Την περασμένη εβδομάδα (ΣτΜ το άρθρο αναρτήθηκε στις 29.9.2025), ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Σκοτ Μπέσεντ πρόσφερε στην κυβέρνηση του Χαβιέρ Μιλέι στην Αργεντινή μια συμφωνία ανταλλαγής νομισμάτων (swap-line) ύψους 20 δισ. δολαρίων και δεσμεύτηκε να αγοράσει τα ομόλογά της, καθώς η κυβέρνηση Τραμπ κινήθηκε για να στηρίξει τον ιδεολογικό της σύμμαχο.
Τα μέτρα αυτά σταμάτησαν προσωρινά την κατάρρευση των αγορών συναλλάγματος και ομολόγων της Αργεντινής, η οποία είχε προκληθεί από την ταχεία εξάντληση των συναλλαγματικών αποθεμάτων της χώρας, καθώς ο Μιλέι προσπάθησε να υπερασπιστεί ένα υπερτιμημένο νόμισμα.
Τους προηγούμενους μήνες επικρατούσε έντονη αισιοδοξία στις χρηματοπιστωτικές αγορές, στους συστημικούς οικονομολόγους και στους διεθνείς οργανισμούς ότι τα αυτοαποκαλούμενα «οικονομικά του αλυσοπρίονου» του Μιλέι λειτουργούσαν. Από την ανάληψη των καθηκόντων του, ο Μιλέι είχε «περάσει αλυσοπρίονο» τις κρατικές δαπάνες για την κοινωνική πρόνοια και τις δημόσιες υπηρεσίες και είχε απολύσει χιλιάδες δημόσιους υπαλλήλους. Ως αποτέλεσμα, ο κρατικός προϋπολογισμός εξισορροπήθηκε. Βασιζόμενη στο ρεκόρ κεφαλαίων διάσωσης που πήρε από το ΔΝΤ για να στηρίξει το πέσο έναντι του δολαρίου, η κυβέρνηση Μιλέι διατήρησε την ισοτιμία του πέσο έναντι του δολαρίου πολύ πιο πάνω από την πραγματική του αξία, προκειμένου να μειώσει τον τρομερό πληθωρισμό της Αργεντινής. Φαινόταν ότι όλα πήγαιναν καλά και ότι όλοι οι αριστεροί και οι καταστροφολόγοι είχαν βγει λάθος –τα οικονομικά του αλυσοπρίονου λειτουργούσαν.
Οι ξένοι επενδυτές και οι διεθνείς οργανισμοί έσπευσαν να επαινέσουν τη στοχοπροσήλωση στα οικονομικά της ελεύθερης αγοράς και τα μέτρα δημοσιονομικής λιτότητας της κυβέρνησης Μιλέι ως μια επιτυχημένη εναλλακτική λύση στον «ροζ σοσιαλισμό» (ΣτΜ οι αριστερές κυβερνήσεις όλων των αποχρώσεων στη Λατινική Αμερική). Κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου στην εαρινή συνάντηση του ΔΝΤ, φορώντας μια καρφίτσα με το χαρακτηριστικό «αλυσοπρίονο» του Χαβιέρ Μιλέι στο σακάκι της, η επικεφαλής του ΔΝΤ Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα προέτρεψε τους Αργεντινούς «να παραμείνουν σταθεροί» και να υποστηρίξουν τον Μιλέι στις επερχόμενες κοινοβουλευτικές εκλογές τον Οκτώβριο. «Είναι πολύ σημαντικό να μην εκτροχιάσουν τη βούληση για αλλαγή», είπε.
