55 χρόνια από την εξέγερση που άλλαξε τον κόσμο…

Ο  Μάης του 1968 στη Γαλλία δεν ήταν τίποτε άλλο από τη σύγκρουση δύο κόσμων.

Δύο κό­σμων ολό­τε­λα δια­φο­ρε­τι­κών. Από τη μία η γε­ρα­σμέ­νη, συ­ντη­ρη­τι­κή, αστι­κή Γαλ­λία και από την άλλη η ορμή της νιό­της, της ερ­γα­τι­κής δύ­να­μης και του ονεί­ρου ενός άλλου κό­σμου. Η σύ­γκρου­ση αυτών των δύο κό­σμων συ­μπυ­κνώ­θη­κε σε διά­στη­μα ενά­μι­ση πε­ρί­που μήνα, όμως τα όσα συ­νέ­βη­σαν σε αυτό το διά­στη­μα, κα­θό­ρι­σαν το πα­γκό­σμιο κί­νη­μα και την επα­να­στα­τι­κή Αρι­στε­ρά μέχρι σή­με­ρα.

Νικόλας Κολυτάς

Η φοι­τη­τι­κή σπίθα

Στις 22 Μάρτη 1968 το πρωί η αστυ­νο­μία, θέ­λο­ντας να στα­μα­τή­σει γρή­γο­ρα κά­ποιες πρά­ξεις δια­μαρ­τυ­ρί­ας ενά­ντια στον πό­λε­μο στο Βιετ­νάμ, συ­νέ­λα­βε στη Γαλ­λία δύο νέους και τρεις μα­θη­τές, μέλη ακρο­α­ρι­στε­ρών ορ­γα­νώ­σε­ων. Το ίδιο βράδυ σε έν­δει­ξη αλ­λη­λεγ­γύ­ης πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε μια συ­γκέ­ντρω­ση ενά­ντια στις συλ­λή­ψεις στο πα­νε­πι­στή­μιο της Να­ντέρ (πα­νε­πι­στη­μιού­πο­λη έξω από το Πα­ρί­σι), η οποία έσπα­σε την εί­σο­δο των γρα­φεί­ων της διοί­κη­σης της σχο­λής και εγκα­τα­στά­θη­κε εκεί ένα φοι­τη­τι­κό συμ­βού­λιο που έμελ­λε να συ­ζη­τή­σει πα­θια­σμέ­να μέχρι το επό­με­νο πρωί. Γέν­νη­μα αυτής της κι­νη­το­ποί­η­σης υπήρ­ξε το «Κί­νη­μα 22 Μάρτη».  Πα­ρό­τι η άσκη­ση πο­λι­τι­κής στα πα­νε­πι­στή­μια ήταν απα­γο­ρευ­μέ­νη, πλέον όλα ήταν δια­φο­ρε­τι­κά. Οι φοι­τη­τές/τριες βρί­σκο­νταν ήδη στα γρα­φεία της διοί­κη­σης και συ­ζη­τού­σαν τόσο για τις συλ­λή­ψεις όσο και για το Βιετ­νάμ. Αυτός ήταν άλ­λω­στε ο απώ­τε­ρος σκο­πός τους: να συν­δε­θεί το πιο πο­λι­τι­κο­ποι­η­μέ­νο τμήμα των φοι­τη­τών με αυ­τούς που δια­μαρ­τύ­ρο­νταν αυ­θόρ­μη­τα.

