Οταν βλέπουμε την άμμο να απλώνεται σε ειδυλλιακές παραλίες και ατέλειωτες ερήμους, θεωρούμε ότι πρόκειται για έναν απεριόριστο πόρο. Ομως, η άμμος γίνεται ολοένα και πιο σπάνια σε πολλές περιοχές.
Τάσος Σαραντής
Η άμμος και το χαλίκι είναι τα πλέον εξαγόμενα υλικά στον κόσμο, υπερβαίνοντας τα ορυκτά καύσιμα και τη βιομάζα (μετρούμενα κατά βάρος).
Η άμμος αποτελεί βασικό συστατικό για σκυρόδεμα, δρόμους, γυαλί και ηλεκτρονικά. Μεγάλες ποσότητες εξορύσσονται για έργα ανάκτησης γης, εξόρυξη σχιστολιθικού φυσικού αερίου και προγράμματα ανακύκλωσης παραλιών.
Το 2010 σε ολόκληρο τον κόσμο εξορύχτηκαν περίπου 11 δισεκατομμύρια τόνοι άμμου μόνο για τον κατασκευαστικό τομέα. Στις ΗΠΑ, η παραγωγή άμμου και χαλικιού αυξήθηκε κατά 24% τα τελευταία πέντε χρόνια.
Κι αν η άμμος αποτελεί παραδοσιακά ένα τοπικό προϊόν, οι περιφερειακές ελλείψεις και οι απαγορεύσεις εξόρυξής της σε ορισμένες χώρες τη μετατρέπουν σε ένα παγκοσμιοποιημένο εμπόρευμα, με την αξία του στο διεθνές εμπόριο να έχει αυξηθεί σχεδόν έξι φορές τα τελευταία 25 χρόνια.
Η Ινδία είναι μια χώρα που… πεινάει για άμμο. Κάθε μέρα αφαιρούνται 5.500 – 6.000 φορτηγά άμμου (περίπου 20 τόνοι το καθένα) από τις γραφικές παραλίες και τις 17 λεκάνες απορροής της πολιτείας Ταμίλ Ναντού στην Ινδία, σύμφωνα με την κρατική κυβέρνηση.
Τροφοδοτούμενη από την έκρηξη της ακίνητης περιουσίας, που εκτιμάται ότι θα δημιουργήσει 180 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως έως το 2020, η Ινδία πραγματοποιεί εκσκαφές 500 εκατομμύρια τόνων άμμου κάθε χρόνο, τροφοδοτώντας μια βιομηχανία αξίας άνω των 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Και η ανάγκη της Ινδίας για άμμο αναμένεται να μεγαλώσει, καθώς η κυβέρνηση σκοπεύει να χτίσει περίπου 60 εκατομμύρια νέες, οικονομικά προσιτές κατοικίες μεταξύ του 2018 και του 2024.
Ομως, αυτή η έκρηξη ζήτησης για άμμο έπληξε τους ντόπιους και τραυμάτισε τα οικοσυστήματα.
Οι κοινότητες που εξαρτώνται από τα ποτάμια και την παραλία στο Ταμίλ Ναντού θεωρούν ότι απειλείται ο βιοπορισμός τους, ενώ τα ενδιαιτήματα και οι τοπικές τροφικές αλυσίδες χάνουν την ισορροπία τους.
Η Ινδία δεν είναι η μόνη. Οι μαζικές επιχειρήσεις εξόρυξης άμμου πραγματοποιούνται από τη μια πλευρά του πλανήτη έως την άλλη στη Νοτιοανατολική Ασία και το Μαρόκο, στη Νότια Αφρική, μέχρι τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Καραϊβική.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, ο αριθμός των φυσικών πόρων που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή υποδομών ακινήτων και μεταφορικών οδών το 2010 ήταν 23 φορές υψηλότερος απ’ ό,τι το 1900, με σχεδόν το 80% να αφορά την άμμο και το χαλίκι, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στην επιστημονική επιθεώρηση Science.
