Το ιδρυτικό συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς δεν ήταν ένα μαζικό γεγονός. Ομως, είχε τεράστιο αντίκτυπο. Τα θεμέλιά της μπήκαν στις πολιτικές και θεωρητικές αντιπαραθέσεις και συζητήσεις του 1914-1916 και τα οργανωτικά αποκρυσταλλώματά τους.
Λέανδρος Μπόλαρης*
Ενα βήμα σε αυτή την κατεύθυνση έγινε τον Σεπτέμβρη του 1915, στη Συνδιάσκεψη του Τσίμερβαλντ. Εκεί συγκεντρώθηκαν οι αντιπρόσωποι κομμάτων και ρευμάτων της αντιπολεμικής Αριστεράς. Ο Λένιν και οι μπολσεβίκοι ήταν ο κορμός της «Αριστεράς του Τσίμερβαλντ», που υποστήριζε ότι το τέλος του πολέμου μπορεί να έρθει μόνο με την εργατική επανάσταση.
Η Κομμουνιστική Διεθνής έγινε σχολείο στρατηγικής και τακτικής για τα νέα επαναστατικά κόμματα που διαμορφώνονταν με ταχείς ρυθμούς στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο. Εδωσε μια σαφή απάντηση στο δίλημμα μεταρρύθμιση ή επανάσταση.
Από την αρχή, ξεκαθάρισε ότι ο σοσιαλισμός δεν θα έρθει από τα κοινοβουλευτικά έδρανα και τα υπουργικά γραφεία, αλλά θα είναι έργο της ίδιας της εργατικής τάξης, που θα συντρίψει το αστικό κράτος και θα χτίσει τη δικιά της δημοκρατία, των εργατικών συμβουλίων.
Ο διεθνισμός βρισκόταν στην καρδιά της επαναστατικής στρατηγικής που ενσάρκωνε. Το 1920, το Δεύτερο Συνέδριο της Διεθνούς ενέκρινε τους περίφημους «21 όρους» για την εισδοχή κομμάτων στις τάξεις της. Ενας από αυτούς υποχρέωνε τα κόμματα – μέλη να υποστηρίξουν έμπρακτα κάθε κίνημα αποικιακού λαού ή καταπιεσμένης μειονότητας μέχρι και του αποχωρισμού από το κράτος «του».
Μια από τις λιγότερο γνωστές αποφάσεις του ιδρυτικού συνεδρίου της Κομμουνιστικής Διεθνούς ήταν εκείνη που πρότεινε η Αλεξάντρα Κολοντάι. Η πρώτη φράση της απόφασης διακήρυττε: «Το συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς δηλώνει ότι η επιτυχία όλων των σκοπών τους οποίους θέτει, όπως και η τελική νίκη του παγκόσμιου προλεταριάτου και η ανατροπή του καπιταλιστικού συστήματος, μπορούν να έρθουν μόνο με τον κοινό, ενωμένο αγώνα των εργατριών και των εργατών».
Είχε προηγηθεί η ομιλία της στο συνέδριο όπου τόνιζε: «Αντί οι γυναίκες να κάνουν τις δουλειές του σπιτιού, θα μπορούσαν να παίζουν έναν τεράστιο ρόλο στο να οργανώνουν την κοινωνία… Η νέα Κομμουνιστική Διεθνής πρέπει να βάλει στον εαυτό της το καθήκον να αξιοποιήσει τις γυναίκες προλετάριες, για να τραβήξουμε και να κερδίσουμε όλες τις εργαζόμενες στον στόχο για έναν καινούργιο τρόπο ζωής, να αναπτύξουμε μια νέα στάση, μια νέα σχέση ανάμεσα στα φύλα».
Το 1922, στο τέταρτο συνέδριό της, μίλησε ο μαύρος ποιητής Κλοντ Μακί. Ηταν μέλος μιας ριζοσπαστικής μαύρης οργάνωσης της African Blood Brotherhood, που υποστήριζε την ένοπλη αυτοάμυνα στα ρατσιστικά πογκρόμ. Κι ο Μακί εξήγησε ότι «όταν το 1919 η Κομμουνιστική Διεθνής δημοσίευσε το μανιφέστο της που περιείχε ένα απόσπασμα για την απελευθέρωση των αποικιών, πολλές ριζοσπαστικές ομάδες μαύρων το κυκλοφόρησαν στις ΗΠΑ». Σύντομα, αυτή η οργάνωση εντάχτηκε στο κομμουνιστικό κίνημα των ΗΠΑ.
Η ίδια η ανάγκη ύπαρξης ενός ξεχωριστού επαναστατικού κόμματος της εργατικής τάξης ήταν η τρίτη στρατηγικού χαρακτήρα επιλογή που σημάδεψε τη γέννηση της Κομιντέρν. Η επανάσταση δεν ήταν «προνόμιο» της Ρωσίας. Ξέσπασε και στη Γερμανία και στην Ουγγαρία, στην Ιταλία η εργατική τάξη έφτασε στα πρόθυρά της στη διάρκεια της «κόκκινης διετίας» του 1919-1920.
Ομως, πουθενά δεν υπήρξε ένα επαναστατικό κόμμα που να συσπειρώνει τμήματα των πρωτοπόρων αγωνιστών της τάξης και με την εμπειρία της παρέμβασης στους αγώνες της πριν ξεσπάσει η επανάσταση. Αυτό έκανε τη διαφορά.
Στο Τρίτο και το Τέταρτο Συνέδριο της Κομιντέρν, το 1921 και το 1922 αντίστοιχα, κυριάρχησε η συζήτηση για το Ενιαίο Μέτωπο. Οπως εξηγούσε η απόφαση του Τρίτου Συνεδρίου, «το πιο σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Κομμουνιστική Διεθνής σήμερα είναι πώς να κερδίσει την κυρίαρχη επιρροή στην πλειοψηφία της εργατικής τάξης και να φέρει τα πιο αποφασιστικά τμήματά της στις γραμμές του αγώνα».
Στην κοινή δράση για τις οικονομικές και πολιτικές διεκδικήσεις, επαναστατικά κόμματα θα κερδίσουν τα πιο πρωτοπόρα τμήματα της τάξης στην προοπτική της επαναστατικής ανατροπής του καπιταλισμού.
Σε αυτά τα πρώτα χρόνια της δράσης της, που σχηματικά καλύπτουν τα τέσσερα πρώτα συνέδριά της, η Κομιντέρν κατάφερνε να δράσει σαν πυξίδα για τα νέα επαναστατικά κόμματα που διαμορφώνονταν μέσα από τις ταξικές μάχες σε όλο τον κόσμο.
Στα χρόνια που ακολούθησαν, την πορεία της την καθόρισε η τύχη της Ρωσικής Επανάστασης. Η επικράτηση του σταλινισμού στέρησε τη Διεθνή από το επαναστατικό της περιεχόμενο και τη διεθνιστική στρατηγική της.
Στο τετραήμερο επαναστατικών ιδεών «Μαρξισμός 2019», που θα διεξαχθεί στις 11-14 Ιουλίου στη Νομική Σχολή Αθήνας, θα έχουμε την ευκαιρία να συζητήσουμε παραπάνω για τη σημασία της Κομιντέρν, τον διεθνή αντίκτυπό της και την πλούσια επαναστατική παράδοση, από τη γέννηση του Μαρξ μέχρι σήμερα.
*ιστορικός
.efsyn.gr
