Του Κώστα Καλλωνιάτη
Η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Αυτό συμβαίνει γιατί η επερχόμενη ύφεση, για την οποία ανοιχτά προειδοποιεί ο ΟΟΣΑ, βρίσκει οικονομίες κι αγορές σε πολύ χειρότερη κατάσταση απ’ ό,τι ήταν στην κρίση του 2008, τις κοινωνίες βαθιά διαιρεμένες κι εξουθενωμένες και τα εργαλεία οικονομικής πολιτικής διάσωσης σε μεγάλο βαθμό εξαντλημένα κι αναποτελεσματικά. Μια παρόμοιας εμβέλειας κρίση είναι μη διαχειρίσιμη κι η ιστορική εμπειρία δείχνει πως οδηγεί σε πόλεμο.
Ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας που είχαν κηρύξει οι ΗΠΑ από την εποχή της πτώσης των δίδυμων πύργων, στρεφόμενες κατά του Σαντάμ Χουσεΐν στο Ιράκ και της Αλ Κάιντα του Μπιν Λάντεν στο Αφγανιστάν, βαθμιαία επεκτάθηκε στη Λιβύη του Καντάφι και τη Συρία του Άσαντ συμπεριλαμβάνοντας κι άλλες ευρωπαϊκές δυνάμεις (Γαλλία, Βρετανία κυρίως) σε έναν πόλεμο ενάντια σε έναν πιο συγκεκριμένο εχθρό που χαρακτηρίστηκε ‘πολεμικό Ισλάμ’ με βασικό εκπρόσωπο το νεοσύστατο Ισλαμικό Κράτος (ΙΚ ή ISIS).
Έτσι, οι άλλοτε (βλ. δεκαετίες ’70, ’80 και ’90) τοπικοί πόλεμοι σε Λίβανο – Παλαιστίνη, Αφγανιστάν και Ιράκ με τη διαδοχική εμπλοκή Ισραήλ, Ιράν, Ρωσίας, ΗΠΑ και “συμμαχίας των προθύμων” μετεξελίχθηκαν σε έναν άτυπο περιφερειακό πόλεμο με επίκεντρο τον ισλαμικό φονταμενταλισμό (Αλ Κάιντα, ΙΚ) και την υποτιθέμενη καταστολή της τρομοκρατίας του από τη Δύση. Πρόκειται για μια πρωτοφανή και κλιμακούμενη στρατιωτική αναμέτρηση στην οποία έχουν εμπλακεί οι μεγάλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις (αναπτυγμένες κι αναπτυσσόμενες) σε χώρες όπως η Λιβύη, η Υεμένη κι η Συρία, με όλες τις άλλες όμορες κι ευθέως ενδιαφερόμενες χώρες να συμμετέχουν άμεσα ή έμμεσα στην εξέλιξή της.
Αυτά ίσχυαν μέχρι πριν από δύο μήνες. Τώρα φαίνεται να έχουμε περάσει σε μια τρίτη και πολύ πιο επικίνδυνη φάση όπου ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας που στο μεταξύ έγινε πόλεμος κατά του IK, τείνει να γενικευτεί πλέον, με αιχμή του δόρατος την προκλητικότητα της Τουρκίας (μόνη μουσουλμανική χώρα – μέλος του ΝΑΤΟ) έναντι της Ρωσίας, σε πόλεμο ΝΑΤΟ – Ρωσίας και των συμμάχων της. Κι εδώ τα πράγματα περιπλέκονται γιατί αναδύονται οι πραγματικές γεωπολιτικές αντιθέσεις και τα συγκρουόμενα συμφέροντα ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις (βλ. ΗΠΑ/ΝΑΤΟ και Ρωσία) με συνέπεια τον σοβαρότατο κίνδυνο μετασχηματισμού κι εξάπλωσης του πολέμου σε παγκόσμια κλίμακα να αποτελεί πραγματική απειλή για την ανθρωπότητα συνολικά.
