Το Νταβός και η πτώση της παγκόσμιας οικονομίας

Το Νταβός και η πτώση της παγκόσμιας οικονομίας

  • |

Η ετήσια σύναξη της πλούσιας παγκόσμιας ελίτ που ονομάζεται Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ (ΠΟΦ) βρίσκεται και πάλι σε εξέλιξη στο πολυτελές χιονοδρομικό κέντρο του Νταβός, στην Ελβετία. [Rp: το άρθρο γράφτηκε στα μέσα Γενάρη]

Θα πα­ρευ­ρε­θούν χι­λιά­δες άν­θρω­ποι και με­γά­λο κομ­μά­τι της «αφρό­κρε­μας» των πο­λι­τι­κών και επι­χει­ρη­μα­τι­κών ηγε­σιών κα­τέ­φτα­σε με τα ιδιω­τι­κά τους τζετ και με τε­ρά­στιες συ­νο­δεί­ες. Με­τα­ξύ των ομι­λη­τών πε­ρι­λαμ­βά­νο­νται ο πρω­θυ­πουρ­γός της Κίνας Λι Κιάνγκ, η επι­κε­φα­λής της ΕΕ, Ούρ­σου­λα Φον ντερ Λάιεν, ο Ζε­λέν­σκι από την Ου­κρα­νία και πολ­λοί κο­ρυ­φαί­οι επι­χει­ρη­μα­τί­ες.

Μάικλ Ρόμπερτς | μετάφραση Θάνος Λυκουργιάς

Στό­χος του ΠΟΦ είναι να συ­ζη­τή­σει τις προ­κλή­σεις που θα αντι­με­τω­πί­σει η αν­θρω­πό­τη­τα από το 2024 και μετά. Οι προ­κλή­σεις αυτές, ωστό­σο, εξε­τά­ζο­νται κυ­ρί­ως από την σκο­πιά  του πα­γκό­σμιου κε­φα­λαί­ου και οι όποιες προ­τει­νό­με­νες λύ­σεις κα­θο­δη­γού­νται από τον στόχο της δια­τή­ρη­σης της πα­γκό­σμιας κα­πι­τα­λι­στι­κής τάξης.

Αυτό προ­κύ­πτει από την ετή­σια έκ­θε­ση του ΠΟΦ για τους πα­γκό­σμιους κιν­δύ­νους, η οποία δια­μορ­φώ­νε­ται μέσω έρευ­νας με­τα­ξύ των συμ­με­τε­χό­ντων στο Ντα­βός. Η έκ­θε­ση «διε­ρευ­νά ορι­σμέ­νους από τους σο­βα­ρό­τε­ρους κιν­δύ­νους που εν­δέ­χε­ται να αντι­με­τω­πί­σου­με την επό­με­νη δε­κα­ε­τία, σε ένα πε­ρι­βάλ­λον τα­χεί­ας τε­χνο­λο­γι­κής αλ­λα­γής, οι­κο­νο­μι­κής αβε­βαιό­τη­τας, αύ­ξη­σης της θερ­μο­κρα­σί­ας του πλα­νή­τη και συ­γκρού­σε­ων. Και καθώς η συ­νερ­γα­σία δέ­χε­ται πιέ­σεις, για τις απο­δυ­να­μω­μέ­νες οι­κο­νο­μί­ες και κοι­νω­νί­ες μπο­ρεί να αρ­κέ­σει το μι­κρό­τε­ρο σοκ, ώστε να βρε­θούν πέραν του ση­μεί­ου κα­μπής της αν­θε­κτι­κό­τη­τάς τους».

Όσον αφορά την πα­γκό­σμια οι­κο­νο­μία, η έκ­θε­ση εκ­φρά­ζει ανη­συ­χί­ες.  Οι ερω­τη­θέ­ντες έβα­λαν στην πρώτη δε­κά­δα των «κιν­δύ­νων» του 2024 την κρίση του κό­στους ζωής και την οι­κο­νο­μι­κή στα­σι­μό­τη­τα.  Η έκ­θε­ση του ΠΟΦ ανα­φέ­ρει: «Αν και προς το παρόν φαί­νε­ται να επι­κρα­τεί μια «πιο ομαλή προ­σγεί­ω­ση», οι βρα­χυ­πρό­θε­σμες προ­ο­πτι­κές πα­ρα­μέ­νουν εξαι­ρε­τι­κά αβέ­βαιες. Υπάρ­χουν πολ­λα­πλές πηγές συ­νε­χό­με­νων αυ­ξη­τι­κών πιέ­σε­ων στις τιμές από την πλευ­ρά της προ­σφο­ράς, οι οποί­ες επι­σκιά­ζουν τα επό­με­να δύο χρό­νια, από τις συν­θή­κες που δια­μορ­φώ­νει ο El Niño μέχρι μια πι­θα­νή κλι­μά­κω­ση των στρα­τιω­τι­κών συ­γκρού­σε­ων. Και αν τα επι­τό­κια πα­ρα­μεί­νουν σχε­τι­κά υψηλά για με­γα­λύ­τε­ρο χρο­νι­κό διά­στη­μα, οι μι­κρο­με­σαί­ες επι­χει­ρή­σεις και οι υπερ­χρε­ω­μέ­νες χώρες θα είναι ιδιαί­τε­ρα εκτε­θει­μέ­νες σε δυ­σχέ­ρεια χρέ­ους».