Το κί­νη­μα «22 Μάρτη» υπήρ­ξε ο προ­άγ­γε­λος των όσων θα ακο­λου­θού­σαν λίγες εβδο­μά­δες αρ­γό­τε­ρα. Στις 3 Μάη, στο Πα­νε­πι­στή­μιο της Σορ­βόν­νης αυτή τη φορά, πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε μια μικρή συ­γκέ­ντρω­ση φοι­τη­τών ενά­ντια στις φα­σι­στι­κές επι­θέ­σεις, την αστυ­νο­μι­κή κα­τα­στο­λή, αλλά και τις πει­θαρ­χι­κές διώ­ξεις ενά­ντια σε φοι­τη­τές της Να­ντέρ. Θο­ρυ­βη­μέ­νος από τα γε­γο­νό­τα της Να­ντέρ και φο­βού­με­νος ότι ο ιός των κι­νη­το­ποι­ή­σε­ων θα εξα­πλω­θεί και στη Σορ­βόν­νη, ο πρύ­τα­νης του Πα­νε­πι­στη­μί­ου του Πα­ρι­σιού Ζαν Ρος, κα­τό­πιν συ­νεν­νό­η­σης με τον Υπουρ­γό Παι­δεί­ας, απο­φα­σί­ζει να δια­λύ­σει βίαια τη συ­γκέ­ντρω­ση. Οι αστυ­νο­μι­κές δυ­νά­μεις κα­τα­στέλ­λουν τους αγω­νι­ζό­με­νους φοι­τη­τές και τους συλ­λαμ­βά­νουν μπρο­στά στα μάτια των έκ­πλη­κτων απλών συμ­φοι­τη­τών τους. Αυ­θόρ­μη­τα ξε­σπούν μα­ζι­κές συ­γκρού­σεις με την αστυ­νο­μία και βα­σι­κή απαί­τη­ση είναι η απε­λευ­θέ­ρω­ση των φοι­τη­τών. Ο απο­λο­γι­σμός της νύ­χτας ήταν 100 τραυ­μα­τί­ες και 596 συλ­λή­ψεις. Τη Δευ­τέ­ρα 6 Μάη, 49.000 φοι­τη­τές βγαί­νουν στους δρό­μους αντι­μέ­τω­ποι με 20.000 αστυ­νο­μι­κούς. Ο πε­ρί­φη­μος Μάης του 1968 μόλις είχε ξε­κι­νή­σει.

Το κοι­νω­νι­κό υπό­βα­θρο

Τα γε­γο­νό­τα του Μάη δεν κα­τέ­βη­καν από τον ου­ρα­νό. Μπο­ρεί να προ­κά­λε­σαν την έκ­πλη­ξη της κυ­ρί­αρ­χης τάξης και της φι­λο­σο­βιε­τι­κής Αρι­στε­ράς, όμως στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα αντι­κα­τό­πτρι­ζαν τις κοι­νω­νι­κές και πο­λι­τι­κές διερ­γα­σί­ες που συ­ντε­λού­νταν στη με­τα­πο­λε­μι­κή Γαλ­λία. Εκεί­νη την πε­ρί­ο­δο η δυ­τι­κή Ευ­ρώ­πη έκλει­νε τα τραύ­μα­τά της και βά­δι­ζε προς μια νέα πο­ρεία στα­θε­ρό­τη­τας και ανά­καμ­ψης της κερ­δο­φο­ρί­ας. Τα Κο­μου­νι­στι­κά Κόμ­μα­τα και η σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τία είχαν προ­σαρ­μο­στεί στη νέα κα­τά­στα­ση και δεν έπαιρ­ναν άμε­σες πρω­το­βου­λί­ες, ικα­νές να συ­γκρο­τή­σουν κάτι επι­κίν­δυ­νο. Συ­νο­λι­κά το πο­λι­τι­κό εν­δια­φέ­ρον στρε­φό­ταν γύρω από τις εξε­λί­ξεις σε χώρες του τρί­του κό­σμου παρά στο αν υπήρ­χαν δυ­να­τό­τη­τες κι­νη­το­ποί­η­σης μέσα στα με­γά­λα ευ­ρω­παϊ­κά αστι­κά κέ­ντρα. Κι όμως στα πα­νε­πι­στή­μια, στα ερ­γο­στά­σια και τα σχο­λεία υπήρ­χε ένα κοι­νω­νι­κό δυ­να­μι­κό που ασφυ­κτιού­σε και ανα­ζη­τού­σε πα­θια­σμέ­να πο­λι­τι­κή έκ­φρα­ση.

