Κολομβία: Η εκλογική επιτυχία της Αριστεράς και οι κοινωνικές διεργασίες πίσω της

Στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών στην Κολομβία, αναδείχθηκε πρώτος ο Γκουστάβο Πέτρο, επικεφαλής ενός πλατιού συνασπισμού της Αριστεράς, συγκεντρώνοντας 8,5 εκατ. ψήφους και λίγο πάνω από 40%.

Θα αντι­με­τω­πί­σει στον δεύ­τε­ρο γύρο τον Ρο­ντόλ­φο Χερ­νά­ντεζ, έναν με­γα­λο­ε­πι­χει­ρη­μα­τία, ανέ­ντα­χτο «κε­ντρώο λαϊ­κι­στή», υπο­ψή­φιο της σχε­τι­κά πρό­σφα­τα ιδρυ­θεί­σας (από στε­λέ­χη της το­πι­κής αυ­το­διοί­κη­σης) «Λί­γκας Κυ­βερ­νη­τών Κατά της Δια­φθο­ράς», που συ­γκέ­ντρω­σε 28,15% και αιφ­νι­δί­α­σε τους πά­ντες αφή­νο­ντας έξω τον κοινό υπο­ψή­φιο της πα­ρα­δο­σια­κής κομ­μα­τι­κής Δε­ξιάς (Φε­ντε­ρί­κο Γκου­τιέ­ρεζ, 23,92%).

Πάνος Πέτρου

Ο Χερ­νά­ντεζ δεί­χνει να έχει εμ­φα­νώς με­γα­λύ­τε­ρη «δε­ξα­με­νή» δε­ξιών ψη­φο­φό­ρων που του δίνει σαφές πλε­ο­νέ­κτη­μα για το δεύ­τε­ρο γύρο. Αλλά -όπως μας υπεν­θύ­μι­σε πρό­σφα­τα και η Χιλή- δεν είναι πάντα υπό­θε­ση «με­τα­φο­ράς των μπλοκ ψη­φο­φό­ρων» από τον ένα γύρο στον άλλο. Το πόσοι/ποιοι ψη­φο­φό­ροι θα συμ­με­τέ­χουν ή θα απέ­χουν μπο­ρεί να ανα­τρέ­ψει τέ­τοιους υπο­λο­γι­σμούς.

Ανε­ξάρ­τη­τα από την τε­λι­κή έκ­βα­ση και το ποιος θα ανα­λά­βει τε­λι­κά την προ­ε­δρία, το εκλο­γι­κό απο­τέ­λε­σμα ήταν ένας πο­λι­τι­κός σει­σμός.

Σκλη­ρή Δεξιά

Η Κο­λομ­βία έχει χα­ρα­κτη­ρι­στεί ως το «Ισ­ρα­ήλ της Λα­τι­νι­κής Αμε­ρι­κής» για να πε­ρι­γρα­φεί ο ρόλος της Κο­λομ­βί­ας ως «μα­ντρό­σκυ­λο» των ΗΠΑ, ο σκλη­ρός μι­λι­τα­ρι­σμός της και ο στα­θε­ρά αντι­δρα­στι­κός της προ­σα­να­το­λι­σμός. Δια­θέ­τει μια έξαλ­λη «εμ­φυ­λιο­πο­λε­μι­κή» (κυ­ριο­λε­κτι­κά) Δεξιά που έχει βάψει τα χέρια της με αίμα πολ­λών  συν­δι­κα­λι­στών, αγρο­τών ακτι­βι­στών, αρι­στε­ρών αγω­νι­στών-στριών. Μαζί με την κα­τα­στο­λή, η κο­λομ­βια­νή αστι­κή τάξη είχε συ­γκρο­τή­σει και μια «συ­ντη­ρη­τι­κή ηγε­μο­νία» -υπήρ­ξε η χώρα που είχε μεί­νει «ανέγ­γι­χτη» και από την μα­ζι­κή εξω­κοι­νο­βου­λευ­τι­κή αμ­φι­σβή­τη­ση του νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού και από το εκλο­γι­κό «ροζ κύμα». Στην πρώτη δε­κα­ε­τία του 21ου αιώνα, καθώς η υπό­λοι­πη Λα­τι­νι­κή Αμε­ρι­κή έβγα­ζε όρους όπως «τσα­βί­σμο» ή «λου­λί­σμο», στην Κο­λομ­βία γεν­νή­θη­κε ο όρος «ου­ρι­μπί­σμο»: Ο Ου­ρί­μπε μπήκε σφήνα στον πα­ρα­δο­σια­κό αστι­κό δι­κομ­μα­τι­σμό, υπο­σχό­με­νος να βάλει τέλος στον 50ετή εμ­φύ­λιο πό­λε­μο (με το αρι­στε­ρό αντάρ­τι­κο FARC) με τη μέ­θο­δο της απο­φα­σι­στι­κής στρα­τιω­τι­κής νίκης. Κυ­βέρ­νη­σε για 10 χρό­νια επι­βάλ­λο­ντας ένα άγριο κα­θε­στώς λευ­κής τρο­μο­κρα­τί­ας.