Η έκ­θε­ση χα­ρα­κτη­ρί­ζει την κα­τά­στα­ση αυτή «αβέ­βαιη», αλλά αυτό που είναι βέ­βαιο είναι ότι η λε­γό­με­νη «ομαλή προ­σγεί­ω­ση», δη­λα­δή η στα­θε­ρή οι­κο­νο­μι­κή επέ­κτα­ση χωρίς ύφεση, πε­ριο­ρί­ζε­ται στην οι­κο­νο­μία των ΗΠΑ και όχι αλλού, του­λά­χι­στον όχι με­τα­ξύ των με­γά­λων προηγ­μέ­νων κα­πι­τα­λι­στι­κών οι­κο­νο­μιών.

Ακόμη και οι προ­ο­πτι­κές της αμε­ρι­κα­νι­κής οι­κο­νο­μί­ας δεν είναι κάτι το ιδιαί­τε­ρο, παρά τις αι­σιό­δο­ξες δη­λώ­σεις πολ­λών αμε­ρι­κα­νι­κών πηγών.  «Μια ύφεση το επό­με­νο έτος φαί­νε­ται λι­γό­τε­ρο πι­θα­νή από ό,τι φαι­νό­ταν στις αρχές του 2023, καθώς τα επι­τό­κια τεί­νουν να μειω­θούν, οι τιμές του φυ­σι­κού αε­ρί­ου είναι χα­μη­λό­τε­ρες από πέ­ρυ­σι και τα ει­σο­δή­μα­τα αυ­ξά­νο­νται τα­χύ­τε­ρα από τον πλη­θω­ρι­σμό», δή­λω­σε ο Μπιλ Άνταμς, επι­κε­φα­λής οι­κο­νο­μο­λό­γος της Comerica Bank.  Πα­ρα­δέ­χθη­κε όμως ότι οι οι­κο­νο­μο­λό­γοι κατά μέσο όρο «ανα­μέ­νουν ότι η αμε­ρι­κα­νι­κή οι­κο­νο­μία θα ανα­πτυ­χθεί μόλις 1% το 2024 -πε­ρί­που το μισό του κα­νο­νι­κού μα­κρο­χρό­νιου ρυθ­μού της και ση­μα­ντι­κή επι­βρά­δυν­ση σε σχέση με το εκτι­μώ­με­νο 2,6% του 2023». Άρα όχι ύφεση στην κα­λύ­τε­ρη πε­ρί­πτω­ση, αλλά ου­σια­στι­κή στα­σι­μό­τη­τα το 2024.  «Πρό­κει­ται λι­γό­τε­ρο για ύφεση και πε­ρισ­σό­τε­ρο για δια­κο­πή της ανά­πτυ­ξης», δή­λω­σε ο Ρα­τζίβ Ντα­ουάν, οι­κο­νο­μο­λό­γος στο Πο­λι­τεια­κό Πα­νε­πι­στή­μιο της Τζόρ­τζια.

