Η μεγάλη νίκη του Μπόριτς στη Χιλή

Το εκλογικό αποτύπωμα ενός μεγάλου κύκλου αγώνων και η εξέγερση που συνεχίζει να ζητά δικαίωση

Λίγες μέρες πριν το δεύ­τε­ρο γύρο των εκλο­γών στη Χιλή, οι άν­θρω­ποι πα­νη­γύ­ρι­σαν στους δρό­μους το θά­να­το της χήρας του Πι­νο­σέτ. Το βράδυ των εκλο­γών είχαν κάθε λόγο να πα­νη­γυ­ρί­ζουν την κα­θα­ρή εκλο­γι­κή ήττα ενός πε­ρή­φα­νου νο­σταλ­γού του. Η ήττα του ακρο­δε­ξιού Χοσέ Αντό­νιο Καστ ήταν ένα πολύ ση­μα­ντι­κό μή­νυ­μα για όλη την υπο-ήπει­ρο, σε μια πε­ρί­ο­δο που η (πά­ντο­τε σκλη­ρή) λα­τι­νο­α­με­ρι­κά­νι­κη Δεξιά, υιο­θε­τεί μια στρα­τη­γι­κή ακόμα πιο δε­ξιάς ρι­ζο­σπα­στι­κο­ποί­η­σης για να χτί­σει κοι­νω­νι­κό ρεύμα. Η χώρα που 2 χρό­νια πριν εξε­γέρ­θη­κε για να «θάψει την κλη­ρο­νο­μιά του Πι­νο­σέτ», αντι­με­τώ­πι­σε σε αυτές τις κάλ­πες μια αντε­πί­θε­ση του «πι­νο­σε­τι­σμού» που επι­χει­ρού­σε την νε­κρα­νά­στα­σή του. Το ότι αυτή η επι­χεί­ρη­ση ητ­τή­θη­κε στην κάλπη προ­κα­λεί με­γά­λη ανα­κού­φι­ση και είναι το πιο ση­μα­ντι­κό κρα­τού­με­νο.

Πάνος Πέτρου

Ο Μπό­ριτς, ο νι­κη­τής των εκλο­γών, προ­έρ­χε­ται από τον χώρο πέρα και αρι­στε­ρά από την «Κον­σερ­τα­σιόν», την κε­ντρο­α­ρι­στε­ρή συμ­μα­χία που κυ­βέρ­νη­σε για 20 χρό­νια μετά την πτώση του Πι­νο­σέτ και άφησε άθι­κτο το οι­κο­νο­μι­κό-πο­λι­τι­κό «μο­ντέ­λο» που άφησε πίσω του (κα­το­χυ­ρω­μέ­νο και συ­νταγ­μα­τι­κά) ο δι­κτά­το­ρας. Η στα­δια­κή εξοι­κεί­ω­ση μέσα στο 2021  με αυτή την προ­ο­πτι­κή -ενός αρι­στε­ρού στο «Λα Μο­νέ­δα»- κάνει εύ­κο­λο να ξε­χά­σου­με το μέ­γε­θος της εκλο­γι­κής ανα­τρο­πής. Πρό­κει­ται για ένα σε­νά­ριο που 1-2 χρό­νια πριν θα ήταν αδια­νό­η­το. Πρό­κει­ται για «σύμ­πτω­μα» του ρι­ζο­σπα­στι­σμού που συσ­σω­ρευό­ταν στους δια­δο­χι­κούς με­γά­λους αγώ­νες από το 2005-06 και μετά, κο­ρυ­φώ­θη­κε στη με­γα­λειώ­δη εξέ­γερ­ση του 2019 και εκ­φρά­στη­κε εκλο­γι­κά και στις δια­δι­κα­σί­ες για το νέο σύ­νταγ­μα. Αυτό είναι το άλλο κρα­τού­με­νο του εκλο­γι­κού απο­τε­λέ­σμα­τος, η αξία του ως «φω­το­γρα­φία» μιας αρι­στε­ρό­στρο­φης κοι­νω­νι­κής διά­θε­σης.

