γία και τον έλεγ­χο του κλί­μα­τος για να αλ­λά­ξει η πα­γκό­σμια οι­κο­νο­μία, θα απο­δει­χθεί, για άλλη μια φορά απο­τυ­χη­μέ­νη μέ­θο­δος.

 

 

Εν τω με­τα­ξύ, η ανι­σό­τη­τα του πλού­του και των ει­σο­δη­μά­των σε όλο τον κόσμο συ­νε­χί­ζε­ται. Κάθε χρόνο στο Ντα­βός, η Oxfam πα­ρου­σιά­ζει μια έκ­θε­ση που απο­τε­λεί κα­τα­δι­κα­στι­κό ανά­θε­μα στην ανι­σό­τη­τα και κάθε χρόνο οι συμ­με­τέ­χο­ντες στο Ντα­βός γε­νι­κά την αγνο­ούν. Φέτος οι οι­κο­νο­μο­λό­γοι της Oxfam δια­πί­στω­σαν ότι «ο πλού­τος των δι­σε­κα­τομ­μυ­ριού­χων αυ­ξή­θη­κε τρεις φορές τα­χύ­τε­ρα το 2024 από ό,τι το 2023. Ανα­μέ­νε­ται να προ­κύ­ψουν πέντε τρι­σε­κα­τομ­μυ­ριού­χοι μέσα σε μια δε­κα­ε­τία. Εν τω με­τα­ξύ, οι κρί­σεις της οι­κο­νο­μί­ας, του κλί­μα­τος και των συ­γκρού­σε­ων ση­μαί­νουν ότι ο αριθ­μός των αν­θρώ­πων που ζουν σε συν­θή­κες φτώ­χειας δεν έχει αλ­λά­ξει σχε­δόν κα­θό­λου από το 1990». Η έκ­θε­ση επε­σή­μα­νε ότι ο πε­ρισ­σό­τε­ρος πλού­τος των δι­σε­κα­τομ­μυ­ριού­χων «ει­σπράτ­τε­ται» και δεν κερ­δί­ζε­ται: «το 60% προ­έρ­χε­ται είτε από κλη­ρο­νο­μιά, είτε από ευ­νοιο­κρα­τία είτε από μο­νο­πω­λια­κή δύ­να­μη». Το 2024, ο πλού­τος κα­θε­νός από τους 10 πλου­σιό­τε­ρους άν­δρες αυ­ξα­νό­ταν κατά σχε­δόν 100 εκα­τομ­μύ­ρια δο­λά­ρια την ημέρα κατά μέσο όρο. «Ακόμη και αν ξε­κι­νού­σα­τε πριν από 315.000 χρό­νια και την εποχή των πρώ­των αν­θρώ­πων να απο­τα­μιεύ­ε­τε 1.000 δο­λά­ρια την ημέρα, και πάλι δεν θα εί­χα­τε σή­με­ρα τόσα χρή­μα­τα όσα ένας από τους δέκα πλου­σιό­τε­ρους δι­σε­κα­τομ­μυ­ριού­χους. Αν οποιοσ­δή­πο­τε από τους 10 πλου­σιό­τε­ρους δι­σε­κα­τομ­μυ­ριού­χους έχανε το 99% του πλού­του του, θα εξα­κο­λου­θού­σε να είναι δι­σε­κα­τομ­μυ­ριού­χος».

 

 

Η υπουρ­γός Οι­κο­νο­μι­κών του Ηνω­μέ­νου Βα­σι­λεί­ου, Ρέι­τσελ Ριβς, ήταν επί­σης στο Ντα­βός. Κατά τη διάρ­κεια του πρω­ι­νού της δεύ­τε­ρης ημέ­ρας, κά­ποιος ρώ­τη­σε την υπουρ­γό της Βρε­τα­νί­ας πώς αι­σθά­νε­ται για τη «δη­μιουρ­γία πλού­του». Αι­σθα­νό­ταν άνετα με αυτό, όπως ο Τόνι Μπλερ; «Απο­λύ­τως», απά­ντη­σε η Ριβς. «Απο­λύ­τως άνετη». Προ­φα­νώς, το τε­ρα­τώ­δες επί­πε­δο του πλού­του που ανα­φέ­ρε­ται στην έκ­θε­ση της Oxfam και επι­δει­κνύ­ε­ται ανοι­χτά από τους ολι­γάρ­χες που συμ­με­τέ­χουν στο Ντα­βός δεν την προ­βλη­μά­τι­ζε. Μου θύ­μι­σε έναν προη­γού­με­νο υπουρ­γό των Ερ­γα­τι­κών στην κυ­βέρ­νη­ση του Τόνι Μπλερ, τον Πίτερ Μά­ντελ­σον (η ει­ρω­νεία τον έκανε σή­με­ρα πρε­σβευ­τή του Ηνω­μέ­νου Βα­σι­λεί­ου στις ΗΠΑ του Τραμπ), ο οποί­ος κά­πο­τε δή­λω­σε δια­βό­η­τα ότι ήταν «εξαι­ρε­τι­κά άνε­τος με το να γί­νο­νται κά­ποιοι άν­θρω­ποι προ­κλη­τι­κά πά­μπλου­τοι… εφό­σον πλη­ρώ­νουν τους φό­ρους τους» (πράγ­μα που, φυ­σι­κά, σπα­νί­ως κά­νουν).