Στις υπό­λοι­πες οι­κο­νο­μί­ες του G7, τα πράγ­μα­τα φαί­νο­νται χει­ρό­τε­ρα.  Η γερ­μα­νι­κή οι­κο­νο­μία μειώ­θη­κε κατά 0,3% το 2023 και θα μπο­ρού­σε κάλ­λι­στα να βυ­θι­στεί πε­ραι­τέ­ρω φέτος, με τη με­τα­ποι­η­τι­κή βιο­μη­χα­νία της Γερ­μα­νί­ας να συρ­ρι­κνώ­νε­ται με ρυθμό 6-7% σε ετή­σια βάση. Τόσο η γαλ­λι­κή όσο και η βρε­τα­νι­κή οι­κο­νο­μία έχουν γυ­ρί­σει σε αρ­νη­τι­κό πρό­ση­μο το τε­λευ­ταίο τρί­μη­νο του 2023. Το ίδιο ισχύ­ει και για τον Κα­να­δά και την Ια­πω­νία, ενώ η Ιτα­λία βρί­σκε­ται σε στα­σι­μό­τη­τα. Και υπάρ­χουν αρ­κε­τές άλλες προηγ­μέ­νες κα­πι­τα­λι­στι­κές οι­κο­νο­μί­ες που βρί­σκο­νται ήδη σε ύφεση -η Ολ­λαν­δία, η Σου­η­δία, η Αυ­στρία και η Νορ­βη­γία.  Στις λε­γό­με­νες ανα­δυό­με­νες οι­κο­νο­μί­ες, πολ­λές έχουν επι­βρα­δυν­θεί ση­μα­ντι­κά από την όποια έκρη­ξη ανά­καμ­ψης το 2022 μετά το τέλος της παν­δη­μι­κής ύφε­σης του 2020.

Ο πλη­θω­ρι­σμός μειώ­νε­ται σε σχέση με τις μέ­γι­στες τιμές του το 2022, καθώς τα εμπό­δια που αντι­με­τώ­πι­ζε η προ­σφο­ρά των εμπο­ρευ­μά­των και η αδύ­να­μη με­τα­ποί­η­ση ανα­κάμ­πτουν λίγο μετά την παν­δη­μία που κρά­τη­σε την προ­σφο­ρά και το διε­θνές εμπό­ριο σε χα­μη­λά επί­πε­δα. Οι τιμές των τρο­φί­μων και της ενέρ­γειας μειώ­θη­καν από­το­μα το 2023.  Αλλά η ζημιά έχει γίνει. Κατά μέσο όρο, οι τιμές για τους πε­ρισ­σό­τε­ρους αν­θρώ­πους στον προηγ­μέ­νο κα­πι­τα­λι­στι­κό κόσμο έχουν αυ­ξη­θεί κατά 20% από το τέλος της παν­δη­μί­ας (και εξα­κο­λου­θούν να αυ­ξά­νο­νται). Η κα­τά­στα­ση είναι ακόμη χει­ρό­τε­ρη για πολ­λές φτω­χές χώρες και πολ­λές οι­κο­νο­μί­ες με­σαί­ου ει­σο­δή­μα­τος, όπως η Αρ­γε­ντι­νή (150%) και η Τουρ­κία (50%).  Ως απο­τέ­λε­σμα, τα πραγ­μα­τι­κά ει­σο­δή­μα­τα για το μέσο νοι­κο­κυ­ριό έχουν μειω­θεί από το 2019, πρα­κτι­κά είναι η με­γα­λύ­τε­ρη πτώση του βιο­τι­κού επι­πέ­δου εδώ και δε­κα­ε­τί­ες. Επι­πλέ­ον, ο πλη­θω­ρι­σμός θα μπο­ρού­σε να αρ­χί­σει να αυ­ξά­νε­ται και πάλι λόγω των πρό­σφα­των επι­θέ­σε­ων κατά της ναυ­τι­λί­ας στην Ερυ­θρά Θά­λασ­σα, καθώς η κα­τα­στρο­φή της Γάζας και των 2 εκατ. κα­τοί­κων της από το Ισ­ρα­ήλ αρ­χί­ζει να «δια­χέ­ε­ται» σε όλη την ενερ­γεια­κά πλού­σια Μέση Ανα­το­λή.

Η Πα­γκό­σμια Τρά­πε­ζα το συ­νο­ψί­ζει στην τε­λευ­ταία της έκ­θε­ση:  Μπο­ρεί να μην υπάρ­χει ύφεση στις ΗΠΑ, αλλά «η πα­γκό­σμια οι­κο­νο­μία βρί­σκε­ται σε τρο­χιά για τη χει­ρό­τε­ρη πε­ντα­ε­τία ανά­πτυ­ξης των τε­λευ­ταί­ων 30 ετών».

Πίσω από αυτή την συ­νο­λι­κή επι­βρά­δυν­ση, η Πα­γκό­σμια Τρά­πε­ζα εντο­πί­ζει την επι­βρά­δυν­ση των πα­ρα­γω­γι­κών επεν­δύ­σε­ων των με­γά­λων οι­κο­νο­μιών σε θέ­σεις ερ­γα­σί­ας που πα­ρά­γουν αξία και στα αντί­στοι­χα ει­σο­δή­μα­τα.