Η δομή των γαλ­λι­κών πα­νε­πι­στη­μί­ων τις δε­κα­ε­τί­ες του ’50 και του ’60 συ­ντέ­λε­σε σε με­γά­λο βαθμό στο να συ­γκρο­τη­θεί μια μάζα αν­θρώ­πων ικανή να αμ­φι­σβη­τή­σει όλες τις κα­τα­πιέ­σεις που κρύ­βο­νταν κάτω από το χαλί μιας ξε­πε­ρα­σμέ­νης κοι­νω­νί­ας. Η μα­ζι­κή εί­σο­δος στα πα­νε­πι­στή­μια έπαι­ξε κα­τα­λυ­τι­κό ρόλο για τις εξε­λί­ξεις στη Γαλ­λία. Τα πα­νε­πι­στή­μια από μι­κρές λέ­σχες για την ελίτ με­τα­μορ­φώ­θη­καν στα­δια­κά σε απαί­σια και υπερ­πλη­θή ερ­γο­στά­σια γνώ­σης. Είναι χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό ότι το σώμα των Γάλ­λων φοι­τη­τών το 1946 άγ­γι­ζε τα 123.000 άτομα, ενώ το 1968 άγ­γι­ζε τα 514.000 άτομα. Αυτή η τε­ρά­στια αύ­ξη­ση της φοι­τη­τι­κής κοι­νό­τη­τας δη­μιούρ­γη­σε ένα ζω­ντα­νό δυ­να­μί­τη στα θε­μέ­λια του εκ­παι­δευ­τι­κού συ­στή­μα­τος. Οι φοι­τη­τές, που απλώς δια­μαρ­τύ­ρο­νταν για τις συν­θή­κες μέσα στις εστί­ες, στα αμ­φι­θέ­α­τρα και τις λέ­σχες, ενώ­θη­καν με τους φοι­τη­τές που συ­ζη­τού­σαν μα­νια­σμέ­να για τον πό­λε­μο στο Βιετ­νάμ και τα τότε επα­να­στα­τι­κά κι­νή­μα­τα.

Ο ερ­γα­τι­κός κα­τα­λύ­της

Ο Μάης του 1968 στη Γαλ­λία, δεν ήταν απλώς ένα ξέ­σπα­σμα φοι­τη­τών. Ήταν μια κοι­νω­νι­κή εξέ­γερ­ση που απέ­κτη­σε άλλο βάρος και άλλη δυ­να­μι­κή, όταν μπήκε στο παι­χνί­δι ο ερ­γα­τι­κός πα­ρά­γο­ντας. Η άγρια κα­τα­στο­λή των φοι­τη­τι­κών κι­νη­το­ποι­ή­σε­ων τη νύχτα της 10ης Μάη ήταν η στα­γό­να που ξε­χεί­λι­σε το πο­τή­ρι. Υπό την πίεση των ερ­γα­τών βάσης, προ­κη­ρύσ­σε­ται γε­νι­κή απερ­γία για τις 13 Μάη. Η κυ­βέρ­νη­ση φο­βού­με­νη κλι­μά­κω­ση, σπεύ­δει να απε­λευ­θε­ρώ­σει τους συλ­λη­φθέ­ντες φοι­τη­τές, όμως είναι πλέον πολύ αργά. Στο Πα­ρί­σι γί­νε­ται μια με­γα­λειώ­δης δια­δή­λω­ση που σύμ­φω­να με εκτι­μή­σεις άγ­γι­ξε το ένα εκα­τομ­μύ­ριο αν­θρώ­πους. Πρό­κει­ται για τη με­γα­λύ­τε­ρη με­τα­πο­λε­μι­κή δια­δή­λω­ση μετά την απε­λευ­θέ­ρω­ση της πόλης από του ναζί το 1944. Εκα­το­ντά­δες χι­λιά­δες ερ­γά­τες κρα­τώ­ντας τις ση­μαί­ες των σω­μα­τεί­ων τους και τα πανό των ερ­γο­στα­σί­ων τους συν­δέ­ο­νται εκρη­κτι­κά με τους επί­σης χι­λιά­δες φοι­τη­τές με τις κόκ­κι­νες και τις μαύ­ρες ση­μαί­ες. Ο νε­ο­λαι­ί­στι­κος ρι­ζο­σπα­στι­σμός συ­να­ντά την ερ­γα­τι­κή εμπει­ρία. Πρό­κει­ται για ένα μείγ­μα που θα τα­ρα­κου­νού­σε όλη τη Γαλ­λία απ’ άκρη σ’ άκρη.

