Ο Αλέξης Τσίπρας και η Ιθάκη του // του Αντώνη Νταβανέλου

Το βι­βλίο είναι ολο­φά­νε­ρο γραμ­μέ­νο για να δρο­μο­λο­γή­σει τη χι­λιο­τρα­γου­δι­σμέ­νη «Επι­στρο­φή». Έχο­ντας εγκα­τα­λεί­ψει τα «αρι­στε­ρο­χώ­ρια», έχο­ντας επι­λέ­ξει ορι­στι­κά την ανα­φο­ρά στα πλα­τιά δια­τα­ξι­κά «εθνι­κά» ακρο­α­τή­ρια, δια­θέ­το­ντας πλέον και­νούρ­γιους σπόν­σο­ρες, ο Τσί­πρας προ­σπα­θεί να φι­λο­τε­χνή­σει για τον εαυτό του την ει­κό­να ενός Με­γά­λου Αρ­χη­γού σε αγρα­νά­παυ­ση ή σε προ­σω­ρι­νή εφε­δρεία, όμως πρό­θυ­μου, έτοι­μου και ικα­νού να ανα­λά­βει ξανά «τις τύχες της χώρας».

Γι’ αυτό η Ιθάκη είναι ένα άθροι­σμα από μύ­θους, που ελά­χι­στη σχέση έχουν με την πραγ­μα­τι­κή πο­λι­τι­κή ιστο­ρία των τε­λευ­ταί­ων 15 χρό­νων.

Ένας πρώ­τος μύθος που δια­τρέ­χει την Ιθάκη είναι ότι ο Τσί­πρας υπήρ­ξε «ο ηγέ­της που πήρε από το χέρι ένα μικρό κόμμα της ρι­ζο­σπα­στι­κής Αρι­στε­ράς και το οδή­γη­σε στην κυ­βερ­νη­τι­κή εξου­σία». Η δη­μιουρ­γία και πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρο η εκτί­να­ξη της πο­λι­τι­κής και εκλο­γι­κής δύ­να­μης του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ ήταν, αντί­θε­τα, το απο­τέ­λε­σμα μιας μα­κράς και πρω­τό­τυ­πης πε­ριό­δου εκρη­κτι­κής ανά­πτυ­ξης των μα­ζι­κών αγώ­νων, αρ­χι­κά της επο­χής του αντι­πα­γκο­σμιο­ποι­η­τι­κού και αντι­πο­λε­μι­κού κι­νή­μα­τος και στη συ­νέ­χεια, και κυ­ρί­ως, της αντι­μνη­μο­νια­κής πε­ριό­δου. Σε αυτήν την εποχή, οι πραγ­μα­τι­κοί πρω­τα­γω­νι­στές ήταν οι πολ­λοί και οι πολ­λές που ορ­γά­νω­ναν το κί­νη­μα και τις μάχες του, και μέσα σε αυ­τούς ένα μι­κρό­τε­ρο υπο­σύ­νο­λο (απο­τε­λού­με­νο πάντα από πολ­λούς και πολ­λές) των στε­λε­χών που ορ­γά­νω­ναν τις πο­λι­τι­κές πρω­το­βου­λί­ες της με­τω­πι­κής συ­γκρό­τη­σης του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ. Μέσα στο ίδιο του το κόμμα, τον Συ­να­σπι­σμό, ο Αλέ­ξης Τσί­πρας εκτι­νά­χθη­κε στη θέση του Προ­έ­δρου ως το «ση­μείο συμ­βι­βα­σμού» με­τα­ξύ δύο αντι­μα­χό­με­νων αλλά πραγ­μα­τι­κών δυ­νά­με­ων: Του Αλέ­κου Αλα­βά­νου που έπαι­ζε πρω­τα­γω­νι­στι­κό πο­λι­τι­κό ρόλο στην ανά­πτυ­ξη του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, αλλά που βα­ριό­τα­νε την κα­μα­ρί­λα της Κου­μουν­δού­ρου και γι’ αυτό πρό­τει­νε τον Αλέξη Τσί­πρα ως Πρό­ε­δρο του Συ­να­σπι­σμού. Και μιας «δη­μο­γε­ρο­ντί­ας» στε­λε­χών ευ­ρω­κομ­μου­νι­στι­κής πα­ρά­δο­σης και ανα­φο­ράς, που ήταν κα­χύ­πο­πτοι απέ­να­ντι στον Αλα­βά­νο και απο­δέ­χθη­καν την υπο­ψη­φιό­τη­τα Τσί­πρα, τον χει­ρα­γώ­γη­σαν και επι­χεί­ρη­σαν και πέ­τυ­χαν να ελέγ­ξουν την «αρι­στε­ρή στρο­φή» του κόμ­μα­τός τους. Χρειά­στη­κε να κυ­λί­σει πολύ νερό στο αυ­λά­κι, να δο­θούν και να χα­θούν πολ­λές πο­λι­τι­κές μάχες για να με­τα­τρα­πεί ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ σε αρ­χη­γι­κό, προ­σω­πο­πα­γές κόμμα. Στις μάχες αυτές τον κρί­σι­μο ρόλο δεν έπαι­ξε μια κά­ποια ηγε­τι­κή ικα­νό­τη­τα του Αλέξη Τσί­πρα, αλλά η δράση και η πο­λι­τι­κή της ίδιας ομά­δας στε­λε­χών πίσω του, εκεί­νου του «κέ­ντρου» που, τότε, απο­κα­λού­σα­με «πε­ρί­κλει­στο κόμμα μέσα στο κόμμα». Αυτή η ευ­ρω­κομ­μου­νι­στι­κή «δη­μο­γε­ρο­ντία» έπεσε τε­λι­κά στην κλασ­σι­κή πα­γί­δα που συχνά έχει εμ­φα­νι­στεί στην ιστο­ρία: το «πιόνι» που διά­λε­ξαν για να χει­ρα­γω­γή­σουν το κόμμα, πι­στεύ­ο­ντας ότι είναι ένας άχρω­μος «Κύ­ριος Τί­πο­τα», στρά­φη­κε στα­δια­κά ενα­ντί­ον τους και τε­λι­κά τους «κού­ρε­ψε» με­θο­δι­κά, έναν προς ένα. Ο μόνος που γλί­τω­σε, ίσως γιατί τον πρό­λα­βε πρό­σφα­τα ο θά­να­τος, ήταν ο Αλέ­κος Φλα­μπου­ρά­ρης.

