Σε κάποια σχολεία η καμπάνα του κουδουνιού δεν σημαίνει μόνο την έναρξη του μαθήματος – σημαίνει και την έναρξη της έντασης ανάμεσα σε διευθυντές και εκπαιδευτικούς. Πίσω από τη ρητορική των «λειτουργικών σχολικών μονάδων» κρύβεται συχνά μια σιωπηλή εξουσία: διευθυντές που κυβερνούν με φόβο, με ψυχολογική πίεση, με ταπείνωση. Ο εκπαιδευτικός κάθε φορά που προσπαθεί να εκφράσει άποψη, αισθάνεται πως κινδυνεύει να χαρακτηριστεί «ανυπάκουος», «προβληματικός» ή -ακόμη χειρότερα- «μη συνεργάσιμος».
Χρήστος Κάτσικας
«Μας φωνάζει μπροστά στους μαθητές, μας ειρωνεύεται στο γραφείο, αλλά όλοι κάνουμε πως δεν ακούμε», εξομολογείται δασκάλα σε Δημοτικό Σχολείο της Αθήνας. «Τον βλέπεις να μπαίνει στο γραφείο και αλλάζει η θερμοκρασία στο δωμάτιο. Οι φωνές πέφτουν, τα χαμόγελα παγώνουν. Κανείς δεν θέλει να γίνει ο επόμενος “στόχος”». Αλλη καθηγήτρια από Λύκειο της Θεσσαλονίκης λέει: «Αν διαφωνήσεις με τον τρόπο που μιλά στους μαθητές, σε αγνοεί στις συνεδριάσεις ή σε “ξεχνάει” στις αναθέσεις. Μπορεί να σου αλλάξει αίθουσα, πρόγραμμα, ακόμα και επιτηρήσεις – έτσι, για να καταλάβεις ποιος κάνει κουμάντο».
Οι εκπαιδευτικοί νιώθουν αόρατοι, ακυρωμένοι, συχνά ένοχοι που δεν «αντιδρούν». Αλλά πώς να υπερασπιστείς το παιδαγωγικό σου έργο, όταν νιώθεις ότι είσαι υπό συνεχή παρακολούθηση;
Η ψυχολόγος και ερευνήτρια εργασιακών σχέσεων Ελένη Μ. αναφέρει χαρακτηριστικά: «Ο αυταρχισμός στη σχολική διοίκηση έχει όλα τα γνωρίσματα του mobbing – ψυχολογική κακομεταχείριση σε θεσμικό περιβάλλον. Οι εκπαιδευτικοί χάνουν την αυτοπεποίθησή τους, βιώνουν άγχος, αϋπνία και συχνά αποσύρονται συναισθηματικά από το έργο τους».
Και αυτή η απόσυρση είναι ίσως η πιο σιωπηλή ήττα του δημόσιου σχολείου. Αρκετοί ζητούν μετάθεση όχι λόγω περιοχής, αλλά λόγω ανθρώπων. «Δεν είναι το σχολείο που κουράζει. Είναι το βλέμμα του διευθυντή που σε κάνει να θες να φύγεις», λέει καθηγητής με 20 χρόνια υπηρεσίας. «Εμαθα να σωπαίνω. Αλλά η σιωπή είναι κι αυτή μια μορφή βίας». Πολλοί εκπαιδευτικοί περιγράφουν ένα κλίμα που θυμίζει περισσότερο «γραφείο στρατοπέδου» παρά σχολείο. Οταν η συνεργασία αντικαθίσταται από τον φόβο, τότε το σχολείο παύει να είναι κοινότητα.
Η ΕΛΜΕ Α´ Αθήνας, σε πρόσφατη ανακοίνωσή της, τόνισε: «Οι σχολικές μονάδες δεν χρειάζονται διοικητές, αλλά ηγέτες παιδαγωγούς. Ο αυταρχισμός υπονομεύει τη συλλογικότητα και διαλύει τη σχολική ψυχή». Ο Ν. 4823/2021 έστρωσε το έδαφος για αξιολόγηση και ενίσχυση της αυτονομίας· οι νέες ρυθμίσεις κάνουν το επόμενο, πιο «σκληρό» βήμα, μετατοπίζοντας το κέντρο βάρους στον/στη διευθυντή/ρια–μάνατζερ. Το ερώτημα δεν είναι αν «χρειαζόμαστε» καλύτερη ηγεσία – τη χρειαζόμαστε. Είναι τι είδους ηγεσία: εκείνη που μας βάζει απέναντι με κουτάκια, δείκτες απόδοσης και φόβο ή εκείνη που μας φέρνει μαζί, μοιράζει αρμοδιότητες, δίνει ανατροφοδότηση, φτιάχνει χώρο και χρόνο για διδασκαλία της προκοπής. Κάθε φορά που ένας αυταρχικός διευθυντής επιβάλλει τη σιωπή, το σχολείο χάνει κάτι από την ψυχή του. Κι όταν σιωπά ο δάσκαλος, σιγά σιγά σωπαίνει και η παιδεία.
Mobbing με αριθμούς
● Το 38% των εκπαιδευτικών στην Ευρώπη έχει βιώσει μορφή ψυχολογικής βίας ή διοικητικής πίεσης στον χώρο εργασίας (European Agency for Safety and Health at Work, 2024).
● Ερευνα του Πανεπιστημίου Κρήτης (2023) κατέδειξε ότι ένας στους 4 εκπαιδευτικούς έχει νιώσει ότι ο προϊστάμενός του λειτουργεί «εκφοβιστικά ή εξουσιαστικά».
● Οι γυναίκες εκπαιδευτικοί αναφέρουν υψηλότερα επίπεδα συναισθηματικής εξουθένωσης, ενώ οι άνδρες υψηλότερα ποσοστά σιωπηλής παραίτησης (ΕΚΠΑ, 2022).
Σχόλια (0)