Τον Ου­ρί­μπε δια­δέ­χθη­κε ο Μα­νου­έλ Σά­ντος, ο υπουρ­γός Άμυ­νας αυτής της σκο­τει­νής πε­ριό­δου, υπεύ­θυ­νος σφα­γών χι­λιά­δων αμά­χων και… αρ­χι­τέ­κτο­νας της ει­ρη­νευ­τι­κής συμ­φω­νί­ας με τις FARC. Ασφα­λώς ο Σά­ντος δεν «είδε το φως» ξαφ­νι­κά, σαν άλλος Σαούλ που με­τα­στρά­φη­κε σε Από­στο­λο Παύλο. Εξέ­φρα­ζε τμήμα της αστι­κής τάξης (και πο­λυ­ε­θνι­κών εται­ριών των ιμπε­ρια­λι­στών συμ­μά­χων της) που ήθελε να τερ­μα­τι­στεί η πα­ρου­σία των FARC σε με­γά­λο τμήμα των βου­νών και της υπαί­θρου, που πα­ρέ­με­νε «απά­τη­το» και συ­νε­πώς… «ανεκ­με­τάλ­λευ­το». Εν­δε­χο­μέ­νως, με την ιδιό­τη­τα του υπουρ­γού Άμυ­νας να δια­πί­στω­σε από πρώτο χέρι ότι αυτό δεν μπο­ρεί να επι­βλη­θεί στρα­τιω­τι­κά. Το ρήγμα στις γραμ­μές της Δε­ξιάς ήταν σο­βα­ρό και ο Ου­ρί­μπε απο­κή­ρυ­ξε τον πρώην «εκλε­κτό» του. Ο Ου­ρί­μπε εξέ­φρα­ζε ένα ολό­κλη­ρο δί­κτυο πα­ρα­στρα­τιω­τι­κών ομά­δων, επι­χει­ρη­μα­τιών και των πο­λι­τι­κών φίλων τους στη Δεξιά που επω­φε­λού­νταν (ιδε­ο­λο­γι­κά, πο­λι­τι­κά, αλλά και οι­κο­νο­μι­κά) από τη συ­νέ­χεια αυτού του εμ­φυ­λί­ου χα­μη­λής έντα­σης.

Αυτό το στρα­τό­πε­δο κέρ­δι­σε ορια­κά το δη­μο­ψή­φι­σμα (50,2% υπέρ της απόρ­ρι­ψης). Ο Σά­ντος «ανα­θε­ώ­ρη­σε» το πε­ριε­χό­με­νο της συμ­φω­νί­ας (προς το χει­ρό­τε­ρο, για να ικα­νο­ποι­ή­σει κά­ποιους πο­λι­τι­κούς της Δε­ξιάς) και το πέ­ρα­σε από το Κο­γκρέ­σο.

Τα κί­νη­τρα του «στρα­το­πέ­δου της ει­ρή­νης» δεν είχαν τί­πο­τε το προ­ο­δευ­τι­κό, το πε­ριε­χό­με­νο της συμ­φω­νί­ας δεν επέ­λυε κα­νέ­να από τα κοι­νω­νι­κά προ­βλή­μα­τα που «τρο­φο­δο­τού­σαν» τις γραμ­μές των FARC για δε­κα­ε­τί­ες, ενώ και η τή­ρη­ση των συμ­φω­νιών υπήρ­ξε αρ­κε­τά μο­νο­με­ρής: Οι FARC απο­στρα­τεύ­τη­καν, αλλά οι «Λευ­κοί» πα­ρα­στρα­τιω­τι­κοί και οι κρα­τι­κές δυ­νά­μεις κα­τα­στο­λής συ­νέ­χι­σαν να τρο­μο­κρα­τούν -τόσο την ύπαι­θρο, όσο και τις πό­λεις. Τα πράγ­μα­τα επι­δει­νώ­θη­καν όταν στις εκλο­γές του 2018, ο Ου­ρί­μπε πήρε τη ρε­βάνς, με την εκλο­γή του σκλη­ρού δε­ξιού «ου­ρι­μπί­στα» Ιβάν Ντού­κε στην προ­ε­δρία.

