Πριν αρκετά χρόνια κάποια συνάδελφος, με την οποία συζητούσαμε για την πρόσφατη τότε προβολή ταινίας του Θ. Αγγελόπουλου, είχε πει πως δεν την είδε ακόμη γιατί έχει πολύ κόσμο στις αίθουσες και με τόσο κόσμο μπερδεύει τη σκέψη της με τη σκέψη του διπλανού της.
Μου φάνηκε χαριτωμένο και ευφυές ως σχόλιο, αλλά όσο πέρναγε ο καιρός συνειδητοποιούσα πως αποτελεί τη συμβολική αναφορά σε μια νέα ιστορική εποχή, ατομισμού και θρυμματισμού.
Μέχρι τότε (αλλά και μέχρι σήμερα) θεωρούσα (και θεωρώ) πως ίσα-ίσα αυτό είναι ο κινηματογράφος. Μια αίθουσα όπου πολλοί άνθρωποι μαζί ανταλλάσσουν συναισθήματα και γνώση μέσω μιας ταινίας που προβάλλεται στην οθόνη. Και το συνειδητοποιούσα ακόμα περισσότερο όσο ερήμωναν οι κινηματογράφοι και ως θεατής έβρισκα όλο και λιγότερους ανθρώπους στις αίθουσες για να μπερδέψω τη σκέψη μου μαζί τους.
Νομίζω πως αυτό αναδεικνύεται και ως ένα από τα βασικά στοιχεία που συγκροτούν την μεταμοντέρνα κατάσταση και άποψη. Η εξατομίκευση των εμπειριών και της συνείδησης.
Ο κατακερματισμός της εμπειρίας όχι μόνο αυτής καθεαυτής, δηλ. της μιας εμπειρίας ανεξάρτητης από την άλλη ως αποσπασμένα μέρη ενός μη συγκροτούμενου όλου και κατά συνέπεια μιας αδύνατον να συναρμοστεί ιστορικής αφήγησης, αλλά και της εμπειρίας του ενός ξέχωρα από την εμπειρία του άλλου. Στο όνομα της ατομικότητας, του ιδιαίτερου ρόλου του ξεχωριστού ατόμου, αναιρείται η παρουσία και η εμπειρία του συλλογικού ατόμου ή του ατόμου ως μέρος του συλλογικού.
Υπό αυτήν την έννοια και αυτή τη γενικευμένη επίδραση, καθώς η εξατομίκευση και η απομόνωση στην ουσία πήρε τα πρόσφατα χρόνια μορφή ενδημική, μειώνονται σταδιακά τα πεδία της συλλογικής πράξης και ανταλλαγής. Τα θεάματα, οι διασκεδάσεις, η κουλτούρα εξατομικεύονται και τείνουν να αρνούνται τον συλλογικό τους χαρακτήρα. Ακόμα, κατά έναν τρόπο, και η πολιτική δράση, όσο κι αν αυτό ακούγεται και είναι αντιφατικό.
Και όσο τα νήματα, τα πολύπλοκα και υπόγεια, που μας συν-κινούν και συγκινούν, περιορίζονται τόσο περιορίζονται και οι δυνατότητες και οι λόγοι τέτοιων απολαυστικών και δημιουργικών συνευρέσεων.
Και συνεπώς έχουν ιδιαίτερη, θα έλεγα πολλαπλή, σημασία κάποια συμβάντα.
Αίφνης η συναυλία του Θάνου Μικρούτσικου στο θέατρο της Ρεματιάς στο Χαλάνδρι. Θέμα η μελοποιημένη ποίηση: Χρ. Λιοντάκης-Κ. Παπαγεωργίου, Κ. Καβάφης-Γ. Ρίτσος, Ν. Καββαδίας-Μ. Ελευθερίου.
Δύσκολη συναυλία για έναν υπαίθριο χώρο. Πολύ περισσότερο που οι επιλογές, ακόμα και των τραγουδιών του Καββαδία δεν ήταν από τις “συναυλιακές”.
Ατμόσφαιρα επικοινωνίας και ιερής σχέσης. Η οποία ήταν εμφανής μιας εξαρχής παρά την πολύ μεγάλη συμμετοχή του κόσμου. Αντίληψη της δυνατότητας που έδινε η στιγμή.
Κάτι σαν να έψαχναν και να περίμεναν όλοι, αν και δεν ήξεραν τι. Πάει καιρός που δυσκολεύονται να επικοινωνήσουν μεταξύ τους και με τα μάτια οι άνθρωποι. Έχουν παρεμβληθεί όχι μόνο καιροί και χρόνος αλλά και πολλές κοσμικές σκόνες.
Ερώτημα, σε ποιό βαθος μπορούσε να φτάσει αυτή η συνεύρεση και επικοινωνία; Απάντηση, όσο ορίζει η εποχή και ίσως περισσότερο από αυτό, κατά τι, όχι το απόλυτο, το αναγκαίο θα έλεγα – καθώς κάθε λίγο άναβε ένα κινητό να αποτυπώσει στιγμιότυπα, και κυρίως κάποια ipad συνεχώς φωτισμένα εγγράφοντας τη συναυλία και τυφλώνοντας εκείνους που την παρακολουθούσαν (τα οποία εν τέλει όπως θα φανεί δεν “μπόρεσαν” να διαταράξουν αισθητά το όλον).
