ΑΕΙ: Διεθνοποίηση ή ιδιωτικοποίηση

Η συζήτηση στους κυβερνητικούς κύκλους σχετικά με την τριτοβάθμια εκπαίδευση, το τελευταίο διάστημα, επικεντρώνεται σε αυτό που συστηματικά αποκαλούν «απελευθέρωση του πανεπιστημίου από το κρατικό μονοπώλιο και την κρατική γραφειοκρατία».

Η ερ­μη­νεία και η βα­θύ­τε­ρη ουσία του αφη­γή­μα­τος αυτού δεν προ­κύ­πτει μόνο μέσα από την προ­σπά­θεια ανά­λυ­σης του πο­λι­τι­κού λόγου που αφορά τις επι­κεί­με­νες νο­μο­θε­τι­κές ρυθ­μί­σεις (προ­σπά­θεια δαι­μο­νο­ποί­η­σης του δη­μό­σιου χα­ρα­κτή­ρα του πα­νε­πι­στη­μί­ου), αλλά και απ’ την έως τώρα στό­χευ­ση της πο­λι­τι­κής της Νέας Δη­μο­κρα­τί­ας γύρω από το δη­μό­σιο πα­νε­πι­στή­μιο.

Ηλιάνα Ζερβού |

Πα­ρα­κάμ­πτο­ντας το άρθρο 16

Το άρθρο 28 του συ­ντάγ­μα­τος ανα­φέ­ρει πως «οι διε­θνείς συμ­βά­σεις από την επι­κύ­ρω­σή τους με νόμο υπε­ρι­σχύ­ουν από κάθε άλλη αντί­θε­τη διά­τα­ξη» και ανοί­γει τον δρόμο για την πα­ρά­καμ­ψη του άρ­θρου 16, μέσα απ’ το οποίο θε­σμο­θε­τεί­ται ο απο­κλει­στι­κός, δη­μό­σιος χα­ρα­κτή­ρας του ελ­λη­νι­κού πα­νε­πι­στη­μί­ου, με ήδη υπάρ­χου­σες νο­μο­θε­τι­κές ρυθ­μί­σεις μέχρι την ορι­στι­κή ανα­θε­ώ­ρη­σή του. Ου­σια­στι­κά, πρό­κει­ται για πα­ραρ­τή­μα­τα ξένων πα­νε­πι­στη­μί­ων στην ελ­λη­νι­κή επι­κρά­τεια, όπως το Yale, το Harvard, το Preston, τα οποία κερ­δο­σκο­πι­κά ή μη, θα λει­τουρ­γούν με δί­δα­κτρα και σε αντα­γω­νι­στι­κή βάση με τα δη­μό­σια πα­νε­πι­στη­μια­κά ιδρύ­μα­τα. Ση­μα­ντι­κό πα­ρά­δειγ­μα για την αφε­τη­ρία του σχε­δια­σμού αυτού απο­τέ­λε­σε η ίδρυ­ση Διε­θνούς Κέ­ντρου Εκ­παί­δευ­σης του Columbia στην Αθήνα, σε μία προ­σπά­θεια δη­μιουρ­γί­ας τε­τε­λε­σμέ­νων.

Άλ­λω­στε, η πο­λυ­ε­τής λει­τουρ­γία πα­ραρ­τη­μά­των ιδιω­τι­κών κο­λε­γί­ων και η ανα­γνώ­ρι­ση των πτυ­χί­ων που πα­ρέ­χουν, δη­μιουρ­γεί μία ντε φάκτο πραγ­μα­τι­κό­τη­τα. Ο ιδιω­τι­κός το­μέ­ας της τρι­το­βάθ­μιας εκ­παί­δευ­σης λει­τουρ­γεί, νο­μι­μο­ποιεί­ται και δη­μιουρ­γεί τις προ­ϋ­πο­θέ­σεις για τη συ­νο­λι­κή «πα­ρά­δο­ση» της πα­νε­πι­στη­μια­κής εκ­παί­δευ­σης στην αγορά. Επι­πλέ­ον, η πε­ρι­κο­πή της κρα­τι­κής φοι­τη­τι­κής μέ­ρι­μνας έχει επι­τρέ­ψει την εί­σο­δο του ιδιω­τι­κού τομέα στην τρι­το­βάθ­μια εκ­παί­δευ­ση, μέσα από ερ­γο­λα­βί­ες, όπως φοι­τη­τι­κές λέ­σχες. Η ακα­δη­μαϊ­κή έρευ­να, μέσα από επι­χει­ρη­σια­κές επι­χο­ρη­γή­σεις ή μέσα από συ­νερ­γα­σί­ες με με­γά­λα επι­χει­ρη­μα­τι­κά «πρό­τζεκτ» έχει ει­σά­γει ιδιω­τι­κο-οι­κο­νο­μι­κά κρι­τή­ρια στην πα­ρα­γό­με­νη έρευ­να, επι­χει­ρη­μα­τι­κά ή/και κρα­τι­κά συμ­φέ­ρο­ντα δια­μορ­φώ­νουν το πλαί­σιο σπου­δών και εξα­σφα­λί­ζουν απλή­ρω­το ερ­γα­τι­κό δυ­να­μι­κό και ερ­γα­λεία γι’ ακόμη με­γα­λύ­τε­ρη κερ­δο­φο­ρία.