Ο Καστ ξε­κι­νού­σε με ευ­νοϊ­κό συ­σχε­τι­σμό. Είχε έρθει πρώ­τος και είχε εξα­σφα­λί­σει τη στή­ρι­ξη του Σε­μπά­στιαν Σι­τσέλ (πα­ρα­δο­σια­κή Δεξιά) αλλά τε­λι­κά και του Φράν­κο Πα­ρί­ζι, του «αι­ρε­τι­κού» ανέ­ντα­χτου κε­ντρο­δε­ξιού, του οποί­ου οι ψη­φο­φό­ροι θε­ω­ρού­νταν «γρί­φος». Το άθροι­σμα των τριών έβγα­ζε 3.760.000 ψή­φους -και ο Καστ κι­νή­θη­κε κοντά σε αυτό το όριο, κερ­δί­ζο­ντας 3.645.000 ψή­φους στο δεύ­τε­ρο γύρο.

Ο Μπό­ριτς, συ­νυ­πο­λο­γί­ζο­ντας τις ψή­φους της Γιάσ­να Προ­βό­στε (κε­ντρο­α­ρι­στε­ρά), του Μάρκο Εν­ρί­κεζ Ομι­νά­μι (αρι­στε­ρή εκ­δο­χή σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τί­ας) και του υπο­ψη­φί­ου της (μα­οϊ­κής) Πα­τριω­τι­κής Ένω­σης, μπο­ρού­σε να αθροί­σει 3.265.000 ψή­φους.

Προ­ε­κλο­γι­κά γρά­φα­με το εξής: «ο δεύ­τε­ρος γύρος δεν είναι πάντα υπό­θε­ση αμι­γούς με­τα­φο­ράς μπλοκ. Η συμ­με­το­χή (όσων συμ­με­τεί­χαν ή όσων απεί­χαν στον πρώτο γύρο) πολ­λές φορές κρί­νει την έκ­βα­ση. Παρά το πο­λω­μέ­νο κλίμα, και σε αυτές τις εκλο­γές η συμ­με­το­χή κι­νή­θη­κε στο πα­ρα­δο­σια­κά χα­μη­λό της Χιλής… αν θα αυ­ξη­θεί ή αν θα μειω­θεί ακόμα πε­ρισ­σό­τε­ρο στο δεύ­τε­ρο γύρο -και ποιος θα επω­φε­λη­θεί από τις αυ­ξο­μειώ­σεις- πα­ρα­μέ­νει ερω­τη­μα­τι­κό».

Στο δεύ­τε­ρο γύρο δό­θη­κε μια κα­θα­ρή απά­ντη­ση. Η συμ­με­το­χή αυ­ξή­θη­κε ση­μα­ντι­κά (πε­ρί­που 1.200.000 ψη­φο­φό­ροι επι­πλέ­ον και 55,6% από 47,3%) και αυτό εκτί­να­ξε τον Μπό­ριτς στις 4.615.000 ψή­φους, δί­νο­ντάς του μια κα­θα­ρή νίκη. Ασφα­λώς η αποχή πα­ρα­μέ­νει με­γά­λη και αυτό λέει πολλά πράγ­μα­τα για την γε­νι­κευ­μέ­νη κρίση εκ­προ­σώ­πη­σης (που αγ­γί­ζει και την Αρι­στε­ρά). Αλλά ήταν η με­γα­λύ­τε­ρη συμ­με­το­χή σε κάλπη από όταν η ψη­φο­φο­ρία έπαψε να είναι υπο­χρε­ω­τι­κή, ξε­περ­νώ­ντας και το 50,3% στο δη­μο­ψή­φι­σμα για νέο σύ­νταγ­μα, που είχε θε­ω­ρη­θεί τότε καμπή στην τάση διαρ­κούς μεί­ω­σης της εκλο­γι­κής συμ­με­το­χής. Υπάρ­χει ένα κοινό ανά­με­σα στο δη­μο­ψή­φι­σμα και το δεύ­τε­ρο γύρο: σύμ­φω­να με τις πρώ­τες ει­κό­νες, η αύ­ξη­ση της συμ­με­το­χής αφο­ρού­σε κυ­ρί­ως ερ­γα­το­λαϊ­κές πε­ριο­χές.