Εντός πα­ρεν­θέ­σε­ως

Ένας άλλος μύθος που δια­τρέ­χει την Ιθάκη είναι ο ισχυ­ρι­σμός ότι το 2015 δεν έγινε καμία «κω­λο­τού­μπα».

Ο Αλ. Τσί­πρας ισχυ­ρί­ζε­ται ότι έθεσε τα θε­μέ­λια μιας σύγ­χρο­νης πα­ρά­δο­σης «κυ­βερ­νώ­σας Αρι­στε­ράς». Όμως ο ίδιος απέ­δρα­σε από την πο­λι­τι­κή του συν­θή­μα­τος «Κυ­βέρ­νη­ση Αρι­στε­ράς» από την πρώτη μέρα μετά την εκλο­γι­κή νίκη του Γε­νά­ρη του 2015. Γρά­φει στην Ιθάκη: «Στην ει­σή­γη­σή μου, που με­τα­δό­θη­κε ζω­ντα­νά στα Μέσα Ενη­μέ­ρω­σης, έθεσα τις προ­τε­ραιό­τη­τες της Κυ­βέρ­νη­σης Κοι­νω­νι­κής Σω­τη­ρί­ας, όπως την χα­ρα­κτή­ρι­σα, που μόλις λίγες ώρες πριν είχα συ­γκρο­τή­σει…» (σελ. 136). Και λίγο πα­ρα­κά­τω, για να εξη­γή­σει την επι­λο­γή του Προ­κό­πη Παυ­λό­που­λου για τη θέση του Προ­έ­δρου της Δη­μο­κρα­τί­ας, συ­μπλη­ρώ­νει: «Ήθελα να εκ­πέμ­ψω το μή­νυ­μα ότι αρι­στε­ροί και δε­ξιοί πα­ρα­με­ρί­ζα­με τις δια­χρο­νι­κές δια­φο­ρές μας (σσ:!) και φο­ρού­σα­με τη φα­νέ­λα της “Εθνι­κής Ελ­λά­δας” (σσ: !!) για να δώ­σου­με τη μάχη για τη χώρα…». Δεν χρειά­ζε­ται με­τα­πτυ­χια­κό στον Μαρξ και στον Λένιν για να κα­τα­λά­βει κα­νείς ότι ανά­με­σα στην πο­λι­τι­κή «Κυ­βέρ­νη­ση Αρι­στε­ράς» και στην πο­λι­τι­κή «Κυ­βέρ­νη­ση Κοι­νω­νι­κής Σω­τη­ρί­ας» ή και πε­ρισ­σό­τε­ρο «Κυ­βέρ­νη­ση Εθνι­κής Ενό­τη­τας» υπάρ­χουν χα­ώ­δεις δια­φο­ρές.

Η συ­γκυ­βέρ­νη­ση με τους ΑΝΕΛ δεν ήταν κα­θό­λου υπο­χρε­ω­τι­κή από την αριθ­μη­τι­κή των εκλο­γι­κών απο­τε­λε­σμά­των, όπως ισχυ­ρί­ζε­ται ο Τσί­πρας. Υπήρ­χε πάντα η εναλ­λα­κτι­κή της απαί­τη­σης ψήφου εμπι­στο­σύ­νης από τη Βουλή ή -κυ­ρί­ως- της κα­τα­φυ­γής σε νέες εκλο­γές, όπου η αυ­το­δυ­να­μία του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ των 149 βου­λευ­τών θα ήταν μια εύ­κο­λη υπό­θε­ση. Απλώς αυτές οι λύ­σεις προ­ϋ­πέ­θε­ταν ένα με­γα­λύ­τε­ρο πο­λι­τι­κό θάρ­ρος από όσο διέ­θε­τε τότε ο ση­με­ρι­νός, κατά δή­λω­σή του, Ιά­σων-Αχιλ­λέ­ας-Οδυσ­σεύς…

