Για τις αλλαγές στο οικογενειακό δίκαιο

Την Τετάρτη 24/2 εισήχθη στο Υπουργικό Συμβούλιο το νομοσχέδιο για την αναμόρφωση του Οικογενειακού δικαίου.

Η συ­ζή­τη­ση και ψή­φι­σή του από τη Βουλή ανα­μέ­νε­ται εντός του αμέ­σως επό­με­νου δια­στή­μα­τος, τη στιγ­μή που συ­μπλη­ρώ­νε­ται ένας χρό­νος από τις πρώ­τες εξαγ­γε­λί­ες του Υπουρ­γού Δι­καιο­σύ­νης για την πρό­θε­ση της Κυ­βέρ­νη­σης να ανα­λά­βει σχε­τι­κή νο­μο­θε­τι­κή πρω­το­βου­λία. 

Χρύσα Τσικαλουδάκη

Βαί­νο­ντας προς την ολο­κλή­ρω­ση της νο­μο­θε­τι­κής δια­δι­κα­σί­ας, θα μπο­ρού­σα­με να πούμε πως το νο­μο­σχέ­διο, στη μορφή που πα­ρου­σιά­στη­κε στο Υπουρ­γι­κό Συμ­βού­λιο, δε φέ­ρε­ται να επι­φέ­ρει κά­ποια θε­με­λια­κή «τομή» στο ισχύ­ον κα­θε­στώς. Με βάση τις μέχρι στιγ­μής διαρ­ρο­ές, κα­το­χυ­ρώ­νε­ται η αρχή της μη διά­κρι­σης των γο­νέ­ων βάσει φύλου, ενώ το συμ­φέ­ρον του παι­διού ανά­γε­ται ρητά σε απο­φα­σι­στι­κό κρι­τή­ριο κάθε από­φα­σης των γο­νέ­ων σχε­τι­κά με την άσκη­ση της γο­νι­κής μέ­ρι­μνας. Στο πεδίο των γο­νι­κών ευ­θυ­νών, το νο­μο­σχέ­διο φέ­ρε­ται να κα­θιε­ρώ­νει ρητά την άσκη­ση της γο­νι­κής μέ­ρι­μνας από κοι­νού και εξί­σου και από τους δύο γο­νείς, λύση που, πά­ντως, και υπό το ισχύ­ον κα­θε­στώς απο­τε­λεί πάγια πρα­κτι­κή των δι­κα­στη­ρί­ων.

Γο­νι­κή μέ­ρι­μνα

Ανα­φο­ρι­κά με την επι­μέ­λεια, το μο­ντέ­λο που ει­σά­γει το νο­μο­σχέ­διο δεν πα­ρου­σιά­ζει κά­ποια ου­σιώ­δη δια­φο­ρά σε σχέση με το ισχύ­ον. Σε αντί­θε­ση με τις αρ­χι­κές εξαγ­γε­λί­ες του Υπουρ­γεί­ου και τα «θο­ρυ­βώ­δη» αι­τή­μα­τα δια­φό­ρων «Ενερ­γών Μπα­μπά­δων», δεν ει­σά­γε­ται κά­ποια ορι­ζό­ντια ρύθ­μι­ση, που θα δέ­σμευε υπο­χρε­ω­τι­κά το δι­κα­στή στη λύση της συ­νε­πι­μέ­λειας (με την έν­νοια του ισό­τι­μου χρό­νου δια­μο­νής του παι­διού με τον κάθε γονέα, της εναλ­λασ­σό­με­νης κα­τοι­κί­ας και της ανά­λο­γης μεί­ω­σης της δια­τρο­φής). Η από­φα­ση για την επι­μέ­λεια, λοι­πόν, πα­ρα­μέ­νει στην κρίση του/της δι­κα­στή, που, με βάση μία σειρά από πα­ρά­γο­ντες, θα επι­λέ­ξει την πιο συμ­φέ­ρου­σα για το παιδί λύση. Το στοι­χείο που δια­φο­ρο­ποιεί­ται είναι ότι θε­σπί­ζε­ται τεκ­μή­ριο (μί­νι­μουμ) του 1/3 του συ­νο­λι­κού χρό­νου για την επι­κοι­νω­νία του παι­διού με το γονέα με τον οποίο δε δια­μέ­νει.