Στη συνέχεια, ο ΟΟΣΑ συνέχισε τις επευφημίες. Στην έκθεσή του για την Αργεντινή τον Ιούλιο, οι άξιοι οικονομολόγοι του ΟΟΣΑ δήλωσαν ότι «έχοντας ως φόντο μια δύσκολη κληρονομιά μακροοικονομικών ανισορροπιών, η Αργεντινή έχει ξεκινήσει μια φιλόδοξη και άνευ προηγουμένου διαδικασία μεταρρυθμίσεων για τη σταθεροποίηση της οικονομίας. Οι μεταρρυθμίσεις έχουν αρχίσει να αποδίδουν καρπούς και η οικονομία είναι έτοιμη για μια ισχυρή ανάκαμψη. Ο πληθωρισμός έχει μειωθεί σε επίπεδα που δεν είχαν παρατηρηθεί εδώ και χρόνια. Η διαδικασία δημοσιονομικής εξυγίανσης που ξεκίνησε στα τέλη του 2023 συνέβαλε καθοριστικά στην καταπολέμηση του υψηλού πληθωρισμού. Ωστόσο, η δημοσιονομική πολιτική θα απαιτήσει περαιτέρω προσαρμογές για να διατηρηθεί η δημοσιονομική σύνεση μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, ενισχύοντας παράλληλα τις δυνατότητες ανάπτυξης».
Και τότε το αλυσοπρίονο χάλασε, κάτι που προκλήθηκε από τις περιφερειακές εκλογές στην Επαρχία του Μπουένος Άιρες, τη μεγαλύτερη περιοχή της Αργεντινής. Το κόμμα του Μιλέι αναμενόταν να έχει καλή επίδοση, με βάση την φαινομενική επιτυχία των οικονομικών πολιτικών του. Αντ’ αυτού, όμως, ήρθε η καταστροφή. Το κόμμα του έχασε με μια καθηλωτική διαφορά 14 μονάδων και το αντιπολιτευόμενο Περονιστικό Κόμμα κέρδισε 6 από τις 8 εκλογικές περιφέρειες, συμπεριλαμβανομένων τριών τις οποίες δεν είχε κερδίσει εδώ και 20 χρόνια. Το ποσοστό του κόμματος του Μιλέι μειώθηκε και στις οκτώ περιφέρειες και έχασε με 10 μονάδες στην κρίσιμη πρώτη περιφέρεια, η οποία αποτελεί και πολιτικό βαρόμετρο αλλά και σημαντικό οικονομικό κέντρο.
Έτσι, σε αντίθεση με τους συστημικούς οικονομολόγους, το ΔΝΤ και τον ΟΟΣΑ, οι Αργεντινοί ψηφοφόροι δεν ενθουσιάστηκαν ιδιαίτερα με την «αναρχοκαπιταλιστική» οικονομική πολιτική του Μιλέι και ειδικά με τα σκάνδαλα στα οποία έχει βυθιστεί η κυβέρνησή του. Η αδελφή του, Καρίνα, την οποία ο ίδιος αποκαλούσε «το αφεντικό» και την οποία διόρισε γενική γραμματέα της προεδρίας (η υψηλότερη θέση εκτός υπουργικού συμβουλίου στην εκτελεστική εξουσία), φέρεται να έχει λάβει δωροδοκίες από όλους και από όλα («η Καρίνα παίρνει το 3%», είπε ο προσωπικός δικηγόρος του Μιλέι).
