Η ανάγκη να αντιταχθούμε απέναντι στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές είναι η ανάγκη να υπερασπιστούμε την ζωή μας

Με αφορμή την 3η Δεκέμβρη – Εθνική και Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία

Είναι γε­γο­νός: Το 2025 ήταν χει­ρό­τε­ρο από το 2024 για τα άτομα με ανα­πη­ρία στην Ελ­λά­δα. Οι άν­θρω­ποι με ανα­πη­ρία, με χρό­νιες πα­θή­σεις και οι οι­κο­γέ­νειές τους απο­τε­λούν μια από τις πιο ευ­πα­θείς κοι­νω­νι­κά ομά­δες του πλη­θυ­σμού. Σύμ­φω­να με διε­θνείς και ευ­ρω­παϊ­κές έρευ­νες και με­λέ­τες  βιώ­νουν δια­χρο­νι­κά τη φτώ­χεια και τον κοι­νω­νι­κό απο­κλει­σμό. Μά­λι­στα η κα­τά­στα­ση κλι­μα­κώ­νε­ται καθώς οι στυ­γνές και ακραί­ες νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρες πο­λι­τι­κές στο­χεύ­ουν στην κα­τε­δά­φι­ση όποιων ψηγ­μά­των κοι­νω­νι­κού κρά­τους έχουν απο­μεί­νει από τις νι­κη­φό­ρες μάχες του ερ­γα­τι­κού συν­δι­κα­λι­στι­κού κι­νή­μα­τος της δε­κα­ε­τί­ας του 70-80.

Χωρίς διά­θε­ση δρα­μα­το­ποί­η­σης αλλά με πα­ρά­θε­ση γε­γο­νό­των και στοι­χεί­ων, το­νί­ζου­με ότι η εφαρ­μο­γή μέ­τρων με στόχο την ολο­κλη­ρω­μέ­νη στή­ρι­ξη των ατό­μων με ανα­πη­ρία, χρό­νιες ή/και σπά­νιες πα­θή­σεις και των οι­κο­γε­νειών τους, μέσω ενός συ­νο­λι­κού πλαι­σί­ου όχι μόνο οι­κο­νο­μι­κών μέ­τρων, το οποίο θα έχει συ­νέ­χεια σε βάθος χρό­νου, είναι πλέον επι­βε­βλη­μέ­νη.

Οι νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρες πο­λι­τι­κές πλήτ­τουν σο­βα­ρά τη δι­καιω­μα­τι­κή προ­σέγ­γι­ση της ανα­πη­ρί­ας.

Πρό­τυ­ποι Κα­νό­νες του ΟΗΕ όπως και Συμ­βά­σεις – Χάρ­τες Δι­καιω­μά­των εν­σω­μα­τώ­νο­νται στο εθνι­κό δί­καιο αλλά δεν μπο­ρούν να εφαρ­μο­στούν στην ολό­τη­τά τους αφού τα κον­δύ­λια για την υγεία – πρό­νοια  μέ­νουν κα­θη­λω­μέ­να ή μειώ­νο­νται.  Οι αγώ­νες και οι δυ­να­μι­κές διεκ­δι­κή­σεις συλ­λό­γων και σω­μα­τεί­ων που εκ­προ­σω­πούν τα άτομα με ανα­πη­ρία ανά­γκα­σαν τις κυ­βερ­νή­σεις να προ­χω­ρή­σουν σε θε­σμι­κές αλ­λα­γές και να πά­ρουν κατά και­ρούς μέτρα για τη βελ­τί­ω­ση της ζωής των ατό­μων με ανα­πη­ρία και χρό­νιες πα­θή­σεις, τη δε­κα­ε­τία του 2000. Τα μέτρα όμως είναι απο­σπα­σμα­τι­κά και  δί­νο­νται με το στα­γο­νό­με­τρο.  Ευ­νό­η­το είναι ότι η ποιό­τη­τα της ζωής τους που εξαρ­τά­ται κυ­ρί­ως από το επί­πε­δο πα­ρο­χών υγεί­ας και πρό­νοιας και τη λήψη  θε­με­λιω­δών μέ­τρων για την πρό­σβα­ση των ατό­μων με κι­νη­τι­κές και αι­σθη­τη­ρια­κές ανα­πη­ρί­ες στην κοι­νω­νι­κή ζωή, δεν έφτα­σε ποτέ  σε εκεί­νο το ση­μείο να εντα­χθούν ισό­τι­μα στην κοι­νω­νι­κή ζωή της χώρας.