Οι μαρ­ξι­στές θα προ­σέ­θε­ταν ότι πίσω από αυτή την επι­βρά­δυν­ση των επεν­δύ­σε­ων βρί­σκε­ται το ιστο­ρι­κά χα­μη­λό επί­πε­δο κερ­δο­φο­ρί­ας του πα­γκό­σμιου κε­φα­λαί­ου (εξαι­ρου­μέ­νης της ελά­χι­στης μειο­ψη­φί­ας των τε­χνο­λο­γι­κών και ενερ­γεια­κών κο­λοσ­σών).

Η Πα­γκό­σμια Τρά­πε­ζα ανα­μέ­νει ότι η αύ­ξη­ση του ΑΕΠ της πα­γκό­σμιας οι­κο­νο­μί­ας θα ανέλ­θει σε μόλις 2,4% το 2024 -από 2,6% πέ­ρυ­σι (και αυτό πε­ρι­λαμ­βά­νει την Ινδία, την Κίνα, την Ιν­δο­νη­σία κ.λπ. που θα ανα­πτυ­χθούν με 5-6%). Αυτό θα ση­μα­το­δο­τή­σει το τρίτο συ­νε­χό­με­νο έτος όπου η ανά­πτυ­ξη θα απο­δει­χθεί ασθε­νέ­στε­ρη εκεί­νης των προη­γού­με­νων 12 μηνών. «Χωρίς μια ση­μα­ντι­κή αλ­λα­γή πο­ρεί­ας, η δε­κα­ε­τία του 2020 θα κα­τα­γρα­φεί ως μια δε­κα­ε­τία χα­μέ­νων ευ­και­ριών», δή­λω­σε ο Ίντερ­μιτ Τζιλ, επι­κε­φα­λής οι­κο­νο­μο­λό­γος και ανώ­τε­ρος αντι­πρό­ε­δρος της Πα­γκό­σμιας Τρά­πε­ζας.

Η αύ­ξη­ση του πα­γκό­σμιου εμπο­ρί­ου το 2024 ανα­μέ­νε­ται να είναι μόνο η μισή του μέσου όρου της δε­κα­ε­τί­ας πριν από την παν­δη­μία. Το πα­γκό­σμιο εμπό­ριο αγα­θών συρ­ρι­κνώ­θη­κε το 2023, ση­μα­το­δο­τώ­ντας την πρώτη ετή­σια μεί­ω­ση -εκτός πε­ριό­δων πα­γκό­σμιας ύφε­σης- τα τε­λευ­ταία 20 χρό­νια. Η ανά­καμ­ψη του πα­γκό­σμιου εμπο­ρί­ου το 2021-24 προ­βλέ­πε­ται να είναι η ασθε­νέ­στε­ρη που έχει υπάρ­ξει μετά από πα­γκό­σμια ύφεση τον τε­λευ­ταίο μισό αιώνα.

Οι ανα­πτυγ­μέ­νες οι­κο­νο­μί­ες ανα­μέ­νε­ται να έχουν ανά­πτυ­ξη μόλις 1,2%, από 1,5% το 2023. Πολ­λές ανα­πτυσ­σό­με­νες οι­κο­νο­μί­ες πα­ρα­μέ­νουν κα­θη­λω­μέ­νες από το «πάνω από μισό τρι­σε­κα­τομ­μύ­ριο δο­λά­ρια χρέ­ους» και τον συρ­ρι­κνού­με­νο «δη­μο­σιο­νο­μι­κό χώρο» (δη­λα­δή την δυ­να­τό­τη­τα των κυ­βερ­νή­σε­ων να ξο­δεύ­ουν για κοι­νω­νι­κές ανά­γκες). Η επι­σι­τι­στι­κή ανα­σφά­λεια έκανε άλμα το 2022 και πα­ρέ­μει­νε υψηλή το 2023.

Η έκ­θε­ση του ΠΟΦ επι­ση­μαί­νει τους κιν­δύ­νους που έχει για τον κα­πι­τα­λι­σμό αυτό που απο­κα­λεί «κοι­νω­νι­κή πό­λω­ση», με άλλα λόγια, την αυ­ξα­νό­με­νη διαί­ρε­ση με­τα­ξύ πλου­σί­ων και φτω­χών που προ­κα­λεί­ται από την οι­κο­νο­μι­κή στα­σι­μό­τη­τα, η οποία οδη­γεί σε απώ­λεια υπο­στή­ρι­ξης για τα υπάρ­χο­ντα κόμ­μα­τα του κε­φα­λαί­ου και τους πο­λι­τι­κούς τους θε­σμούς.