Συγκεκριμένα, το ενεργειακό μέλλον στο πρώτο μισό τουλάχιστον του 21ου αιώνα βασίζεται στο φυσικό αέριο (όπως ήταν το πετρέλαιο τον 20ό αιώνα) βασικοί παραγωγοί / εξαγωγείς του οποίου είναι τρεις χώρες (Ρωσία, Ιράν, Κατάρ) που προμηθεύουν την Ευρώπη και τον κόσμο συνολικά μέσω αγωγών που περνάνε ή πρόκειται να περάσουν από τις εμπόλεμες χώρες της Μ. Ανατολής και ειδικότερα τη Συρία. Εξ ου κι η έμφαση των ΗΠΑ/ΝΑΤΟ για εκδίωξη του Άσαντ ώστε να ελεγχθεί η κομβικής σημασίας χώρα. Στην προσπάθεια αυτή ενισχύθηκαν όχι μόνον οι αντάρτες της συριακής αντιπολίτευσης αλλά και το ίδιο το ΙΚ μέσω των σουνιτικών μουσουλμανικών καθεστώτων της περιοχής (Σ. Αραβία, Κατάρ, ΗΑΕ, Τουρκία) που αντιμάχονται τους σιίτες μουσουλμάνους (Ιράν, Ιράκ, Συρία, Λίβανος) προσδίδοντας και μια θρησκευτική / ιδεολογική διάσταση στη σύγκρουση συμφερόντων.
Με την Ευρώπη να γίνεται αποδέκτης ενός μεγάλου προσφυγικού ρεύματος (αποτέλεσμα της αποσταθεροποίησης όλης της Μ. Ανατολής και Β. Αφρικής) και πληγμάτων τρομοκρατίας από το ΙΚ και τη Ρωσία να παρεμβαίνει άμεσα για να ισχυροποιήσει τη θέση της στην περιοχή (βλ. καθεστώς Άσαντ, Κούρδους, Ιράν, Χεζμπολάχ) εκμεταλλευόμενη την απροθυμία των ΗΠΑ να εκριζώσουν στρατιωτικά το κακό και την αδυναμία της Ε.Ε. να αντιδράσει, είναι σαφές πως οδεύουμε σε κλιμάκωση του περιφερειακού πολέμου που, όπως έδειξε η κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού από τους Τούρκους και η όψιμη συγκέντρωση στρατιωτικών δυνάμεων στην περιοχή, είναι πολύ εύκολο να ξεφύγει από κάθε έλεγχο και να μετατρέψει τον ήδη υφιστάμενο ψυχρό πόλεμο Δύσης – Ρωσίας σε γενικευμένο θερμό πόλεμο ΝΑΤΟ-Ρωσίας.
Πρόκειται βεβαίως για πόλεμο εξουσίας για τον έλεγχο φυσικών πόρων, αγωγών πετρελαίου και γεωπολιτικών σημείων – κλειδιά από τα οποία εξαρτάται η μελλοντική ροή του χρήματος και ο έλεγχος των αγορών. Αλλά και για πόλεμο που, λόγω της παγκοσμιοποίησης, της οικονομικής αλληλεξάρτησης, της κοινωνικής υπερεκμετάλλευσης και περιθωριοποίησης, της υπερανάπτυξης των οπλικών συστημάτων και της ολιγαρχικής συγκέντρωσης των εξουσιών (δηλ. της εξασθένισης των δημοκρατικών καθεστώτων), κινδυνεύει να επαναλάβει τα τραγικά λάθη του περασμένου αιώνα καταστρέφοντας με έναν Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο την ίδια τη βάση ζωής του πλανήτη.
Ανεξάρτητα από το αν τελικά θα πρυτανεύσει ή όχι η στοιχειώδης λογική ώστε να αποτραπεί η μέγιστη καταστροφή του θερμοπυρηνικού ολοκαυτώματος, γεγονός είναι πως ο πόλεμος κατά της ισλαμικής τρομοκρατίας (πόλεμος υποκριτικός στον βαθμό που το σουνιτικό ισλάμ με τις ευλογίες της Δύσης χρηματοδοτεί, εκπαιδεύει, συναλλάσσεται κι ενισχύει στρατιωτικά τους τρομοκράτες τζιχαντιστές της Αλ Κάιντα, του ΙΚ κ.ά.) εξελίσσεται σε πόλεμο κατά της δημοκρατίας. Ο φόβος της ισλαμικής τρομοκρατίας σε συνδυασμό με την πρόσφατη ένταση μαζικής εισροής προσφύγων μουσουλμάνων από τις εμπόλεμες χώρες οδηγεί τις δυτικές κοινωνίες σε ρατσιστική αναδίπλωση, μειονοτικό κατατεμαχισμό, εθνικιστική εχθρότητα και τάσεις βίαιων συγκρούσεων με ξένες και μη αφομοιώσιμες πολιτισμικά ομάδες που εκλαμβάνονται ως απειλή της εθνικής ταυτότητας, της εργασιακής δυνατότητας (ανεργία, υποαπασχόληση) ή ακόμη και της φυσικής ύπαρξης (τρομοκρατία).