 

Ο ΔΕ­ΚΑ­ΛΟ­ΓΟΣ ΤΟΥ ΑΠΟ­ΚΛΕΙ­ΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΥΑ­ΛΩ­ΤΟ­ΤΗ­ΤΑΣ ΟΠΩΣ ΚΑ­ΤΑ­ΓΡΑ­ΦΕ­ΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ Ε.Σ.Α.μεΑ. (ΣΥ­ΝΟ­ΜΟ­ΣΠΟΝ­ΔΙΑ)

1. Φτώ­χεια – με­γα­λύ­τε­ρος αριθ­μός ατό­μων με ανα­πη­ρία σε κίν­δυ­νο

Κατά την τε­τρα­ε­τία 2021-2024 κα­τα­γρά­φε­ται στα­θε­ρή συ­νε­χό­με­νη τάση αύ­ξη­σης του πο­σο­στού κιν­δύ­νου φτώ­χειας στα άτομα με ανα­πη­ρία: από 28,3% το 2021 ανήλ­θε σε 33% το 2024 και η τάση βαί­νει επι­δει­νού­με­νη.

Τα πλέον πρό­σφα­τα στοι­χεία δεί­χνουν ότι το ¼ των ατό­μων με ανα­πη­ρία δια­βιούν σε νοι­κο­κυ­ριά με συ­νο­λι­κό μη­νιαίο οι­κο­γε­νεια­κό ει­σό­δη­μα -εκτός των προ­νο­μια­κών ενι­σχύ­σε­ων και επι­δο­μά­των- το οποίο κυ­μαί­νε­ται σε επί­πε­δα έως 600 ευρώ. Ένα πολύ με­γά­λο πο­σο­στό των ατό­μων με ανα­πη­ρία στην Ελ­λά­δα δυ­σκο­λεύ­ε­ται να κα­λύ­ψει βα­σι­κά έξοδα. Παρά τις κά­ποιες μι­κρές αυ­ξή­σεις στα ανα­πη­ρι­κά επι­δό­μα­τα, που λίγοι λαμ­βά­νουν, αυτά δεν επαρ­κούν για να κα­λυ­φθεί το κό­στος ζωής, ει­δι­κά σε πε­ρί­ο­δο ακραί­ας ακρί­βειας.

Η χώρα πέ­ρα­σε 10 χρό­νια οι­κο­νο­μι­κής κρί­σης, υγειο­νο­μι­κή κρίση λόγω της παν­δη­μί­ας και σή­με­ρα βρί­σκε­ται σε σκλη­ρή κρίση πλη­θω­ρι­σμού, η οποία δεν πλη­γώ­νει απλώς: εξα­νε­μί­ζει το ελά­χι­στο ει­σό­δη­μα των φτω­χό­τε­ρων σε αυτή τη χώρα.

2.  Αύ­ξη­ση της ιδιω­τι­κής δα­πά­νης για υγεία – Ανι­κα­νο­ποί­η­τες ανά­γκες υγεί­ας

Οι έρευ­νες τόσο του Πα­ρα­τη­ρη­τη­ρί­ου Θε­μά­των Ανα­πη­ρί­ας της Ε.Σ.Α.μεΑ. όσο και της Eurostat κα­τα­γρά­φουν ότι πολλά νοι­κο­κυ­ριά με άτομα με ανα­πη­ρία κα­τα­βάλ­λουν ση­μα­ντι­κές ιδιω­τι­κές δα­πά­νες για υγεία/θε­ρα­πεί­ες – και το πο­σο­στό των ατό­μων με ανα­πη­ρία με ανι­κα­νο­ποί­η­τες ανά­γκες υγεί­ας στην Ελ­λά­δα είναι πολύ υψηλό (ΠΟΥ). Αυτό ση­μαί­νει ότι, ενώ αυ­ξά­νο­νται οι ανά­γκες, η πρό­σβα­ση/χρη­μα­το­δό­τη­ση δεν βελ­τιώ­νε­ται επαρ­κώς το 2025.