Ενώ η ηγε­σία του ΚΚΓ πί­στευε ότι η κα­τά­στα­ση εκτο­νώ­θη­κε, η ερ­γα­τι­κή τάξη της Γαλ­λί­ας είχε άλλη άποψη. Οι ερ­γά­τες της Sud Aviation (ερ­γο­στά­σιο κα­τα­σκευ­ής αε­ρο­πλά­νων) απο­φά­σι­σαν κα­τά­λη­ψη του ερ­γο­στα­σί­ου στις 14 Μάη και σή­κω­σαν οδο­φράγ­μα­τα στις ει­σό­δους του. Οι ερ­γά­τες της Ρενό στο Κλεόν προ­χώ­ρη­σαν και αυτοί σε κα­τά­λη­ψη. Μέχρι τις 16 Μάη οι κα­τα­λή­ψεις είχαν απλω­θεί σ’ ολό­κλη­ρη τη Γαλ­λία. Μέσα σε λίγες ημέ­ρες ο γαλ­λι­κός κα­πι­τα­λι­σμός ένιω­θε τα πόδια του να τρέ­μουν. Στις 18 Μάη προ­κη­ρύ­χθη­κε Γε­νι­κή Απερ­γία. Τα πάντα νέ­κρω­σαν στη Γαλ­λία, καθώς οι σι­δη­ρο­δρο­μι­κοί κα­τα­λάμ­βα­ναν τους σταθ­μούς και τα αμα­ξο­στά­σια. Οι εται­ρί­ες, τα πο­λυ­κα­τα­στή­μα­τα, τα τυ­πο­γρα­φεία βρί­σκο­νταν στα χέρια των απερ­γών. Στις 25 Μάη το κρα­τι­κό ρα­διό­φω­νο και η τη­λε­ό­ρα­ση ξε­κί­νη­σαν τη δική τους απερ­γία. Τα τη­λε­ο­πτι­κά νέα των 8 δια­κό­πη­καν. Οι αστι­κές εφη­με­ρί­δες ανα­γκά­στη­καν να δε­χθούν έλεγ­χο της ύλης τους και να τυ­πώ­σουν τις δια­κη­ρύ­ξεις της Επι­τρο­πής των Ερ­γα­τών. Όσο για τις τρά­πε­ζες, ο «Economist» έγρα­φε: «Κα­νείς δεν είναι πια σί­γου­ρος για το ποιος απα­ντά στο τη­λέ­φω­νο στην Τρά­πε­ζα της Γαλ­λί­ας».

Η υπο­χώ­ρη­ση και οι ευ­θύ­νες

Τα γε­γο­νό­τα του Μάη ήταν ένα από τα πολλά πα­ρα­δείγ­μα­τα της νε­ό­τε­ρης πα­γκό­σμιας ιστο­ρί­ας κατά τα οποία η ερ­γα­τι­κή τάξη βρί­σκε­ται μίλια μπρο­στά από την πο­λι­τι­κή ηγε­σία που υπο­τί­θε­ται την εκ­προ­σω­πεί. Είναι χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό ότι οι ηγε­σί­ες του ΚΚΓ και της CGT, της με­γα­λύ­τε­ρης ερ­γα­τι­κής ομο­σπον­δί­ας, δεν ήταν κα­θό­λου θε­τι­κά δια­κεί­με­νες μπρο­στά στα όσα συ­νέ­βαι­ναν. Η θέση τους ήταν ότι δεν είναι δυ­να­τή η επα­νά­στα­ση στη Γαλ­λία και ότι «οι ερ­γα­ζό­με­νοι δεν είναι έτοι­μοι» για τέ­τοιου τύπου ανα­τρο­πές. Την ώρα, λοι­πόν, που χι­λιά­δες ερ­γά­τες και φοι­τη­τές φώ­να­ζαν στους δρό­μους: «Αντίο Ντε Γκολ», «Η εξου­σία βρί­σκε­ται στους δρό­μους», «Η εξου­σία στους ερ­γά­τες», οι ηγέ­τες των συν­δι­κά­των, σε συμ­φω­νία με το ΚΚΓ, δέ­χτη­καν την πρό­σκλη­ση του Πο­μπι­ντού για δια­πραγ­μα­τεύ­σεις. Πρό­κει­ται για μια κί­νη­ση πο­λι­τι­κής αυ­το­κτο­νί­ας που λει­τούρ­γη­σε εγκλη­μα­τι­κά εις βάρος όσων δια­δή­λω­ναν για μέρες στους δρό­μους και τα οδο­φράγ­μα­τα των πό­λε­ων, στις πύλες των ερ­γο­στα­σί­ων, στις κα­τα­λή­ψεις των πα­νε­πι­στη­μί­ων. Για μια κί­νη­ση που έδινε το πάνω χέρι στον Ντε Γκολ να γυ­ρί­σει το ματς.