Ο Τσί­πρας σή­με­ρα αντι­με­τω­πί­ζει ένα δια­φο­ρε­τι­κό πρό­βλη­μα. Η συ­γκυ­βέρ­νη­ση με τους ακρο­δε­ξιούς ΑΝΕΛ οδή­γη­σε σε πολλά γνω­στά (και κά­ποια εν μέρει άγνω­στα…) ξε­φτι­λί­κια. Γι’ αυτό ο Τσί­πρας δέ­χε­ται και μια κρι­τι­κή και μια χλεύη στο σχε­τι­κό ση­μείο ακόμα και από το στρα­τό­πε­δο του αστι­κού κα­θω­σπρε­πι­σμού. Και στην Ιθάκη σπεύ­δει να «σχε­τι­κο­ποι­ή­σει» αυτήν την τότε εν­θου­σιώ­δη επι­λο­γή του. Όμως αν πράγ­μα­τι απο­φά­σι­σε να συ­γκυ­βερ­νή­σει με τους ΑΝΕΛ επει­δή την πρώτη φορά ο Καμ­μέ­νος έφτα­σε στον 6ο όροφο της Κου­μουν­δού­ρου πρώ­τος, ενώ ο Θε­ο­δω­ρά­κης του Πο­τα­μιού κα­θυ­στέ­ρη­σε ανε­βαί­νο­ντας από τις σκά­λες, και τη δεύ­τε­ρη φορά επει­δή ο «ορ­μη­τι­κός Πάνος» ανέ­βη­κε και τον αγκά­λια­σε στα Προ­πύ­λαια, ενώ η Φώφη Γεν­νη­μα­τά κα­θυ­στε­ρού­σε να απα­ντή­σει στο τη­λέ­φω­νο, τότε στον Αλέξη Τσί­πρα θα έπρε­πε να «απα­γο­ρευ­τεί» κάθε ενα­σχό­λη­ση με τα κοινά.

Στο προ­γραμ­μα­τι­κό πεδίο, η «κω­λο­τού­μπα» είναι ακόμα πιο φα­νε­ρή από ό,τι στο ζή­τη­μα των πο­λι­τι­κών συμ­μα­χιών και του χα­ρα­κτή­ρα της κυ­βέρ­νη­σης. Οι τα­ξι­κοί στό­χοι του (με­τριο­πα­θούς) Προ­γράμ­μα­τος της Θεσ­σα­λο­νί­κης, οι δε­σμεύ­σεις που είχαν σχέση με τη βελ­τί­ω­ση της ζωής των ερ­γα­ζο­μέ­νων και λαϊ­κών μαζών, οι δε­σμεύ­σεις που λει­τουρ­γού­σαν σαν πα­νί­σχυ­ροι εκλο­γι­κοί και πο­λι­τι­κοί «μα­γνή­τες» προς όφε­λος του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, πα­ρα­πέμ­φθη­καν από την πρώτη στιγ­μή στις κα­λέν­δες. Δέκα χρό­νια μετά, πα­ρα­μέ­νουν σαν ανεκ­πλή­ρω­τοι στό­χοι του ερ­γα­τι­κού και λαϊ­κού κι­νή­μα­τος.

Για να δι­καιο­λο­γή­σει αυτήν την άτα­κτη υπο­χώ­ρη­ση, ο Τσί­πρας στην Ιθάκη επι­κα­λεί­ται ανα­λυ­τι­κά δύο πα­ρά­γο­ντες:

α. Η απει­λή της απο­βο­λής από το ευρώ. Για τους οπα­δούς του πο­λι­τι­κού «ρε­α­λι­σμού» χρειά­ζε­ται να ση­μειώ­σω ότι δεν θα μά­θου­με ποτέ αν αυτή η απει­λή ήταν πραγ­μα­τι­κή ή και εφι­κτή για τις ευ­ρω­η­γε­σί­ες. Γιατί η κυ­βέρ­νη­ση Τσί­πρα υπο­χώ­ρη­σε αμέ­σως μόλις ο Σόι­μπλε ανέ­βα­σε αυτό το «πι­στό­λι» στο τρα­πέ­ζι, δη­λώ­νο­ντας ότι η πα­ρα­μο­νή στο ευρώ ήταν απα­ρα­βί­α­στο όριο στην πο­λι­τι­κή της.

Ο Τσί­πρας σή­με­ρα ισχυ­ρί­ζε­ται ότι ου­δέ­πο­τε, ακόμα και πριν το 2015, άφησε ανοι­χτά εν­δε­χό­με­να ρήξης με το ευρώ. Πρό­κει­ται για χο­ντρο­κομ­μέ­νο ψέμα. Στο εσω­τε­ρι­κό του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, η Αρι­στε­ρή Πλατ­φόρ­μα προει­δο­ποιού­σε ότι ένα πρό­γραμ­μα αντι­λι­τό­τη­τας δεν ήταν εφι­κτό μέσα στην αρ­χι­τε­κτο­νι­κή του ευρώ και απαι­τού­σε «προ­ε­τοι­μα­σί­ες» ρήξης. Ήταν ισχυ­ρή, αλλά μειο­ψη­φι­κή άποψη. Η συλ­λο­γι­κή άποψη του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, όμως, ήταν το «καμιά θυσία για το ευρώ» που απέ­χει μίλια από το «πάση θυσία στο ευρώ». Θα μπο­ρού­σα να πα­ρα­θέ­σω δε­κά­δες κομ­μα­τι­κά κεί­με­να, αλλά και πολ­λές προ­ε­κλο­γι­κές ομι­λί­ες του Τσί­πρα, που δή­λω­ναν ευ­θέ­ως ότι αν βρε­θού­με στο δί­λημ­μα με­τα­ξύ της συ­νέ­χειας των «θυ­σιών» και της συμ­με­το­χής στο ευρώ, θα επι­λέ­ξου­με χωρίς δι­σταγ­μό την υπε­ρά­σπι­ση των συμ­φε­ρό­ντων των ερ­γα­ζο­μέ­νων και των λαϊ­κών μαζών. Κυ­ρί­ως όμως θα θυ­μί­σω ότι το ΟΧΙ του δη­μο­ψη­φί­σμα­τος, που ζη­τού­σε από την κυ­βέρ­νη­ση την απόρ­ρι­ψη μιας συμ­φω­νί­ας μνη­μο­νια­κής λι­τό­τη­τας, παρά τις στε­ντό­ρειες δη­λώ­σεις των ευ­ρω­η­γε­σιών ότι κάτι τέ­τοιο θα ισο­δυ­να­μού­σε με ρήξη με το ευρώ και την ΕΕ.