Το νο­μο­σχέ­διο προσ­διο­ρί­ζει αντι­κει­με­νι­κά τα κρι­τή­ρια αφαί­ρε­σης της γο­νι­κής μέ­ρι­μνας από κά­ποιο γονέα, δί­νο­ντας τον ορι­σμό του τι συ­νι­στά «κακή άσκη­ση»: υπαί­τια πα­ρα­βί­α­ση δι­κα­στι­κής από­φα­σης ή συμ­φω­νί­ας για την επι­μέ­λεια, υπαί­τια πα­ρα­κώ­λυ­ση της επι­κοι­νω­νί­ας ή δια­τά­ρα­ξη της συ­ναι­σθη­μα­τι­κής σχέ­σης του παι­διού με τον άλλο γονέα, καθώς και η αδι­καιο­λό­γη­τη μη κα­τα­βο­λή της οφει­λό­με­νης δια­τρο­φής. Απο­δε­δειγ­μέ­νη ακα­ταλ­λη­λό­τη­τα του γονέα θα υπάρ­χει και στην πε­ρί­πτω­ση κα­τα­δί­κης του για εν­δο­οι­κο­γε­νεια­κή βία ή για εγκλή­μα­τα κατά της γε­νε­τή­σιας ελευ­θε­ρί­ας, κα­τα­δί­κη που, όμως ορί­ζε­ται ότι θα πρέ­πει να είναι αμε­τά­κλη­τη. Το τε­λευ­ταίο, αν πράγ­μα­τι επι­βε­βαιω­θεί, θα λει­τουρ­γή­σει ως τε­ρά­στιο εμπό­διο στη δυ­να­τό­τη­τα των θυ­μά­των κα­κο­ποί­η­σης/ εν­δο­οι­κο­γε­νεια­κής βίας να προ­στα­τευ­θούν έγκαι­ρα από το θύτη.

Νέο στοι­χείο απο­τε­λεί και η ει­σα­γω­γή του θε­σμού της δια­με­σο­λά­βη­σης ως στα­δί­ου υπο­χρε­ω­τι­κού για την επί­λυ­ση των οι­κο­γε­νεια­κών δια­φο­ρών (μέχρι στιγ­μής η προ­σφυ­γή σε οι­κο­γε­νεια­κό δια­με­σο­λα­βη­τή ήταν εκού­σια). Εν ολί­γοις, σε πε­ρι­πτώ­σεις γο­νέ­ων που αντι­δι­κούν ως προς την κα­τα­νο­μή της γο­νι­κής μέ­ρι­μνας – επι­μέ­λειας, πριν την προ­σφυ­γή στο δι­κα­στή­ριο, θα επι­λαμ­βά­νο­νται ει­δι­κοί με­σο­λα­βη­τές, με σκοπό να εξα­ντλη­θούν οι δυ­να­τό­τη­τες εξω­δι­κα­στι­κής επί­λυ­σης της δια­φο­ράς. Την ίδια στιγ­μή, προ­βλέ­πε­ται ει­δι­κή επι­μόρ­φω­ση (στα πλαί­σια της Εθνι­κής Σχο­λής Δι­κα­στών) των δι­κα­στών που θα επι­λαμ­βά­νο­νται οι­κο­γε­νεια­κών δια­φο­ρών.

Αι­τή­μα­τα

Σε μία συν­θή­κη που όλο και πιο άγρια ξε­δι­πλώ­νε­ται η επί­θε­ση της Κυ­βέρ­νη­σης στο κοι­νω­νι­κό κρά­τος, οι ελ­λι­πείς ρυθ­μί­σεις του νέου νο­μο­σχε­δί­ου για θε­σμούς όπως η δια­με­σο­λά­βη­ση και τα οι­κο­γε­νεια­κά δι­κα­στή­ρια δεν μπο­ρούν παρά να αντα­να­κλούν τις κυ­βερ­νη­τι­κές προ­θέ­σεις. Η δια­με­σο­λά­βη­ση οφεί­λει να είναι δη­μό­σια, δω­ρε­άν και απο­τε­λε­σμα­τι­κή για την εξω­δι­κα­στι­κή επί­λυ­ση των δια­φο­ρών, Μόνο έτσι μπο­ρεί να λει­τουρ­γή­σει λυ­τρω­τι­κά για τους οι­κο­νο­μι­κά πιο ευά­λω­τους γο­νείς, ιδίως τις γυ­ναί­κες, τα θύ­μα­τα το­ξι­κών ή κα­κο­ποι­η­τι­κών γάμων, που συχνά αδυ­να­τούν να βγουν από το γάμο λόγω του οι­κο­νο­μι­κού και συ­ναι­σθη­μα­τι­κού βά­ρους που θα τους προ­σέ­θε­τε η εμπλο­κή σε πο­λυ­ε­τείς δι­κα­στι­κές δια­μά­χες.