Φυσικά η καταγραφή είναι κι αυτή μια εμπειρία και μια ανάγκη. Πιστοποιεί ένα γεγονός και διασώζει τη μνήμη. Προέρχεται από ανθρώπους που θαυμάζουν τους καλλιτέχνες και θέλουν να απολαμβάνουν στο διηνεκές ένα τόσο σημαντικό συμβάν της ζωής τους. Για χάριν ενός συναισθήματος του μέλλοντος θυσιάζουν το μοναδικό συναίσθημα της επικοινωνίας και της έξαρσης του παρόντος, το οποίο δεν επαναλαμβάνεται.
Όλα σεβαστά. Ωστόσο αυτό κάνει διαφορά, ανάμεσα στην πραγματική συγκίνηση και την κατασκευή. Καθώς συγκίνηση μεταχρονολογημένη και σε κονσέρβα δεν γίνεται. Η κονσέρβα θυμίζει δεν δημιουργεί. Και τι θα θυμίσει από κάτι που δεν έχεις αισθανθεί;
Σαν τους γιαπωνέζους (και όχι μόνο) τουρίστες που επισκέπτονται το Λούβρο και η πρώτη τους (και μοναδική) φροντίδα είναι να βιντεοσκοπήσουν την Τζοκόντα, τη Νίκη ή τη Αφροδίτη, ή αντιστοίχως τη διαδρομή του Σηκουάνα, οπότε από το έργο, το τοπίο, την εμπειρία τους μένει η καταγραφή, όχι ο πίνακας, το έγο, το τοπίο, η εμπειρία.
Εν πάση περιπτώσει όλα τα πράγματα δημιουργούνται και εξελίσσονται στο ιστορικό περιβάλλον τους. Δεν μπορείς να προκαλέσεις τις δικές σου συγκινήσεις σε έναν κόσμο που έχει αλλάξει παραστάσεις και αξιακές ιεραρχήσεις. Αλλιώς γίνεσαι εμμονικός. Ωστόσο η κριτική διεκδικεί να συνεισφέρει στη συνειδητοποίηση, αλλά και να προετοιμάζει για τις ερχόμενες εποχές και εμπειρίες.
Αυτά περίπου σκεφτόμουν (και αργότερα τους έδωσα σχήμα), όταν σιγά-σιγά ένοιωθα να ρέει ένα φρέσκο νερό κάτω από τις θερμασμένες ψυχές μας. Σιγά-σιγά να σβήνουν τα κινητά και ένα παλιό συναίσθημα να διεκδικεί μερίδιο.
Όπου ο ψίθυρος των τραγουδιών και η προσήλωση υπενθύμιζαν ξεχασμένα αισθήματα. Δεν είναι βέβαια όπως άλλοτε, τίποτα δεν είναι όπως άλλοτε, ούτε εμείς εξ άλλου, και δεν το εννοώ νοσταλγικά, καθώς λείπουν κομμάτια που να μας ενοποιούν σε μεγάλο βάθος και έκταση. Κι ωστόσο διαπιστώνεις πως παραμένουν πολλά, ή γεννιούνται κάποια νέα.
Σ’ αυτές τις δύο-δυόμισι ώρες, εν τέλει, είχαμε νικήσει… Ακόμα (και κυριολεκτώ) και το θάνατο!
Έτσι λοιπόν, σιγά-σιγά όλο το θέατρο έμοιαζε να κινείται, να συν-κινείται (και να συγκινείται), να τραγουδάει παλλόμενο εσωτερικά, φαινόταν στη φωνή, αλλά δεν ήταν η φωνή, ήταν το υπόγειο ρεύμα, εκείνο που ψάχνει χρόνια τρόπο να διοχετεύσει τη δύναμή του, που κάτι βρίσκει, που βγαίνει σε πλατείες, σε δρόμους, σε αίθουσες κι ύστερα το ξαναμαζεύουν εσπευσμένα, με μια εξ ίσου υπόγεια παροχέτευση αδιεξόδου.
Κι εκείνο ψάχνει, και ξαναβρίσκει. Δεν τελειώνει αυτό το πανηγύρι του κόσμου.
Αν το δούμε από αυτή τη σκοπιά μπορούμε να καταλάβουμε πως αυτή η υπόγεια επικοινωνία συγκροτεί ήδη μια πράξη πολιτική, μια ουσιώδη αντίσταση στην αφομοίωση και στην ομογενοποίηση ατομικών αισθημάτων.
Σα να λέει, είμαστε εδώ ακόμα και θα είμαστε επίσης όταν μας καλέσει η ώρα.
Ένα μυστήριο πεδίο στράτευσης, που θέλει πολλά για να γίνει πράξη, αλλά που θέλει και λίγα μόνο: Να πιστέψει.
Δύσκολο έργο σε δύσκολη εποχή.
kommon.gr