Η άτα­κτη υπο­χώ­ρη­ση προς το «πάση θυσία στο ευρώ» ήταν ένα απο­φα­σι­στι­κό τμήμα της μνη­μο­νια­κής κω­λο­τού­μπας. Εδώ ο Τσί­πρας έχει ένα πόντο. Αυτή η από­φα­ση, πα­ρό­λο που δεν εγκρί­θη­κε από κα­νέ­να συλ­λο­γι­κό όρ­γα­νο του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ (ούτε την ΚΕ, ούτε την ΠΓ), δεν ήταν απο­κλει­στι­κά δική του. Ο Γ. Στα­θά­κης, σε μια πρό­σφα­τη συ­ζή­τη­ση απο­λο­γι­σμού για το 2015, έκανε λόγο «για το χρο­νι­κό μιας προ­α­ναγ­γελ­θεί­σας Συμ­φω­νί­ας». Πράγ­μα­τι, από το 2013 και μετά, το «πε­ρί­κλει­στο κόμμα μέσα στο κόμμα» προ­ε­τοί­μα­ζε την υπο­χώ­ρη­ση, με άξονα την προ­σή­λω­ση στην πα­ρα­μο­νή στο ευρώ.

β. Οι δυ­σκο­λί­ες στη δια­πραγ­μά­τευ­ση. Πράγ­μα­τι, οι συλ­λο­γι­κές απο­φά­σεις του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ πριν το 2015 άφη­ναν ανοι­χτό το ζή­τη­μα της «δια­πραγ­μά­τευ­σης» με τους δα­νει­στές και την ΕΕ, αλλά μόνο στο ζή­τη­μα του χρέ­ους και πάνω στην και­νούρ­για πο­λι­τι­κή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα που θα δη­μιουρ­γού­σαν οι «μο­νο­με­ρείς απο­φά­σεις» της εκλεγ­μέ­νης κυ­βέρ­νη­σης στο εσω­τε­ρι­κό της χώρας. Ο Τσί­πρας και το επι­τε­λείο πίσω του, από την πρώτη μέρα «διο­λί­σθη­σαν» σε μια κρί­σι­μη με­τα­τό­πι­ση: έθε­σαν το σύ­νο­λο της κυ­βερ­νη­τι­κής πο­λι­τι­κής κάτω από το λε­πί­δι μιας, τάχα, υπο­χρε­ω­τι­κής συμ­φω­νί­ας με τους «θε­σμούς» εφ’ όλης της ύλης. Από τότε προει­δο­ποιού­σα­με, μαζί με πολ­λούς άλ­λους μέσα στον ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, ότι η λο­γι­κή αυτής της «με­τα­τό­πι­σης» οδη­γού­σε στην πλήρη κα­τάρ­ρευ­ση, στην υπο­γρα­φή του μνη­μο­νί­ου 3.

Ο Τσί­πρας στην Ιθάκη του προ­χω­ρά­ει σε μια ατε­λεί­ω­τη χα­ο­τι­κή πε­ρι­γρα­φή των «δυ­σκο­λιών στη δια­πραγ­μά­τευ­ση», όπου ο ίδιος πα­ρου­σιά­ζε­ται να μά­χε­ται με τη Σκύλ­λα και τη Χά­ρυ­βδη, με τους Κύ­κλω­πες, τους Λαι­στρη­γό­νες και άλλα ανή­με­ρα θεριά. Για να δώσει πει­στι­κό­τη­τα στην πε­ρι­γρα­φή του και να ανα­δεί­ξει ίχνη ρε­α­λι­σμού σε αυτόν τον εγκλω­βι­σμό, πα­ρου­σιά­ζει ένα πρω­τό­τυ­πο σχήμα: στη δια­πραγ­μά­τευ­ση, λέει, υπήρ­χαν οι «κακοί» με κο­ρυ­φαίο τον Σόι­μπλε (που ήθελε να απο­βά­λει την πτωχή Ελ­λά­δα από το ευρώ), αλλά στα­δια­κά εμ­φα­νί­στη­καν και οι «καλοί», κυ­ρί­ως η Μέρ­κελ και ο Ολάντ (που ήθε­λαν να κρα­τή­σουν την τίμια Ελ­λά­δα μέσα στο ευρώ). Η πο­νη­ριά του πο­λυ­μή­χα­νου Οδυσ­σέ­ως συ­νί­στα­το στο να υπο­χω­ρεί στα­δια­κά απέ­να­ντι στους κα­κούς, μέχρι να εμ­φα­νι­στούν οι καλοί, να προ­σε­ται­ρι­στεί τους κα­λούς ενά­ντια στους κα­κούς, για να πε­τύ­χει μια συμ­φω­νία που θα του επέ­τρε­πε να φτά­σει σε μια Ιθάκη. Το σχήμα είναι ακα­τάλ­λη­λο ακόμα και για μικρά παι­διά. Η γερ­μα­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση δεν ήταν δι­πο­λι­κή. Ο Σόι­μπλε ήταν ο υπουρ­γός Οι­κο­νο­μι­κών της κυ­βέρ­νη­σης Μέρ­κελ. Ο Τσί­πρας που από την αρχή προ­σα­να­το­λί­στη­κε να βρει κα­τα­φύ­γιο στην αγκα­λιά της Μέρ­κελ, είχε και έχει ανά­γκη να υπερ­βά­λει σχε­τι­κά με τον «δράκο Σόι­μπλε» για να δώσει στην τα­κτι­κή του κά­ποια χρώ­μα­τα μα­χη­τι­κό­τη­τας.