3. Ερ­γα­σια­κή συ­μπε­ρί­λη­ψη: πε­ριο­ρι­σμέ­νη πρό­ο­δος, συ­νε­χι­ζό­με­νος απο­κλει­σμός

Αν και ανα­κοι­νώ­νο­νται προ­γράμ­μα­τα επι­δο­τού­με­νης απα­σχό­λη­σης (π.χ. θέ­σεις στους ΟΤΑ, ει­δι­κά προ­γράμ­μα­τα), τα συ­νο­λι­κά στοι­χεία δεί­χνουν ότι ο ερ­γα­σια­κός απο­κλει­σμός πα­ρα­μέ­νει βα­σι­κό ζή­τη­μα – και η ανά­καμ­ψη θέ­σε­ων δεν αρκεί για να αλ­λά­ξει την ει­κό­να του 2025, καθώς η κλί­μα­κα και η κά­λυ­ψη είναι πε­ριο­ρι­σμέ­νες σε σχέση με το μέ­γε­θος της ανά­γκης. Εν­δει­κτι­κά, το 82% των νέων 15-24 ετών και το 49,2% των ατό­μων ηλι­κί­ας 25-34 ετών δεν έχουν ερ­γα­στεί ποτέ.

4. Κοι­νω­νι­κή προ­στα­σία – ανε­παρ­κής κά­λυ­ψη και αστά­θεια προ­γραμ­μά­των

Ο «Προ­σω­πι­κός Βοη­θός» πα­ρα­μέ­νει πι­λο­τι­κή υπη­ρε­σία και η μα­κρο­πρό­θε­σμη χρη­μα­το­δό­τη­σή της καθώς και η κα­θο­λι­κή εφαρ­μο­γή της πα­ρα­μέ­νει αβέ­βαιη. Το απο­τυ­χη­μέ­νο μο­ντέ­λο αποϊ­δρυ­μα­το­ποί­η­σης εξα­κο­λου­θεί να υφί­στα­ται ενώ ακόμη δεν έχει φτά­σει ούτε σε επί­πε­δο εξαγ­γε­λί­ας μία Στρα­τη­γι­κή για τη Συ­μπε­ρί­λη­ψη και τη Δια­βί­ω­ση στην Κοι­νό­τη­τα στην Ελ­λά­δα. Η πλειο­νό­τη­τα των ΣΥΔ και των ΚΔΑΠ ΑμεΑ λει­τουρ­γούν δίχως στα­θε­ρή χρη­μα­το­δό­τη­ση ή/και έλεγ­χο. Αν κά­ποιες από τις υπο­σχό­με­νες πα­ρεμ­βά­σεις (όπως η αποϊ­δρυ­μα­το­ποί­η­ση ή η ενί­σχυ­ση κοι­νο­τι­κών υπη­ρε­σιών) δεν υλο­ποι­η­θούν γρή­γο­ρα ή επαρ­κώς, υπάρ­χει κίν­δυ­νος πολ­λές ανά­γκες να πα­ρα­μεί­νουν στο πε­ρι­θώ­ριο ενι­σχύ­ο­ντας πε­ραι­τέ­ρω τον κοι­νω­νι­κό απο­κλει­σμό των πλέον απο­κλει­σμέ­νων.

5.  Αύ­ξη­ση λη­ξι­προ­θέ­σμων οφει­λών

Η Ελ­λά­δα κα­τέ­χει αρ­νη­τι­κή διά­κρι­ση στον δεί­κτη «πο­σο­στό ατό­μων με ανα­πη­ρία με λη­ξι­πρό­θε­σμες οφει­λές»,  κα­τα­γρά­φο­ντας το υψη­λό­τε­ρο πο­σο­στό (44,5%), υπερ­τε­τρα­πλά­σιο από τον ευ­ρω­παϊ­κό μέσο όρο (10,2%).