Αλλά πιο σημαντικό για τους ψηφοφόρους της Περιφέρειας του Μπουένος Άιρες υπήρξε το γεγονός πως το αλυσοπρίονο είχε καταστρέψει θέσεις εργασίας, καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας, είχε κλείσει πολλές επιχειρήσεις και είχε εξωθήσει πολλούς ανθρώπους στην «άτυπη» εργασία, δηλαδή να βγάζουν κανένα πέσο με όποιο τρόπο μπορούσαν. Ο Μιλέι ισχυρίστηκε ότι το ποσοστό φτώχειας στην Αργεντινή έχει μειωθεί υπό την κυβέρνησή του. Και είναι αλήθεια ότι, καθώς μειώθηκε ο πληθωρισμός, μειώθηκε και το επίσημο ποσοστό φτώχειας, στο 31,6% το πρώτο εξάμηνο του 2025. Αλλά ο δείκτης του επίσημου ποσοστού φτώχειας χρησιμοποιεί ένα ξεπερασμένο «καλάθι αγαθών» για να υπολογίσει το κόστος ζωής. Όταν αυτό επικαιροποιηθεί (σύντομα), τα αποτελέσματα θα μπορούσαν να είναι χειρότερα. Εν πάση περιπτώση, οι τεράστιες περικοπές στις δημόσιες δαπάνες έχουν οδηγήσει σε υψηλό περιβαλλοντικό κίνδυνο, σύμφωνα με έναν δείκτη που λαμβάνει υπόψη την παρουσία παρασίτων, τη συσσώρευση σκουπιδιών και την εγγύτητα σε πηγές ρύπανσης. Μόνο το 27% των σπιτιών βρίσκονται σε ασφαλτοστρωμένους δρόμους, ενώ το 46% βρίσκονται σε χωματόδρομους. Το ήμισυ των νοικοκυριών που μελετήθηκαν δεν είχαν επίσημη σύνδεση με το δίκτυο ύδρευσης και το ποσοστό αυτό έφτανε το 95% σε ορισμένες γειτονιές. Εν τω μεταξύ, το 63% δεν ήταν σωστά συνδεδεμένο με το ηλεκτρικό δίκτυο και το 41% των οικογενειών βασίζεται σε κοινοτικές κουζίνες, ποσοστό που φτάνει το 60% σε ορισμένες γειτονιές.
Η κυβέρνηση Μιλέι έχει διακόψει τη χρηματοδότηση των κοινοτικών κουζινών, κατηγορώντας τις κοινωνικές οργανώσεις που τις διαχειρίζονται για διαφθορά. Έτσι, στην Κόρδοβα, μια μελέτη διαπίστωσε ότι το 58% των οικογενειών δεν μπορούσε να ανταπεξέλθει στο κόστος του βασικού καλαθιού τροφίμων τον Αύγουστο. Το ήμισυ των νοικοκυριών δήλωσαν ότι παραλείπουν ένα από τα καθημερινά γεύματά τους, συνήθως το δείπνο. Τα δύο τρίτα των παιδιών της Αργεντινής κάτω των 14 ετών ζουν σε συνθήκες φτώχειας. Η πολυδιάστατη φτώχεια (που μετριέται με βάση και το εισόδημα αλλά και τον αποκλεισμό από βασικές πτυχές του κοινωνικού κράτους) αυξήθηκε σε ετήσια βάση από 39,8% σε 41,6% και, εντός αυτού του ποσοστού, η δομική φτώχεια (όταν δεν καλύπτονται τρεις ή περισσότερες ανάγκες –ΣτΜ φτώχεια που συνδέεται με τη δομή της οικονομίας και την κατανομή των εσόδων και πόρων) αυξήθηκε από 22,4% σε 23,9%. Συνολικά, το 25-40% των οικογενειών της Αργεντινής ζει σε βαθιά φτώχεια. Επιπλέον, έχει σημειωθεί περαιτέρω αύξηση της ανισότητας. Το 10% των ατόμων με τα υψηλότερα εισοδήματα κερδίζει σήμερα 23 φορές περισσότερα από το φτωχότερο 10%, σε σύγκριση με 19 φορές πριν από ένα χρόνο. Η μείωση του εισοδήματος έφτασε το 33,5% σε ετήσια βάση σε πραγματικούς όρους μεταξύ του φτωχότερου 10%, αλλά μόνο το 20,2% μεταξύ του πλουσιότερου. Ο δείκτης ανισότητας Gini έχει φτάσει στο υψηλότερο επίπεδο όλων των εποχών, στο 0,47.