Μόνο στο Ταμίλ Ναντού, σχεδόν τα τρία πέμπτα της άμμου που εξορύχτηκε τα τελευταία 17 χρόνια εξορύχτηκαν παράνομα, σύμφωνα με έκθεση που υποβλήθηκε στο Ανώτατο Δικαστήριο του Μαντράς.
Σε ό,τι αφορά τις επιπτώσεις της εξόρυξης στο Ταμίλ Ναντού αυτές περιλαμβάνουν την εξάντληση των υπόγειων υδάτων, την απώλεια γεωργικών γαιών και θέσεων εργασίας στη γεωργία, την απώλεια υδάτινων πόρων και την καταστροφή των οδών και γεφυρών, σύμφωνα με την κρατική Εκστρατεία για την Προστασία των Υδάτινων Πόρων.
Η εξόρυξη της άμμου προκαλεί επιδείνωση της διείσδυσης των θαλάσσιων υδάτων, γεγονός που θέτει σε κίνδυνο την παραγωγικότητα της γης και την παροχή γλυκού νερού αναγκάζοντας τους ανθρώπους να μετακινηθούν, αφού δεν έχουν πλέον πρόσβαση σε βασικούς πόρους.
Κι ακόμη, μπορεί να αφήσει τους ανθρώπους στο έλεος των ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως οι καταιγίδες και τα τσουνάμι, αφού η αυξημένη διάβρωση που οφείλεται στην εκτεταμένη εξόρυξη καθιστά τις παράκτιες κοινότητες πιο ευάλωτες στα ακραία φαινόμενα.
Διάφοροι νόμοι διέπουν την εκμετάλλευση της άμμου της παραλίας και των ποταμών στο Ταμίλ Ναντού. Από το 2013, το κράτος απαγόρευσε εξ ολοκλήρου την εξόρυξη και την εξαγωγή άμμου από την παραλία, αν και ο ρυθμός εκμετάλλευσης φαίνεται να έχει αυξηθεί.
Οι εξαγωγές τα τέσσερα χρόνια από την επιβολή της απαγόρευσης ανέρχονταν κατά μέσο όρο σε 550.000 μετρικούς τόνους ετησίως, έναντι 431.000 μετρικών τόνων ετησίως κατά μέσο όρο τα 13 χρόνια πριν από την απαγόρευση, σύμφωνα με την έκθεση που υποβλήθηκε στο ανώτερο δικαστήριο.
Ωστόσο, το πρόβλημα δεν είναι η έλλειψη νόμων, αλλά η επιβολή τους. Οι ανακριτικές εκθέσεις έχουν επανειλημμένα καταδείξει τον τρόπο με τον οποίο λεηλατείται η άμμος με τη συνεργασία κρατικών αρχών και πολιτικών, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη ο αντίκτυπος στον βιοπορισμό των ντόπιων.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Εκστρατεία για την Προστασία των Υδάτινων Πόρων περιλαμβάνει επίσης παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον κατάλογο των επιπτώσεων της εξόρυξης άμμου.
Με τη βία
Οι εκλεγμένοι αντιπρόσωποι, οι μεγάλοι γαιοκτήμονες ή όσοι έχουν μεγάλη επιρροή στην τοπική κοινότητα αναμειγνύονται αναπόφευκτα στην εξόρυξη άμμου.
Συνήθως υπάρχει τρομοκρατία από αυτούς που πραγματοποιούν τις εξορύξεις και οι διαμαρτυρίες ενάντια στις εξορύξεις οδηγούν σε καταστροφικές και μερικές φορές θανατηφόρες συνέπειες.
Τα τοπικά ΜΜΕ έχουν αναφέρει ότι κάποιες δολοφονίες συνδέονται με την εξόρυξη άμμου, ενώ αρκετοί δημοσιογράφοι που καλύπτουν το θέμα έχουν απειληθεί.
Πάντως, η ελπίδα δεν έχει χαθεί. Στα τέλη Νοεμβρίου του 2017, το Ανώτατο Δικαστήριο του Μαντράς ζήτησε από την κυβέρνηση να ολοκληρώσει την εξόρυξη άμμου εντός έξι μηνών, αποφασίζοντας ότι δεν θα πρέπει να ανοίξουν νέα λατομεία και ορυχεία.
efsyn.gr