Στον πρώτο γύρο των προ­ε­δρι­κών εκλο­γών, η συμ­με­το­χή ήταν υψη­λό­τε­ρη στις εύ­πο­ρες πε­ριο­χές και γε­νι­κό­τε­ρα στο «λαό της Δε­ξιάς», ενώ το Abruebo Dignidad και ο Μπό­ριτς δεν μπό­ρε­σαν να κι­νη­το­ποι­ή­σουν επαρ­κώς το αντα­γω­νι­στι­κό κοι­νω­νι­κό στρα­τό­πε­δο. Είναι θε­μι­τός ο ισχυ­ρι­σμός ότι στις 19 Δε­κέμ­βρη, στο δεύ­τε­ρο γύρο, πολ­λοί άν­θρω­ποι πήγαν να υπε­ρα­σπι­στούν τον αγώνα τους για νέο σύ­νταγ­μα. Ένα χρόνο μετά το θρί­αμ­βο του «ΝΑΙ» στο δη­μο­ψή­φι­σμα, βρέ­θη­καν αντι­μέ­τω­ποι με την προ­ο­πτι­κή εκλο­γής ενός προ­έ­δρου που έδωσε μάχη υπέρ του «ΟΧΙ» και δεν έκρυ­βε την πρό­θε­σή του να εντα­φιά­σει το έργο και τον ρόλο της Συ­ντα­κτι­κής Συ­νέ­λευ­σης. Και κι­νη­το­ποι­ή­θη­καν να δια­σφα­λί­σουν το «Ποτέ ξανά!» που είχε κυ­ριαρ­χή­σει ως αί­σθη­μα και τις μέρες της εξέ­γερ­σης του ’19, απέ­να­ντι στο «φά­ντα­σμα» του πι­νο­σε­τι­σμού που πλα­νιό­ταν πάνω από την κλι­μά­κω­ση της κα­τα­στο­λής και το κα­τέ­βα­σμα του στρα­τού στους δρό­μους…

Με αυτές τις εκλο­γές, ολο­κλη­ρώ­νε­ται το εκλο­γι­κό-θε­σμι­κό «απο­τύ­πω­μα» του κύ­κλου πο­λι­τι­κής αντι­πα­ρά­θε­σης γύρω από το αί­τη­μα για ένα νέο σύ­νταγ­μα. Τον Μάρτη του 2022 ανα­λαμ­βά­νει την κυ­βέρ­νη­ση  της Χιλής ένας εκ­πρό­σω­πος του πο­λι­τι­κού χώρου που στή­ρι­ξε αυτό το  αί­τη­μα και τον Ιού­νη-Ιού­λη του 2022 ολο­κλη­ρώ­νει το έργο της η Συ­ντα­κτι­κή Συ­νέ­λευ­ση, όπου υπάρ­χει μια «αρι­στε­ρό­στρο­φη» πλειο­ψη­φία. Ο νέος κύ­κλος που ανοί­γει μένει να φανεί.

Τα όρια των προ­γραμ­μα­τι­κών προ­θέ­σε­ων του Μπό­ριτς είναι γνω­στά. Ο ίδιος από το βράδυ των εκλο­γών δή­λω­σε ότι στό­χος του είναι «η διεύ­ρυν­ση των κοι­νω­νι­κών δι­καιω­μά­των», αλλά «με δη­μο­σιο­νο­μι­κή υπευ­θυ­νό­τη­τα». Αν ισχύ­ει πά­ντο­τε ότι η κοι­νο­βου­λευ­τι­κή πλειο­ψη­φία δε ση­μαί­νει και έλεγ­χος του κρά­τους, στη χι­λια­νή πε­ρί­πτω­ση δεν υπάρ­χει καν έλεγ­χος του κοι­νο­βου­λί­ου. Η Γε­ρου­σία είναι μοι­ρα­σμέ­νη με τη Δεξιά, ενώ και στη Βουλή, ο Μπό­ριτς θα χρεια­στεί τη στή­ρι­ξη των κομ­μά­των της πα­λιάς «Κον­σερ­τα­σιόν» (που δια­τη­ρεί κοι­νο­βου­λευ­τι­κή δύ­να­μη σχε­δόν ίση με αυτήν της αρι­στε­ρής συμ­μα­χί­ας Apruebo Dignidad). Οι «αγο­ρές» αντέ­δρα­σαν από τη Δευ­τέ­ρα (βου­τιά και στο χρη­μα­τι­στή­ριο και στην αξία του πέσο) και θα ζη­τή­σουν «κα­θη­συ­χα­σμό».