Ο υπουρ­γός Παι­δεί­ας κ. Πιερ­ρα­κά­κης επε­ξερ­γά­ζε­ται το σχέ­διο πα­ρά­καμ­ψης του άρ­θρου 16 και προ­γραμ­μα­τί­ζει να το ει­σά­γει στην βουλή για δη­μό­σια δια­βού­λευ­ση το Δε­κέμ­βρη. Χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά, προ­βά­λει το μο­ντέ­λο λει­τουρ­γί­ας της ανώ­τα­της εκ­παί­δευ­σης της Κύ­πρου, όπου στο με­γα­λύ­τε­ρο πο­σο­στό της κα­λύ­πτε­ται από ιδιω­τι­κά πα­νε­πι­στή­μια. Ο βα­σι­κός στό­χος, σύμ­φω­να με τον αρ­μό­διο υπουρ­γό, είναι η με­τα­τρο­πή της Ελ­λά­δας σε ακα­δη­μαϊ­κό κόμβο της Νο­τιο­α­να­το­λι­κής Με­σο­γεί­ου, τόσο λόγω του υψη­λού, ακα­δη­μαϊ­κού της επι­πέ­δου όσο και της προ­νο­μια­κής, γε­ω­γρα­φι­κής της θέσης, προ­σελ­κύ­ο­ντας έτσι ξέ­νους φοι­τη­τές (προ­βλέ­πε­ται και η πα­ρο­χή βίζας για όποιον ξένο φοι­τη­τή επι­θυ­μεί να σπου­δά­σει στην Ελ­λά­δα) αλλά και για Έλ­λη­νες που  επι­λέ­γουν το εξω­τε­ρι­κό για την φοί­τη­σή τους.

Τα κρι­τή­ρια και τους όρους λει­τουρ­γί­ας των ξένων πα­ραρ­τη­μά­των θα θε­σπί­σει η ΕΘΑΑΕ «Εθνι­κή Αρχή Ανώ­τα­της Εκ­παί­δευ­σης». Κύ­ριοι άξο­νες θα είναι η αξιο­λό­γη­ση κι επι­λο­γή του ακα­δη­μαϊ­κού προ­σω­πι­κού, των φοι­τη­τών-τριών και η δυ­να­τό­τη­τα συ­νερ­γα­σί­ας ξένων πα­ραρ­τη­μά­των με εγ­χώ­ριους ιδιω­τι­κούς ή κρα­τι­κούς φο­ρείς. Αντί κατ’ ελά­χι­στο να είναι αρ­μό­διο το Υπουρ­γείο Παι­δεί­ας, η αξιο­λό­γη­ση των κρι­τη­ρί­ων λει­τουρ­γί­ας για πα­ραρ­τή­μα­τα ξένων πα­νε­πι­στη­μί­ων θα γί­νε­ται από μία ανε­ξάρ­τη­τη αρχή, στην οποία θα εκ­προ­σω­πεί­ται και η αγορά μέσω της συμ­με­το­χής ιδιω­τι­κών φο­ρέ­ων.

Υπο­βάθ­μι­ση του δη­μό­σιου πα­νε­πι­στη­μί­ου

Πέρα απ’ το επι­χεί­ρη­μα που προ­τάσ­σει την συ­νταγ­μα­τι­κή αυ­θαι­ρε­σία, την ση­μα­σία του δη­μό­σιου κοι­νω­νι­κού αγα­θού της εκ­παί­δευ­σης και την κοι­νω­νι­κή ανα­γκαιό­τη­τα της ελεύ­θε­ρης και δί­και­ης προ­σφο­ράς της σε όλους, ει­δι­κά σε μία συ­γκυ­ρία όξυν­σης των τα­ξι­κών ανι­σο­τή­των, έχει ση­μα­σία και η θέση που βρί­σκο­νται τα δη­μό­σια πα­νε­πι­στη­μια­κά ιδρύ­μα­τα εν’ όψει του αντα­γω­νι­σμού που θα δη­μιουρ­γή­σει η προ­σέλ­κυ­ση των ξένων επεν­δύ­σε­ων στην χώρα.

