Η πρόσφατη σύνοδος του ΝΑΤΟ στη Χάγη, όπου οι φιλελεύθερες ελίτ της Ευρώπης σύρθηκαν σχεδόν ομόθυμα στη μιλιταριστική γραμμή του Τραμπ αποφασίζοντας την αύξηση των πολεμικών δαπανών στην Ε.Ε. από 2% σε 5%, θέτει πάλι επί τάπητος το θέμα των πολέμων ως μια διαρκή, εντεινόμενη απειλή για την ανθρωπότητα. Και όχι πια με όρους τοπικών πολέμων, όπως αυτοί στην Ουκρανία και μεταξύ Ισραήλ και Ιράν. Πλέον μιλάμε για την εφιαλτική προοπτική ενός παγκόσμιου ολοκαυτώματος στο πέρας του οξυνόμενου ανταγωνισμού ανάμεσα στις μεγάλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, μπροστά στο οποίο η τωρινή βαρβαρότητα θα φαντάζει παιχνιδάκι.
Χρήστος Κεφαλής*
Οι μαρξιστές κλασικοί, ιδιαίτερα ο Λένιν, αναφέρθηκαν στους πολέμους ως ένα μόνιμο γνώρισμα της ιμπεριαλιστικής εποχής. Η αιτία των πολέμων βρίσκεται στους οξείς ανταγωνισμούς ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις για τις σφαίρες επιρροής και την παγκόσμια ηγεμονία. Οποια δύναμη κυριαρχεί παγκόσμια μπορεί όχι μόνο να υπαγορεύει τους όρους της στους ανταγωνιστές της, αλλά και μέσα από τη λεηλασία του παγκόσμιου πλούτου να αμβλύνει τις εσωτερικές της αντιθέσεις σε βάρος τους. Η τάση προς τους πολέμους δεν αναπτύσσεται όμως ευθύγραμμα, αλλά κυματοειδώς. Υποχωρεί σε καλές εποχές του καπιταλισμού, όταν έρχονται στο προσκήνιο τα εσωτερικά του περιθώρια μεταρρυθμίσεων, όπως στην κεϊνσιανή περίοδο, ενώ οξύνεται σε εποχές κρίσης και κοινωνικής αναταραχής, όταν οι κυρίαρχες τάξεις προσπαθούν να πνίξουν στο αίμα τις απελευθερωτικές βλέψεις και τα κινήματα των μαζών. Μια κρίσιμη ώθηση στους ιμπεριαλιστικούς πολέμους, την οποία τόνισε ο Λένιν, δίνει η αλλαγή του συσχετισμού δύναμης, όταν μια μεγάλη δύναμη αποκτά οικονομική υπεροχή απέναντι σε άλλες και νιώθει «αδικημένη» από τη μοιρασιά της ιμπεριαλιστικής λείας με βάση τον παλιό συσχετισμό.
Στο παρόν στάδιο, η ουσία του οποίου μπορεί να οριστεί ως το καθοδικό μέρος της παγκοσμιοποίησης, ενισχύονται ολοφάνερα όλες οι τάσεις που ωθούν στους πολέμους. Αφ’ ενός η αμερικανική ηγεμονία παραπαίει· αφ’ ετέρου η Κίνα και η Ρωσία –όπως η Γερμανία το 1914– δεν μπορεί παρά να αισθάνονται «αδικημένες». Παράλληλα, ο καπιταλισμός, έχοντας εξαντλήσει τα περιθώριά του μεταρρυθμίσεων, οδηγείται αυξανόμενα σε αδιέξοδο. Αυτά τα περιστατικά καθιστούν τους πολέμους μια διαρκώς οξυνόμενη απειλή. Οι διαβεβαιώσεις των κρατούντων ότι διασφαλίζουν την ειρήνη προετοιμαζόμενοι για πόλεμο ή για ειρήνη μέσω της δύναμης αποτελούν έτσι καθαρή απάτη. Κοροϊδεύουν τους άλλους και τους εαυτούς τους, πρώτα και κύρια για να αποκοιμίζουν τους λαούς και να τους εθίζουν στον πόλεμο.
Οταν ο Χίτλερ επικράτησε στη Γερμανία, το 1933, ο Τρότσκι προειδοποίησε διορατικά για την απειλή ενός νέου παγκόσμιου πολέμου: «Το χρονικό διάστημα που μας χωρίζει από μια ευρωπαϊκή καταστροφή καθορίζεται από τον αναγκαίο χρόνο επανεξοπλισμού της Γερμανίας. Δεν πρόκειται για μήνες, αλλά δεν πρόκειται επίσης για δεκάδες χρόνια. Μερικά χρόνια θα είναι αρκετά για να συρθεί πάλι η Ευρώπη στον πόλεμο αν ο Χίτλερ δεν εμποδιστεί έγκαιρα από τις εσωτερικές δυνάμεις της ίδιας της Γερμανίας»1.
Τηρουμένων των ιστορικών αναλογιών, μια παρόμοια κατάσταση διαμορφώνεται μπροστά στα μάτια μας. Διανύουμε μια εποχή ανόδου της Ακροδεξιάς και του μιλιταρισμού, με εμφανή ανάλογα και με την περίοδο 1900-14, όταν συγκροτούνταν τα τότε ιμπεριαλιστικά μπλοκ. Στο πέρας της μπορεί να βρίσκεται μόνο ο Γ΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και ο πυρηνικός όλεθρος.
Εδώ επίσης δεν πρόκειται για μια εντελώς άμεση προοπτική. Για την ώρα οι υπερδυνάμεις ανταγωνίζονται ακόμη κυρίως στο εμπορικό πεδίο. Η υπεροχή των ΗΠΑ μειώνεται όμως διαρκώς και η υπερίσχυση της Κίνας είναι μεσοπρόθεσμα, σε ορίζοντα περίπου δεκαετίας ή δεκαπενταετίας, αναπόφευκτη. Τότε θα είναι και το σημείο καμπής, που θα πυροδοτήσει το πέρασμα από τον ψυχρό στον θερμό πόλεμο, αφού η αμερικανική υπερδύναμη δεν θα παραδεχτεί ειρηνικά την ήττα της. Ενα σημείο που συμπίπτει χοντρικά και με τον αναγκαίο χρόνο εξοπλισμού τής, συγκριτικά αδύναμης σήμερα στρατιωτικά, Κίνας και επίσης της Ευρώπης. Οπως στο παρελθόν έτσι και τώρα, μόνο ένας παράγοντας μπορεί να αλλάξει τον ρου της Ιστορίας. Το παγκόσμιο ολοκαύτωμα θα ματαιωθεί μόνο αν στα αμέσως επόμενα χρόνια ανασυνταχθεί το κομμουνιστικό κίνημα και ξεκινήσει η μετάβαση της ανθρωπότητας στον σοσιαλισμό.
Σημειώσεις
1. Λ. Τρότσκι, «Τι είναι ο εθνικοσοσιαλισμός;», στη συλλογή Γερμανία: ο Φασισμός και το Εργατικό Κίνημα, εκδ. Πρωτοποριακή Βιβλιοθήκη, Αθήνα 1978, σελ. 97.
*Συγγραφέας και αρθρογράφος
https://www.efsyn.gr/stiles/apopseis/477817_imperialismos-kai-polemos
Σχόλια (0)