Σε λίγες ημέρες, την 1η Αυγούστου, ο «πλανήτης γη» θα γνωρίζει αν οι ΗΠΑ έχουν οριστικοποιήσει το εύρος και την έκταση του εμπορικού πολέμου που δρομολόγησαν τον περασμένο Απρίλη. ΄H αν ο Τράμπ με νέα «μπρος – πίσω» έχει ανοίξει χώρο σε «διαπραγματεύσεις» για το πόσο ψηλά θα πρέπει να πάνε οι δασμοί των ΗΠΑ από δω και πέρα.
Σε κάθε περίπτωση και ανεξάρτητα από το πόσο ψηλότερα ή όχι θα βρίσκονται οι δασμοί μετά την 1η Αυγούστου, η αλήθεια είναι ότι οι αποφάσεις αυτές θα «ορίσουν» μία νέα πραγματικότητα στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας, για το πώς χώρες και άνθρωποι θα «παράγουν» προϊόντα και θα «συναλλάσσονται» με αυτά, μέσα στο καπιταλιστικό σύστημα υπό τις παρούσες συνθήκες.
του Γιάννη Αγγέλη
Με απλά λόγια θα επιχειρηθεί να αναδιατάξουν με ένα βίαιο τρόπο τους όρους καπιταλιστικής εκμετάλλευσης της εργασίας για την παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών, σε ένα σύστημα που αδυνατεί να εξασφαλίσει την επέκταση του κεφαλαίου χωρίς αλλεπάλληλους σπασμούς παρακμιακής κρίσης, ειδικά μετά την 15η Αυγούστου του 1971.
Πρόσφατα, το Bloomberg –κάνοντας αφαίρεση της γεωπολιτικής διάστασης των συγκρούσεων- επιχείρησε να προβλέψει σε οικονομικό επίπεδο το τι μπορεί να συμβεί. Και κωδικοποίησε τα ενδεχόμενα, σε τέσσερα σενάρια, όλα επιβαρυντικά για τις οικονομίες.
Εκείνο που παραδέχεται το Bloomberg είναι ότι σε κάθε περίπτωση οι δασμοί του Τραμπ εκδηλώνουν ένα «οικονομικό εθνικισμό» (δεν τον ονόμασε έτσι) ο οποίος το μόνο που μπορεί να προκαλέσει –και ήδη συμβαίνει- είναι μια ανάλογη αντίδραση, δηλαδή επιπλέον δασμούς και από τους εμπορικούς του εταίρους, μικρότερους ή μεγαλύτερους.
Και σ’ αυτή την περίπτωση η ανάδυση του «οικονομικού εθνικισμού» σαν κανονιστικό πλαίσιο των εμπορικών σχέσεων μεταξύ των χωρών, σε έναν πλανήτη που μέχρι πρόσφατα βασιζόταν στην –σχεδόν– πλήρη ελευθερία κίνησης κεφαλαίων και εμπορευμάτων, οδηγεί σε δύο προφανείς (οικονομικές) συνέπειες.
● Η μία είναι ότι κάθε ενδεχόμενο σενάριο δημιουργεί τις προϋποθέσεις για επιβράδυνση, περισσότερο ή λιγότερο, των ρυθμών ανάπτυξης, όταν αυτή διεθνώς βρίσκεται ήδη σε πρωτοφανή επιβράδυνση μεταπολεμικά.
● Η δεύτερη είναι ότι οι «δασμοί» προκαλούν «δασμούς». Ο οικονομικός εμπορικός εθνικισμός προκαλεί ανάλογες αντιδράσεις από τους μέχρι πρότινος εμπορικούς εταίρους.
Μένοντας μόνο στα εμπορικά αποτελέσματα, το «κέρδος» από τους δασμούς τού ενός ακυρώνεται λιγότερο ή περισσότερο από το «κέρδος» του άλλου, αφού στους δασμούς των ΗΠΑ, η Κίνα απαντά με τους δικούς της δασμούς και η Ε.Ε. με τους δικούς της.
Ένα νέο στοιχείο αυτής της πραγματικότητας είναι ότι οι δασμοί του Τραμπ τροφοδοτούν και διευρύνουν τις εσωτερικές ανισομέρειες της “Ενωμένης Ευρώπης”, καθώς η κάθε μία από τις ισχυρές οικονομίες της αντιδρά για τα δικά της “εθνικά προϊόντα” πολλαπλασιάζοντας τις φυγόκεντρες δυνάμεις στο εσωτερικό της. Παράδειγμα η Γερμανία η οποία μέσα σε χρόνο dt έχει τσαλαπατήσει κάθε κανονιστικό πλαίσιο της “ενιαίας εσωτερικής αγοράς” με κρατικές ενισχύσεις τμημάτων της βιομηχανίας ενάντια στους κανονισμούς της Κομισιόν και σε βάρος της Γαλλίας και της Ιταλίας που δεν έχουν ανάλογες οικονομικές δυνατότητες.