Το 2022, μόλις 4,2% του ΑΕΠ αξιο­ποι­ή­θη­κε συ­νο­λι­κά για την παι­δεία, λίγες μόνο μο­νά­δες πάνω από το 3,54% που κα­τευ­θύν­θη­κε στους  εξο­πλι­σμούς. Έτσι, λόγω της υπο­χρη­μα­το­δό­τη­σης, το δη­μό­σιο πα­νε­πι­στή­μιο αυτή τη στιγ­μή βρί­σκε­ται υπο­στε­λε­χω­μέ­νο αλλά και ελ­λι­πές ως προς τις υπο­δο­μές, με πα­ρα­δείγ­μα­τα φοι­τη­τών να πέ­φτουν απ’ τα πα­ρά­θυ­ρα ή να «κο­λυ­μπούν» σε πλημ­μυ­ρι­σμέ­νους δια­δρό­μους μετά από βροχή. Ταυ­τό­χρο­να, βρί­σκε­ται σε θέση όπου φα­ντά­ζει δυ­σπρό­σι­το, τόσο λόγω της ελά­χι­στης βάσης ει­σα­γω­γής, όσο και των υπέ­ρο­γκων ποσών που απαι­τού­νται απ’ την ελ­λη­νι­κή οι­κο­γέ­νεια για την προ­ε­τοι­μα­σία των πα­νελ­λα­δι­κών εξε­τά­σε­ων σε ιδιω­τι­κά φρο­ντι­στή­ρια. Το στε­γα­στι­κό ζή­τη­μα που όλο και διο­γκώ­νε­ται σε συν­δυα­σμό με τα εξαι­ρε­τι­κά αυ­στη­ρά κρι­τή­ρια που προ­ϋ­πο­τί­θε­ται για δω­ρε­άν στέ­γα­ση και σί­τι­ση, με­τα­τρέ­πει την φοί­τη­ση στα πε­ρι­φε­ρεια­κά τμή­μα­τα σε όλο και πιο κο­στο­βό­ρο εγ­χεί­ρη­μα. Τα δε­δο­μέ­να αυτά έχουν ως απο­τέ­λε­σμα ένα ση­μα­ντι­κό κομ­μά­τι του κό­στους φοί­τη­σης να επω­μί­ζε­ται στις πλά­τες του-της φοι­τη­τή-τριας κά­νο­ντας όλο και πιο δύ­σκο­λο κά­ποιος/α να μπο­ρέ­σει να πε­ρά­σει σε κά­ποιο πα­νε­πι­στή­μιο και να ολο­κλη­ρώ­σει τις σπου­δές του/της. Τέλος, οι νο­μο­θε­τι­κές ρυθ­μί­σεις περί ν+2 και εξί­σω­σης των πτυ­χί­ων δη­μό­σιου και ιδιω­τι­κού πα­νε­πι­στη­μί­ου, κα­θι­στούν το δη­μό­σιο πα­νε­πι­στή­μιο από­λυ­τα εντα­τι­κο­ποι­η­μέ­νο και χωρίς ου­σια­στι­κά εφό­δια στην αγορά ερ­γα­σί­ας.

Επο­μέ­νως, η διαρ­κής υπο­βάθ­μι­ση του δη­μό­σιου χα­ρα­κτή­ρα του ελ­λη­νι­κού πα­νε­πι­στη­μί­ου, εντεί­νει το αντα­γω­νι­στι­κό προ­βά­δι­σμα του ιδιω­τι­κού και τις ευ­και­ρί­ες κερ­δο­σκο­πί­ας πάνω στο αγαθό της παι­δεί­ας. Άρα από κοι­νω­νι­κό, δη­μό­σιο αγαθό, η τρι­το­βάθ­μια εκ­παί­δευ­ση οδη­γεί­ται στα­δια­κά σε πεδίο σύ­γκρου­σης ιδιω­τι­κών συμ­φε­ρό­ντων, όπως συ­νέ­βη και με το αγαθό του ρεύ­μα­τος που, με τον τρόπο αυτό, μόνο βρα­χνά απο­τέ­λε­σε για τον κόσμο της ερ­γα­σί­ας και των λαϊ­κών στρω­μά­των, που με πολύ με­γά­λη δυ­σκο­λία μπο­ρούν να αντα­πο­κρι­θούν στους υπέ­ρο­γκους λο­γα­ρια­σμούς.

