Εκ πρώτης όψεως στα τοξικά και λοιπά επικίνδυνα απόβλητα είµαστε Ευρωπαίοι, αφού… όλα τα στέλνουµε στην Ευρώπη. Με δεύτερη ανάγνωση όµως αντιλαμβάνεται κανείς, πως ακόµη και εδώ απέχουµε πολύ από τα ευρωπαϊκά πρότυπα που προβλέπουν κάθε χώρα να διαχειρίζεται εξ ολοκλήρου τα επικίνδυνα απόβλητα που παράγει.
- της Φιλίας Νοµικού
«Από τον εθνικό σχεδιασµό προβλέπονται χώροι διαχείρισης και υγειονοµικής διάθεσης επικινδύνων, αλλά η αλήθεια είναι πως στην Ελλάδα δεν έχουµε κανέναν!
Αυτό προκαλεί σοβαρά προβλήµατα, στην επιχειρηµατικότητα αλλά και στο περιβάλλον, γιατί όλα αυτά διατίθενται ανεξέλεγκτα», λέει στην Karfitsa ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος κ. Σωκράτης Φάµελλος.
«Τα επικίνδυνα βιοµηχανικά απόβλητα, δυστυχώς, στην πλειοψηφία τους αποθηκεύονται στον περιβάλλοντα χώρο κάθε εργοστάσιου. Για αυτά, τα λεγόµενα ιστορικά αποθηκευµένα επικίνδυνα απόβλητα, στη χώρα έχει επιβληθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση πρόστιµο 10 εκατ. ευρώ.
Η Ελλάδα είχε τρείς υποχρεώσεις. Η µία ήταν ο εθνικός σχεδιασµός, τον οποίο και κάναµε, η δεύτερη ήταν να µεταφερθούν τα αποθηκευµένα σε νόµιµους χώρους – γίνεται η µεταφορά της πλειονότητας στο εξωτερικό- και η τρίτη, να δηµιουργήσει η χώρα εθνικές υποδοµές.
Σε αυτή την κατεύθυνση έχουµε µαζέψει τους παραγωγούς και τους διαχειριστές, όσους στην Ελλάδα παράγουν ή µεταφέρουν και διαχειρίζονται τέτοιου είδους απόβλητα, και έχουµε ζητήσει µέχρι το τέλος του χρόνου προτάσεις για διάφορες περιοχές, ανά την Ελλάδα, για να εγκατασταθούν οι µονάδες αυτές».
Ηλεκτρονικό µητρώο και στα επικίνδυνα απόβλητα
Ζητούµενο βέβαια, παραµένει και ο ουσιαστικός έλεγχος της εφαρµογής όσων προβλέπει ο νόµος, αφού εκ των πραγµάτων, ο έλεγχος από τις αρµόδιες υπηρεσίες µε το προσωπικό που αυτές διέθεταν διαχρονικά, περιοριζόταν σε έλεγχο εγγράφων και σπανιότερο, δειγµατοληπτικό έλεγχο της «συµπεριφοράς» κάθε βιοµηχανίας.
«Τώρα πλέον µε το ηλεκτρονικό µητρώο µπορεί να πιάσουµε και κάποιες ποσότητες, αλλά έως τώρα, για τέτοιου είδους απόβλητα στην πλειονότητα των περιπτώσεων υπήρχαν µόνο τα αρχεία», σηµειώνει και ο υπουργός. «Το πρόβληµα είναι ότι υπήρξαν πολλές άδειες προσωρινής αποθήκευσης στο περίβολο διάφορων δραστηριοτήτων. Η διοίκηση πίστευε ότι εξυπηρετούσε µε αυτό τον τρόπο, κάνοντας τα στραβά µάτια, κάτι που τελικά οδήγησε σε δυσβάσταχτο πρόστιµο για τη χώρα αλλά και στην υποχρέωση, σήµερα, εν µέσω κρίσης, οι επιχειρήσεις να αναγκάζονται να τα µεταφέρουν στο εξωτερικό. Διαδικασία προφανώς πιο ακριβή σχετικά µε τις ταµειακές δυνατότητες που είχαν κάποτε. Ωστόσο δεν µπορεί να γίνει αλλιώς».