Με αλλά λόγια ο “οικονομικός εθνικισμός” του Τραμπ έχει τροφοδοτήσει μία χωρίς προηγούμενο σιωπηρή, αλλά ισχυρή ανάδειξη ενός διαλυτικού “οικονομικού εθνικισμού” στο εσωτερικό της Ε.Ε.
Όταν φτάνουμε στο σημείο αυτό, το μοναδικό οικονομικό όπλο για να κάνει κανείς τους δικούς του δασμούς περισσότερο «αποτελεσματικούς» από εκείνους του αντιπάλου –πέραν της άμεσης «θερμής» σύγκρουσης και της δια των όπλων επιβολής- είναι το νόμισμά του.
Αν δηλαδή έχει την δυνατότητα να καθιστά το νόμισμά του «φθηνότερο» από εκείνο του εμπορικού του αντιπάλου, ώστε να μειώνει την τιμή των δικών του προϊόντων και να αυξάνει εκείνη των προϊόντων των αντιπάλων του…
Τιμές και νομίσματα
Σ’ αυτό το σημείο είναι που έρχεται να αποκαλυφθεί η σχέση του πολέμου των δασμών του Τραμπ, με εκείνη της πίεσης που ασκεί στον πρόεδρο της Fed Τζ. Πάουελ, τον οποίο κατηγορεί ότι διατηρεί τα επιτόκια ψηλά, με αποτέλεσμα να μη διολισθαίνει, όσο γρήγορα θα ήθελε, η συναλλαγματική ισοτιμία του δολαρίου.
Και να σκεφτεί κανείς ότι με την πολιτική του Τραμπ το δολάριο έχει ήδη υποτιμηθεί μέσα στο 2025 κατά 15% έναντι του ευρώ. Πράγμα που σημαίνει ότι επιπρόσθετα στους όποιους δασμούς έχει επιβάλει πρέπει να προσθέσει κανείς και αυτό το 15% που έχει ήδη περάσει στις διεθνείς συναλλαγές.
Στο σημείο αυτό πρέπει να επισημάνουμε άλλο ένα ισχυρό σημείο «πλεονεκτήματος» των ΗΠΑ έναντι της Ε.Ε. και του ευρώ, για το οποίο κανείς από το ιερατείο των Βρυξελλών ή της Φρανκφούρτης δεν μιλάει, με μοναδική ίσως εξαίρεση μια πρόσφατη δημόσια τοποθέτηση του αντιπροέδρου της ΕΚΤ Ντε Γκίντος.
Πρόσφατα λοιπόν και σε διακριτική αντιπαράθεση με την Λαγκάρντ -που βλέπει μέσα σ’ αυτή την κρίση «ευκαιρίες» για το ευρώ– παρατήρησε, πως η κατάσταση για την ευρω-οικονομία «είναι τόσο άσχημη», που «δεν θα έχει κανένα όφελος το να αρχίσει να μειώνει περισσότερο τα επιτόκια…».
Γιατί; Γιατί τα αμερικανικά επιτόκια με την στάση που έχει κρατήσει ο Πάουελ μέχρι σήμερα παραμένουν υπερδιπλάσια (4,25% – 4,5%) των ευρωπαϊκών (2%). Που σημαίνει ότι η Fed αν το αποφασίσει έχει τα διπλάσια περιθώρια μείωσης των επιτοκίων έναντι της ΕΚΤ.
Που σημαίνει επίσης ότι μπορεί όταν το αποφασίσει –με ή χωρίς τον Πάουελ- να ρίξει στα… Τάρταρα την συναλλαγματική ισοτιμία του δολαρίου έναντι του ευρώ, μειώνοντας τα αμερικανικά επιτόκια (όσον αφορά την εσωτερική οικονομική πολιτική του) και παρ’ όλα αυτά να έχει ψηλότερα επιτόκια από την Ε.Ε. και το ευρώ, προκειμένου να υποστηρίξει την θέση του δολαρίου έναντι του ευρώ και των άλλων ισχυρών νομισμάτων.
