Απέναντι στα εγκώμια κάθε κεκτημένης βεβαιότητας ο Ελύτης δηλώνει αποστομωτικά: η πείρα μού ξέμαθε τον κόσμο! Η εμπειρία, ούσα πολύτιμη σε αργοβάδιστους καιρούς, γίνεται βαρίδι όταν ο χρόνος επιταχύνεται. Μα χρειάζεται ηθικό και διανοητικό σθένος για να παραδεχτεί κανείς ότι η αρματωσιά που έφτιαξε με κόπο είναι άχρηστη μπροστά στο μέλλον.
Γι αυτό πολλοί φαντάζονται ακόμα την επανάσταση ως πανομοιότυπη επανάληψη της εφόδου στα Χειμερινά Ανάκτορα ή φοβούνται το κλασικό νυχτερινό πραξικόπημα, με τανκς στους δρόμους, κάμποσους σκοτωμούς και χιλιάδες συλλήψεις. Αυτή η παράσταση όμως, που με φόντο κάποιο φλεγόμενο κοινοβούλιο εξακολουθεί να παίζεται με επιτυχία σε πολλές χώρες του τρίτου κόσμου, δύσκολα πλέον θα περιοδεύσει στην Ευρώπη.
Αντιθέτως, η πιθανότητα μιάς εκτροπής εν προόδω είναι αρκετά ισχυρή. Και διενεργούμενη με βραδύκαυστο φυτίλι μπορεί να πάρει χρόνια για να ολοκληρωθεί. Οι στρατηγοί μας είναι πιό νομιμόφρονες από κείνους τους ανυπόμονους των υπανάπτυκτων φυλών και οι δικοί μας φύλαρχοι δεν κυβερνούν με την κόψη της ματσέτας.
Περιορίζονται σε απαγορευτικά μέτρα (χρόνιας προσωρινότητας), έκτακτα διατάγματα (τακτικής χρήσεως) και διοικητικές υπερβάσεις (με επίφαση νομιμότητας). Δεν επικροτούν τη θορυβώδη κατρακύλα στον αυταρχισμό, αρκούνται στην αθόρυβη διολίσθηση. Η διασταλτική ερμηνεία των ανακριτικών ορίων και η επέκταση της ηλεκτρονικής παρακολούθησης, η περίσφιξη των δημόσιων εκδηλώσεων και ο διακριτικός έλεγχος της ιδιωτικότητας μέσω της διασταύρωσης εταιρικών δεδομένων, έχουν μικρά αλλά σωρευτικά αποτελέσματα.
Νοιάζονται και για μας άλλωστε οι κυβερνήτες. Κάμπτοντας τις κοινωνικές αντιστάσεις αντί να επιχειρήσουν να τις σπάσουν μια κι έξω, αποφεύγουν τον κίνδυνο να πεταχτεί κάνα κομμάτι στο μάτι τους και να ’χουμε — Ω τρομάρα μας! — εξουσία μονόφθαλμα αγριωπή.