Αυτός ο δι­πλός εγκλω­βι­σμός, στα όρια του πάση θυσία στο ευρώ και της υπο­χρε­ω­τι­κής συμ­φω­νί­ας εφ’ όλης της ύλης με την ΕΕ, την ΕΚΤ και το ΔΝΤ, είχε ως απο­τέ­λε­σμα την υπο­τα­γή του Τσί­πρα και του επι­τε­λεί­ου του στην απαί­τη­ση της Μέρ­κελ να συ­νε­χί­σει η νε­ο­ε­κλεγ­μέ­νη κυ­βέρ­νη­ση, ατα­λά­ντευ­τα και απα­ρέ­γκλι­τα, «το πρό­γραμ­μα των υπο­χρε­ώ­σε­ων που είχαν ανα­λά­βει οι προ­κά­το­χοί της», δη­λα­δή το μνη­μό­νιο 3. Κατά τη δια­πραγ­μά­τευ­ση, ο Οδυσ­σέ­ας δεν έχασε απλώς τον μπού­σου­λα, κα­τέ­λη­ξε να ανα­λά­βει να κάνει αυτά που δεν μπό­ρε­σαν να κά­νουν οι Σα­μα­ράς-Βε­νι­ζέ­λος.

Ο αφ’ υψη­λού και υπερ­φί­α­λος τρό­πος που ο Τσί­πρας αντι­με­τω­πί­ζει τη διά­σπα­ση του κόμ­μα­τός του το κα­λο­καί­ρι του 2015, είναι εν­δει­κτι­κός του χα­ρα­κτή­ρα του, αλλά δεν έχει πο­λι­τι­κό εν­δια­φέ­ρον. Η έγκρι­ση στη Βουλή της συμ­φω­νί­ας που ο Τσί­πρας είχε «απο­σπά­σει» κατά τη δια­πραγ­μά­τευ­ση έγινε εφι­κτή μόνο μέσω της «αδελ­φι­κής βο­ή­θειας» που έδω­σαν οι ψήφοι των βου­λευ­τών της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, κρα­τώ­ντας αυτοί την κυ­βέρ­νη­ση Τσί­πρα-Καμ­μέ­νου ζω­ντα­νή. Η υπο­γρα­φή της συμ­φω­νί­ας δεν ήταν αρ­κε­τή για τις κα­θε­στω­τι­κές δυ­νά­μεις, η κυ­βέρ­νη­ση που αυ­το­προσ­διο­ρι­ζό­ταν ως «της Αρι­στε­ράς» όφει­λε να ανα­λά­βει την υλο­ποί­η­ση στην πράξη του μνη­μο­νί­ου 3. Στις εκλο­γές του Σε­πτέμ­βρη του 2015, πα­ρό­λο που το δι­καί­ω­μα της αμ­φι­βο­λί­ας εξα­κο­λου­θού­σε να λει­τουρ­γεί υπέρ του Τσί­πρα, ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ έχασε 310.000 ψη­φο­φό­ρους σε σύ­γκρι­ση με τον προη­γού­με­νο Γε­νά­ρη και πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρους σε σύ­γκρι­ση με την τε­ρά­στια διό­γκω­ση του πο­λι­τι­κού ακρο­α­τη­ρί­ου του που είχε εμ­φα­νι­στεί στο Δη­μο­ψή­φι­σμα. Παρά τους πα­νη­γυ­ρι­σμούς και τις αγκα­λιές των Τσί­πρα-Παπ­πά με τον Καμ­μέ­νο, είχε αρ­χί­σει μια πο­ρεία εκλο­γι­κής και πο­λι­τι­κής συρ­ρί­κνω­σης που επρό­κει­το να απο­δει­χθεί ανε­πί­στρε­πτη. Η «πα­ρέν­θε­ση» της πι­θα­νό­τη­τας μιας κυ­βέρ­νη­σης της Αρι­στε­ράς είχε κλεί­σει μέσα σε 9 μήνες.