Οι εκλογές στο Μπουένος Άιρες έβαλαν τέλος στη φαντασίωση ότι το οικονομικό αλυσοπρίονο του Μιλέι και οι πολιτικές «ελεύθερης αγοράς» απέδιδαν καρπούς. Το εγχώριο και το ξένο κεφάλαιο συνειδητοποίησαν ξαφνικά ότι οι Αργεντινοί θα μπορούσαν σύντομα να απομακρύνουν τον ήρωά τους από την εξουσία και να επαναφέρουν τους επίφοβους Περονιστές. Υπήρξε μια φυγή από το πέσο και η κυβέρνηση και η κεντρική τράπεζα αναγκάστηκαν να χρησιμοποιήσουν τα λίγα αποθέματά τους σε δολάρια για να προσπαθήσουν να διατηρήσουν το πέσο εντός του συμφωνημένου εύρους συναλλαγματικών ισοτιμιών με το δολάριο ΗΠΑ, και έτσι να διατηρήσουν την πίεση προς τα κάτω στον πληθωρισμό. Τα συναλλαγματικά αποθέματα μειώνονταν κατά περισσότερο από 1 δισεκατομμύριο δολάρια την εβδομάδα, ένας ρυθμός που σύντομα θα είχε αδειάσει το ταμείο. Η Αργεντινή διαθέτει μόλις 30 δισεκατομμύρια δολάρια σε συναλλαγματικά αποθέματα. Η κυβέρνηση δεν θα ήταν σε θέση να διατηρήσει το πέσο για πολύ ακόμα.
Ο Μιλέι μπορεί μεν να εξισορρόπησε τον κρατικό προϋπολογισμό, αλλά το δημοσιονομικό «αλυσοπρίονο» δεν αντιμετώπισε τη συνεχιζόμενη αδυναμία του εμπορικού ισοζυγίου. Υπό την ηγεσία του οι εξαγωγές αυξήθηκαν ελαφρώς, αλλά αυξήθηκαν και οι εισαγωγές, με αποτέλεσμα τα έσοδα από τις εξαγωγές να εκρέουν. Το μηνιαίο έλλειμμα εισοδήματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών αυξήθηκε.
Μόλις οι επενδυτές έπαιρναν στα χέρια τους τα δολάρια σε συνάλλαγμα, τα έβγαζαν αμέσως από τη χώρα. Το 2024, οι εξoχώριες επενδύσεις ανήλθαν συνολικά σε 3,3 δισ. δολάρια (Αργεντινοί που πραγματοποίησαν επενδύσεις χαρτοφυλακίου στο εξωτερικό) και σημειώθηκε μείωση 1,4 δισ. δολαρίων στις ξένες επενδύσεις χαρτοφυλακίου στη χώρα, με αποτέλεσμα συνολική εκροή 4,7 δισ. δολαρίων. Μέχρι στιγμής, το 2025, άλλα 2,6 δισ. δολάρια έχουν φύγει από τη χώρα. Αυτή η διαρροή δολαρίων είναι μη βιώσιμη.
Γιατί συνέβη αυτό; Καθώς η κυβέρνηση είχε ως στόχο να διατηρήσει ένα ισχυρό πέσο για να συνεχίσει να μειώνεται ο πληθωρισμός, έπρεπε να χρησιμοποιήσει τα αποθέματά της σε δολάρια για να καλύψει το έλλειμμα εισοδήματος και επενδύσεων. Το ισχυρό πέσο μπορεί να μείωσε τον πληθωρισμό καθώς μειώθηκαν τα έξοδα για εισαγωγές, αλλά αυτό σήμαινε επίσης ότι οι εξαγωγές της Αργεντινής δεν μπορούσαν να ανταγωνιστούν στις παγκόσμιες αγορές. Και η εξισορρόπηση του κρατικού προϋπολογισμού δεν απέφερε περισσότερα δολάρια, αλλά οδήγησε σε οικονομική στασιμότητα. Πράγματι, τους τελευταίους μήνες, η οικονομική ανάπτυξη έχει εξαντληθεί.
Και, κατά ειρωνικό τρόπο, ακόμη και το τεχνητά υπερτιμημένο πέσο δεν συμβάλλει πλέον στη μείωση του μηνιαίου πληθωρισμού –ο οποίος αυξάνεται τους τελευταίους τρεις μήνες.