Κρίση της συ­ντη­ρη­τι­κής ηγε­μο­νί­ας

Όμως επι­βε­βαιώ­θη­κε η μο­να­δι­κή δυ­νη­τι­κή αρετή αυτής της συμ­φω­νί­ας: Αφαι­ρώ­ντας το «βρα­χνά» ενός διαρ­κούς εμ­φυ­λί­ου πο­λέ­μου χα­μη­λής έντα­σης που είχε επι­βά­λει μια «διαρ­κή κα­τά­στα­ση έκτα­κτης ανά­γκης», απε­λευ­θέ­ρω­σε ένα αρι­στε­ρό­στρο­φο κοι­νω­νι­κό και πο­λι­τι­κό δυ­να­μι­κό. Στις εκλο­γές του 2018, βα­σι­κός αντί­πα­λος του Ντού­κε ανα­δεί­χθη­κε ο Πέτρο με 25%. Ητ­τή­θη­κε στο δεύ­τε­ρο γύρο (όπου συ­γκέ­ντρω­σε 41,77%), αλλά ήταν η πρώτη φορά που μια υπο­ψη­φιό­τη­τα της Αρι­στε­ράς διεκ­δι­κού­σε ρόλο δια­κρι­τού-αντα­γω­νι­στι­κού πόλου, σπά­ζο­ντας την κα­τα­θλι­πτι­κή κυ­ριαρ­χία κι εναλ­λα­γή δια­φο­ρε­τι­κών εκ­δο­χών ηπιό­τε­ρης ή σκλη­ρό­τε­ρης Δε­ξιάς.

Το εκλο­γι­κό απο­τέ­λε­σμα ήταν «προ­άγ­γε­λος» πο­λι­τι­κο­κοι­νω­νι­κών διερ­γα­σιών στη βάση της κοι­νω­νί­ας που εκ­δη­λώ­θη­καν στη διάρ­κεια της θη­τεί­ας Ντού­κε. Στο φόντο των ευ­ρύ­τε­ρων λα­τι­νο­α­με­ρι­κα­νι­κών εξε­γέρ­σε­ων του 2019-20 (Εκουα­δόρ, Χιλή, Βο­λι­βία, Περού), η Κο­λομ­βία αυτή τη φορά δεν έμει­νε «ανέγ­γι­χτη». Ξέ­σπα­σαν με­γά­λοι κοι­νω­νι­κοί αγώ­νες, οι οποί­οι κλι­μα­κώ­θη­καν στην εξέ­γερ­ση του Μάη του 2021, που απο­τέ­λε­σε τη μα­ζι­κό­τε­ρη-μα­χη­τι­κή κι­νη­το­ποί­η­ση στην χώρα μετά το 1977 (και τη γε­νι­κή απερ­γία που κα­τέ­κτη­σε το 8ωρο). Ο Ντού­κε επι­χεί­ρη­σε να αντι­με­τω­πί­σει την κοι­νω­νι­κή αμ­φι­σβή­τη­ση με βάση τα εμ­φυ­λιο­πο­λε­μι­κά εγ­χει­ρί­δια, αλλά η κα­τα­στο­λή όξυνε την κρίση και την αντι­δη­μο­φι­λία του. Το ότι δεν ανα­τρά­πη­κε τότε –από τους δρό­μους– έχει να κάνει με την απο­κλι­μά­κω­ση των συν­δι­κα­λι­στι­κών ηγε­σιών (αλλά και πο­λι­τι­κών ηγε­σιών όπως του ίδιου του Πέτρο, που πήρε απο­στά­σεις από την «ανα­τα­ρα­χή»).

Ο Πιέ­τρο Λόρα Αλαρ­κόν, κα­θη­γη­τής πα­νε­πι­στη­μί­ου και μέλος της ηγε­σί­ας της Πα­τριω­τι­κής Ένω­σης (ένα αρι­στε­ρό κόμμα που επα­νι­δρύ­θη­κε πρό­σφα­τα, καθώς από την αρ­χι­κή του συ­γκρό­τη­ση τη δε­κα­ε­τία του ’80 και μετά έχει υπο­στεί δε­κα­ε­τί­ες διώ­ξε­ων, συμ­με­τέ­χει σή­με­ρα στον ευρύ συ­να­σπι­σμό του Γκου­στά­βο Πέτρο), τις μέρες της εξέ­γερ­σης έκανε λόγο για «κρίση της ηγε­μο­νί­ας του Ου­ρι­μπί­σμο στην Κο­λομ­βία» και «τέλος δια­δρο­μής».