Από την Ιθάκη στη διά­λυ­ση

Η προ­σπά­θεια του Τσί­πρα να απο­δώ­σει ανα­δρο­μι­κά ένα κά­ποιο θε­τι­κό έργο στην κυ­βέρ­νη­ση 2015-19 είναι ένας ατε­λεί­ω­τος απο­προ­σα­να­το­λι­στι­κός απο­λο­γη­τι­σμός. Σε αυτήν την πε­ρί­ο­δο, το με­ρί­διο των μι­σθών και των συ­ντά­ξε­ων ως πο­σο­στό στο ετή­σιο ΑΕΠ μειώ­θη­κε δρα­στι­κά και αντί­στοι­χα αυ­ξή­θη­κε το με­ρί­διο των κερ­δών και προ­σό­δων του κε­φα­λαί­ου, δεί­χνο­ντας κα­θα­ρά την αύ­ξη­ση του πο­σο­στού εκ­με­τάλ­λευ­σης όσων ζουν από τη δου­λειά. Οι ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σεις επε­κτά­θη­καν και στους «στρα­τη­γι­κούς το­μείς», υπό την κα­θο­δή­γη­ση του νε­ο­συ­στα­θέ­ντος δια­βό­η­του «Υπερ­τα­μεί­ου». Η ελα­στι­κο­ποί­η­ση των ερ­γα­σια­κών σχέ­σε­ων χτύ­πη­σε κόκ­κι­νο, φέρ­νο­ντας τις «συμ­βά­σεις» έργου ή συ­γκε­κρι­μέ­νου χρό­νου, ακόμα και μέσα στην… Επι­θε­ώ­ρη­ση Ερ­γα­σί­ας! Η αντι­με­ταρ­ρύθ­μι­ση στο Ασφα­λι­στι­κό κα­τάρ­γη­σε κα­τα­κτή­σεις δε­κα­ε­τιών πολ­λών κλά­δων (μέσω μιας «εξι­σω­τι­κής» αλλά προς τα κάτω ενο­ποί­η­σης των Τα­μεί­ων), αλλά κυ­ρί­ως άλ­λα­ξε τον τρόπο υπο­λο­γι­σμού των συ­ντά­ξε­ων, με­τα­τρέ­πο­ντας τις μνη­μο­νια­κές πε­ρι­κο­πές (που είχαν επι­βλη­θεί ως έκτα­κτες και προ­σω­ρι­νές) σε μό­νι­μες και διαρ­κείς για τις νέες γε­νιές συ­ντα­ξιού­χων. Σε αυτόν το νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρο κα­τή­φο­ρο ξε­χω­ρί­ζει μια ακόμα «με­λα­νή» σε­λί­δα: Η «ανα­βάθ­μι­ση» των στρα­τη­γι­κών σχέ­σε­ων με τις ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ και το Κρά­τος του Ισ­ρα­ήλ, που έθεσε τα θε­μέ­λια για τη σύγ­χρο­νη κρα­τι­κή πο­λι­τι­κή που ακο­λου­θεί σή­με­ρα ο Μη­τσο­τά­κης. Ήταν η «εποχή Τζέ­φρι Πα­γιάτ» που ο Ν. Φίλης είχε -προς τιμήν του…- ζη­τή­σει να τερ­μα­τι­στεί, όταν ξε­πε­τά­χτη­κε από το υπουρ­γείο Παι­δεί­ας…

Οι αλ­λα­γές στον κοι­νω­νι­κό-τα­ξι­κό συ­σχε­τι­σμό δύ­να­μης που συ­ντε­λέ­στη­καν σε εκεί­νη την πε­ρί­ο­δο αντα­να­κλώ­νται στη συμ­φω­νία του 2018 με τους δα­νει­στές, που ξε­διά­ντρο­πα ονο­μά­στη­κε «έξο­δος από τα μνη­μό­νια». Πρό­κει­ται για την Ιθάκη, για τον τε­λι­κό προ­ο­ρι­σμό του τότε τα­ξι­διού του Αλέξη Τσί­πρα. Μετά από πε­ρί­που 10 χρό­νια άγριας λι­τό­τη­τας, η συμ­φω­νία πράγ­μα­τι «χα­λά­ρω­νε» κά­ποιους μνη­μο­νια­κούς πε­ριο­ρι­σμούς, αλλά μόνο για το κε­φά­λαιο και τον «κόσμο του επι­χει­ρείν». Άνοι­γε έτσι η πε­ρί­ο­δος άγριας επι­στρο­φής στις με­γά­λες κερ­δο­φο­ρί­ες για τις τρά­πε­ζες και τους ισχυ­ρούς Ομί­λους. Όμως για τους ερ­γα­ζό­με­νους και τις λαϊ­κές μάζες, οι μνη­μο­ναι­κές πε­ρι­κο­πές μο­νι­μο­ποιού­νταν και τί­θο­νταν σε κα­θε­στώς προ­στα­τευ­τι­κής «επι­τή­ρη­σης» μέχρι το… 2060! Επτά χρό­νια μετά, το μέσο πραγ­μα­τι­κό ει­σό­δη­μα των ερ­γα­τών πα­ρα­μέ­νει μι­κρό­τε­ρο από το αντί­στοι­χο του 2009, ο 13ος και 14ος μι­σθός και οι αντί­στοι­χες συ­ντά­ξεις πα­ρα­μέ­νουν όνει­ρα προς εκ­πλή­ρω­ση, η ελα­στι­κό­τη­τα στις ερ­γα­σια­κές σχέ­σεις έχει πάρει ιστο­ρι­κές δια­στά­σεις κ.ο.κ. Επει­δή η βαρ­βα­ρό­τη­τα που αντι­με­τω­πί­ζει σή­με­ρα ο κό­σμος της ερ­γα­σί­ας έχει άμεση σχέση με εκεί­νη την κα­τά­πτυ­στη «συμ­φω­νία», θα συ­νι­στού­σα­με στον κ. Τσί­πρα να προ­σέ­χει το ποιες πλευ­ρές των πε­πραγ­μέ­νων του δια­λέ­γει για να υπεν­θυ­μί­σει.