Η έκ­θε­ση δεν ανα­φέ­ρει την έκτα­ση της κοι­νω­νι­κής ανι­σό­τη­τας στον κόσμο το 2024.  Αλλά κάθε χρόνο στο Ντα­βός, η Oxfam πα­ρου­σιά­ζει την «εναλ­λα­κτι­κή» της έκ­θε­ση για την κα­τά­στα­ση της πα­γκό­σμιας ανι­σό­τη­τας. Πρό­κει­ται για μια συ­γκλο­νι­στι­κή κα­τα­δί­κη της απο­τυ­χί­ας της κα­πι­τα­λι­στι­κής τάξης να ικα­νο­ποι­ή­σει τις κοι­νω­νι­κές ανά­γκες της με­γά­λης πλειο­ψη­φί­ας της αν­θρω­πό­τη­τας. Στη φε­τι­νή της έκ­θε­ση, με τίτλο Survival of the Richest (Επι­βί­ω­ση του Πλου­σιό­τε­ρου) η Oxfam ση­μειώ­νει ότι για πρώτη φορά τα τε­λευ­ταία 25 χρό­νια αυ­ξή­θη­καν ταυ­τό­χρο­να και ο ακραί­ος πλού­τος και η ακραία φτώ­χεια.  «Ενώ οι απλοί άν­θρω­ποι κά­νουν κα­θη­με­ρι­νά θυ­σί­ες για βα­σι­κά αγαθά όπως τα τρό­φι­μα, οι υπερ­πλού­σιοι έχουν ξε­πε­ρά­σει ακόμη και τα πιο τρελά τους όνει­ρα. Μόλις στα πρώτα δύο χρό­νια της, αυτή η δε­κα­ε­τία φαί­νε­ται να εξε­λίσ­σε­ται στην κα­λύ­τε­ρη που έχει υπάρ­ξει μέχρι σή­με­ρα για τους δι­σε­κα­τομ­μυ­ριού­χους –μια έξαλ­λη δε­κα­ε­τία του ’20 για τους πλου­σιό­τε­ρους του κό­σμου», δή­λω­σε η Γκα­μπριέ­λα Μπού­τσερ, Εκτε­λε­στι­κή Διευ­θύ­ντρια της Oxfam International.

Κατά τη διάρ­κεια των ετών της παν­δη­μί­ας και της κρί­σης του κό­στους ζωής από το 2020 και μετά, 26 τρι­σε­κα­τομ­μύ­ρια δο­λά­ρια (63%) του συ­νο­λι­κού νέου πλού­του κα­τέ­λα­βε το πλου­σιό­τε­ρο 1%, ενώ 16 τρι­σε­κα­τομ­μύ­ρια δο­λά­ρια (37%) πήγαν σε όλο τον υπό­λοι­πο κόσμο. Ένας δι­σε­κα­τομ­μυ­ριού­χος κέρ­δι­σε πε­ρί­που 1,7 εκατ. δο­λά­ρια για κάθε 1 δο­λά­ριο νέου πα­γκό­σμιου πλού­του που κέρ­δι­σε ένα άτομο που ανή­κει στο κα­τώ­τε­ρο 90%.

Οι πε­ριου­σί­ες των δι­σε­κα­τομ­μυ­ριού­χων αυ­ξή­θη­καν κατά 2,7 δι­σε­κα­τομ­μύ­ρια δο­λά­ρια την ημέρα! Αυτό έρ­χε­ται να προ­στε­θεί σε μια δε­κα­ε­τία ιστο­ρι­κών κερ­δών -ο αριθ­μός και ο πλού­τος των δι­σε­κα­τομ­μυ­ριού­χων έχουν δι­πλα­σια­στεί τα τε­λευ­ταία δέκα χρό­νια.

Ταυ­τό­χρο­να, του­λά­χι­στον 1,7 δι­σε­κα­τομ­μύ­ρια ερ­γα­ζό­με­νοι ζουν σή­με­ρα σε χώρες όπου ο πλη­θω­ρι­σμός ξε­περ­νά τους μι­σθούς και πάνω από 820 εκα­τομ­μύ­ρια άν­θρω­ποι -πε­ρί­που ένας στους δέκα αν­θρώ­πους στη Γη- πει­νά­νε. Οι γυ­ναί­κες και τα κο­ρί­τσια συχνά τρώνε λι­γό­τε­ρο και τε­λευ­ταία και απο­τε­λούν σχε­δόν το 60% του πα­γκό­σμιου πλη­θυ­σμού που πει­νά­ει. Η Oxfam επι­κα­λεί­ται την Πα­γκό­σμια Τρά­πε­ζα, η οποία ανα­φέ­ρει ότι «πι­θα­νό­τα­τα βλέ­που­με τη με­γα­λύ­τε­ρη αύ­ξη­ση της πα­γκό­σμιας ανι­σό­τη­τας και της φτώ­χειας μετά τον Β’ Πα­γκό­σμιο Πό­λε­μο».

