Από το σχίσμα της πρώτης Διεθνούς μεταξύ των οπαδών του Μαρξ και του Μπακούνιν, η ιστορία της αριστεράς αποτυπώνεται σε πολλά επίπεδα, περιλαμβάνοντας και το χρονικό των συνεχών της διασπάσεων. Η χρέωση των αιτίων τους και η πίστωση του δικαίου στη μία ή στην άλλη πλευρά, αποτελεί τρέχουσα ενασχόληση κάθε ενδιαφερόμενου.
Η έρευνά τους όμως αφορά τους ιστορικούς που, κινούμενοι σ’ ένα πολλαπλώς κατακερματισμένο πεδίο, υποχρεώνονται συχνά να περιοριστούν σε θραύσματα πιο συγκεκριμένων περιοχών, με κριτήριο τη χώρα, την εποχή ή τον ειδικότερο προσανατολισμό των σπαρασσομένων μερών.
Γενική διαπίστωση ωστόσο, είναι ότι οι σχηματισμοί της αριστεράς τα σπάνε με συχνότητα αντιστρόφως ανάλογη προς το μέγεθός τους.
Οι μεγάλοι διασπώνται σπανιότερα και παρεκκλίνουν συνήθως προς τρεις μονάχα κατευθύνσεις, τη σοσιαλδημοκρατική, τη λαϊκιστική και την σταλιναυταρχική, ενώ οι μικροί διαλύονται συχνότερα σε πανσπερμία δυσδιάκριτων αστερισμών.
Οι θορυβώδεις, άρα και ευρείας δημοσιότητας διασπάσεις, εκπορεύονται φυσικά από τα κόμματα της αριστεράς που διαθέτουν σχετικά εκτεταμένη κοινωνική επιφάνεια. Οι απαρατήρητες εντούτοις συγκρούσεις, όσες συντελούνται στο βυθό και αφορούν παραφυάδες παραφυάδων, είναι πιο διδακτικές γιατί υποδεικνύουν στη μικρογραφική τους διάσταση το μέλλον εκείνων των μεγαλύτερων κλάδων που βρίσκονται σε τροχιά αποσχιστικών τάσεων.
Εκτός από διδακτικές βέβαια, οι διασπάσεις που ανιχνεύονται με τη βοήθεια μικροσκοπίου είναι και πιο διασκεδαστικές, γιατί ενώ οι αφανείς πρωταγωνιστές τους επικαλούνται τεράστιες διαφορές, τριχοτομούν την τρίχα με απαράμιλλη μεταφυσική σπουδή.
Θυμάμαι ότι κάποτε ένας νεαρός καθηγητής από την Αυστραλία που περνούσε ένα sabbatical στο Χάρβαρντ, με ενημέρωσε σχεδόν εμπιστευτικά, πως τα είχε βρει μπαστούνια με το αντικείμενό του, καθώς ήταν ιστορικός των τροτσκιστικών διασπάσεων στη Νέα Ζηλανδία! Αλλά και ο Νίκος Σύριγκας, ένα λαμπρό παληκάρι που χάθηκε νωρίς, αντιμετώπισε σοβαρές δυσκολίες με το διδακτορικό που έκανε στη Σορβόνη και είχε ως θέμα τις διασπαστικές ανακατατάξεις μεταξύ τροτσκιστικών και αρχειομαρξιστικών ομάδων της Ελλάδας του μεσοπολέμου.
Θύελλες εν ποτηρίω φυσικά αλλά δεν παύουν να προδιαγράφουν την εξέλιξη στην ανοιχτή θάλασσα, ορισμένων τουλάχιστον ποικιλιών της αριστεράς — που ενδέχεται να καταλήξουν αλληλομισούμενες επειδή ακριβώς απευθύνονται στο ίδιο, κοινωνικά περιορισμένο, ακροατήριο.