Τα ιατρικά απόβλητα
Διαφοροποιηµένη είναι η εικόνα στον τοµέα των ιατρικών αποβλήτων όπου η «αυτάρκεια» διαχείρισής τους, εξαντλείται στα αµιγώς µολυσµατικά που µπορούν να καταστούν ακίνδυνα µε την κατάλληλη επεξεργασία. Και σ’ αυτή την περίπτωση όµως, για οποιοδήποτε τοξικό απόβλητο είµαστε υποχρεωµένοι ως Έλληνες, να αναζητούµε… τελικό παραλήπτη στο εξωτερικό.
Η Karfitsa απευθύνθηκε σε µία από τις πρώτες και µεγαλύτερες µονάδες διαχείρισης νοσοκοµειακών-ιατρικών αποβλήτων, η οποία εδρεύει στη ΒΙ.ΠΕ. Θεσσαλονίκης, ώστε να µας εξηγήσουν ποια είναι η διαδικασία που ακολουθείται.
«Μονάδες διαχείρισης νοσοκοµειακών- ιατρικών αποβλήτων υπάρχουν ουκ ολίγες ανά την Ελλάδα», δηλώνει η Κατερίνα Μανουσίδου, υπεύθυνη χηµικός – µηχανικός της εταιρίας SteriMed. Η ίδια ξεκινά να µας εξηγεί τις διαδικασίες από την αρχή, αναφέροντας πρώτα πως τα επικίνδυνα απόβλητα χωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Στα βιοµηχανικά επικίνδυνα και τα ιατρικά επικίνδυνα απόβλητα. «Τα βιοµηχανικά στο σύνολο των επικινδύνων, σε κάθε χώρα, όπως και στη δική µας, µπορεί να είναι το 80% -90% και µόνο 10% – 20% είναι τα επικίνδυνα ιατρικά. Με τη σειρά τους τα επικίνδυνα ιατρικά απόβλητα χωρίζονται σε τρείς κατηγορίες. Η πρώτη είναι τα αµιγώς µολυσµατικά, η δεύτερη τα µολυσµατικά και τοξικά και η τρίτη κατηγορία τα αµιγώς τοξικά».
Αφού περνάµε εν συντοµία τη διαδικασία όπου νοσοκοµεία, ιατρεία, οδοντιατρεία, µικροβιολογικά εργαστήρια και κλινικές συνάπτουν µία σύµβαση µε τέτοιου είδους εταιρεία ώστε να συλλέγονται, όταν και όπως πρέπει, τέτοιας κατηγορίας απόβλητα, ξεκινά να µας περιγράφει τη διαδικασία αποστείρωσης ή αποτέφρωσης τους, αφού αυτοί είναι οι δύο τρόποι επεξεργασίας τους.
«Τα ιατρικά αµιγώς µολυσµατικά απόβλητα, αρχικά µπαίνουν σε κίτρινες ειδικές συσκευασίες και στη συνέχεια οδηγούνται προς αποστείρωση αυτά καταλήγουν µετά από µία συγκεκριµένη διαδικασία στον ΧΥΤΑ. Αφού αποστειρωθούν και ελεγχθούν µε αυστηρές διαδικασίες και βιολογικούς δίκτες, τεµαχίζονται και διατίθενται πλέον στον ΧΥΤΑ ως στερεά µη επικίνδυνα απόβλητα όπου και πληρώνουµε για να τα διαθέσουµε». Εδώ αξίζει να σηµειωθεί πως στην Ελλάδα υπάρχουν πάνω από πέντε µονάδες επεξεργασίας αποστείρωσης.
Μετά λοιπόν τα «κίτρινα» απόβλητα έχουµε τα «κόκκινα», αφού σε τέτοιου χρώµατος συσκευασίες µπαίνουν τα µολυσµατικά και τοξικά και τα αµιγώς τοξικά. Σε αυτής της κατηγορίας απόβλητα η αποστείρωση δεν θα είχε κανένα αποτέλεσµα, αφού µπορεί να τα αποφορτίζει µικροβιακά, ωστόσο δεν εξαλείφει την τοξικότητά τους.