Όμως ακόμη και αυτό δεν έγινε αναί­μα­κτα. Η αστι­κή τάξη στη Γαλ­λία ανα­γκά­στη­κε να προ­χω­ρή­σει σε ση­μα­ντι­κές και απί­στευ­τες υπο­χω­ρή­σεις προ­κει­μέ­νου να ηρε­μή­σουν τα πνεύ­μα­τα. Οι ερ­γο­δό­τες και η κυ­βέρ­νη­ση κα­τα­λά­βαι­ναν πολύ καλά ότι, για να μπο­ρέ­σουν τα συν­δι­κά­τα να πεί­σουν τους ερ­γά­τες να στα­μα­τή­σουν την απερ­γία και τις κα­τα­λή­ψεις, έπρε­πε εκεί­νοι να κά­νουν ση­μα­ντι­κές πα­ρα­χω­ρή­σεις. Και τις έκα­ναν. Μετά τη συ­νά­ντη­ση με τον Πο­μπι­ντού στην Γκρε­νέλ, δό­θη­καν πρω­το­φα­νείς αυ­ξή­σεις στα με­ρο­κά­μα­τα των ερ­γα­τών και των αγρο­τών, αύ­ξη­ση στα οι­κο­γε­νεια­κά επι­δό­μα­τα και τα επι­δό­μα­τα γή­ρα­τος, πα­ρα­χω­ρή­σεις στα ωρά­ρια ερ­γα­σί­ας, τα όρια συ­ντα­ξιο­δό­τη­σης και στα συν­δι­κα­λι­στι­κά δι­καιώ­μα­τα. Οι πα­ρα­χω­ρή­σεις αυτές όμως σή­μα­ναν και την αρχή για την υπο­χώ­ρη­ση της εξέ­γερ­σης του Μάη. Στις 13 Ιούνη ο Ντε Γκολ κή­ρυ­ξε στρα­τιω­τι­κό νόμο, απα­γό­ρευ­σε τις δια­δη­λώ­σεις και έθεσε εκτός νόμου 11 ορ­γα­νώ­σεις της άκρας Αρι­στε­ράς. Η CGT δεν αντέ­δρα­σε, γιατί είχε ανα­λά­βει το έργο να κλεί­σει τις απερ­γί­ες. Το ΚΚ Γαλ­λί­ας δεν είπε τί­πο­τα. Ο δρό­μος για την εκλο­γι­κή νίκη της Δε­ξιάς είχε ανοί­ξει.