Η «θε­σμι­κά υπεύ­θυ­νη» στάση που έδει­ξαν πολ­λές δυ­νά­μεις του Frente Amplio (του χώρου από τον οποίο προ­έρ­χε­ται ο Μπό­ριτς) κατά τον ελιγ­μό του δε­ξιού προ­έ­δρου Πι­νιέ­ρα να επι­βιώ­σει της εξέ­γερ­σης με τη «Συμ­φω­νία για Κοι­νω­νι­κή Ει­ρή­νη και Νέο Σύ­νταγ­μα», προει­δο­ποιεί ότι ο «πο­λι­τι­κός πο­λι­τι­σμός» που επι­κρά­τη­σε στην τη­λε­διά­σκε­ψη με τον δεξιό νυν πρό­ε­δρο Πι­νιέ­ρα και στη συ­νά­ντη­ση με τον Καστ τη νύχτα της εκλο­γι­κής νίκης, ίσως δεν απο­τυ­πώ­νουν απλή εθι­μο­τυ­πι­κή ευ­γέ­νεια.

Μια πρό­σφα­τη πα­ρό­μοια εμπει­ρία (εκλο­γι­κής εκτό­ξευ­σης υπο­ψη­φί­ου της ρι­ζο­σπα­στι­κής Αρι­στε­ράς, που όμως μειο­ψη­φεί στη Γε­ρου­σία) στο Περού, έχει ήδη πα­ρου­σιά­σει τα πρώτα δείγ­μα­τα γρα­φής σε υπο­χω­ρή­σεις απέ­να­ντι στην ασφυ­κτι­κή πίεση από τα δεξιά για «εθνι­κή συ­ναί­νε­ση».

Σε ένα τέ­τοιο σε­νά­ριο επεν­δύ­ουν οι μέιν­στριμ σχο­λια­στές που αθροί­ζουν την υψηλή συμ­με­το­χή, την πα­ρα­δο­χή της ήττας από τον Καστ και τις «ενω­τι­κές» δη­λώ­σεις του Μπό­ριτς για να κά­νουν λόγο για «νίκη της δη­μο­κρα­τί­ας». Δεν εν­νο­ούν τη δη­μο­κρα­τία, όπως την εν­νο­ούν όσοι χά­ρη­καν με την ήττα του ακρο­δε­ξιού χου­νταί­ου Καστ. Εύ­χο­νται την κυ­ριαρ­χία του (ναρ­κο­θε­τη­μέ­νου για τα ερ­γα­τι­κά συμ­φέ­ρο­ντα) θε­σμι­κού πε­δί­ου επί των «δρό­μων». Άλ­λω­στε φρο­ντί­ζουν να συ­μπλη­ρώ­σουν ότι αυτή η «νίκη της δη­μο­κρα­τί­ας», είναι κα­λο­δε­χού­με­νη γιατί έρ­χε­ται μετά από μια (μα­κριά από μας) «πε­ρί­ο­δο πό­λω­σης και συ­γκρού­σε­ων».