 

Η λο­γι­κή κα­τά­λη­ξη αυτής της κα­θε­στω­τι­κής πο­λι­τι­κής ήταν, ανα­πό­δρα­στα, να κα­λέ­σει στην κυ­βερ­νη­τι­κή εξου­σία τους πιο αυ­θε­ντι­κούς εκ­φρα­στές του μνη­μο­νια­κού νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού. Η ντρο­πια­στι­κή πο­λι­τι­κή ήττα του 2019, που άνοι­ξε την πε­ρί­ο­δο ηγε­μο­νί­ας του Κυ­ριά­κου Μη­τσο­τά­κη, ήρθε αμέ­σως μετά τον «θρί­αμ­βο» της Ιθά­κης του Τσί­πρα. Ο πο­λυ­μή­χα­νος Οδυσ­σέ­ας κα­τόρ­θω­σε να χάσει άλλες 150.000 ψη­φο­φό­ρους, κυ­ρί­ως από τις ερ­γα­τι­κές και λαϊ­κές πε­ριο­χές. Πα­ρό­λα αυτά, ο δι­καιο­λο­γη­μέ­νος φόβος απέ­να­ντι στη ΝΔ του Μη­τσο­τά­κη, έδωσε στη συρ­ρί­κνω­ση ελεγ­χό­με­νες δια­στά­σεις.

Όμως ο Τσί­πρας ήξερε το τι είχε κάνει. Στην Ιθάκη γρά­φει: «το 2019 ήμουν πλέον άλλος άν­θρω­πος». Πράγ­μα­τι. Και γι’ αυτό η αντι­πο­λι­τευ­τι­κή δυ­να­τό­τη­τα του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ του 2019 ήταν στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα κατά πολύ μι­κρό­τε­ρη, σε σύ­γκρι­ση με τη δυ­να­μι­κή ακόμα και του «μι­κρού» ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ του 2008-09, ή του «ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ των συ­νι­στω­σών» μέχρι το 2012. Τα νε­ρό­βρα­στα, κε­ντρώ­ας έμπνευ­σης, πο­λι­τι­κά συν­θή­μα­τα του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ 2019-23 υπο­λεί­πο­νταν κατά πολύ από τις ανά­γκες των με­τώ­πων πάλης κατά του Μη­τσο­τά­κη. Η επι­χεί­ρη­ση «διεύ­ρυν­ση», που έφερε στον ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ τους Αντώ­να­ρους και τους Σπη­λιω­τό­που­λους, που με­τέ­τρε­ψε την Τζά­κρη σε στέ­λε­χος πρώ­της γραμ­μής κ.ο.κ. ήταν ένας από­λυ­τος δια­λυ­τι­σμός. Και σε αυτό το υπό­βα­θρο ο Τσί­πρας-«άλλος άν­θρω­πος» εγκα­τέ­στη­σε μέσα στο κόμμα του τις «αδια­με­σο­λά­βη­τες» συ­νή­θειες των πα­ρα­δο­σια­κών αστι­κών κομ­μά­των, πα­ρο­μοιά­ζο­ντές τες μά­λι­στα και ως στρο­φή προς την άμεση δη­μο­κρα­τία! Αυτή η συ­ντη­ρη­τι­κή και ανα­πο­τε­λε­σμα­τι­κή αντι­πο­λι­τευ­τι­κή πο­λι­τι­κή ήχησε σαν η κα­μπά­να που κά­λε­σε στο «τους ζυ­γούς λύ­σα­τε».

Η ανα­στο­λή πλη­ρω­μής όλων των πο­λι­τι­κών «γραμ­μα­τί­ων» της ευ­θύ­νης από το 2015 και μετά, έληξε βίαια στις εκλο­γές του Μάη του 2023, με τη μα­ζι­κή από­συρ­ση των λαϊ­κών αν­θρώ­πων από την «ελ­πί­δα» ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ. Στις εκλο­γές αυτές ο πο­λυ­μή­χα­νος Οδησ­σέ­ας έχασε 600.000 ψη­φο­φό­ρους και ένα μήνα μετά άλ­λους 250.000, πάντα κυ­ρί­ως στις ερ­γα­τι­κές φτω­χές πε­ριο­χές. Το σύ­νο­λο των απω­λειών του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, σε σύ­γκρι­ση με τον Γε­νά­ρη του ’15, ξε­πέ­ρα­σε τους 1,3 εκατ. ψη­φο­φό­ρους! Η εκλο­γι­κή συρ­ρί­κνω­ση είχε επέλ­θει πάνω στη βάση της πο­λι­τι­κής συ­ντρι­βής, έστω κι αν ο «κα­πε­τά­νιος» θε­ω­ρού­σε ότι βα­δί­ζει από νίκη σε θρί­αμ­βο…