Αντί­στοι­χα, το δια­χρο­νι­κό αί­τη­μα του φε­μι­νι­στι­κού κι­νή­μα­τος για την ίδρυ­ση οι­κο­γε­νεια­κών δι­κα­στη­ρί­ων δεν εξα­ντλεί­ται σε μία σε­μι­να­ρια­κού χα­ρα­κτή­ρα επι­μόρ­φω­ση των οι­κο­γε­νεια­κών δι­κα­στών. Συ­νο­δεύ­ε­ται από το αί­τη­μα για λει­τουρ­γία ει­δι­κών ψυ­χο­κοι­νω­νι­κών υπη­ρε­σιών εντός των οι­κο­γε­νεια­κών δι­κα­στη­ρί­ων, που θα στε­λε­χώ­νο­νται από εξει­δι­κευ­μέ­νους λει­τουρ­γούς και εμπει­ρο­γνώ­μο­νες σε ζη­τή­μα­τα παι­δι­κής κα­κο­ποί­η­σης και εν­δο­οι­κο­γε­νεια­κής βίας. Συγ­χρό­νως, απαι­τού­νται ου­σια­στι­κές αλ­λα­γές στην ίδια τη δια­δι­κα­σία εκ­δί­κα­σης των σχε­τι­κών υπο­θέ­σε­ων.

Ο κα­ται­γι­σμός των κα­ταγ­γε­λιών για πε­ρι­στα­τι­κά σε­ξι­στι­κής βίας και κα­κο­ποί­η­σης που βλέ­πουν το φως της δη­μο­σιό­τη­τας τις τε­λευ­ταί­ες εβδο­μά­δες, δεν αφή­νει πλέον στην Κυ­βέρ­νη­ση το άλ­λο­θι της άγνοιας. Το να εξαρ­τά­ται η στοι­χειο­θέ­τη­ση απο­δε­δειγ­μέ­νης ακα­ταλ­λη­λό­τη­τας του γονέα/ συ­ζύ­γου – κα­κο­ποι­η­τή από το αμε­τά­κλη­το σχε­τι­κής δι­κα­στι­κής από­φα­σης –και μά­λι­στα χωρίς να προ­βλέ­πε­ται η οποια­δή­πο­τε επι­τά­χυν­ση της πα­ράλ­λη­λης ποι­νι­κής δια­δι­κα­σί­ας- απο­τε­λεί πρό­κλη­ση απέ­να­ντι στην ίδια την κοι­νω­νι­κή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα. Είναι γνω­στή η τε­ρά­στια δυ­σκο­λία της κα­ταγ­γε­λί­ας τέ­τοιων εγκλη­μά­των (λόγω της στά­σης των ίδιων των αρχών), αλλά και της απο­δει­κτι­κής τους θε­με­λί­ω­σης, ακόμη και όταν οι κα­ταγ­γε­λί­ες παίρ­νουν τη δι­κα­στι­κή οδό. Για να φτά­σει να τε­λε­σι­δι­κή­σει μία τέ­τοια δι­κα­στι­κή από­φα­ση μπο­ρεί να απαι­τη­θεί ακόμη και δε­κα­ε­τία, κατά την οποία τα θύ­μα­τα (σύ­ζυ­γος ή/και παιδί) θα βρί­σκο­νται πα­ντε­λώς εκτε­θει­μέ­να και απρο­στά­τευ­τα απέ­να­ντι στον κα­κο­ποι­η­τή. Οποια­δή­πο­τε «με­ταρ­ρύθ­μι­ση» του οι­κο­γε­νεια­κού δι­καί­ου οφεί­λει να έχει ως προ­τε­ραιό­τη­τα να προ­στα­τεύ­σει τα θύ­μα­τα, πα­ρέ­χο­ντάς τους την υλική, ψυ­χο­κοι­νω­νι­κή και νο­μι­κή στή­ρι­ξη που θα τους επι­τρέ­ψει να στα­θούν στα πόδια τους και να αντι­με­τω­πί­σουν τον –συ­νή­θως οι­κο­νο­μι­κά και κοι­νω­νι­κά ισχυ­ρό­τε­ρο- κα­τα­πιε­στή τους.