Τις τάσεις αυτές υποθάλπει η κατάσταση εκτάκτου ανάγκης στην οποία καταφεύγουν τα δυτικά κράτη καταλύοντας μια σειρά πολιτικές ελευθερίες και συνταγματικά δικαιώματα (βλ. Γαλλία) κι ενισχύοντας τον αστυνομικό μηχανισμό και αυταρχικό τους χαρακτήρα. Στο όνομα της καταπολέμησης της ισλαμικής κι ατομικής τρομοκρατίας και της ασφάλειας των πολιτών συγκροτείται και γιγαντώνεται η κρατική τρομοκρατία η οποία ούτως ή άλλως είναι δεκάδες φορές μεγαλύτερη κι ισχυρότερη αιτία θανάτου: σύμφωνα με τις στατιστικές, ακόμη και μετά τα φονικά στο Σαν Μπερναντίνο και το Παρίσι, ο κίνδυνος θανάτου από καρδιακή προσβολή είναι 17.600 φορές μεγαλύτερος από μια τρομοκρατική επίθεση. Παρομοίως είναι 11.000 φορές πιθανότερος ο θάνατος από αεροπορικό ατύχημα παρά από τρομοκρατική αεροπειρατεία, 1.048 φορές πιθανότερος ο θάνατος από αυτοκινητιστικό δυστύχημα και 9 φορές πιθανότερος ο θάνατος από εμετό που προκαλεί ασφυξία παρά από τρομοκρατική επίθεση!
Κι επειδή ο φόβος είναι η βασική πηγή παραλυσίας και παθητικοποίησης των πολιτών και ακύρωσης κάθε μορφής μαχητικής διεκδίκησης, ευνοεί τόσο την ανεμπόδιστη εφαρμογή ταξικών πολιτικών λιτότητας όσο και τη δημιουργία ανακλαστικών κοπαδιού στη ρατσιστική κι εθνικιστική προπαγάνδα που τροφοδοτεί τους πολέμους.
Με άλλα λόγια, το “φάρμακο” της κρατικής απολυταρχίας και υπερσυγκέντρωσης εξουσιών που υποτίθεται επιστρατεύεται για λόγους εθνικής ασφάλειας κατά του ισλαμοφασισμού, αποδεικνύεται “φαρμάκι” της αστικής δημοκρατίας και των κοινοβουλευτικών ελευθεριών, καθώς οδηγεί σε φασιστική νοοτροπία και πρακτικές πολέμου τόσο στο εσωτερικό των δυτικών κοινωνιών όσο και κατά οιωνδήποτε ξένων εχθρικών απειλών. Αυτός είναι ο μεγάλος κίνδυνος στον οποίο δείχνουν να έχουν παγιδευτεί οι σύγχρονες δυτικές δημοκρατικές κοινωνίες: έχοντας υποσκάψει τα εσωτερικά κοινωνικά τους θεμέλια και έχοντας διαλύσει τους συνεκτικούς δεσμούς με τις πολιτικές λιτότητας και συρρίκνωσης του κράτους πρόνοιας, ενδύονται τον μανδύα του πολέμου κατά της τρομοκρατίας για να αναιρέσουν έτσι βασικές συνιστώσες της ίδιας της δημοκρατικής τους λειτουργίας που… προσπαθούν να προφυλάξουν.
Σε κάθε περίπτωση κι επειδή η Ελλάδα βρίσκεται στην καυτή ζώνη πολέμου της ΝΑ Μεσογείου (κυριολεκτικά στο στόμα του λύκου), θα ήταν ολέθριο κι αυτοκτονικό σφάλμα να παρασυρθεί από την πολεμική δίνη και να συμβάλει σε οποιαδήποτε πολεμική αναμέτρηση του ΝΑΤΟ με τη Ρωσία. Αντίθετα, πρέπει άμεσα να πιέσει την Ευρώπη να κρατήσει αποτρεπτική ή έστω ουδέτερη στάση, που είναι κι ο μόνος τρόπος να αποφευχθεί μια εκκολαπτόμενη πολεμική καταστροφή πλανητικής κλίμακας (χωρίς ευρωπαϊκή εμπλοκή κρίνεται απίθανη μια σύγκρουση ΝΑΤΟ – Ρωσίας). Από την αντιπολεμική και φιλειρηνική στάση της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ θα εξαρτηθούν πάρα πολλά, τόσο για τη διάσωση της αριστερής της ταυτότητας όσο και, κυρίως, για το μέλλον της χώρας κι όχι μόνον.