Η Αχίλλειος πτέρνα
Κάπου εδώ όμως έρχεται η BIS (Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών), η κεντρική τράπεζα των κεντρικών τραπεζών, όπως την αποκαλούν, να αποδείξει στο τελευταίο της report, ότι ουδέποτε μέχρι τώρα δεν ήταν τόσο συνδεδεμένη η κατάσταση μεταξύ του νομισματικού και του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Που πάει να πει ότι οποιαδήποτε μεταβολή «αξιών» στα νομισματικά εργαλεία, μεταφέρεται με άμεσο τρόπο στα θεμέλια του χρηματοπιστωτικού συστήματος με ανεξέλεγκτες πλέον συνέπειες. Συνέπειες που λόγω του μη εποπτευόμενου χρηματοπιστωτικού τομέα που καλύπτεται από τα Hegde Funds, μπορεί να οδηγήσουν σε καταστάσεις που να κάνουν την κρίση χρέους του 2008 να μοιάζει με… παιδική χαρά.
Για να το πούμε με απλά λόγια, οι τεράστιες μεταβολές «αξιών» στα περιουσιακά στοιχεία χρέους (ομόλογα, κ.λπ., κρατικού και ιδιωτικού τομέα) που έρχονται με την κορύφωση του εμπορικού πολέμου και την εν δυνάμει επέκταση – μετεξέλιξή του σε νομισματικό, μέσω της μείωσης των επιτοκίων, «χτυπάνε» κατευθείαν στην καρδιά του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Γιατί; Γιατί «μεταβάλουν / συνθλίβουν» ανάλογα την αξία των assets χρέους με τα οποία εγγυώνται τα κεφάλαιά τους οι τράπεζες…
Την τελευταία 15ετία, δηλαδή μετά το 2008, το τραπεζικό σύστημα, έχει αποκτήσει μία επιπλέον «αχίλλειο πτέρνα», την ανοικτή και ανεξέλεγκτη διασύνδεσή του με το μη εποπτευόμενο σκιώδες χρηματοπιστωτικό σύστημα που αναπτύχθηκε, μέσω των παραγώγων και των hedge funds, ειδικά την τελευταία δεκαετία.
Δύο ποσά είναι ενδεικτικά των μεγεθών που αφορούν αυτές τις δύο πλευρές της νέας πραγματικότητας και αφορούν στην «ευπάθεια» του τραπεζικού συστήματος: Το δημόσιο χρέος π.χ. των ΗΠΑ που εμπλέκεται σ’ αυτή την ακολουθία κρίσης είναι 36 τρις δολ.. Είναι το μεγαλύτερο ever. Αλλά τα παράγωγα που συνδέονται με τις μεταβολές των επιτοκίων των Κεντρικών Τραπεζών με τα οποία συνδέεται η έκδοσή του, ξεπερνούν τα 111 τρις δολ. σύμφωνα με την BIS…
Για να εκτιμηθεί αυτή η διαφορά των μεγεθών αξίζει τον κόπο εδώ να υπενθυμίσουμε ότι:
● Από το 1980, η νομισματική βάση των ΗΠΑ αυξήθηκε από $156 δισ., σε πάνω από $5,7 τρισ. — αύξηση 3533%.
● Το χρέος της αμερικανικής κυβέρνησης αυξήθηκε από $845 δισ., σε πάνω από $36 τρισ., δηλαδή +4160%.
● Το ποσοστό χρέους προς ΑΕΠ από 35% το 1980, έχει εκτοξευθεί στο 124% σήμερα»
Τι λέτε; Κάτι τέτοιο μοιάζει καθόλου με το 2007 – 2008;
Αυτές είναι μόνο μερικές από τις πτυχές της παρακμιακής ανάδυσης του νέου «οικονομικού εθνικισμού» που έχει δρομολογήσει ο Τραμπ, δηλαδή ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός, από τον περασμένο Απρίλη.
Επειδή η ιστορία βέβαια ποτέ δεν επαναλαμβάνεται με τον ίδιο τρόπο, οι συνέπειες από τις αποφάσεις (ή οι νέες αναβολές) που θα ανακοινωθούν για να ισχύσουν από την 1η Αυγούστου, μπορούν να πάρουν άλλα χαρακτηριστικά από εκείνα του 2008, ή τη μορφή άλλων σπασμών της κρίσης που στο μεταξύ έχει μεσολαβήσει. Η κατεύθυνση παραμένει όμως η ίδια, αλλά με ανεξέλεγκτο πλέον για τις δυνάμεις των Κεντρικών Τραπεζών βάθος και έκταση.
Το σύστημα «κάθεται» πλέον πάνω σε ένα συστημικά αδύνατο να «εξυπηρετηθεί» από την εκμετάλλευση της εργασίας, χρέος, το οποίο ταυτόχρονα σπρώχνει βίαια για την επέκταση του κεφαλαίου και την ίδια στιγμή μπλοκάρει σπασμωδικά τις διαδικασίες επέκτασής του.
