«ΑΠΟΨΕ ΧΤΥΠΑΝΕ ΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ»

«ΑΠΟΨΕ ΧΤΥΠΑΝΕ ΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ»

  • |

Τη μέρα που χτύπησαν τις γυναίκες ήταν το βράδυ στις 30 Ιανουαρίου 1950, πριν 70 χρόνια, στη Μακρόνησο. Πως μπορεί αυτό και άλλα συμβάντα να συμπυκνωθούν μέσα από την τέχνη; Και όμως!!

Για το κο­λα­στή­ριο της Μα­κρο­νή­σου έχουν ει­πω­θεί αρ­κε­τά, μέχρι και ψυ­χο­λο­γι­κές ερ­μη­νεί­ες έχουν δοθεί από τον εξό­ρι­στο μα­κρο­νη­σιώ­τη ψυ­χί­α­τρο Γιάν­νη Γα­λα­νό. Πρό­σφα­τα, μά­λι­στα, εκ­δό­θη­κε το βι­βλίο-αυ­το­βιο­γρα­φία του Από­στο­λου Μπο­για­τζή, από τον γιό του, Βα­σί­λη, και μά­λι­στα αφό­του πέ­θα­νε ο πα­τέ­ρας του, που πε­ρι­γρά­φει την κρά­τη­σή του εκεί. Επί­σης, στο νέο της βι­βλίο, η Βι­κτό­ρια Χί­σλοπ, «Όσοι αγα­πιού­νται», έχει εκτε­τα­μέ­νη ανα­φο­ρά στη Μα­κρό­νη­σο, ενώ το 2017, στον πο­λυ­χώ­ρο «Κομ­μού­να», είχε αφιέ­ρω­μα με αφορ­μή τα 70 χρό­νια από το άνοιγ­μα του κο­λα­στη­ρί­ου της Μα­κρο­νή­σου. 

Δημήτρης Κατσορίδας

Όμως, τώρα έχου­με κάτι και­νούρ­γιο και πρω­τό­τυ­πο: Μια θε­α­τρι­κή πα­ρά­στα­ση, με τίτλο, «Μα­κρό­νη­σος». Το εν­δια­φέ­ρον στοι­χείο αυτής της πα­ρά­στα­σης είναι ότι ανα­φέ­ρε­ται στις γυ­ναί­κες εξό­ρι­στες, ενώ εντύ­πω­ση προ­κα­λεί ότι η θε­α­τρι­κή ομάδα είναι από την Κύπρο, η οποία δεν βίωσε τη Μα­κρό­νη­σο. Θεωρώ ότι αυτή η από­στα­ση από τα γε­γο­νό­τα κάνει πιο βιω­μα­τι­κές τις ερ­μη­νεί­ες.

 

Το έργο δια­δρα­μα­τί­ζε­ται με­τα­ξύ τεσ­σά­ρων γυ­ναι­κών. Η Βα­λε­ντί­νη, η Μαρία, η Σμαρώ, η Ελένη, είναι κά­ποιες από τις χι­λιά­δες άγνω­στες πρω­τα­γω­νί­στριες στον αγώνα των ητ­τη­μέ­νων της επί­ση­μης ιστο­ρί­ας, που συ­νο­μι­λούν, θυ­μού­νται, κλαί­νε, γε­λούν, πο­νούν, με­τα­φέ­ρο­ντας τις συ­γκλο­νι­στι­κές και τρα­γι­κές ιστο­ρί­ες τους από το κο­λα­στή­ριο της Μα­κρο­νή­σου.

 

Ήταν 1.200 οι γυ­ναί­κες που με­τα­φέρ­θη­καν, τον Ια­νουά­ριο του 1950, από το Τρί­κε­ρι που ήταν εξό­ρι­στες, στο «Ντα­χά­ου της Ελ­λά­δας». Πολ­λές ήταν μω­ρο­μά­νες. Είχαν μαζί τους και τα μικρά παι­διά τους, επει­δή δεν είχαν που να τα αφή­σουν. Εκεί­νο το βράδυ «ο πα­τέ­ρας σκε­φτό­ταν την κόρη του, ο γιός τη μάνα του, ο αδελ­φός την αδελ­φή του, ο άντρας τη γυ­ναί­κα του. […] Οι πρω­τερ­γά­τες αυτής της βίας και του εγκλή­μα­τος δεν σε­βά­στη­καν ούτε τις ηλι­κιω­μέ­νες, ούτε τις άρ­ρω­στες, ούτε τις βα­σα­νι­σμέ­νες». Μα­στι­γώ­μα­τα, γρο­θιές, κλω­τσιές, έρ­χο­νταν απα­νω­τά. Να ένα από­σπα­σμα από τη μαρ­τυ­ρία της Ου­ρα­νί­ας Στά­βε­ρη: «Οι αλ­φα­μί­τες […] έπε­σαν επάνω μας και τρα­βού­σαν τα παι­διά χτυ­πώ­ντας όπου έβρι­σκαν. Έντρο­μα τα μικρά άρ­χι­σαν να βγά­ζουν σπα­ρα­χτι­κές φωνές […]. Οι μάνες έσφιγ­γαν στην αγκα­λιά τους τα μικρά που σπαρ­τά­ρα­γαν και τα μα­τά­κια τους γε­μά­τα τρόμο απα­θα­νά­τι­ζαν αυτή τη φρίκη που θα τη σέρ­νουν σε όλη τους τη ζωή. Εμείς κρα­τού­σα­με τις μάνες κι εί­χα­με γίνει ένα κου­βά­ρι ανα­κα­τε­μέ­να γυ­ναι­κεία σώ­μα­τα».