6.  Δυ­σβά­στα­χτο κό­στος στέ­γα­σης

Ταυ­τό­χρο­να το 33% των ατό­μων με ανα­πη­ρία ζουν σε νοι­κο­κυ­ριά με υπερ­βο­λι­κή επι­βά­ρυν­ση από το κό­στος στέ­γα­σης, πο­σο­στό που είναι το υψη­λό­τε­ρο στην ΕΕ και σχε­δόν τρι­πλά­σιο του μέσου όρου ΕΕ.

Πρό­κει­ται για δεί­κτες, μαζί με την αύ­ξη­ση των λη­ξι­πρό­θε­σμων οφει­λών, οι οποί­οι επι­δει­νώ­νο­νται σε πε­ριό­δους γε­νι­κής ακρί­βειας (202 – 2025).

7. Προ­σβα­σι­μό­τη­τα δη­μό­σιων/ιδιω­τι­κών υπο­δο­μών – αργή πρό­ο­δος

Παρά κά­ποιες πρω­το­βου­λί­ες, η υλο­ποί­η­ση έργων προ­σβα­σι­μό­τη­τας είναι αργή, με απο­τέ­λε­σμα το 2025 πολ­λοί χώροι και συ­γκοι­νω­νί­ες πα­ρα­μέ­νουν μη προ­σβά­σι­μοι – μια έλ­λει­ψη που δια­τη­ρεί ή εντεί­νει τον απο­κλει­σμό. (ση­μειώ­νε­ται ως πρό­βλη­μα σε όλες τις ετή­σιες εκ­θέ­σεις της Ε.Σ.Α.μεΑ. από το 2017).

8.  Ψυ­χο­λο­γι­κή επι­βά­ρυν­ση / κοι­νω­νι­κός απο­κλει­σμός

Συν­δυα­σμός οι­κο­νο­μι­κής πί­ε­σης, ανε­παρ­κούς πρό­σβα­σης στη φρο­ντί­δα και πε­ριο­ρι­σμέ­νης απα­σχό­λη­σης οδη­γεί σε αυ­ξη­μέ­νο άγχος, φόβο και κοι­νω­νι­κή απο­μό­νω­ση – αυτό απο­τε­λεί κρί­σι­μη πα­ρά­με­τρο επι­βά­ρυν­σης το 2025. Η οι­κο­νο­μι­κή δυ­σπρα­γία, η αβε­βαιό­τη­τα για πα­ρο­χές και οι κα­θη­με­ρι­νές δυ­σκο­λί­ες (π.χ. προ­σβα­σι­μό­τη­τα) επι­βα­ρύ­νουν την ψυ­χι­κή υγεία και οι πο­λί­τες να πα­ρα­μέ­νουν απο­μο­νω­μέ­νοι ή αό­ρα­τοι. Στο ερώ­τη­μα του Τα­κτι­κού Βα­ρό­με­τρου «Σε γε­νι­κές γραμ­μές, πώς πι­στεύ­ε­τε ότι αντι­με­τω­πί­ζο­νται τα άτομα με ανα­πη­ρία από την ελ­λη­νι­κή κοι­νω­νία;», μόνο το 8% των ατό­μων με ανα­πη­ρία/χρό­νιες πα­θή­σεις θε­ω­ρούν ότι η ανα­πη­ρία αντι­με­τω­πί­ζε­ται ισό­τι­μα στην ελ­λη­νι­κή κοι­νω­νία. Η επι­κρα­τέ­στε­ρη απά­ντη­ση είναι πως η ανα­πη­ρία αντι­με­τω­πί­ζε­ται με «στε­ρε­ό­τυ­πα και προ­κα­τά­λη­ψη» (56,1%), ακο­λου­θεί η απά­ντη­ση «με οίκτο λύ­πη­ση» (34%) και έπε­ται η «αμη­χα­νία» (33,2%).

