Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου
Η περιβόητη «ιδιοκτησία» του προγράμματος, οι σκιαμαχίες για το θεαθήναι και στο… βάθος το Δημοσιονομικό Σύμφωνο Φαίνεται ότι βρισκόμαστε πιο κοντά από ποτέ στο μεγάλο όνειρο των δανειστών: στο να αποκτήσει η χώρα «ισχυρή ιδιοκτησία» (sic!) στο «μεταρρυθμιστικό» πρόγραμμα, δηλαδή στο Μνημόνιο.
Ο μυστηριώδης αυτός νεολογισμός περί «ιδιοκτησίας» του προγράμματος επανέρχεται εδώ και χρόνια στα κείμενα αξιολόγησης των Μνημονίων, υπονοώντας την πολιτική και ιδεολογική οικειοποίηση της θεσμοθετημένης λιτότητας από τις κυβερνήσεις που τα υλοποιούν. Υπάρχει, εν ολίγοις, η απαίτηση μιας ενθουσιώδους, ευφάνταστης και δημιουργικής εφαρμογής της πολιτικής «εσωτερικής υποτίμησης», αντί μιας απρόθυμης, τυπικής διεκπεραίωσης.
Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ είναι έτοιμη για ένα θαρραλέο βήμα απόκτησης της «ιδιοκτησίας» του Μνημονίου και του copyright των μέτρων του, με την πρότασή της για το πώς θα καλυφθεί η απαίτηση για προληπτικά μέτρα 3,6 δισ. ευρώ στην περίπτωση που δεν επιτευχθεί το πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ, όπερ και πιθανότερο.
Ο λόγος για τον «μηχανισμό αυτόματης δημοσιονομικής διόρθωσης» που αποτελεί την ελληνική πρόταση ενόψει της συνεδρίασης του Eurogroupτης προσεχούς Δευτέρας. Η πρόταση φαίνεται να συγκεντρώνει αρκετούς θιασώτες στην πλευρά των Ευρωπαίων δανειστών, την ώρα που το ΔΝΤ και διακριτικά το γερμανικό υπουργείο Οικονομικών επιμένουν στην προληπτική νομοθέτηση συγκεκριμένης λίστας μέτρων.
Οι διαφορές ανάμεσα στη μια και στην άλλη πλευρά θυμίζουν πολύ τις διενέξεις των βυζαντινών μοναχών για το φύλο των αγγέλων. Κι αυτό γιατί, ακόμη κι αν δεν υπάρχει νομοθέτηση συγκεκριμένων μέτρων, ένας «μηχανισμός αυτόματης δημοσιονομικής διόρθωσης» δεν οδηγεί πουθενά αλλού παρά σε περικοπές δαπανών (πρωτίστως μισθολογικές και συνταξιοδοτικές), πώληση δημόσιας περιουσίας και αύξηση φορολογίας, με διαφοροποιήσεις μόνο στο μίγμα.
Παρ’ ότι η μη συγκεκριμενοποίηση και νομοθέτηση αυτών των μέτρων από τώρα, κατά την αμερικανική πατέντα του ΔΝΤ, έχει κυρίως επικοινωνιακό και ψυχολογικό χαρακτήρα, έχει ενδιαφέρον ότι η πατέντα του αυτόματου «κόφτη» δεν είναι και τόσο ελληνική όσο θέλει να φαίνεται. Εδώ και τρία και πλέον χρόνια είναι σε ισχύ το Δημοσιονομικό Σύμφωνο, απολύτως δεσμευτικό για τα κράτη μέλη της Ευρωζώνης.
Το Δημοσιονομικό Σύμφωνο προβλέπει την υποχρέωση των κρατών μελών να διατηρούν σε μόνιμη βάση ισοσκελισμένους ή πλεονασματικούς προϋπολογισμούς. Αυτό πρακτικά μεταφράζεται σε υποχρέωση να έχουν έλλειμμα 0,5% του ΑΕΠ κατ’ ανώτατο όριο, ή 1% το πολύ, αν το χρέος τους είναι κάτω από το 60% του ΑΕΠ (πράγμα που δεν ισχύει για κανένα κράτος της Ευρωζώνης).