Ολό­κλη­ρες χώρες βρί­σκο­νται αντι­μέ­τω­πες με τη χρε­ο­κο­πία, με τις φτω­χό­τε­ρες χώρες να δα­πα­νούν σή­με­ρα τέσ­σε­ρις φορές πε­ρισ­σό­τε­ρο για την απο­πλη­ρω­μή των χρεών προς τους πλού­σιους πι­στω­τές απ’ ότι για την υγειο­νο­μι­κή πε­ρί­θαλ­ψη. Τα τρία τέ­ταρ­τα των κυ­βερ­νή­σε­ων του κό­σμου σχε­διά­ζουν πε­ρι­κο­πές των δα­πα­νών του δη­μό­σιου τομέα -συ­μπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νων των δα­πα­νών για την υγειο­νο­μι­κή πε­ρί­θαλ­ψη και την εκ­παί­δευ­ση- κατά 7,8 τρι­σε­κα­τομ­μύ­ρια δο­λά­ρια για τα επό­με­να πέντε χρό­νια.

Ως συ­νή­θως, το ΠΟΦ στην έκ­θε­σή του δεν προ­σφέ­ρει καμία πο­λι­τι­κή λύση για την αντι­στρο­φή ή έστω τον πε­ριο­ρι­σμό αυτού του γκρο­τέ­σκου επι­πέ­δου ανι­σό­τη­τας -ούτε καν έναν φόρο πλού­του.  Αντ’ αυτού, το κο­ρυ­φαίο ζή­τη­μα κιν­δύ­νου για όσους συμ­με­τεί­χαν στην έρευ­να του ΠΟΦ είναι τα «ακραία και­ρι­κά φαι­νό­με­να». Οι οι­κο­νο­μι­κές συ­νέ­πειες της υπερ­θέρ­μαν­σης του πλα­νή­τη και της κλι­μα­τι­κής αλ­λα­γής είναι αυτό που ανη­συ­χεί τις επι­χει­ρη­μα­τι­κές και πο­λι­τι­κές ηγε­σί­ες στο Ντα­βός.  Δη­λα­δή τις κα­τα­στρο­φές στις επι­χει­ρή­σεις και τις υπο­δο­μές -και την υπο­χρέ­ω­ση να αντι­με­τω­πί­σουν εκα­τομ­μύ­ρια αν­θρώ­πους που ανα­γκά­ζο­νται να εγκα­τα­λεί­ψουν τις χώρες τους και να με­τα­να­στεύ­σουν.

Ωστό­σο, όπως έδει­ξε η κλι­μα­τι­κή σύ­νο­δος κο­ρυ­φής COP28, οι εται­ρεί­ες και οι κυ­βερ­νή­σεις απο­τυγ­χά­νουν να επι­τύ­χουν τους στό­χους μεί­ω­σης των εκ­πο­μπών αε­ρί­ων του θερ­μο­κη­πί­ου που είναι απα­ραί­τη­τοι για την απο­φυ­γή ακραί­ων θερ­μο­κρα­σιών, πλημ­μυ­ρών και ξη­ρα­σί­ας.  Όπως ανα­φέ­ρε­ται στην έκ­θε­ση του ΠΟΦ: «Πολ­λές οι­κο­νο­μί­ες θα πα­ρα­μεί­νουν σε με­γά­λο βαθμό απρο­ε­τοί­μα­στες για τις “μη γραμ­μι­κές” επι­πτώ­σεις: η ενερ­γο­ποί­η­ση ενός πλέγ­μα­τος πολ­λών σχε­τι­ζό­με­νων με­τα­ξύ τους κοι­νω­νι­κο-πε­ρι­βαλ­λο­ντι­κών κιν­δύ­νων έχει τη δυ­να­τό­τη­τα να επι­τα­χύ­νει την κλι­μα­τι­κή αλ­λα­γή, μέσω της απε­λευ­θέ­ρω­σης εκ­πο­μπών διο­ξει­δί­ου του άν­θρα­κα, και να ενι­σχύ­σει τις σχε­τι­κές επι­πτώ­σεις, απει­λώ­ντας τους ευά­λω­τους στο κλίμα πλη­θυ­σμούς. Η συλ­λο­γι­κή ικα­νό­τη­τα των κοι­νω­νιών να προ­σαρ­μο­στούν θα μπο­ρού­σε να ξε­πε­ρα­στεί, αν πά­ρου­με υπόψη το με­γά­λο μέ­γε­θος των πι­θα­νών επι­πτώ­σε­ων και των απαι­τή­σε­ων για επεν­δύ­σεις σε υπο­δο­μές, με απο­τέ­λε­σμα ορι­σμέ­νες κοι­νό­τη­τες και χώρες να μην είναι σε θέση να απορ­ρο­φή­σουν τόσο τις οξεί­ες όσο και τις χρό­νιες επι­πτώ­σεις της τα­χεί­ας κλι­μα­τι­κής αλ­λα­γής». Το κε­φά­λαιο δεν μπο­ρεί να αντα­πε­ξέλ­θει.