9. Με­γά­λα κενά και ελ­λεί­ψεις στην Εκ­παί­δευ­ση

Η έναρ­ξη της σχο­λι­κή χρο­νιάς το Σε­πτέμ­βριο του 2025 έφερε ξανά στο προ­σκή­νιο το ζή­τη­μα των ση­μα­ντι­κών ελ­λεί­ψε­ων σε εκ­παι­δευ­τι­κούς ΕΑΕ, Πα­ράλ­λη­λης Στή­ρι­ξης, Τμη­μά­των Έντα­ξης και σε ΕΒΠ, καθώς και σε σχο­λι­κούς νο­ση­λευ­τές σε πάρα πολ­λές πε­ριο­χές της χώρας. Με­γά­λες ελ­λεί­ψεις πα­ρα­μέ­νουν σε δρο­μο­λό­για σχο­λι­κών λε­ω­φο­ρεί­ων. Οι εν λόγω ελ­λεί­ψεις είναι σαφές ότι δυ­σχε­ραί­νουν ση­μα­ντι­κά την πρό­σβα­ση αλλά και τη συμ­με­το­χή των μα­θη­τών/τριών με ανα­πη­ρία στο υπέρ­τα­το αγαθό της εκ­παί­δευ­σης, οδη­γούν σε δια­κρί­σεις λόγω της ετε­ρο­χρο­νι­σμέ­νης έναρ­ξης της φοί­τη­σής τους ένα­ντι των συ­νο­μή­λι­κών τους ή/και της αδυ­να­μί­ας κά­λυ­ψης του συ­νό­λου των σχο­λι­κών δρα­στη­ριο­τή­των από το υφι­στά­με­νο προ­σω­πι­κό. Σύμ­φω­να με την πλη­ρο­φό­ρη­ση που λαμ­βά­νει η Ε.Σ.Α.μεΑ. από τις ορ­γα­νώ­σεις -μέλη της, εγεί­ρο­νται επί­σης σο­βα­ροί προ­βλη­μα­τι­σμοί ανα­φο­ρι­κά με το εύρος εφαρ­μο­γής των εξα­το­μι­κευ­μέ­νων εκ­παι­δευ­τι­κών προ­γραμ­μά­των των μα­θη­τών/τριών με ανα­πη­ρία ή/και ει­δι­κές εκ­παι­δευ­τι­κές ανά­γκες με αντί­στοι­χη προ­σαρ­μο­γή του εκ­παι­δευ­τι­κού-δι­δα­κτι­κού υλι­κού.

10. Πο­λι­τι­κές – στρα­τη­γι­κές υπο­σχέ­σεις αλλά αργή και ελ­λι­πής υλο­ποί­η­ση

Στην Ελ­λά­δα υλο­ποιεί­ται η  Εθνι­κή Στρα­τη­γι­κή για τα Δι­καιώ­μα­τα των Ατό­μων με Ανα­πη­ρία 2024-2030, που ήταν ένα πάγιο αί­τη­μα του ανα­πη­ρι­κού κι­νή­μα­τος, αλλά πολλά από τα μέτρα απαι­τούν απο­φα­σι­στι­κό­τη­τα, χρόνο και χρη­μα­το­δό­τη­ση για να πα­ρά­ξουν απο­τέ­λε­σμα. Επο­μέ­νως το 2025 πα­ρα­μέ­νει στά­σι­μο σε αυτό το πεδίο και τα προ­βλή­μα­τα εξα­κο­λου­θούν να εμ­φα­νί­ζο­νται εντο­νό­τε­ρα, χωρίς από­δο­ση μέ­τρων.

*O B. Μπε­ρί­τσης είναι γραμ­μα­τέ­ας του συλ­λό­γου ΑΜΕΑ Ιλίου

https://rproject.gr/article/i-anagki-na-antitahthoyme-apenanti-stis-neofileleytheres-politikes-einai-i-anagki-na