Λόγω της ισχυρής ισοτιμίας του πέσο, η βιομηχανία της Αργεντινής δεν μπορεί να ανταγωνιστεί, επομένως δεν επενδύει στην εγχώρια αγορά. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων τεσσάρων τριμήνων (από το 2ο τρίμηνο του 2024 έως το 2ο τρίμηνο του 2025), ο λόγος των επενδύσεων προς το ΑΕΠ έφτασε σε νέο χαμηλό επίπεδο, με μέσο όρο 15,9%. Τα ποσοστά επενδύσεων είναι χαμηλά, επειδή η αποδοτικότητα του επενδυμένου κεφαλαίου στην Αργεντινή βρίσκεται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα.
Και αυτή είναι η μακροπρόθεσμη ιστορία του καπιταλισμού στην Αργεντινή. Η οικονομία έχει ουσιαστικά παραμείνει στάσιμη μετά το τέλος της Μεγάλης Ύφεσης το 2008-9, και ιδιαίτερα μετά από το τέλος της παγκόσμιας έκρηξης των τιμών των εμπορευμάτων το 2012. Στα 13 χρόνια από το 2012 έως το 2024, ο μέσος όρος της πραγματικής αύξησης του ΑΕΠ ήταν μόλις 0,1%. Η βιομηχανική παραγωγή μειώνεται και η κατανάλωση των νοικοκυριών είναι στάσιμη, με πτώση των λιανικών πωλήσεων. Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη, δεδομένου ότι οι μισθοί του δημοσίου έχουν μειωθεί κατά 33,8% σε πραγματικούς όρους και οι Αργεντινοί αναγκάζονται να βρουν «άτυπη» εργασία όσο περισσότερο μπορούν.
Σύμφωνα με το ΔΝΤ, η πραγματική αύξηση του ΑΕΠ αναμενόταν να φτάσει περίπου το 5,5% φέτος. Αυτό δεν φαίνεται πιθανό πλέον. Ωστόσο, ακόμη και αν επιτευχθεί μια τέτοια αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ το 2025, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ θα επιστρέψει μόνο στα επίπεδα του 2021, όταν η οικονομία βρισκόταν σε φάση ανάκαμψης από την πανδημία. Πράγματι, ο δείκτης του κατά κεφαλήν ΑΕΠ θα εξακολουθεί να βρίσκεται πολύ κάτω από το υψηλότερο επίπεδο στο οποίο είχε φτάσει το 2011 (στην κορύφωση της ανόδου των τιμών των βασικών εμπορευμάτων), πριν από περίπου 15 χρόνια.
Το κλειδί για την οικονομική επιτυχία στην Αργεντινή, όπως και σε όλες τις οικονομίες, είναι η αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας μέσω περισσότερων επενδύσεων στους παραγωγικούς τομείς της οικονομίας. Όλα τα προηγούμενα δάνεια του ΔΝΤ κατέληξαν είτε να διαρρεύσουν παράνομα, είτε να επενδυθούν στο εξωτερικό ή να χρησιμοποιηθούν για χρηματοοικονομικές κερδοσκοπίες. Ούτε οι δεξιές ούτε οι περονικές κυβερνήσεις έκαναν τίποτα για να σταματήσουν αυτή την κερδοσκοπική ληστεία του λαού και των πόρων της Αργεντινής.
Όπως έχει επισημάνει ο Αργεντινός μαρξιστής οικονομολόγος Ρολάντο Ασταρίτα, η υποκείμενη αδυναμία της Αργεντινής σχετίζεται με την τεχνολογική και παραγωγική καθυστέρηση. Με εξαίρεση τους τομείς όπου η Αργεντινή έχει φυσικά πλεονεκτήματα, όπως η ενέργεια από την περιοχή Vaca Muerta ή τα συγκροτήματα σόγιας και καλαμποκιού, οι προδιαγραφές παραγωγικότητάς της είναι χαμηλά σε σχέση με τις διεθνείς. Ακόμη και στη σόγια, το σιτάρι και το καλαμπόκι, η παραγωγικότητα είναι χαμηλότερη από εκείνη των παραγωγών των ΗΠΑ. Αυτές οι διαφορές οφείλονται ουσιαστικά στις διαφορές στο επίπεδο των επενδύσεων στις εισροές και την τεχνολογία.