Ένα κρί­σι­μο ζή­τη­μα θα είναι οι εξε­λί­ξεις στη συ­ντα­κτι­κή δια­δι­κα­σία. Πέρα από το γε­γο­νός ότι η Συ­ντα­κτι­κή έχει τη νο­μι­μο­ποί­η­ση να «σπά­σει» κά­ποιους από τους θε­σμι­κούς πε­ριο­ρι­σμούς και να «επι­βά­λει» η ίδια πτυ­χές ενός οι­κο­νο­μι­κού προ­γράμ­μα­τος, ενώ δια­θέ­τει και μια σύν­θε­ση πιο αντι­προ­σω­πευ­τι­κή των κοι­νω­νι­κών αγώ­νων, απο­τε­λεί και μια πιο ζω­ντα­νή δια­δι­κα­σία -τις μέρες προς τις εκλο­γές, μέλη της Συ­ντα­κτι­κής βρί­σκο­νταν σε πε­ριο­δεία στην Κον­σεπ­σιόν, ορ­γα­νώ­νο­ντας συ­να­ντή­σεις σε συ­νοι­κί­ες για να «ακού­σουν τι θέλει ο λαός από το νέο Σύ­νταγ­μα» και να «με­τα­φέ­ρουν τη φωνή του στη Συ­ντα­κτι­κή».

Αλλά ούτε η Συ­ντα­κτι­κή από μόνη της αρκεί. Όπως έλεγε σε συ­νέ­ντευ­ξή της, η Αλό­ντρα Κα­ρί­γιο (μέλος του Συ­ντο­νι­σμού 8 Μάρτη και πλέον μέλος και της Συ­ντα­κτι­κής Συ­νέ­λευ­σης): «Θα ήταν λάθος αν βά­ζα­με ως στόχο απλώς τη νο­μι­μο­ποί­η­ση μιας νέας Magna Carta, ένα νέο κοι­νω­νι­κό συμ­βό­λαιο για την ορ­γά­νω­ση της ζωής. Αντ’ αυτού, ανα­γνω­ρί­ζου­με ότι αυτή η δια­δι­κα­σία είναι μια στιγ­μή μα­ζι­κής πο­λι­τι­κο­ποί­η­σης, που έχει θε­με­λιώ­δη ση­μα­σία για τα επό­με­να βή­μα­τα… Εί­μα­στε αφο­σιω­μέ­νες στη μα­κρο­πρό­θε­σμη προ­ο­πτι­κή και στο ότι θα προ­χω­ρή­σου­με μαζί. Αυτές οι εμπει­ρί­ες θα είναι «συ­γκρο­τη­τι­κές» για εμάς ως κοι­νω­νι­κή τάξη».

Το πιο κρί­σι­μο επί­δι­κο πα­ρα­μέ­νει να γίνει πράξη το πέ­ρα­σμα «από την εκλο­γι­κή συ­γκυ­ρία προς την ανά­κτη­ση της λαϊ­κής πρω­το­βου­λί­ας», όπως ήταν ο τί­τλος ενός άρ­θρου του Ιγκόρ Γκόι­κο­βιτς Ντο­νό­ζο (ιστο­ρι­κός στο πα­νε­πι­στή­μιο του Σα­ντιά­γκο και πρώην στέ­λε­χος του MIR τη δε­κα­ε­τία του ’80), μετά τις εκλο­γές για τους εκ­προ­σώ­πους στη Συ­ντα­κτι­κή Συ­νέ­λευ­ση. Ο Ντο­νό­ζο πε­ριέ­γρα­φε τον εκλο­γι­κό κύκλο ως «μια εμπει­ρία από την οποία επέ­λε­ξε να πε­ρά­σει ένα ση­μα­ντι­κό τμήμα των λαϊ­κών στρω­μά­των και δεν μπο­ρού­με να μεί­νου­με αδιά­φο­ροι απέ­να­ντι σε αυτό» και έθετε το ζή­τη­μα ως εξής: «να με­τα­τρέ­που­με αυτά τα εκλο­γι­κά γε­γο­νό­τα σε κομ­μά­τι μιας δια­δι­κα­σί­ας συσ­σώ­ρευ­σης δυ­νά­με­ων που θα μας επι­τρέ­ψει να ανα­συ­γκρο­τη­θού­με ως εναλ­λα­κτι­κή δύ­να­μη απέ­να­ντι στην εξου­σία… να ανε­βά­σου­με τον πήχη στην ανά­πτυ­ξη των διά­φο­ρων μορ­φών πάλης…  Μέσα από τη ση­με­ρι­νή κα­τά­στα­ση σχε­τι­κής αδυ­να­μί­ας των κυ­ρί­αρ­χων τά­ξε­ων, πρέ­πει να προ­χω­ρή­σου­με προς τη συ­γκρό­τη­ση εκεί­νης της λαϊ­κής δύ­να­μης που θα μας επι­τρέ­ψει να εξα­πο­λύ­σου­με με όλη του τη δύ­να­μη και την ενέρ­γεια εκεί­νο το λαϊκό τυ­φώ­να που δε θα με­τα­σχη­μα­τί­σει απλά τους πο­λι­τι­κούς θε­σμούς, αλλά θα επα­νι­δρύ­σει τη Χι­λια­νή κοι­νω­νία από κάτω προς τα πάνω».