Η ίδια η κοι­νω­νι­κή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα μας θυ­μί­ζει κα­θη­με­ρι­νά πόσο μη κε­κτη­μέ­νη είναι η έμ­φυ­λη ισό­τη­τα. Οι γυ­ναί­κες αντι­με­τω­πί­ζου­με τρο­μα­κτι­κές δια­κρί­σεις στην ερ­γα­σία, τις σπου­δές, την πρό­σβα­ση στο δη­μό­σιο χώρο, ενώ το κρά­τος όλο και πε­ρισ­σό­τε­ρο με­τα­κυ­λί­ει στις πλά­τες μας τα βάρη της οι­κο­γε­νεια­κής φρο­ντί­δας. Στις μέρες της παν­δη­μί­ας, η απλή­ρω­τη γυ­ναι­κεία ερ­γα­σία (για τη φρο­ντί­δα των παι­διών, των ηλι­κιω­μέ­νων, την πε­ρί­θαλ­ψη των αρ­ρώ­στων, κ.ό.κ.) «επι­στρα­τεύ­θη­κε» για να ανα­πλη­ρώ­σει την από­συρ­ση του κρά­τους από τις πο­λι­τι­κές της φρο­ντί­δας. Και σε αυτή την «κούρ­σα» της κοι­νω­νι­κής ανα­πα­ρα­γω­γής βρε­θή­κα­με απο­κλει­σμέ­νες από υπη­ρε­σί­ες ψυ­χο­κοι­νω­νι­κής στή­ρι­ξης, χωρίς καμία οι­κο­νο­μι­κή ενί­σχυ­ση από το κρά­τος. Στην «καρ­διά» της όποιας «προ­ο­δευ­τι­κής με­ταρ­ρύθ­μι­σης» των οι­κο­γε­νεια­κών σχέ­σε­ων δεν μπο­ρεί παρά να βρί­σκε­ται η ανά­λη­ψη από το κρά­τος των υλι­κών βαρών της οι­κο­γε­νεια­κής ζωής και η με­τα­τρο­πή της «ιδιω­τι­κής σφαί­ρας» σε σφαί­ρα κρα­τι­κής ευ­θύ­νης. Αυτό ση­μαί­νει δη­μό­σιες και δω­ρε­άν δομές και υπη­ρε­σί­ες (δη­μό­σιοι παι­δι­κοί σταθ­μοί και κέ­ντρα δη­μιουρ­γι­κής απα­σχό­λη­σης, δη­μό­σιες κου­ζί­νες, πλυ­ντή­ρια, γη­ρο­κο­μεία, κ.ό.κ), καθώς και κρα­τι­κές ενι­σχύ­σεις στους οι­κο­νο­μι­κά αδύ­να­μους γο­νείς. Συγ­χρό­νως, η πρό­σβα­ση σε δη­μό­σια και δω­ρε­άν ψυ­χο­κοι­νω­νι­κή στή­ρι­ξη (οι­κο­γε­νεια­κή συμ­βου­λευ­τι­κή, υπη­ρε­σί­ες παι­δο­ψυ­χο­λό­γων, ανα­πτυ­ξιο­λό­γων, κοι­νω­νι­κών λει­τουρ­γών, κ.ό.κ.) θα πρέ­πει επι­τέ­λους να ανα­γνω­ρι­στεί ως ανα­γκαία σε όλη τη διάρ­κεια της οι­κο­γε­νεια­κής ζωής και της ανα­τρο­φής των παι­διών.

s://rproject.gr