Τα συναλλαγματικά αποθέματα της Αργεντινής είναι σήμερα χαμηλότερα από ό,τι το 2018, παρά τα τεράστια δάνεια που έχει χορηγήσει το ΔΝΤ από τότε. Ο πρώην πρόεδρος Μαουρίσιο Μάκρι δανείστηκε 50 δισ. δολάρια εκείνη τη χρονιά —το μεγαλύτερο πακέτο διάσωσης που έχει χορηγήσει ποτέ το Ταμείο— πριν η πολιτική του πτώση εκτροχιάσει το πρόγραμμα του ΔΝΤ και πλήξει το νόμισμα. Τώρα, αφού ληφθούν υπόψη τα δάνεια του ΔΝΤ και οι υποχρεώσεις όπως τα swap line από την Κίνα, τα αποθέματα της Αργεντινής παρέμειναν σε μεγάλο βαθμό αρνητικά φέτος, παρά το γεγονός ότι το ΔΝΤ προχώρησε σε προκαταβολή περισσότερου από το ήμισυ ενός νέου πακέτου διάσωσης ύψους 20 δισ. δολαρίων.
Από τον Σεπτέμβριο του 2026, θα λήξουν μεγάλες υποχρεώσεις εξυπηρέτησης του χρέους σε ξένο νόμισμα προς ιδιώτες ομολογιούχους. Η Αργεντινή έχει χρέος 95 δισ. δολάρια σε δολάρια και ευρώ, έναντι καθαρών αποθεματικών μόλις 6 δισ. δολάρια, σύμφωνα με την Barclays. Και πρέπει να αποπληρώσει χρέη αξίας 44 δισ. δολαρίων από τώρα μέχρι το τέλος της θητείας του Μιλέι το 2027. Επομένως, ο Μιλέι δεν μπορεί να αντέξει να χρησιμοποιήσει τα ελάχιστα συναλλαγματικά αποθέματα για να στηρίξει το πέσο.
Επίσης, η κυβέρνηση των ΗΠΑ θα περιμένει να πάρει πίσω τα 20 δισεκατομμύρια δολάρια της, ενώ το ΔΝΤ έχει ήδη δανείσει στην Αργεντινή 57 δισεκατομμύρια δολάρια, ή το 46% του συνολικού ποσού. Άραγε θα είναι διατεθειμένοι να συνεχίσουν να πετάνε λεφτά σε κάτι που έχει αποδειχτεί σκάρτο;
Έτσι, η υποτίμηση του πέσο μοιάζει όλο και πιο αναπόφευκτη. Σύμφωνα με την Capital Economics, το πέσο πρέπει να υποτιμηθεί κατά περίπου 30% για να αποκατασταθεί η ανταγωνιστικότητα της Αργεντινής και να ανασυγκροτηθούν τα συναλλαγματικά αποθέματα. Αλλά αν αυτό συμβεί γρήγορα, ο πληθωρισμός θα εκτοξευθεί προς τα πάνω, όπως ήταν πριν την ανάληψη της εξουσίας από τον Μιλέι. Έτσι, η κυβέρνηση Τραμπ ανέλαβε (προσωρινά) να διορθώσει την κατάσταση. «Το σχέδιο είναι, όσο ο Πρόεδρος Μιλέι συνεχίζει τις ισχυρές οικονομικές πολιτικές του, να τον βοηθήσουμε, να τον στηρίξουμε να φτάσει ως τις εκλογές, να μην αφήσουμε μια ανισορροπία στην αγορά να προκαλέσει καθυστέρηση στις σημαντικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις του».
Ο στόχος τώρα είναι ο Μιλέι να κερδίσει τις ενδιάμεσες εκλογές για το Κογκρέσο και στη συνέχεια να υποτιμήσει (σταδιακά;) το νόμισμα για να ενισχύσει τις εξαγωγές και να φέρει δολάρια. Αλλά αυτό θα σημαίνει επίσης την επιστροφή του υψηλού πληθωρισμού. Η οικονομία του αλυσοπρίονου μας τελείωσε.
Σχόλια (0)