 

 

 

Η επι­κε­φα­λής του ΔΝΤ, Κρι­στα­λί­να Γκε­ορ­γκί­ε­βα, ήταν προ­φα­νώς επί­σης στο Ντα­βός. Απευ­θυ­νό­με­νη σε μια επί­λε­κτη ομάδα κο­ρυ­φαί­ων ηγε­τών της πα­γκό­σμιας πο­λι­τι­κής, επι­χει­ρη­μα­τι­κό­τη­τας και κοι­νω­νί­ας των πο­λι­τών, τους υπεν­θύ­μι­σε τα λόγια του Κέινς σε ένα δο­κί­μιο του 1930, που είχε γρα­φτεί με φόντο τη Με­γά­λη Ύφεση, την άνοδο του κομ­μου­νι­σμού και του φα­σι­σμού και την εθνι­κή και διε­θνή από­γνω­ση. Της αρέ­σει πολύ να πα­ρα­θέ­τει λόγια του Κέινς. Αυτή τη φορά επέ­λε­ξε να πα­ρα­θέ­σει το εξής: «Προ­βλέ­πω ότι και οι δύο συ­γκρουό­με­νες λαν­θα­σμέ­νες απαι­σιο­δο­ξί­ες που κά­νουν τώρα τόσο θό­ρυ­βο στον κόσμο θα δια­ψευ­στούν με τον καιρό: Τόσο η απαι­σιο­δο­ξία των επα­να­στα­τών που πι­στεύ­ουν ότι τα πράγ­μα­τα είναι τόσο άσχη­μα που τί­πο­τα δεν μπο­ρεί να μας σώσει παρά μόνο η βίαιη αλ­λα­γή. Όσο και η απαι­σιο­δο­ξία των αντι­δρα­στι­κών που θε­ω­ρούν την ισορ­ρο­πία της οι­κο­νο­μι­κής και κοι­νω­νι­κής μας ζωής τόσο επι­σφα­λή που δεν πρέ­πει να ρι­σκά­ρου­με κα­νέ­να πεί­ρα­μα». Απ’ ότι φαί­νε­ται, υπάρ­χει κά­ποιος μέσος δρό­μος αι­σιο­δο­ξί­ας που δεν απαι­τεί επα­νά­στα­ση, αλλά προ­ϋ­πο­θέ­τει αλ­λα­γή.

Ο Κέινς έγρα­ψε αυτό το κεί­με­νο μετά από μια ομι­λία του προς τους φοι­τη­τές του στο Κέ­μπριτζ, στην οποία τους κα­λού­σε να μην απο­δέ­χο­νται τις μαρ­ξι­στι­κές κρι­τι­κές και να πα­ρα­μέ­νουν αι­σιό­δο­ξοι ότι ο κα­πι­τα­λι­σμός θα πάει την αν­θρω­πό­τη­τα μπρο­στά. Αυτό που ακο­λού­θη­σε μετά το 1930 ήταν μια βαθιά ύφεση στις με­γά­λες οι­κο­νο­μί­ες, η άνο­δος των φα­σι­στι­κών και να­ζι­στι­κών δυ­νά­με­ων, ο Β’ Πα­γκό­σμιος Πό­λε­μος και το Ολο­καύ­τω­μα. Ας ελ­πί­σου­με ότι η ανα­φο­ρά της Γκε­ορ­γκί­ε­βα στον Κέινς δεν θα απο­τε­λέ­σει προ­άγ­γε­λο μιας επα­νά­λη­ψης τέ­τοιων γε­γο­νό­των στη δε­κα­ε­τία του 2030.

https://rproject.gr/article/ntavos-2025-tramp-enantion-fon-nter-laien