Σε περίπτωση απόκλισης ενεργοποιείται «αυτόματος μηχανισμός διόρθωσης», δηλαδή μηχανισμός περικοπών δαπανών και αύξησης φόρων, ο οποίος αποσκοπεί να μειώσει ταχύτατα την επίδραση της απόκλισης του ελλείμματος στο χρέος, πράγμα που αντιστοιχεί απόλυτα στη λειτουργία και τον σκοπό του «μνημονιακού» πρωτογενούς πλεονάσματος.
Tον τρόπο λειτουργίας του «αυτόματου μηχανισμού» καθορίζει η Κομισιόν, που παρεμβαίνει μέσω της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος. Συμπληρωματική προς τον κανόνα του μηδενικού ελλείμματος είναι και η υποχρέωση των κρατών μελών να μειώνουν το χρέος τους κατά 5% τον χρόνο, όταν αυτό υπερβαίνει το 60%. Ειδικά για τα κράτη μέλη που έχουν χρηματοδοτηθεί από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, τον ESM, προβλέπεται ότι παραμένουν σε καθεστώς ενισχυμένης εποπτείας μέχρι να εξοφλήσουν το 75% των δανείων που έχουν πάρει.
Το Δημοσιονομικό Σύμφωνο, είναι αλήθεια, δεν έχει ενεργοποιηθεί πλήρως. Κι αυτό γιατί, όπως προβλέπεται από τις διατάξεις του, τα κράτη μέλη υποχρεούνται να νομοθετήσουν όλους τους κανόνες και μηχανισμούς συμμόρφωσης εντός πενταετίας από την έναρξη ισχύος του. Δηλαδή, μέχρι το 2018. «Συμπτωματικά», χρονιά ολοκλήρωσης του τρίτου Μνημονίου και διαπίστωσης του πολυπόθητου πρωτογενούς πλεονάσματος 3,5%, που αντιστοιχεί σε μηδενικό διαρθρωτικό έλλειμμα. Επομένως, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο η κυβέρνηση θα έπρεπε να νομοθετήσει τον «αυτόματο μηχανισμό δημοσιονομικής διόρθωσης».
Και μάλιστα επί ποινή προστίμου ίσου με το 0,1% του ΑΕΠ σε περίπτωση που το Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων διαπιστώσει έλλειμμα συμμόρφωσης. Εν μέρει η συμμόρφωση αυτή έχει γίνει και μέσω της θέσπισης του Δημοσιονομικού Συμβουλίου, που αποτελεί τον «εθνικό» μηχανισμό προειδοποίησης για αποκλίσεις και υπόδειξης μέτρων διόρθωσης, δηλαδή περικοπών δαπανών και αύξησης φόρων.
Διόλου τυχαία, το άτυπο Eurogroup- Ecofinπου συνεδρίασε στο Άμστερνταμ στις 23 Απριλίου και διαπίστωσε απλώς «σημαντική πρόοδο» στην αξιολόγηση, εξέτασε τρόπους βελτίωσης της εφαρμογής του Δημοσιονομικού Συμφώνου με έναν σαφέστερο και πιο συγκεκριμένο «κανόνα των δαπανών», που μεταφράζεται σε μηχανισμό αυτόματων περικοπών.
Αυτή η διεργασία ίσως εξηγεί καλύτερα γιατί η Κομισιόν, η ΕΚΤ και αρκετά μέλη του Eurogroup είναι πολύ κοντά στην «ελληνική» πρόταση για τον «μηχανισμό αυτόματης δημοσιονομικής διόρθωσης». Επομένως, ένα «τεστ πατρότητας» στον «ελληνικής» έμπνευσης αυτόματο μηχανισμό καλό είναι να αποφευχθεί. Ίσως καταλήξει στον ίδιο τον Β. Σόιμπλε.