Στα «κόκκινα» απόβλητα η διαδικασία που ακολουθείται είναι αυτή της αποτέφρωσης. «Η εταιρεία συλλέγει τα συγκεκριµένα απόβλητα και την ίδια ηµέρα ταξιδεύουν οδικώς για Αθήνα, ώστε το βράδυ να βρίσκονται στον µοναδικό αποτεφρωτήρα της Ελλάδας που βρίσκεται στην Αθήνα. Από εκεί και πέρα και αφού αποτεφρωθούν οι στάχτες τους συλλέγονται και στέλνονται στο εξωτερικό για να θαφτούν σε συγκεκριµένους χώρους, που ακόµη στην χώρα µας δεν έχουµε. Αυτοί οι χώροι είναι οι ΧΥΤΕΑ (χώρος υγειονοµικής ταφής επικίνδυνων αποβλήτων)», λέει η κ. Μανουσίδου. Ερωτώµενη για την γενικότερη εικόνα των επικίνδυνων αποβλήτων στην Ελλάδα η Κατερίνα Μανουσίδου, αφού υπογραµµίζει πως δεν υπάρχει πρόβληµα µε τα ιατρικά απόβλητα και πως το τελευταίο πρόστιµο της Ελλάδας για ιατρικά απόβλητα ήταν πριν από πέντε χρόνια, εκτιµά πως «το τεράστιο πρόβληµα της χώρας είναι τα βιοµηχανικά επικίνδυνα απόβλητα, αφού δεν έχουµε στην Ελλάδα ούτε ένα ΧΥΤΕΑ».
Στα καλώς καµωµένα, µέχρι τώρα, εντάσσει και η ίδια το ηλεκτρονικό µητρώο αφού όπως δηλώνει «για πρώτη φορά κάθε παραγωγός, εργοστάσιο, κλινική αλλά και κάθε εταιρεία που συλλέγει και διαχειρίζεται απόβλητα υποβάλει τις κατηγορίες αλλά και τις ποσότητες ώστε να υπάρξει στο µέλλον µια διασταύρωση των στοιχείων».
Ρυπασµένες περιοχές
Τι γίνεται όµως µε ήδη επιβαρυµένες από ρύπανση µε επικίνδυνα απόβλητα περιοχές από δραστηριότητες του παρελθόντος;
«Αρκετές από αυτές, δεν έχουν καν ιδιοκτήτη» εξηγεί ο κ. Φάµελλος. «Εκεί θα χρειαστεί να χρησιµοποιήσουµε πόρους από το ΕΣΠΑ για την αποκατάσταση των ρυπασµένων χώρων. Σε περιοχές που υπάρχει ιδιοκτήτης και οικονοµική δραστηριότητα, λειτουργεί η αρχή της περιβαλλοντικής ευθύνης. Σε αυτή την περίπτωση ο ιδιοκτήτης και διαχειριστής της δραστηριότητας καλείται να αποκαταστήσει το πρόβληµα από τις παλιές του αποθέσεις».
Σύµφωνα µε το υπουργείο και τους επιχειρηµατίες, η διαχείριση των επικινδύνων απαντά ταυτόχρονα σε δύο µεγάλα προβλήµατα. Το ένα είναι η προστασία του περιβάλλοντος και το δεύτερο, η απελευθέρωση της οικονοµικής δραστηριότητας, καθώς εδώ και δεκαετίες αρκετές βιοµηχανικές δραστηριότητες δεν µπορούσαν να αναπτυχθούν, καθώς δεν υπήρχε ολοκληρωµένος τρόπος διαχείρισης των αποβλήτων τους.
«Θυµάµαι µελέτες του τεχνικού επιµελητηρίου στην Κεντρική Μακεδονία, από την εποχή που είχα την ευθύνη της επιτροπής περιβάλλοντος, περί τα τέλη της δεκαετίας του `90 και τις αρχές της επόµενης, στο πλαίσιο των οποίων είχαµε εντοπίσει ότι η προσωρινή αποθήκευση επικινδύνων στον περίβολο εργοστασίων ήταν από τα µεγαλύτερα περιβαλλοντικά προβλήµατα τότε της Θεσσαλονίκης. Αυτό σε ένα ποσοστό αποκαταστάθηκε, αλλά το πρόστιµο της Ε.Ε. δεν αποφεύχθηκε», καταλήγει ο κ. Φάµελλος.