 

Και όλα αυτά, για να υπο­γρά­ψουν «Δή­λω­ση με­τα­νοί­ας». Αλλά, για ποιο πράγ­μα να με­τα­νιώ­σουν και να ζη­τή­σουν συ­γνώ­μη; Επει­δή αντι­στά­θη­καν στους Ναζί; Επει­δή αγω­νί­στη­καν; Επει­δή τις βα­σά­νι­σαν; Επει­δή σκό­τω­σαν τους συγ­γε­νείς τους; Επει­δή βιά­στη­καν; Επει­δή πήραν υπο­χρε­ω­τι­κά τα παι­διά τους στα λε­γό­με­να ανα­μορ­φω­τή­ρια-παι­δου­πό­λεις της Φρει­δε­ρί­κης ή τα έδω­σαν για υιο­θε­σία; Για ποιο πράγ­μα να ζη­τή­σουν συ­γνώ­μη;

 

«Δεν ήταν σί­γου­ρες ότι θα αντέ­ξουν. Και αυτές που λύ­γι­σαν, ίσως να μην τις λύ­γι­σε ο βούρ­δου­λας. Τις λύ­γι­σαν τα χέρια του παι­διού τους, το δάκρυ της μάνας τους. Γι’ αυτό μι­λά­με για αν­θρώ­πους. […] Που πά­λε­ψαν, αγω­νί­στη­καν, δά­κρυ­σαν, λύ­γι­σαν, ξα­να­ση­κώ­θη­καν, συ­νέ­χι­σαν ή στα­μά­τη­σαν να ζουν όμως ακόμη μέχρι σή­με­ρα ανα­πνέ­ουν τα ιδα­νι­κά που τις κρά­τη­σαν στη ζωή». Εξάλ­λου, ποιος θα τους/τις κα­τη­γο­ρού­σε που υπέ­γρα­ψαν «Δη­λώ­σεις». Ποιος θα κα­τη­γο­ρού­σε αυ­τούς και αυτές, που «από τα μάτια τους δεν έφυ­γαν ποτέ οι σκιές» των βα­σα­νι­στών τους;

 

Και, όμως, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο αντέ­ξα­νε. Το είδαν σαν ένα κακό όνει­ρο. «Αντέ­χεις, αρκεί να έχεις κά­ποιον να σε αγα­πά­ει», λένε κά­ποια στιγ­μή.

 

Η «Μα­κρό­νη­σος» είναι ένα έργο συ­γκλο­νι­στι­κό, βαθιά αν­θρώ­πι­νο, που σου βγά­ζει έντο­να συ­ναι­σθή­μα­τα, με εξαι­ρε­τι­κές ερ­μη­νεί­ες, οι οποί­ες με­τα­φέ­ρουν όλη την έντα­ση, τον πόνο, τον φόβο, τον θυμό, τη μα­ταί­ω­ση, αλλά και την αγάπη και τα όνει­ρα για τη ζωή, που έκα­ναν εκεί­νες οι γυ­ναί­κες. Είναι ιστο­ρι­κές αλή­θειες που πο­νά­νε, αλλά αξί­ζει να λέ­γο­νται επει­δή μας βοη­θούν να μην ξε­χνά­με, να κα­τα­νο­ού­με τον εαυτό μας, να κα­τα­λα­βαί­νου­με πόσο ανε­χτι­κοί εί­μα­στε στο δια­φο­ρε­τι­κό, και πως τε­λι­κά γι­νό­μα­στε αυτοί που γι­νό­μα­στε.

 

Είναι για τέσ­σε­ρις, μόνο, πα­ρα­στά­σεις, στο θέ­α­τρο «Ελεύ­θε­ρη Έκ­φρα­ση»:

Κυ­ρια­κή 23-2-2020, Δευ­τέ­ρα 24-2-2020 (8:30 μ.μ.-10:00 μ.μ.), και Τρίτη 25-2-2020 (8:30 μ.μ.-10:00 μ.μ.).

rproject.gr/