Η επα­να­στα­τι­κή Αρι­στε­ρά

Παρά την ήττα, μέσα από το κα­ζά­νι του Μάη ξε­πρό­βαλ­λε μια νέα Αρι­στε­ρά που αμ­φι­σβή­τη­σε τη σο­βιε­τι­κή ορ­θο­δο­ξία, τα υπαρ­κτά πα­ρα­δείγ­μα­τα και τις αντι­φά­σεις των ΚΚ. Τρο­τσκι­στές, μα­οϊ­κοί, γκε­βα­ρι­στές, αναρ­χι­κοί, έφτια­χναν ορ­γα­νώ­σεις, εξέ­δι­δαν έντυ­πα, ανα­τύ­πω­ναν βι­βλία του πα­ρελ­θό­ντος, πα­ρε­νέ­βαι­ναν σε ερ­γο­στά­σια, έστη­ναν σω­μα­τεία, συ­ζη­τού­σαν με πάθος γύρω από τις διε­θνείς εξε­λί­ξεις και επα­να­νοη­μα­το­δο­τού­σαν την έν­νοια της επα­νά­στα­σης. Στους δρό­μους του Πα­ρι­σιού ξε­πρό­βα­λαν αφί­σες από κάθε πτέ­ρυ­γα της επα­να­στα­τι­κής Αρι­στε­ράς. Στα ασφυ­κτι­κά γε­μά­τα αμ­φι­θέ­α­τρα, οι φοι­τη­τές συ­ζη­τού­σαν μαζί με τους ερ­γά­τες από το μισθό τους μέχρι το Βιετ­νάμ. Η ροκ μου­σι­κή, τα μα­κριά μαλ­λιά, το τσά­κι­σμα των στε­ρε­ο­τύ­πων και του αστι­κού comme il faut, προ­σέ­δω­σαν στα γε­γο­νό­τα του Μάη και μια πο­λι­τι­σμι­κή διά­στα­ση πέρα από την αμι­γώς πο­λι­τι­κή της. Τα ευ­ρη­μα­τι­κά συν­θή­μα­τα, οι κα­τα­πλη­κτι­κές αφί­σες, η τέχνη, το σι­νε­μά του Μάη του ’68 ακόμα και σή­με­ρα εμπνέ­ουν και χρη­σι­μο­ποιού­νται σε αγώ­νες. Ξα­να­θύ­μι­σαν ότι η επα­νά­στα­ση εμπνέ­ει και δη­μιουρ­γεί σε όλα τα επί­πε­δα.

Το γυ­ναι­κείο και φε­μι­νι­στι­κό κί­νη­μα, τα αντι­πο­λε­μι­κά κι­νή­μα­τα, τα κι­νή­μα­τα των μαύ­ρων, το κί­νη­μα για την απε­λευ­θέ­ρω­ση των ομο­φυ­λό­φι­λων, τα πρώτα οι­κο­λο­γι­κά κι­νή­μα­τα, τα αντι­ρα­τσι­στι­κά κι­νή­μα­τα, οι ορ­γα­νώ­σεις της Επα­να­στα­τι­κής Αρι­στε­ράς, είναι παι­διά του πα­γκό­σμιου Μάη. Ενός Μάη που ακού­μπη­σε στις πιο γνή­σιες επα­να­στα­τι­κές πα­ρα­δό­σεις του πα­ρελ­θό­ντος, για να δώσει ώθηση για τους αγώ­νες του μέλ­λο­ντος. Άλ­λω­στε τα γε­γο­νό­τα της Γαλ­λί­ας ακο­λου­θή­θη­καν από το Ιτα­λι­κό Φθι­νό­πω­ρο. Ενέ­πνευ­σαν τη νε­ο­λαία και τους ερ­γα­ζό­με­νους σε πα­γκό­σμιο επί­πε­δο. Προ­κά­λε­σαν εκρη­κτι­κά φοι­τη­τι­κά και απερ­για­κά κι­νή­μα­τα, λαϊ­κές εξε­γέρ­σεις, απε­λευ­θε­ρω­τι­κά κι­νή­μα­τα που έδιω­ξαν τους ιμπε­ρια­λι­στές, που ανέ­τρε­ψαν δι­κτα­το­ρί­ες, που σά­ρω­σαν δε­ξιές κυ­βερ­νή­σεις, που τα­ρα­κού­νη­σαν την αστι­κή τάξη. Πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρο, όμως, τα γε­γο­νό­τα του Μάη ανα­ζο­πύ­ρω­σαν την ξε­χα­σμέ­νη πε­ποί­θη­ση ότι μπο­ρού­με να ζή­σου­με αλ­λιώς. Ότι το σύ­στη­μά τους δεν είναι άτρω­το. Ότι η επα­νά­στα­ση δεν είναι μια κλισέ ατάκα αλλά μια ζω­ντα­νή προ­ο­πτι­κή.

rproject.gr