Να υπε­ρα­σπι­στού­με τη δη­μό­σια δω­ρε­άν παι­δεία

Η συ­στη­μα­τι­κή υπο­βάθ­μι­ση των δη­μό­σιων υπο­δο­μών και η πα­ρου­σί­α­ση της ιδιω­τι­κής πρω­το­βου­λί­ας ως ευ­ερ­γέ­τη αρωγό είναι συ­νή­θης πρα­κτι­κή του νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού, τον οποίο υπη­ρε­τεί ευ­λα­βι­κά η κυ­βέρ­νη­ση Μη­τσο­τά­κη. Κάτω από το πρό­σχη­μα της διε­θνο­ποί­η­σης, της ανα­βάθ­μι­σης, της εξω­στρέ­φειας, κρύ­βε­ται η διά­θε­ση ενός, ακόμη, κοι­νω­νι­κού δι­καιώ­μα­τος στον βωμό του κέρ­δους των με­γά­λων κε­φα­λαί­ων και της μεί­ω­σης των κρα­τι­κών δα­πα­νών για τις κοι­νω­νι­κές ανά­γκες. Αυτό που απου­σιά­ζει απ’ την εγ­χώ­ρια ανώ­τα­τη εκ­παί­δευ­ση δεν είναι οι συ­νερ­γα­σί­ες με πα­νε­πι­στή­μια του εξω­τε­ρι­κού, αλλά η δυ­να­τό­τη­τα πρό­σβα­σης των μη προ­νο­μιού­χων στο θε­με­λιώ­δες, αν­θρώ­πι­νο δι­καί­ω­μα της μόρ­φω­σης και της εξα­σφά­λι­σης εφο­δί­ων για αξιο­πρε­πή δια­βί­ω­ση. Επο­φθαλ­μιούν στην συσ­σώ­ρευ­ση της σπου­δά­ζου­σας νε­ο­λαί­ας, που, φυ­σι­κά, θα έχει την οι­κο­νο­μι­κή επι­φά­νεια ν’ αντα­πο­κρι­θεί στο όλο και αυ­ξα­νό­με­νο κό­στος φοί­τη­σης, και την διό­γκω­ση του ανει­δί­κευ­του ερ­γα­τι­κού δυ­να­μι­κού, έρ­μαιου στην εκ­με­τάλ­λευ­ση των αφε­ντι­κών και τις δυ­σμε­νείς συν­θή­κες της αγο­ράς, χωρίς διεκ­δι­κή­σεις και κοι­νω­νι­κούς αγώ­νες για την βελ­τί­ω­ση της ζωής τους.

Μά­λι­στα, σύμ­φω­να με σχε­τι­κή της ανα­κοί­νω­ση, και η ΠΟΣ­ΔΕΠ («Πα­νελ­λή­νια Ομο­σπον­δία Συλ­λό­γων Δι­δα­κτι­κού κι Ερευ­νη­τι­κού Προ­σω­πι­κού») ενα­ντιώ­νε­ται στο νο­μο­σχέ­διο και δη­λώ­νει πως προ­τε­ραιό­τη­τα δεν θα πρέ­πει ν’ απο­τε­λεί η συ­νερ­γα­σία με ξέ­νους φο­ρείς, αλλά η εν­δυ­νά­μω­ση και στή­ρι­ξη του Δη­μό­σιου πα­νε­πι­στη­μί­ου. Το αφή­γη­μα τους, επί­σης, δεν έχει πεί­σει, ούτε θα κα­τα­φέ­ρει ν’ αδρα­νο­ποι­ή­σει τους-τις  φοι­τη­τές-τριες, που ήδη ορ­γα­νώ­νουν την αντί­δρα­ση τους με απο­φά­σεις σε γε­νι­κές συ­νε­λεύ­σεις, κα­τα­λή­ψεις και μα­ζι­κή πα­ρου­σία στον δρόμο. Η εμπει­ρία των αγώ­νων κατά του νο­μο­σχε­δί­ου Κε­ρα­μέ­ως- Χρυ­σο­χο­ΐ­δη είναι πρό­σφα­τη και ιδιαί­τε­ρα ελ­πι­δο­φό­ρα. Μα­ζι­κά, ενω­τι­κά και συ­ντο­νι­σμέ­να από τα κάτω, φοι­τη­τές-τριες, κα­θη­γη­τές και διοι­κη­τι­κοί, μπο­ρού­με να τους χα­λά­σου­με τα σχέ­δια, να υπε­ρα­σπι­στού­με το δικό μας ελεύ­θε­ρο πα­νε­πι­στή­μιο, που θα είναι διε­θνι­στι­κό κι ανοι­χτό για όλους, και όχι «διε­θνο­ποι­η­μέ­νο».

https://rproject.gr/article/aei-diethnopoiisi-i-idiotikopoiisi