Η εξέ­γερ­ση του 2019, που έβαλε στόχο «να πε­θά­νει ο νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμός στη χώρα που γεν­νή­θη­κε», είχε στα­μα­τή­σει με τη «Συμ­φω­νία για Κοι­νω­νι­κή Ει­ρή­νη και Νέο Σύ­νταγ­μα». Εύ­στο­χα είχε ση­μειώ­σει η Κα­ρί­να Νο­χά­λες (μέλος του Συ­ντο­νι­σμού 8 Μάρτη) ότι πρό­κει­ται για «ένα πα­ρά­ξε­νο ζώο», εστιά­ζο­ντας στα δύο δια­φο­ρε­τι­κά σκέλη του (η νίκη της επι­βο­λής του αι­τή­μα­τος για νέο σύ­νταγ­μα αλλά και η επι­βο­λή της κοι­νω­νι­κής ει­ρή­νης) και στο ότι «δεν άφησε κα­νέ­ναν πλή­ρως ικα­νο­ποι­η­μέ­νο» (ούτε την άρ­χου­σα τάξη ούτε τους αγω­νι­στές-στριες της εξέ­γερ­σης). Το ερώ­τη­μα της επό­με­νης πε­ριό­δου στη Χιλή είναι αν θα «σπά­σει» αυτή η ισορ­ρο­πία προς όφε­λος μιας ερ­γα­τι­κής αντε­πί­θε­σης ή αν θα μπο­ρέ­σει το σύ­στη­μα να ανα­συ­ντα­χθεί και να «κλεί­σει» τον κύκλο κρί­σης που πυ­ρο­δό­τη­σε η εξέ­γερ­ση. Σε αυτό το ερώ­τη­μα θα είναι κρί­σι­μη η κα­τεύ­θυν­ση που θα πάρει η ελ­πί­δα που εκ­φρά­στη­κε μα­ζι­κά στους δρό­μους του Σα­ντιά­γκο -αν θα γίνει αυ­το­πε­ποί­θη­ση για αγώ­νες που θα επι­βά­λουν την ικα­νο­ποί­η­ση των με­γά­λων προσ­δο­κιών της εξέ­γερ­σης, που «δεν έγινε για τα 30 πέσος, αλλά για τα 30 χρό­νια» και απο­φάν­θη­κε ότι «δεν γυρ­νά­με στην κα­νο­νι­κό­τη­τα, γιατί η κα­νο­νι­κό­τη­τα είναι το πρό­βλη­μα». Τη νύχτα των εκλο­γών, μέσα στους πα­νη­γυ­ρι­σμούς, υψώ­θη­κε μα­ζι­κά το σύν­θη­μα-αί­τη­μα για άμεση απε­λευ­θέ­ρω­ση όλων των φυ­λα­κι­σμέ­νων της εξέ­γερ­σης του 2019. Αυτή η «ανυ­πο­μο­νη­σία» θα είναι καλό να χα­ρα­κτη­ρί­σει τα κοι­νω­νι­κά κι­νή­μα­τα στη Χιλή σε όλο το φάσμα των αι­τη­μά­των τους…

rproject.gr