Το 2023 ο πλα­νή­της έζησε την πιο ζεστή χρο­νιά του, με «τα κλι­μα­τι­κά ρεκόρ να κα­ταρ­ρί­πτο­νται με τη σειρά σαν του­βλά­κια ντό­μι­νο», καθώς η πα­γκό­σμια μέση θερ­μο­κρα­σία έφτα­σε σχε­δόν 1,5 βαθμό Κελ­σί­ου πάνω από τα προ­βιο­μη­χα­νι­κά επί­πε­δα, σύμ­φω­να με την ευ­ρω­παϊ­κή υπη­ρε­σία πα­ρα­τή­ρη­σης της γης «Κο­πέρ­νι­κος».  Οι μέσες πα­γκό­σμιες θερ­μο­κρα­σί­ες κατά τη διάρ­κεια του 2023 ήταν υψη­λό­τε­ρες από ό,τι οποια­δή­πο­τε άλλη φορά τα τε­λευ­ταία 100.000 χρό­νια.

Πράγ­μα­τι, αν η ελίτ του Ντα­βός κοί­τα­ζε κάτω στο χιόνι στο πο­λυ­τε­λές θέ­ρε­τρό της, θα δια­πί­στω­νε ότι η συ­νο­λι­κή κά­λυ­ψη χιο­νιού στην Ελ­βε­τία έχει μειω­θεί κατά σχε­δόν 8 πο­σο­στιαί­ες μο­νά­δες, όταν συ­γκρί­νει τους μέ­σους όρους των τριών ετών που κα­λύ­πτουν τις πε­ριό­δους 2002-03 έως 2004-05 με τις πε­ριό­δους 2020-21 έως 2022-23.  Σύμ­φω­να με μια με­λέ­τη που δη­μο­σιεύ­θη­κε στο Nature πέ­ρυ­σι, ο αριθ­μός των ημε­ρών χιο­νιού στις Άλ­πεις έχει μειω­θεί πε­ρισ­σό­τε­ρο τα τε­λευ­ταία 20 χρό­νια από ό,τι τα προη­γού­με­να 600.  Το χει­με­ρι­νό σκι στο Ντα­βός αντι­με­τω­πί­ζει πρό­βλη­μα.

Οι επι­στή­μο­νες έχουν προει­δο­ποι­ή­σει πως τα ακραία και­ρι­κά φαι­νό­με­να θα γί­νο­νται πιο συχνά και πιο έντο­να καθώς συ­νε­χί­ζε­ται η υπερ­θέρ­μαν­ση του πλα­νή­τη και πως πρέ­πει να λη­φθούν επεί­γο­ντα μέτρα για τη μεί­ω­ση των εκ­πο­μπών αε­ρί­ων του θερ­μο­κη­πί­ου κατά σχε­δόν 45% έως το 2030, ώστε να πε­ριο­ρι­στεί η αύ­ξη­ση της θερ­μο­κρα­σί­ας σε 1,5 βαθμό Κελ­σί­ου. Τώρα βρί­σκε­ται σε τρο­χιά για σχε­δόν 3 βαθ­μούς.  Αλλά οι συμ­με­τέ­χο­ντες στο ΠΟΦ δεν προ­σφέ­ρουν καμία λύση σε αυτή την αυ­ξα­νό­με­νη κα­τα­στρο­φή, εκτός από την επα­νά­λη­ψη της έκ­κλη­σης της COP28 για «με­τά­βα­ση απο­μά­κρυν­σης από τα ορυ­κτά καύ­σι­μα» και για πε­ρισ­σό­τε­ρες ανα­νε­ώ­σι­μες πηγές ενέρ­γειας και πα­γκό­σμια συ­νερ­γα­σία.  Καμία ανα­φο­ρά στην ανά­γκη να παρ­θεί ο έλεγ­χος των εται­ρειών ορυ­κτών καυ­σί­μων ή στην ανά­γκη πα­γκό­σμιου σχε­δια­σμού για να βοη­θη­θούν οι φτω­χές χώρες απέ­να­ντι στις πε­ρι­βαλ­λο­ντι­κές κα­τα­στρο­φές τους.  Αντ’ αυτού, οι εται­ρεί­ες ορυ­κτών καυ­σί­μων βρί­σκο­νται στο Ντα­βός με αρ­κε­τή δύ­να­μη ώστε να δια­σφα­λί­σουν το “business as usual” .