Αυτό απο­τυ­πώ­θη­κε στις κάλ­πες της 29ης Μάη. Όπου η πρώτη θέση του Πέτρο και το 40% από τον πρώτο γύρο σε μια χώρα όπως η Κο­λομ­βία δεί­χνει την αρι­στε­ρό­στρο­φη με­τα­τό­πι­ση μα­ζι­κού τμή­μα­τος της κοι­νω­νί­ας. Αλλά και όπου όλες οι φυλές της Δε­ξιάς, ενώ «έθα­ψαν το τσε­κού­ρι του πο­λέ­μου» μπρο­στά στην αρι­στε­ρή απει­λή και συ­σπει­ρώ­θη­καν γύρω από τον Γκου­τιέ­ρεζ, έμει­ναν τε­λι­κά εκτός δεύ­τε­ρου γύρου. Ο Χερ­νά­ντεζ προ­έρ­χε­ται ασφα­λώς από τα σπλά­χνα του συ­στή­μα­τος (επι­χει­ρη­μα­τί­ας ο ίδιος και από­δει­ξη ότι για την αστι­κή τάξη «στη δη­μο­κρα­τία δεν υπάρ­χουν αδιέ­ξο­δα»). Αλλά η ανα­τρο­πή που πέ­τυ­χε ως «αου­τσάι­ντερ» είναι ένα επι­πλέ­ον δείγ­μα της βα­θιάς κρί­σης της πα­ρα­δο­σια­κής κο­λομ­βια­νής Δε­ξιάς.

Ο Πέτρο έχει κάνει όλα τα -«γνώ­ρι­μα» πλέ­ον- βή­μα­τα διεκ­δί­κη­σης της «κυ­βερ­νη­σι­μό­τη­τας», όσο προ­σεγ­γί­ζει τη νίκη (προ­γραμ­μα­τι­κή με­τριο­πά­θεια, προ­σέλ­κυ­ση πο­λι­τι­κών συμ­μά­χων από τα δεξιά, κοι­νω­νι­κό άνοιγ­μα στην αστι­κή τάξη). Ωστό­σο μια νίκη του στο δεύ­τε­ρο γύρο μπο­ρεί να προ­κα­λέ­σει «με­τα-σει­σμούς». Σί­γου­ρα συμ­βο­λι­κά, μι­λώ­ντας για μια «σκο­τει­νή» χώρα όπως η Κο­λομ­βία. Αλλά και πολύ πιο πρα­κτι­κά, για τον ίδιο λόγο. Υπήρ­ξαν δη­μό­σιες απει­λές δο­λο­φο­νί­ας του Πέτρο και προ­ε­κλο­γι­κές εκ­δη­λώ­σεις που ακυ­ρώ­θη­καν υπό το φόβο των πα­ρα­στρα­τιω­τι­κών. Το πώς θα αντι­δρά­σει αυτή η εκ­δο­χή κο­λομ­βια­νής Δε­ξιάς σε πι­θα­νή εκλο­γή του, όσο εγ­γυ­ή­σεις με­τριο­πά­θειας κι αν δώσει, είναι ένα σκλη­ρό ερώ­τη­μα. Αλλά σε κάθε έκ­βα­ση, το βα­σι­κό πο­λι­τι­κό μή­νυ­μα της κάλ­πης -η σο­βα­ρή κρίση της πιο ισχυ­ρής κι αδί­στα­κτης Δε­ξιάς της υποη­πεί­ρου κι η εμ­φά­νι­ση μιας μα­ζι­κής αρι­στε­ρό­στρο­φης κοι­νω­νι­κής διά­θε­σης μέσα στο «κά­στρο της πε­ρι­φε­ρεια­κής αντί­δρα­σης»- δεν θα αλ­λά­ξει. Και -επί­σης σε κάθε έκ­βα­ση- το ζη­τού­με­νο θα είναι αυτή η κί­νη­ση προς τα αρι­στε­ρά να ξα­να­πιά­σει το νήμα της μα­ζι­κής-μα­χη­τι­κής δρά­σης στους δρό­μους…

rproject.gr