Σε προηγούμενο άρθρο μας («Το παραμελημένο κοινωνικό κεφάλαιο στις εξαρτήσεις», 19/10/24, «Εφημερίδα των Συντακτών»), αμέσως μετά την ψήφιση του νόμου για την «ολοκλήρωση» της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, είχαμε αναδείξει την έννοια του κοινωνικού κεφαλαίου και την ιδιαίτερη σημασία της στον χώρο της θεραπείας των εξαρτήσεων.
Είχαμε τονίσει την ανάγκη να γίνει κατανοητή η θεραπεία ως μια ολοκληρωμένη, πολυφωνική, δημοκρατική διαδικασία, η οποία βασίζεται σε αυτό που είχαμε ορίσει ως κοινωνικό κεφάλαιο. Σε αυτόν τον όρο θεωρούμε ότι περιέχεται τόσο το δομικό κεφάλαιο (δίκτυα, θεσμοί, κανόνες και διαδικασίες) όσο και το γνωστικό κεφάλαιο (κυρίως άυλα στοιχεία, όπως κοινωνικές στάσεις, κοινές αξίες, αποδεκτές συμπεριφορές και κανόνες).
Δημήτρης Κολοκάθης*, Δήμος Φωτόπουλος**
Για τη δημιουργία του κοινωνικού κεφαλαίου της χώρας μας στον χώρο της θεραπείας των εξαρτήσεων έχει απαιτηθεί τα τελευταία 40 χρόνια μια τεράστια επένδυση, κυρίως δημόσιων πόρων, οι οποίοι επενδύθηκαν στις σπουδές, στη συνεχή εξέλιξη και την εξειδίκευση των επιστημόνων και των επαγγελματιών του πεδίου. Υπό αυτήν την έννοια, το κοινωνικό κεφάλαιο στη θεραπεία των εξαρτήσεων αποτελεί για την Ελλάδα μια δημόσια επένδυση, η οποία στη συνέχεια επιστρέφει στους πολίτες και στην κοινωνία.
Ως αποτέλεσμα αυτής της επένδυσης είχε προκύψει στη χώρα μας ένα από τα αποτελεσματικότερα (μέχρι πρόσφατα) συστήματα αντιμετώπισης της εξάρτησης στην Ευρώπη, το οποίο αποτέλεσε ένα τεράστιο δίχτυ προστασίας της κοινωνικής συνοχής, ιδιαίτερα στα δύσκολα χρόνια της οικονομικής κρίσης. Στην παρούσα πολιτική συγκυρία, όμως, η συζήτηση κινείται με όρους οικονομικού κόστους και οφέλους. Στην πραγματικότητα, η αντίθεση βρίσκεται ανάμεσα σε μια οικονομία κοινωνικής φροντίδας (για όλους) και μια οικονομία κοινωνικού δαρβινισμού (όπου εξαφανίζεται ο ασθενέστερος). Και οι δύο οικονομίες παράγουν πλούτο, αλλά τον κατανέμουν διαφορετικά.
Κατά την εισαγωγή του νόμου για την «ολοκλήρωση» της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, το υπουργείο Υγείας και η διοίκηση του ΕΟΠΑΕ είχαν ισχυριστεί ότι δεν πρόκειται να αλλάξει τίποτα στις θεραπευτικές δομές που ενσωματώθηκαν στον νέο Οργανισμό και ότι αυτές θα συνεχίσουν να λειτουργούν και να προσφέρουν υπηρεσίες όπως πριν.
Η πραγματικότητα βέβαια ήταν τελείως διαφορετική: μετονομάστηκαν όλες οι δομές σε μια προσπάθεια αποκοπής από την ιστορία τους, μετακινήθηκαν εκπαιδευμένα και ικανά στελέχη σε υπηρεσίες άσχετες με το γνωστικό τους αντικείμενο και, κυρίως, διαλύθηκαν στην πράξη δομές λόγω μετακίνησης αλλού της πλειονότητας του θεραπευτικού προσωπικού. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, όμως, γίνεται αδύνατη η μεταφορά γνώσης από τη μια γενιά θεραπευτών στην επόμενη, οδηγώντας σε βέβαιη αποτυχία κάθε είδους ψυχοκοινωνικής υποστήριξης στο πεδίο.
Είχαμε υποστηρίξει παλαιότερα ότι η συγκέντρωση όλων των Οργανισμών για τις εξαρτήσεις σε μόνο μία μεγα-δομή θα σήμαινε μια βίαιη αλλαγή θεραπευτικού παραδείγματος στον χώρο των εξαρτήσεων και θα συνοδευόταν από την καταστροφή ενός τεράστιου εθνικού κοινωνικού κεφαλαίου 40 ετών. Τότε, είχαμε αποδώσει τις «ασκήσεις επί χάρτου» στην αδυναμία κατανόησης εκ μέρους του υπουργείου Υγείας και της διοίκησης του ΕΟΠΑΕ της θεραπείας των εξαρτήσεων και στην προσπάθεια παρέμβασης σε ένα σύνθετο και πολυεπίπεδο πεδίο με υπερσυγκεντρωτικό τρόπο, για καθαρά πολιτικούς λόγους.
Δυστυχώς σήμερα, για ακόμα μια φορά, η πραγματικότητα αναδεικνύεται πιο ζοφερή, δείχνοντας πρόθεση για διάλυση του δημόσιου συστήματος κοινωνικής φροντίδας. Πρόσφατα ο υπουργός Υγείας εγκαινίασε ιδιωτική δομή θεραπείας εξαρτήσεων, λειτουργώντας στην πραγματικότητα ως διαφημιστής της, και επιπλέον, μαζί με τον αρμόδιο υφυπουργό, παρουσίασαν καμπάνια καπνοβιομηχανίας για την αποτροπή πρόσβασης ανηλίκων σε προϊόντα καπνού!
Η συζήτηση λοιπόν αυτή τη στιγμή βρίσκεται στην επιλογή μεταξύ κοινωνικού κεφαλαίου και κερδοσκοπικού κεφαλαίου. Η εγκατάσταση του κερδοσκοπικού κεφαλαίου στην αντιμετώπιση των εξαρτήσεων με τη λειτουργία ιδιωτικών επιχειρήσεων προϋποθέτει ως αναγκαία συνθήκη την καταστροφή του δημόσιου συστήματος θεραπείας εξαρτήσεων. Είναι ξεκάθαρο ότι στην παρούσα πολιτική συγκυρία διαλύεται καθημερινά το δημόσιο πλέγμα προστασίας των πολιτών, με οδυνηρές συνέπειες για την κοινωνική ζωή της χώρας μας.
Ας μη γελιόμαστε. Το δίλημμα σήμερα δεν είναι οικονομία της αγοράς ή κοινωνική υποστήριξη. Το διακύβευμα είναι ποιον πλούτο επιλέγουμε, για ποιον πολίτη και σε τι είδους κοινωνία. Μένει να διαλέξουμε με ποιους είμαστε.
* Κοινωνικός επιστήμονας, σύμβουλος εξαρτήσεων
** Ψυχίατρος εξαρτήσεων
https://www.efsyn.gr/stiles/apopseis/485191_i-ennoia-toy-koinonikoy-kefalaioy-stis-exartiseis
Σχόλια (0)