Υπήρ­ξαν δύο άλλα ζη­τή­μα­τα που ανη­σύ­χη­σαν τους συμ­με­τέ­χο­ντες στο ΠΟΦ: η τε­χνη­τή νοη­μο­σύ­νη και ο κίν­δυ­νος να υπάρ­ξει «εκτε­τα­μέ­νη πα­ρα­πλη­ρο­φό­ρη­ση» από τις ανε­ξέ­λεγ­κτες μη­χα­νές τε­χνη­τής νοη­μο­σύ­νης, όπως και ο αυ­ξα­νό­με­νος αριθ­μός των δια­κρα­τι­κών ένο­πλων συ­γκρού­σε­ων στον κόσμο.

Το πα­γκό­σμιο κε­φά­λαιο ανη­συ­χεί για τη ζημιά που προ­κα­λούν οι γε­ω­πο­λι­τι­κοί αντα­γω­νι­σμοί στο εμπό­ριο και τις επεν­δύ­σεις, και για την κοι­νω­νι­κή απο­γο­ή­τευ­ση που προ­κα­λεί η  «πα­ρα­πλη­ρο­φό­ρη­ση» σχε­τι­κά με την ανι­σό­τη­τα και την οι­κο­νο­μι­κή ανά­πτυ­ξη.  Αλλά οι συμ­με­τέ­χο­ντες ανη­συ­χούν λι­γό­τε­ρο για την απώ­λεια θέ­σε­ων ερ­γα­σί­ας από την τε­χνη­τή νοη­μο­σύ­νη για με­γά­λο μέρος των ερ­γα­ζο­μέ­νων ή για τις φρι­κτές απώ­λειες αν­θρώ­πων και τους τραυ­μα­τι­σμούς από τον πό­λε­μο Ρω­σί­ας-Ου­κρα­νί­ας ή την ισ­ραη­λι­νή κα­τα­στρο­φή της Γάζας, ή για τα εκα­τομ­μύ­ρια πει­να­σμέ­νων και εκτο­πι­σμέ­νων στον εμ­φύ­λιο πό­λε­μο στο Σου­δάν, ή για τους βομ­βαρ­δι­σμούς σε βάρος πό­λε­ων και αν­θρώ­πων στην Υε­μέ­νη.  Αλλά βέ­βαια, ανη­συ­χούν αν οι εντά­σεις για την Ταϊ­βάν κλι­μα­κω­θούν σε άμεση στρα­τιω­τι­κή σύ­γκρου­ση με­τα­ξύ Κίνας και ΗΠΑ, η οποία θα απει­λού­σε ολό­κλη­ρη την πα­γκό­σμια τάξη.

Σε τι κα­τέ­λη­ξε η έκ­θε­ση κιν­δύ­νων του ΠΟΦ από την έρευ­νά της με­τα­ξύ των συμ­με­τε­χό­ντων στο Ντα­βός; «Καθώς ει­σερ­χό­μα­στε στο 2024, επι­ση­μαί­νου­με μια κυ­ρί­ως αρ­νη­τι­κή προ­ο­πτι­κή για τον κόσμο κατά τα επό­με­να δύο χρό­νια, η οποία ανα­μέ­νε­ται να επι­δει­νω­θεί κατά την επό­με­νη δε­κα­ε­τία… Οι προ­ο­πτι­κές είναι αι­σθη­τά πιο αρ­νη­τι­κές σε χρο­νι­κό ορί­ζο­ντα 10 ετών, με σχε­δόν τα δύο τρίτα των ερω­τη­θέ­ντων να ανα­μέ­νουν θυ­ελ­λώ­δεις ή τα­ρα­χώ­δεις προ­ο­πτι­κές».

Όχι καλά νέα για το κε­φά­λαιο και ακόμα χει­ρό­τε­ρα για τον κόσμο της ερ­γα­σί­ας.

https://rproject.gr/article/ntavos-kai-i-ptosi-tis-pagkosmias-oikonomias

Εκτρωφείο Λαγων Καρφής Ευαγγελος