Η τε­λευ­ταία πράξη του δρά­μα­τος ήταν το φιά­σκο Κασ­σε­λά­κη. Στην Ιθάκη, ο Τσί­πρας κάνει μια προ­σε­κτι­κή προ­σπά­θεια να δια­χω­ρί­σει τις ευ­θύ­νες του από αυτήν τη φαρ­σο­κω­μω­δία. Όμως δεν έχει τα πραγ­μα­τι­κά πε­ρι­θώ­ρια έντι­μου δια­χω­ρι­σμού. Ο Stefanos πά­τη­σε πάνω στην πα­ρά­δο­ση απο­πο­λι­τι­κο­ποί­η­σης και «αδια­με­σο­λά­βη­του» ορ­γα­νω­τι­κού εκ­φυ­λι­σμού που είχε δη­μιουρ­γή­σει ο ίδιος ο Αλέ­ξης Τσί­πρας. Και δεν είναι εύ­κο­λο να ξε­χα­στεί ότι οι βα­σι­κοί συ­νερ­γά­τες του υπήρ­ξαν οι κυ­ριαρ­χι­κοί «συ­νο­δοι­πό­ροι» του Κασ­σε­λά­κη, όπως δεν είναι εύ­κο­λο να ξε­χα­στεί η άγρια χαρά τους για το ξε­πέ­ταγ­μα της «Ομπρέ­λας», για την εξώ­θη­ση σε έξοδο από τον ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ της τε­λευ­ταί­ας τάσης που θύ­μι­ζε, έστω και χλωμά, ότι αυτό το ση­με­ρι­νό συ­νο­θύ­λευ­μα είχε -κά­πως, κά­πο­τε…- σχέση με μια από­πει­ρα συ­γκρό­τη­σης ρεύ­μα­τος της ρι­ζο­σπα­στι­κής Αρι­στε­ράς.

Νέα Πυ­ξί­δα;

Ο Τσί­πρας στο βι­βλίο του ισχυ­ρί­ζε­ται ότι για όλες τις απο­τυ­χί­ες, πάντα, κά­ποιοι άλλοι έφται­γαν. Ο κα­τά­λο­γος των στε­λε­χών που δεί­χνει ως υπαί­τιους για τα στρα­πά­τσα που ο ίδιος προ­κά­λε­σε, είναι ατε­λεί­ω­τος: ο Λα­φα­ζά­νης, ο Βα­ρου­φά­κης, η Ζωή Κω­στα­ντο­πού­λου, ο Φίλης, η Ομπρέ­λα κ.ο.κ. Είναι μια ελά­χι­στη πει­στι­κή και ακραία υπο­κρι­τι­κή προ­σπά­θεια.

Ο Τσί­πρας έχει πλέον βγει από την Αρι­στε­ρά. Πίσω από τα λόγια τα με­γά­λα και τις ποι­η­τι­κές ανα­φο­ρές, αξί­ζει να κρα­τή­σει κα­νείς μόνο τα «σκλη­ρά» ση­μεία. Έχει δη­λώ­σει ότι δεν πι­στεύ­ει πλέον στην επι­και­ρό­τη­τα της στρα­τη­γι­κής για έναν «δη­μο­κρα­τι­κό σο­σια­λι­σμό» και ότι σκο­πεύ­ει να πα­λέ­ψει για έναν «δη­μο­κρα­τι­κό κα­πι­τα­λι­σμό». Όσοι τα εί­πα­νε αυτά, ξέ­ρουν βαθιά μέσα τους, ότι δια­βή­κα­νε Ρου­βί­κω­να, ότι έχουν πε­ρά­σει απέ­να­ντι. Ο Τσί­πρας προ­σθέ­τει, όλο και πιο συχνά στις δη­λώ­σεις του, ότι υπο­στη­ρί­ζει την ανά­γκη μιας «πα­τριω­τι­κής στρο­φής» στην πο­λι­τι­κή. Στις ση­με­ρι­νές συν­θή­κες, της στά­σης του ελ­λη­νι­κού κα­πι­τα­λι­σμού και του ελ­λη­νι­κού κρά­τους μέσα στους διε­θνείς αντα­γω­νι­σμούς και τις πε­ρι­φε­ρεια­κές συ­γκρού­σεις, η ανα­φο­ρά σε ανά­γκη «πα­τριω­τι­κής στρο­φής», είναι σύ­νη­θες γνώ­ρι­σμα των πο­λι­τι­κών απα­τε­ώ­νων.

Θα κα­τα­φέ­ρει ο Τσί­πρας να ορ­γα­νώ­σει την «Επι­στρο­φή» του; Από τη σκο­πιά των ερ­γα­ζο­μέ­νων και των λαϊ­κών μαζών, τα σχέ­διά του, στη βάση των πε­πραγ­μέ­νων του, είναι πα­ντε­λώς αδιά­φο­ρα. Από τη σκο­πιά των Μα­ρι­νά­κη­δων και των Με­λισ­σα­νί­δη­δων, που ανα­ζη­τούν τις εναλ­λα­κτι­κές μέσα στην επερ­χό­με­νη πο­λι­τι­κή κρίση, ίσως να υπάρ­ξει ένα κά­ποιο εν­δια­φέ­ρον. Σε κάθε πε­ρί­πτω­ση, ο Τσί­πρας, μετά την Θάκη του, μπαί­νει σε νέα κε­φά­λαια πε­ρι­πε­τειών από πολύ ασθε­νέ­στε­ρη βάση. Κά­πο­τε συ­νέ­πλευ­σε με ισχυ­ρά «πλη­ρώ­μα­τα». Τώρα βα­σι­κός του σύμ­βου­λος είναι ο Ν. Μα­ραν­τζί­δης…

Δεν έφται­γεν ο ίδιος, τόσος ήτανε

η εποχή, τα βάρη, οι συν­θή­κες

κι άλλοι την πά­θα­νε, που τότε είπαν το ναι

και δεν ακού­σα­νε των πα­λιών τις υπο­θή­κες

https://rproject.gr/article/o-alexis-tsipras-kai-i-ithaki-toy